Nowy Bytom

Nowy Bytom

Dzielnica Rudy Śląskiej
fragment Domu Słonecznego
Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Ruda Śląska
Data założenia	1369
W granicach Rudy Śląskiej	1959
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	41-709
Tablice rejestracyjne	SL, SRS
Położenie na mapie Rudy Śląskiej
50°17′08″N 18°52′31″E

Nowy Bytom (do 1921 roku pol. Frydenshuta, w 1922 roku przejściowo pol. Polski Bytom, niem. Friedenshütte, dialekt śl. Frynsztad, Fryncita, Fryna) – dzielnica i centrum administracyjne miasta Ruda Śląska.

Tereny dzisiejszego Nowego Bytomia były na przełomie XVIII i XIX wieku porośnięte lasem, zwanym Czarnym Lasem (niem. Beuthener Schwarzwald), należącym do miasta Bytomia. W XIX wieku na terenie Czarnego Lasu zaczęły powstawać huty i kopalnie a przy nich kolonie: Friedenshütte (Frydenshuta), Eintrachthütte (Zgoda) i Schwarzwald Czarny Las. Wszystkie kolonie w Czarnym Lesie stanowiły do 1921 roku wydzieloną geograficznie część (eksklawę) miasta Bytomia (w latach 1891-1921 powiatu miejskiego Bytom). W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, eksklawa Czarnego Lasu została przyłączona do Polski i przekształcona w samodzielną gminę, której nadano urzędową nazwę "Nowy Bytom" w miejsce tradycyjnej Frydenshuta i przejściowej Polski Bytom. W roku 1929 odłączono od niej kolonię Zgoda (na rzecz Świętochłowic), a w roku 2006 dawną kolonię Czarny Las wraz z częścią ulicy Czarnoleśnej tworząc nową dzielnicę Rudy Śląskiej - Czarny Las.

W latach 1947-1958 Nowy Bytom posiadał prawa miejskie (miał je uzyskać z dniem 1 stycznia 1940 roku, ale z powodu wybuchu wojny nie wprowadzono tego w życie). W 1951 roku do Nowego Bytomia włączono miasto Wirek. W 1959 roku Nowy Bytom został połączony z miastem Ruda, tworząc miasto o nazwie Ruda Śląska.

Przy nowobytomskim Rynku (obecnie pl. Jana Pawła II) znajduje się ratusz dawnej gminy i miasta Nowy Bytom, będący główną siedzibą władz miasta Ruda Śląska.

Kolonią Nowego Bytomia jest Kaufhaus - przyzakładowe osiedle patronackie Huty Pokój, z najstarszym górnośląskim domem towarowym.

Nowy Bytom - ul. Niedurnego

Nowy Bytom - kościół św. Pawła

Nowy Bytom - budynek B Urzędu Miasta Ruda Śląska

Nowy Bytom - ul. Niedurnego

Nowy Bytom - kamienica z zegarem słonecznym (Dom Słoneczny)

Nowy Bytom - tyły kamienic przy ul. Wojska Polskiego (u wylotu ul. Kościuszki)

Kalendarium

Historia tej dzielnicy jest nierozerwalnie związana z rozwojem przemysłu na tym terenie.

• 1789 - otwarcie kopalni Louise
• 1805 - otwarcie kopalni Beelowssegen
• 1830 - otwarcie kopalń Ottiliengrube i Lythandra
• 1836 - wybudowano hutę cynku Rosamunde
• 1840 - uruchomienie huty żelaza Friedenshütte (później Pokój). Huta żelaza została założona przez: Davida Loewnfelda, Moritza Friedländera i Simona Loewiego. Kolejnym właścicielem był hr. Andrzej Renard z Wielkich Strzelec.
• 1843 - otwarcie w gospodzie w okolicach huty Friedenshütte pierwszej szkoły
• 1846 - wybudowano hutę cynku Beuthener Hütte
• 1851 - otwarcie prywatnej szkoły w Beuthener Schwarzwald (pol. Czarnym Lesie)
• 1854 - otwarcie linii górnośląskiej kolei wąskotorowej na trasie Tarnowskie Góry-Karb-Nowy Bytom-Wirek Nowowiejski
• 1855 - przejęcie huty Friedenshütte przez spółkę Minerva
• 1859 - otwarcie szkoły w budynku więzienia pomocniczego
• 1871 - przejęcie huty Friedenshütte przez rodzinę von Ballestrem i ich spółkę Oberbedarf
• 1873 - rozpoczęcie budowy kolejne szkoły. Zakończenie budowy 1874.
• 1880 - rozpoczęcie budowy nowego osiedla przy hucie Friedenshütte nazwanego później Kaufhaus (od domu towarowego)
• 1883 - erygowano wspólną parafię dla Zgody i Frydenshuty.
• 1884 - uruchomienie wodociągu

