Martin Landau
| |||||||||
 Martin Landau (1968) | |||||||||
| Data i miejsce urodzenia | 20 czerwca 1928 Nowy Jork | ||||||||
| Data i miejsce śmierci | 16 lipca 2017 Los Angeles | ||||||||
| Zawód | aktor, producent filmowy | ||||||||
| Współmałżonek | Barbara Bain (1957-1993; rozwód); dwie córki: Susan i Juliet | ||||||||
| Lata aktywności | 1956–2017 | ||||||||
| |||||||||
Martin Landau (ur. 20 czerwca 1928[1] w Nowym Jorku[2], zm. 15 lipca 2017 w Los Angeles[3]) – amerykański aktor i producent filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara. W Polsce najbardziej pamiętany jako komandor John Koenig w serialu sci-fi Kosmos 1999 (1975-77)[4].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]
Urodził się żydowsko-amerykańskiej rodzinie w nowojorskim Brooklynie jako syn Selmy (z domu Buchanan) i Morrisa Landau[5], mechanika austriackiego pochodzenia[6]. W wieku 17 lat rozpoczął pracę jako rysownik w Daily News, w latach 40. i 50. był asystentem Gusa Edsona podczas pracy nad komiksem The Gumps.
Twórczość Charliego Chaplina wywarła przemożny wpływ na jego późniejsze życie. Uczęszczał do Actors Studio[7] wspólnie ze Steve’em McQueenem. W 1957 roku zadebiutował na Broadwayu w sztuce Delberta Manna Środek nocy (Middle of the Night). Zachęcony przez swojego mentora Lee Strasberga, był wykładowcą aktorstwa, a wśród jego słuchaczy znaleźli się Jack Nicholson i Anjelica Huston.
Kariera[edytuj | edytuj kod]
Landau swój pierwszy większy sukces odniósł w filmie Alfreda Hitchcocka Północ, północny zachód (North by Northwest, 1959) u boku Cary’ego Granta[8]. Największą popularność przyniosła mu rola mistrza kamuflażu Rollina Handa w serialu CBS Mission: Impossible (1966–69), za którą otrzymał nagrodę Złotego Globu i trzykrotnie był nominowany do nagrody Emmy. Pojawił się także gościnnie w jednym z odcinków serialu NBC Columbo (1973).
Był dwukrotnie nominowany do nagrody Oscara; za postać Abe Karatza w dramacie Francisa Forda Coppoli Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream, 1988) oraz za rolę Judah Rosenthala w komediodramacie Woody’ego Allena Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors, 1989). Drugoplanowa kreacja podstarzałego aktora Béli Lugosiego, przyjaciela głównego bohatera, niegdyś gwiazdy horrorów, w komediodramacie Tima Burtona Ed Wood (1994) przyniosła mu w 1995 roku nagrodę Oscara, Złotego Globu, Saturna, American Comedy Award, CableACE i nominację do nagrody BAFTA.
31 stycznia 1957 poślubił Barbarę Bain, odtwórczynię głównej roli żeńskiej w serialu Kosmos 1999. Miał z nią dwie córki – Susan Meredith (producentkę) i Juliet Rose (aktorkę).
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Filmy fabularne[edytuj | edytuj kod]
- 1959: Pork Chop Hill jako porucznik Marshall
- 1959: Północ, północny zachód (North by Northwest) jako Leonard
- 1963: Kleopatra (Cleopatra) jako Rufio
- 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) jako Kajfasz
- 1979: Meteor jako major generał Adlon
- 1982: Zagłada domu Usherów (The Fall of the House of Usher) jako Roderick Usher
- 1988: Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream) jako Abe Karatz
- 1989: Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors) jako Judah Rosenthal
- 1993: Sliver jako Alex Parsons
- 1994: Na rozstaju (Intersection) jako Neal
- 1994: Ed Wood jako Béla Lugosi
- 1995: Józef (Joseph) jako Jakub
- 1996: Ludzie miasta (City Hall) jako sędzia Walter Stern
- 1996: Pinokio (The New Adventures of Pinocchio) jako Geppetto
- 1998: Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (The X Files) jako dr Alvin Kurtzweil
- 1998: Hazardziści (Rounders) jako Abe Petrovsky
- 1999: Jeździec bez głowy (Sleepy Hollow) jako Peter Van Garrett
- 1999: Ed TV jako Al
- 2001: Majestic (The Majestic) jako Harry Trimble
- 2004: Aryjska para (The Aryan Couple) jako Joseph Krauzenberg
- 2009: 9 jako 2 (głos)
- 2013: Anna Nicole (jako James Howard Marshall)
Seriale TV[edytuj | edytuj kod]
- 1959: Strefa mroku (The Twilight Zone) jako Dan Hotaling
- 1963: Po tamtej stronie (The Outer Limits) jako Andro
- 1966–1969: Mission: Impossible jako Rollin Hand
- 1973: Columbo jako Dexter i Norman Paris
- 1975-1977: Cosmos 1999 (Space 1999) jako komandor John Koenig
- 2000: U zarania (In the Beginning) jako Abraham
- 2004-2005: Bez śladu (Without a Trace) jako Frank Malone
- 2006: Ekipa: 3. sezon (Entourage) jako Bob Ryan
- 2008: Ekipa: 5. sezon (Entourage) jako Bob Ryan
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Martin Landau (ang.). Listal. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Martin Landau (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Anita Gates: Martin Landau, Actor Who Won an Oscar for ‘Ed Wood,’ Dies at 89 (ang.). nytimes.com, 2017-07-16. [dostęp 2017-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-17)].
- ↑ Martin Landau (niem.). FILMSTARTS.de. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Martin Landau - Genealogy (ang.). Geni. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Martin Landau Biography (1931?-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Martin Landau (ang.). TV.com. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Martin Landau: 'I chose to play Leonard as gay' (ang.). Telegraph. [dostęp 2016-10-31].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Martin Landau. T. 16: Kolekcja Alfred Hitchcock Przedstawia. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., listopad 2009, s. 6. ISBN 978-83-252-0756-4.
- Martin Landau w bazie IMDb (ang.)
- Martin Landau w bazie Filmweb
- Martin Landau w bazie Notable Names Database (ang.)
- Martin Landau w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
| ||||||||||||
| ||||||||
- Amerykańscy aktorzy filmowi
- Amerykanie pochodzenia żydowskiego
- Amerykańscy producenci filmowi
- Amerykańscy aktorzy telewizyjni
- Amerykańscy aktorzy głosowi
- Laureaci Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego
- Amerykańscy producenci telewizyjni
- Amerykańscy aktorzy dubbingowi
- Laureaci Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za wybitny występ aktora w roli drugoplanowej
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego w filmie
- Ludzie urodzeni w Nowym Jorku
- Urodzeni w 1928
- Zmarli w 2017