Karpacki Oddział Straży Granicznej
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Data utworzenia |
1991; 2016 |
| Data likwidacji |
2013; |
| Siedziba | |
| Komendant Oddziału |
gen. bryg. SG |
| Adres | |
| ul. 1 Pułku Strzelców Podhalańskich 5 33-301 Nowy Sącz | |
Położenie na mapie Nowego Sącza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 49°36′42,9″N 20°41′48,1″E/49,611917 20,696694
| |
| Strona internetowa | |
Karpacki Oddział Straży Granicznej imienia 1 Pułku Strzelców Podhalańskich – oddział Straży Granicznej ochraniający granicę polsko-słowacką na długości 319,49 km[1]. Siedziba Komendy Oddziału znajduje się w Nowym Sączu. Oddział został zlikwidowany 31 grudnia 2013 i reaktywowany 16 maja 2016. Przywrócona jednostka objęła najpierw obszar województwa małopolskiego, a w 2017 objęła też województwo świętokrzyskie[2]. W jej skład wchodzą placówki SG w: Tarnowie, Zakopanem, Krakowie, Krakowie-Balicach i Kielcach[3][4].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W dniu 7 maja 1991 Komendant Główny Straży Granicznej płk prof. dr hab. Marek Lisiecki wydał zarządzenie nr 021 na mocy którego z dniem 16 maja 1991 rozwiązano Karpacką Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu. Jednocześnie na mocy tego zarządzenia został utworzony Karpacki Oddział Straży Granicznej w Nowym Sączu według etatu nr 44/05 o stanie osobowym 945 funkcjonariuszy i 187 pracowników urzędów państwowych[5].
W dniu 7 maja 1991 Komendant Główny Straży Granicznej płk prof. dr hab. Marek Lisiecki wydał zarządzenie nr 021 na mocy którego z dniem 16 maja 1991 rozwiązano Orkiestrę Reprezentacyjną WOP w Nowym Sączu. Jednocześnie na mocy tego zarządzenia została utworzona Orkiestra Reprezentacyjna SG w Nowym Sączu według etatu nr 44/018 o stanie osobowym 63 funkcjonariuszy i 2 pracowników urzędów państwowych[6].
Decyzją nr 2 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 3 października 1991 nadano Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Nowym Sączu imię 1 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz sztandar[7].
Zarządzeniem nr 64 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 2 listopada 2010 określono i wprowadzono symbol Karpackiego Oddziału Straży Granicznej[8].
Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 marca 2013 z dniem 31 grudnia 2013 Karpacki Oddział Straży Granicznej został zniesiony[9]. Jego kompetencje oraz zasięg terytorialny na odcinku granicy państwowej ze Słowacją przejął Śląsko-Małopolski Oddział Straży Granicznej z siedzibą w Raciborzu, a w obiektach koszarowych utworzono Karpacki Ośrodek Wsparcia Straży Granicznej w Nowym Sączu.
Zarządzeniem nr 81 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 28 lipca 2016, załącznik nr 3, określono i wprowadzono nowy symbol Karpackiego Oddziału Straży Granicznej[10].
2 czerwca 2017 Karpacki Oddział SG otrzymał imię I Pułku Strzelców Podhalańskich i sztandar[11].
Zasięg terytorialny[edytuj | edytuj kod]
Początkowy zasięg terytorialny Oddziału SG obejmował obszar od znaku granicznego I/202 wyłącznie, stanowiącego rozgraniczenie z odcinkiem służbowej odpowiedzialności Bieszczadzkiego Oddziału SG w Przemyślu, do znaku granicznego III/90 włącznie, stanowiącego rozgraniczenie z ówczesnym Beskidzkim Oddziałem SG w Cieszynie.
1 listopada 1998, w związku z likwidacją Beskidzkiego Oddziału SG w Cieszynie, oddział przejął ochronę zachodniej części granicy polsko-słowackiej, od Babiej Góry po styk granic Polski, Słowacji i Czech. Zasięg terytorialny oddziału obejmował odcinek granicy państwowej od znaku granicznego I/202 wyłącznie do znaku granicznego III/201, tj. rozgraniczeniem ze Śląskim Oddziałem SG w Raciborzu. Długość odcinka granicy państwowej, którą ochraniał wówczas oddział wynosiła 399,2 km, z czego 312,7 km na terenie województwa małopolskiego i 86,5 km na terenie województwa śląskiego.
