Wikipedia:Artykuły na medal/Kwiecień Czerwiec 2023

Gramatyka języka łacińskiego – opis zjawisk gramatycznych w języku łacińskim. Łacina jest językiem silnie fleksyjnym – wiele słów ulega odmianie polegającej zasadniczo na dodaniu odpowiedniej końcówki do tematu wyrazu. Wyróżnia się 5 deklinacji – wzorców odmian rzeczowników, przymiotników, zaimków i liczebników – oraz 4 koniugacje – wzorce odmian czasownika. Poprzez odpowiednie końcówki fleksyjne wyrażana jest funkcja składniowa danego słowa, dzięki czemu tego zadania nie musi przejmować ściśle określony szyk wyrazów – jest on swobodny, choć nie całkowicie dowolny. Mówiona łacina używana przez rodzimych użytkowników tego języka była zróżnicowana terytorialnie i ulegała naturalnym zmianom w czasie. Później wykształciły się z niej języki romańskie. Z kolei w przypadku łaciny pisanej za wzorcową przyjęło się postrzegać tę z klasycznego okresu, a zwłaszcza tę używaną przez twórców takich jak Cyceron, Cezar oraz Wergiliusz.

UGM-133 Trident II D-5 – amerykański trzystopniowy pocisk balistyczny SLBM na paliwo stałe o zakresie zasięgu operacyjnego 2500 do 11 000 km. Pocisk ten jest jedynym obecnie typem SLBM na wyposażeniu okrętów podwodnych Stanów Zjednoczonych. Przenoszone przez okręty amerykańskie typu Ohio oraz brytyjskie jednostki typu Vanguard pociski D-5, naprowadzane są w locie systemami bezwładnościowo-astronawigacyjnymi, które zapewniają im celność z marginesem błędu CEP wynoszącym 90–120 metrów. Mimo że Trident II mogą przenosić do czternastu głowic, przenoszą aktualnie jedynie do ośmiu MIRV z ładunkami termonuklearnymi o mocy 100 albo 475 kiloton. Geneza systemu rakietowego Trident sięga początku lat 60. XX wieku, kiedy – w myśl amerykańskich ocen – rozwój radzieckiego potencjału ofensywnego i defensywnego zachwiał amerykańskimi szansami przetrwania pierwszego uderzenia jądrowego i możliwości dokonania skutecznej odpowiedzi. Na oceny te wpływ miał zarówno rozwój radzieckiej obrony antybalistycznej i sił zwalczania okrętów podwodnych, jak też radziecki postęp technologiczny w zakresie systemów naprowadzania pocisków balistycznych oraz technologii wielogłowicowych.

SMS Kaiser Wilhelm II – niemiecki pancernik z przełomu XIX i XX wieku, jedna z pięciu jednostek typu Kaiser Friedrich III. Okręt miał wyporność 11 097 ton i osiągał prędkość ponad 17 węzłów, jego główne uzbrojenie stanowiły cztery działa kalibru 24 cm umieszczone w dwóch wieżach. Pancernik został zwodowany 14 września 1897 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Wilhelmshaven, a 13 lutego 1900 roku wcielono go do służby w Kaiserliche Marine. Jego patronem był cesarz Wilhelm II Hohenzollern. Jednostka służyła w Heimatflotte i w Hochseeflotte, biorąc ograniczony udział w I wojnie światowej. W 1920 roku okręt został wycofany ze służby. Zdemontowane z okrętu działa artylerii głównej zostały zaadaptowane na potrzeby artylerii kolejowej. Z listy floty skreślono go w 1921 roku, po czym został złomowany. Dzwon okrętowy pancernika zachował się w Muzeum Wojskowo-Historycznym Bundeswehry w Dreźnie.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Białorusi – lista miejsc na Białorusi wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku i ratyfikowanej przez Białoruś 12 października 1988 roku. Obecnie na liście znajdują się cztery obiekty: trzy dziedzictwa kulturowe oraz jedno o charakterze przyrodniczym. Są to: architektoniczny, rezydencjonalny i kulturalny zespół rodu Radziwiłłów w Nieświeżu, zespół zamkowy w Mirze, Południk Struvego oraz Puszcza Białowieska. Na białoruskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Białoruś zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się obecnie pięć obiektów.

