Kościół św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim
53°58′04″N 18°31′50″E/53,967778 18,530556 242 z 6.08.1962[1]
| |||||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||
 Kościół św. Mateusza | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Adres |
ul. Hallera 3 | ||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Starogardu Gdańskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu starogardzkiego  | |||||||||||||||||||
| 53°58′04″N 18°31′50″E/53,967778 18,530556
| |||||||||||||||||||
Kościół św. Mateusza – rzymskokatolicki, gotycki kościół parafialny znajdujący się w Starogardzie Gdańskim przy ul. Hallera 3, wybudowany w XIV wieku. Jest najstarszym kościołem w mieście.
W 1962 obiekt wpisano do rejestru zabytków.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki starogardzkiej fary sięgają XIV wieku. Według starych przekazów, kościół powstał na miejscu pogańskiej świątyni Swaroga. Legenda głosi, że stojącą w południowej kruchcie kamienną kropielnicę wykuto z ogromnego posągu Swaroga[2].
Pierwszy etap budowy kościoła trwał w latach 1305-1309, powstała świątynia wielkości obecnego prezbiterium. Do 1350 wzniesiono trzy nawy. Pierwotnie nosił wezwanie Najświętszej Maryi Panny. W 1461, 1484 i 1665 kościół był niszczony przez pożary. W okresie reformacji został przejęty przez protestantów, w rękach których był do 1599. W tym czasie kościół nosił już obecnego patrona. W 1650 dobudowano południową kaplicę pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, a w 1658 północną pw. św. Barbary. Budowlę zregotycyzowano na przełomie XIX i XX wieku, wtedy też dobudowano neogotycką kruchtę. Podczas II wojny światowej zniszczona została kaplica Przemienienia Pańskiego, odbudowano ją staraniem ks. Pawła Wieckiego. W 1996 wzniesiono wolno stojącą dzwonnicę[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie fara miała kształt odpowiadający obecnemu prezbiterium. Jest ono oddzielone od nawy głównej łukiem tęczowym[4]. Krzyżacy rozbudowali kościół o trzy nawy, rozmieszczone symetrycznie na osi wschód-zachód i rozdzielone filarami. W nawach bocznych zachowało się gotyckie sklepienie gwiaździste. Starogardzka fara, jako jedna z nielicznych świątyń na Pomorzu, otrzymała układ bazylikowy[2].
Dawniej we wschodnim zakończeniu południowej nawy istniała wieża, rozebrana w 1796 r. Na początku XX wieku usunięto również sygnaturkę[5]
Do XVIII wieku kościół był otoczony cmentarzem. W cegłach zewnętrznego muru zachowały się charakterystyczne okrągłe wgłębienia, pochodzące z czasów krzesania ognia na potrzeby kultowe[2]. Po południowej stronie znajduje się XIX-wieczne kamienne epitafium Fabiana Legendorfa-Mgowskiego, zmarłego w 1483 starosty starogardzkiego i wojewody pomorskiego.
Na szczycie południowej kruchty w 1999 umieszczono replikę drewnianej średniowiecznej rzeźby, tzw. Chrystusa Starogardzkiego. Oryginał, datowany na ok. 1320, odkryto w farze w roku 1930. Znajduje się on obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie[2][4].
Wnętrze kościoła[edytuj | edytuj kod]
Na łuku tęczowym, oddzielającym prezbiterium od nawy głównej, znajduje się wielki fresk „Sąd Ostateczny” z około XV w., odkryty dopiero w 1957. Pośrodku na tronie zasiada Chrystus, u stóp ma archanioła Michała. Po prawicy klęczą Maryja ze św. Katarzyną i św. Barbarą, a po lewej ręce – św. Jan Chrzciciel oraz święci Piotr i Paweł.
W prezbiterium, po prawej stronie znajduje się renesansowy nagrobek Jerzego Niemojewskiego[6] herbu Rola z Lubieńca (zm. 1615), starosty starogardzkiego, wyobrażający leżącą postać zmarłego. Jerzy Niemojewski to syn Janusza i Katarzyny Marianny Kostka, herbu Dąbrowa
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Pomnik przy kościele -
Fasada kościoła -
Widok od Strony Rynku -
Widok nocą -
Dzwonnica kościoła -
Wnętrze i ołtarz -
Fresk „Sąd Ostateczny” z około XV w. -
Ambona w kościele -
Ołtarz boczny przedstawiający Jezusa na krzyżu
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-07-04].
- ↑ a b c d Urząd Miasta Starogard Gdański: Starogard Gdański – zabytki. [dostęp 2013-12-08].
- ↑ Zarys historyczny Parafii Św. Mateusza w Starogardzie Gdańskim – PARAFIA RZYMSKOKATOLICKA [online], swietymateusz.starogard.pl [dostęp 2021-10-23].
- ↑ a b Zabytki fary. [dostęp 2013-12-08].
- ↑ Franciszek Mamuszka: Województwo gdańskie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1959, s. 259.
- ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa . Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 258 i 259.