Województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita): Różnice pomiędzy wersjami

Województwo sieradzkie
Palatinatus Siradiensis
	1339 – 1795
	Herb
	Sentencja: Virtus nescia dividi
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	wielkopolska
Data powstania	1339
Siedziba wojewody	Sieradz
Wojewoda	zobacz: wojewodowie sieradzcy
Siedziba sejmiku	Szadek
Powierzchnia	9 700 km²
Populacja (1790); • liczba ludności	; 286 875
Podział administracyjny
Liczba powiatów	4
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów	5
	Położenie na mapie Rzeczypospolitej; [[Plik:{{{mapa Polski}}}\|240x240px\|alt=Położenie na mapie Polski\|]]
	Położenie na mapie Polski Województwo sieradzkie
	51°35′34,4400″N 18°43′49,4400″E/51,592900 18,730400

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:31, 27 lip 2019

Województwo sieradzkie (łac. Palatinatus Siradiensis) – jednostka terytorialna Korony Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów istniejące w latach 1339–1793, tworząca prowincję wielkopolską, obejmująca powierzchnię 9 700 km²^{[potrzebny przypis]}, posiadająca 4 powiaty. Siedzibą wojewody był Sieradz, a sejmiki ziemskie odbywały się w Szadku.

W XVII wieku w województwie sieradzkim szlachta stanowiła 4,66% mieszkańców^[3].

Terytorium

Gdy w XIV w. utworzono w Polsce województwa obejmujące terytoria dawnych księstw, istniejące wtedy księstwo sieradzkie przekształcono w województwo sieradzkie. Graniczyło ono od zachodu z ówczesnym województwem kaliskim i z księstwami śląskimi, a na północy, przez Ner, z województwem łęczyckim. Na wschodzie od województwa sandomierskiego oddzielała Sieradzkie Pilica (od Koniecpola aż po Białobrzegi). Od południa sąsiadowało ono z województwem krakowskim; część granicy stanowiła rzeka Liswarta.

Woj. sieradzkie obejmowało przestrzeń ówczesnych 162 mil kw., a w jego skład wchodziły 4 powiaty: sieradzki, szadkowski, piotrkowski i radomski. Gdy do Korony w 1396 r. ostatecznie wróciła ziemia wieluńska, odebrana Władysławowi Opolczykowi przez króla Władysława Jagiełłę, została włączona do woj. sieradzkiego, powiększając jego obszar o dwa kolejne powiaty: wieluński i ostrzeszowski. Według danych z XVI w. w 4 powiatach woj. sieradzkiego było 127 parafii, 29 miast i 938 wsi, zaś na terenie ziemi wieluńskiej: 67 parafii, 13 miast i 182 wsie.

Administracja

Woj. sieradzkie miało 2 senatorów większych (wojewodę i kasztelana sieradzkiego) i 3 mniejszych, tj. kasztelanów: rozpierskiego, spicymierskiego i konarskiego. Na terenie województwa były dwa starostwa grodowe: w Sieradzu, w Piotrkowie Trybunalskim oraz niegrodowe: Radomsk, Szadek, Tuszyn, Klonowa, Warta i inne. Na sejmikach wojewódzkich odbywanych w Szadku wybierano 4 posłów na Sejm i 2 deputatów do Trybunału Koronnego (dla Wielkopolski), który obradował w Piotrkowie.

Powiaty województwa sieradzkiego wg Adolfa Pawińskiego^[4]
Ziemia	Powiat	Powierzchnia w mil²	Powierzchnia w km²
powiat piotrkowski		40,32	2220,48
powiat radomski (radomszczański)		42,00	2312,98
powiat sieradzki		41,77	2802,51
powiat szadkowski		37,75	2079,12
ziemia wieluńska	powiat ostrzeszowski	36,95	2035,02
ziemia wieluńska	powiat wieluński	13,46	741,65
Razem (województwo z z.wieluńską) Σ		212,25	11689,53

Ziemia wieluńska rządziła się osobno, mając własnych urzędników ziemskich (począwszy od podkomorzego) i sądowych. Wybierała jednego senatora mniejszego, którym był kasztelan wieluński. Miała starostwa grodowe: wieluńskie i ostrzeszowskie, i niegrodowe: bolesławskie i grabowskie. Na własnych sejmikach odbywanych w Wieluniu obierano 2 posłów.