W 1884-85 r. zbudowano kościół św. Józefa według projektu Paula Jackischa.

• 1897 - otwarcie poczty
• 1888 - otwarcie tzw. kasyna hutniczego, późniejszego domu kultury
• lata 90. XIX wieku – uruchomienie linii tramwajowej z Chorzowa do Bytomia
• 1900 - oddanie do użytku kolejnej szkoły
• 1901 - oddanie do użytku szpitala hutniczego
• 1902 - likwidacja huty cynku Beuthener Hütte

Oddano do użytku obecną szkołę nr 4

• 1904 - otwarcie domu handlowego huty Friedenshütte tzw. Kaufhaus
• 1905 - otwarcie remizy strażackiej

Uruchomienie kolejnej szkoły

• 1906 - uruchomienie kanalizacji (zakończenie prac 1907)

Uruchomienie w Beuthener Schwarzwald (pol. Czarnym Lesie) przystanku kolejowego na linii z Chebzia do Kochłowic

• 1907 - otwarcie pierwszej apteki

Uruchomienie kolejne szkoły (zakończenie budowy 1908).

• 1908 - wybudowanie wieży ciśnień przy zbiegu obecnych ulic Niedurnego i Chorzowskiej
• 1911 - 12 zbudowano w centrum Nowego Bytomia osobny kościół pw. Św. Pawła Apostoła według projektu Johennesa F. Klompa.
• 1912 - otwarcie progimnazjum Katholische Höhere Schule
• 1913 - otwarcie dworca kolejowego Friedenshütte
• 1922 - Przyłączenie w wyniku podziału poplebiscytowego Frydenshuty do Polski. Dzięki temu staje się samodzielna jednostką administracyjną. Przejściowo nazwano ją Polskim Bytomiem. Nazwa nawiązywała do Bytomia który pozostał po drugiej stronie granicy polsko-niemieckiej

huta Friedenshütte została przejęta przez spółkę Friedenshütte AG

• 1928-29 - zbudowano ratusz gminny (obecna siedziba Urzędu Miasta Ruda Śląska). Gmina też otrzymała nowy herb przedstawiający: pół orła górnośląskiego, św. Barbarę i koło zębate.
• 1929 - odłączenie na rzecz Świętochłowic kolonii Zgoda.
• 1931 - likwidacja huty cynku Rosamunde

zburzono stary kościół św. Józefa z powodu szkód górniczych, do dziś istnieją fundamenty tego kościoła i plebania.

• 1933 - uruchomienie walcownię blachy na zimno w oparciu o wynalazek inż. T. Sendzimira. Był to pierwszy zakład, który dysponował taką technologią.
• 1938 - poświęcenie kościoła Ducha Św. na Czarnym Lesie.
• 1939 - na mocy ustawy z dnia 10 lipca, wydanej przez Sejm Śląski, wieś Nowy Bytom otrzymała prawa miejskie, które potwierdzono i weszły w życie dopiero w okresie PRL (1947).
• 1 września 1939 – niemiecki Freikorps zamordował w Nowym Bytomiu 18 Polaków.
• do 1946 - siedziba wiejskiej gminy Nowy Bytom
• 1947 - nadanie statusu miasta
• 1951 - przyłączenie miasta Wirka (wraz z Bielszowicami, Halembą, Kochłowicami i Bykowiną).
• 1959 - Nowy Bytom wraz z Rudą tworzą miasto Ruda Śląska
• 2006 - odłączenie Czarnego Lasu.

Linki zewnętrzne

• Friedenshütte (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 409 .