Lista niemieckich asów myśliwskich z okresu II wojny światowej latających na samolotach odrzutowych – as myśliwski to tytuł przyznawany pilotowi myśliwskiemu, który zestrzelił pięć lub więcej wrogich samolotów w czasie walki powietrznej. W czasie II wojny światowej setki niemieckich pilotów uzyskało ten tytuł, latając na samolotach napędzanych silnikami tłokowymi. Jednak tylko 28 niemieckich pilotów zestrzeliło pięć lub więcej samolotów wroga, latając samolotem napędzanym silnikiem odrzutowym. Pierwszym potwierdzonym przez źródła alianckie zestrzeleniem wrogiego samolotu przez niemieckiego pilota samolotu odrzutowego było zniszczenie rozpoznawczego Mosquito PR XVI z 540 Dywizjonu Royal Air Force przez Leutnanta Joachima Webera 8 sierpnia 1944 roku w okolicach Ohlstadt. Za najlepszego pilota samolotu typu Messerschmitt Me 262 uznaje się Kurta Weltera, który zestrzelił ponad 20 samolotów wroga.

Dyskografia Bomfunk MC’s – fińskiego zespołu muzyki elektronicznej – obejmuje trzy albumy studyjne, album remiksowy, kompilację, trzynaście singli oraz dziewięć teledysków. Zespół został założony w 1998 roku roku przez DJ-a Gismo i B.O.W. Debiutancki album zespołu, In Stereo został wydany w 1999 roku. Album na początku 2000 roku został sprzedany w [[Europa|Europie[[ w ponad 600 000 egzemplarzach, w Finlandii sprzedano 134 610 egzemplarzy, gdzie uzyskał status podwójnej platyny i złota. W tym samym roku został wydany także album remiksowy, Remix Album. Drugi singel z albumu, Freestyler był najlepiej sprzedającym się singlem w Europie w 2000 roku. Kolejny studyjny album zespołu, Burnin’ Sneakers został wydany w 2002 roku, album został sprzedany w Finlandii w 54 797 egzemplarzach, pokrył się on platynową i złotą płytą. Trzeci studyjny album zespołu, Reverse Psychology został wydany w 2004 roku i był notowany tylko w Finlandii, przez osiem tygodni, najwyżej na dziesiątym miejscu. Ostatni singel z albumu, Hypnotic osiągnął pierwsze miejsce w Finlandii. W 2005 roku zespół rozpadł się.

Layne Staley (ur. 22 sierpnia 1967 w Bellevue, zm. 5 kwietnia 2002 w Seattle) – amerykański muzyk, kompozytor, wokalista oraz autor tekstów. Członek zespołu Alice in Chains oraz supergrupy Mad Season. Przygodę z muzyką zaczynał od gry na perkusji w licealnym cover bandzie. W połowie lat 80. XX wieku pełnił rolę wokalisty w amatorskim zespole glammetalowym Sleze, przekształconym w 1986 roku na Alice N’ Chains. Rok później dołączył do nowo utworzonego zespołu Alice in Chains, jednego z najbardziej wpływowych rockowych wykonawców ze sceny Seattle w historii, z którym w latach 1987–2002 zrealizował trzy albumy studyjne. Największy rozgłos grupie przyniosła płyta Dirt z 1992 roku, wypełniona szczerymi tekstami Staleya o jego walce z nałogiem narkotykowym. W 1994 roku dołączył do supergrupy Mad Season, z którą nagrał album Above. Od tego czasu, z uwagi na pogłębiające się wieloletnie uzależnienie od heroiny, Staley ograniczał aktywność muzyczną. W 1998 roku wziął udział w ostatnim w swej karierze efemerycznym projekcie Class of ’99. Znany z szerokiej skali głosu, wynoszącej 4 oktawy, Staley uznawany jest za jednego z najbardziej wpływowych wokalistów muzyki rockowej swojego pokolenia.