Osobny artykuł: ziemia wieluńska.

Wojewoda sieradzki mianował podwojewodziego wieluńskiego i dowodził pospolitym ruszeniem tej ziemi. Ziemia wieluńska miała własny herb w postaci baranka z chorągiewką i krzyżem, podczas gdy herb województwa przedstawiał pół orła czarnego w czerwonym polu i pół lwa czerwonego w żółtym polu, w koronie złotej, pokrywającej obie głowy. (Jan Długosz o chorągwi sieradzkiej w bitwie pod Grunwaldem pisze jednak co następuje: „... w której jednej połowie znajdowało się pół orła białego na czerwonym polu, a w drugiej połowie pół płomienistego lwa na białym polu”). Województwa łęczyckie i sieradzkie za swój mundur obywatelski przyjęły kontusz karmazynowy, wyłogi granatowe i żupan biały.

Historia

Struktura terytorialno-administracyjna środkowej Polski uległa zasadniczym zmianom dopiero w wyniku II rozbioru. Sieradzkie weszło wówczas w skład prowincji zwanej Prusami Południowymi. Zaborca wprowadził departamenty, a organami władz administracyjno-skarbowych uczynił tzw. kamery. Stan ten utrzymał się w czasach Księstwa Warszawskiego i dopiero po utworzeniu Królestwa Kongresowego departamenty przemianowano na województwa, jednak województwa sieradzkiego nie odtworzono. Sieradz wtedy został miastem obwodowym dla powiatu sieradzkiego i szadkowskiego w województwie kaliskim.

Osobny artykuł: Prusy Południowe.

Osobny artykuł: województwo kaliskie (Królestwo Polskie).

Zobacz też

Przypisy

↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
↑ Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.
↑ Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.

[1] Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.

[2] Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.

[3] Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.

[Pawiński-4] Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 48: / Linia 48: @@
 Gdy w XIV w. utworzono w Polsce [[województwo|województwa]] obejmujące terytoria dawnych księstw, istniejące wtedy [[księstwo sieradzkie]] przekształcono w województwo sieradzkie. Graniczyło ono od zachodu z ówczesnym [[województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)|województwem kaliskim]] i z księstwami śląskimi, a na północy, przez [[Ner]], z [[województwo łęczyckie|województwem łęczyckim]]. Na wschodzie od województwa sandomierskiego oddzielała Sieradzkie [[Pilica (rzeka)|Pilica]] (od [[Koniecpol]]a aż po [[Białobrzegi]]). Od południa sąsiadowało ono z województwem krakowskim; część granicy stanowiła rzeka [[Liswarta]].
-Woj. sieradzkie obejmowało przestrzeń ówczesnych 162 mil kw., a w jego skład wchodziły 4 powiaty: sieradzki, szadkowski, piotrkowski i [[Radomsko|radomski]]. Gdy do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] w [[1396]] r. ostatecznie wróciła [[ziemia wieluńska]], odebrana [[Władysław Opolczyk|Władysławowi Opolczykowi]] przez króla [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełłę]], została włączona do woj. sieradzkiego, powiększając jego obszar o dwa kolejne powiaty: wieluński i ostrzeszowski. Według danych z [[XVI wiek|XVI w.]] w 4 powiatach woj. sieradzkiego było 127 parafii, 29 miast i 938 wsi, zaś na terenie ziemi wieluńskiej: 67 parafii, 13 miast i 182 wsie.
+Woj. sieradzkie obejmowało przestrzeń ówczesnych 162 mil kw., a w jego skład wchodziły 4 powiaty: sieradzki, szadkowski, [[Piotrków Trybunalski|piotrkowski]] i [[Radomsko|radomski]]. Gdy do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] w [[1396]] r. ostatecznie wróciła [[ziemia wieluńska]], odebrana [[Władysław Opolczyk|Władysławowi Opolczykowi]] przez króla [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełłę]], została włączona do woj. sieradzkiego, powiększając jego obszar o dwa kolejne powiaty: wieluński i ostrzeszowski. Według danych z [[XVI wiek|XVI w.]] w 4 powiatach woj. sieradzkiego było 127 parafii, 29 miast i 938 wsi, zaś na terenie ziemi wieluńskiej: 67 parafii, 13 miast i 182 wsie.
 == Administracja ==