Strażnicy Galaktyki – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2014 roku na podstawie serii komiksów o grupie superbohaterów o tej samej nazwie wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadał James Gunn na podstawie scenariusza, który napisał wspólnie z Nicole Perlman. W głównych rolach wystąpili: Chris Pratt, Zoe Saldana, Dave Bautista, Vin Diesel oraz Bradley Cooper. Główny bohater, Peter Quill, w wyniku kradzieży artefaktu staje się celem Ronana. W sytuacji zagrożenia Quill sprzymierza się z czwórką outsiderów: zabójczynią Gamorą, drzewokształtnym Grootem, szopem Rocketem i żądnym zemsty Draxem. Od całej piątki zależą od tego momentu losy całej galaktyki. Strażnicy Galaktyki wchodzą w skład II Fazy Filmowego Uniwersum Marvela. Jest to dziesiąty film należący do tej franczyzy i tworzy jej pierwszy rozdział, zatytułowany Saga Nieskończoności. Światowa premiera odbyła się 21 lipca 2014 roku w Los Angeles. Przy budżecie ponad 230 milionów dolarów Strażnicy Galaktyki zarobili ponad 770 milionów dolarów i otrzymali pozytywne oceny od krytyków.

Ligota-Panewniki – dzielnica Katowic, położona w zachodniej części miasta, nad Kłodnicą. Dzielnica ta składa się dwóch części miasta, będących w przeszłości osobnymi gminami. Ligota po raz pierwszy była wzmiankowana w 1360 roku, zaś Panewniki powstały w XVI wieku. Ligota i Panewniki do XIX wieku były typowo rolniczymi osadami, w XIX wieku obydwie wsie stały się także miejscowościami letniskowymi dla mieszkańców Katowic. Ligotę włączono do Katowic w 1924 roku, a Panewniki w 1951 roku. Dzielnica Ligota-Panewniki powstała formalnie 1 stycznia 1992 roku. Ligota-Panewniki jest dzielnicą wielofunkcyjną z przewagą funkcji mieszkaniowej i usługowej o charakterze lokalnym, jest też siedzibą przedsiębiorstw różnych branż. Ligota-Panewniki jest drugą największą powierzchniowo dzielnicą miasta, a także najludniejszą. Powierzchnia dzielnicy wynosi 12,59 km² (7,64% powierzchni miasta), pod koniec 2020 roku zamieszkiwało ją łącznie 28 286 mieszkańców (10,38% ludności Katowic).

Kamienny gość – obraz hiszpańskiego malarza Francisca Goi. Należy do cyklu sześciu obrazów gabinetowych o wymiarach ok. 43 × 30 cm, których tematem są czary. Obrazy nie tworzą razem jednej historii, nie mają też wspólnego znaczenia, dlatego właściwe interpretowane są każdy z osobna. Cała seria była własnością książąt Osuny i zdobiła ich letnią rezydencję Alameda de Osuna. Obraz przedstawia scenę z III aktu komedii Antonia de Zamory będącej nową wersją dzieła Zwodziciel z Sewilli i kamienny gość Tirsa de Moliny, opowiadającej legendę Don Juana. Bohater komedii, Don Juan, zabija komandora Gonzala de Ulloa, a następnie rzuca wyzwanie jego posągowi, zapraszając go na kolację w swoim domu. Posąg odpowiada Don Juanowi zaproszeniem do panteonu rodziny Ulloa: miejsca, w którym rozgrywa się scena przedstawiona na obrazie. W głębi kompozycji Goya namalował łuk, który może nawiązywać do kaplicy rodziny Ulloa, a pod nim na końcu schodów pojawia się kamienna postać komandora. Goya przedstawia chwilę wielkiego napięcia tuż przed dramatem, złowieszczy spokój poprzedzający burzę. Don Juan, który nie żałuje swojego czynu, zostanie ukarany piekłem, symbolizowanym przez płomienie. Obraz był widziany ostatni raz w 1896 roku, obecnie jest uznawany za zaginiony. Jest znany na podstawie fotografii wykonanej przez Jeana Laurenta.

Brawn GP – brytyjski zespół oraz konstruktor Formuły 1 utworzony w 2009 roku przez Rossa Brawna na bazie Honda Racing F1. Zespół startował w sezonie 2009 mistrzostw świata. Bolid, którym dysponował zespół – Brawn BGP 001 został zaprojektowany jako Honda RA109. Ze względu na słabe wyniki modelu RA108 w sezonie 2008 zespół Honda stosunkowo wcześnie rozpoczął prace nad nowym bolidem na następny sezon. Ostatecznie bolid został przejęty przez nowo utworzony zespół Brawn GP i dopasowany do silnika Mercedes-Benz w miejsce oczekiwanego silnika Hondy. Kierowcami Brawn GP byli Jenson Button oraz Rubens Barrichello. Button zajął 1. miejsce w 6 wyścigach Grand Prix i uzyskał tytuł mistrzowski, drugi kierowca Barrichello był pierwszy w dwóch wyścigach i zajął trzecie miejsce w klasyfikacji generalnej. Zespół zwyciężył też w klasyfikacji konstruktorów. 16 listopada 2009 roku poinformowano o wykupieniu przez spółkę Daimler AG 75,1% akcji zespołu i przemianowaniu go na Mercedes Grand Prix.

Flagi gmin w województwie wielkopolskim – lista symboli gminnych w postaci flagi, obowiązujących w województwie wielkopolskim. Zgodnie z definicją, flaga to płat tkaniny określonego kształtu, barwy i znaczenia, przymocowywany do drzewca lub masztu. Może on również zawierać herb lub godło danej jednostki administracyjnej. W Polsce jednostki terytorialne (rady gmin, miast i powiatów) mogą ustanawiać flagi zgodnie z Ustawą z dnia 21 grudnia 1978 o odznakach i mundurach. Mimo to wiele miast i gmin podejmowało uchwały i używało flagi jako swojego symbolu – w województwie lubelskim było to kilkanaście gmin. Dopiero Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa oficjalnie potwierdziła prawo województw, powiatów i gmin do ustanawiania tego symbolu jednostki terytorialnej. W województwie wielkopolskim swoją flagę posiada 147 z 226 gmin. Symbol ten, od 2000 roku, ma ustanowione samo województwo.

USS Hornet (CV-8) – amerykański lotniskowiec o wyporności standardowej 19 900 ton z czasów II wojny światowej, trzecia i ostatnia jednostka typu typu Yorktown. Zwodowany 25 września 1939 roku w stoczni Newport News w Wirgii, do służby w marynarce amerykańskiej wszedł 20 października 1941 roku. Z jego pokładu w kwietniu 1942 roku wystartowały bombowce pułkownika Doolittle’a, które dokonały rajdu na Tokio. W czerwcu 1942 roku okręt ten uczestniczył w bitwie pod Midway – część jego grupy lotniczej pierwszego dnia bitwy nie odnalazła sił japońskich, zaś jego samotnie atakująca eskadra torpedowa VT-8 została całkowicie zniszczona nad zespołem japońskich lotniskowców Kidō-butai. W drugiej połowie roku wziął udział w kampanii na Wyspach Salomona. Podczas bitwy koło wysp Santa Cruz, 26 października 1942 roku, bombowce nurkujące jego grupy lotniczej ciężko uszkodziły japoński lotniskowiec „Shōkaku” oraz krążownik ciężki „Chikuma”. Sam „Hornet” odniósł jednak poważne uszkodzenia w wyniku ataków lotniczych, co doprowadziło do jego opuszczenia po nieudanej próbie uratowania jednostki. Opuszczony okręt został zatopiony następnego dnia przez japońskie niszczyciele.

007 Quantum of Solace – brytyjski film szpiegowski z 2008 roku o przygodach Jamesa Bonda, wyprodukowany przez Eon Productions. Za reżyserię odpowiada Marc Forster, a za scenariusz Neal Purvis i Robert Wade oraz Paul Haggis. W rolę agenta 007 po raz drugi wcielił się Daniel Craig, a obok niego w rolach głównych wystąpili Olga Kurylenko, Mathieu Amalric, Gemma Arterton oraz Judi Dench. Jest to dwudziesta druga produkcja wchodząca w skład serii filmów o Bondzie. Po wydarzeniach z poprzedniej części Bond pragnie zemsty za śmierć swojej kochanki, Vesper Lynd. Towarzyszy mu Camille Montes, która stara się pomścić śmierć własnej rodziny. Ślad prowadzi ich do wpływowego biznesmena Dominica Greene’a, członka organizacji Quantum, która zamierza przeprowadzić zamach stanu w Boliwii, aby przejąć kontrolę nad ich dostawami wody. Premiera Quantum of Solace odbyła się 29 października 2008 roku w Odeon Leicester Square. Film spotkał się z mieszanymi reakcjami krytyków, a recenzenci chwalili głównie występ Craiga i sekwencje akcji w filmie, ale krytykowali ciemniejszy i realistyczny ton, uważając, że film był mniej imponujący niż jego poprzednik. Od września 2016 roku jest to czwarty najbardziej dochodowy film o Jamesie Bondzie. Bez uwzględnienia inflacji zarobił ponad 589 milionów dolarów na całym świecie i stał się siódmym najbardziej dochodowym filmem 2008 roku.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Albanii – lista miejsc w Albanii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku i ratyfikowanej przez Albanię 10 lipca 1989 roku. Obecnie na liście znajdują się cztery obiekty: dwa dziedzictwa kulturowe, jeden o charakterze przyrodniczym oraz jeden o charakterze kulturowo–przyrodniczym. Są to: Butrint, historyczne centra miast Berat i Gjirokastra, pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy oraz Ochryda. Na albańskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Albania zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się cztery obiekty: amfiteatr w Durrës, Apollonia Iliryjska, królewskie grobowce w Selcë e Poshtme oraz Zamek Bashtovë.

Honorowi obywatele Gdańska – lista osób, którym Rada Miasta Gdańska przyznała „Honorowe Obywatelstwo Miasta Gdańska” – tytuł nadawany za wyjątkowe zasługi dla miasta. Ustanowiona w 1831 roku pruska ustawa o samorządzie wprowadziła pojęcie honorowego obywatela. Pozwalała ona Radzie Miasta na nadawanie tego tytułu osobom zasłużonych dla miasta. Po II wojnie światowej przez długi czas wyróżnienie przyznawała Rada Miasta, wydając zwykłą uchwałę, brakowało jednak przepisów, regulujących tę kwestię. Dopiero uchwała Rady Miasta z 6 kwietnia 1993 roku uporządkowała tę kwestię. 26 listopada 2020 roku uchwalono nowe zasady przyznawania wyróżnienia, wprowadziły one możliwość pozbawienia osoby wyróżnionej. Pierwszą osobą uhonorowaną tytułem honorowego obywatela, na mocy przepisów pruskich był w Wilhelm Baum, uhonorowany za kierowanie akcją zwalczania epidemii cholery w mieście w 1831 roku. Do 1918 roku łącznie przyznano 26 takich wyróżnień. Dekret Krajowej Rady Narodowej z 30 marca 1945 roku unieważnił wszystkie tytuły Honorowego Obywatela Miasta Gdańska nadane przed 1918 rokiem. Od 1993 roku, czyli daty uchwalenia przepisów dotyczących honorowego obywatelstwa, Rada Miasta 32 razy przyznała tytuł honorowego obywatela.