12 stycznia 2002 zasięg terytorialny oddziału obejmował: województwo małopolskie, wchodzące w skład województwa śląskiego: powiat żywiecki i z powiatu cieszyńskiego część obszaru gminy Istebna na południe od linii prostej biegnącej od znaku granicznego nr I/201 na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Słowacką do mostu na potoku Czadeczka z wyłączeniem tego mostu, prawym brzegiem potoku Czadeczka do zetknięcia się granicy miejscowości Jaworzynka, Koniaków i Istebna, dalej granicą miejscowości Koniaków oraz Istebna do granicy gmin Istebna i Milówka, województwo świętokrzyskie – w zakresie lotniczych przejść granicznych określonych w przepisach odrębnych[12].
1 stycznia 2005 zasięg terytorialny oddziału obejmował wchodzące w skład województwa podkarpackiego powiat: jasielski, krośnieński, sanocki, leski (z wyłączeniem gminy Olszanica), miasto na prawach powiatu Krosno oraz z powiatu bieszczadzkiego część obszaru gminy Lutowiska położoną na zachód od linii prostej biegnącej od znaku granicznego nr I/1 na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Słowacką przez punkt triangulacyjny 1114,9 do granicy gmin Cisna i Lutowiska, województwo małopolskie, wchodzące w skład województwa śląskiego: powiat żywiecki i z powiatu cieszyńskiego część obszaru gminy Istebna położoną na południe od linii prostej biegnącej od znaku granicznego nr III/201 na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Słowacką do mostu na potoku Czadeczka, z wyłączeniem tego mostu, prawym brzegiem potoku Czadeczka do zetknięcia się granicy miejscowości Jaworzynka, Koniaków i Istebna, dalej granicą miejscowości Koniaków oraz Istebna do granicy gmin Istebna i Milówka[13]. Zasięg terytorialny oddziału obejmował odcinek granicy państwowej o długości 541,062 km, z czego 319,49 km na terenie województwa małopolskiego, 134,14 km na terenie województwa podkarpackiego i 87,43 km na terenie województwa śląskiego.
1 czerwca 2009 zasięg terytorialny oddziału obejmował: wchodzące w skład województwa podkarpackiego powiaty: jasielski, krośnieński, sanocki (bez gmin: Sanok, Zagórz, Tyrawa Wołoska), miasto na prawach powiatu Krosno, województwo małopolskie, wchodzące w skład województwa śląskiego: powiat żywiecki i z powiatu cieszyńskiego część obszaru gminy Istebna położonego na południe od linii prostej biegnącej od znaku granicznego nr III/201 na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Słowacką do mostu na potoku Czadeczka, z wyłączeniem tego mostu, prawym brzegiem potoku Czadeczka do zetknięcia się granicy miejscowości Jaworzynka, Koniaków i Istebna, dalej granicą miejscowości Koniaków oraz Istebna do granicy gmin Istebna i Milówka[14].
1 kwietnia 2011 zasięg terytorialny oddziału obejmował: województwo małopolskie, wchodzące w skład województwa śląskiego: powiat żywiecki i z powiatu cieszyńskiego część obszaru gminy Istebna położonego na południe od linii prostej biegnącej od znaku granicznego nr III/201 na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Słowacką do mostu na potoku Czadeczka, z wyłączeniem tego mostu, prawym brzegiem potoku Czadeczka do zetknięcia się granicy miejscowości Jaworzynka, Koniaków i Istebna, dalej granicą miejscowości Koniaków oraz Istebna do granicy gmin Istebna i Milówka[15].
W terytorialnym zasięgu działania oddziału, terenowymi organami Straży Granicznej byli komendant oddziału, komendanci strażnic i granicznych placówek kontrolnych[16], a po reorganizacji w 2004 komendant oddziału i komendanci placówek[17].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Struktura organizacyjna Karpackiego Oddziału Straży Granicznej w dniu 16 maja 1991 przedstawiała się następująco:
- Komendant Oddziału
- Zastępca Komendanta Oddziału
- Starszy Radca Prawny
- Wydział Ochrony Granicy Państwowej
- Wydział Kontroli Ruchu Granicznego
- Wydział Dochodzeniowo-Śledczy
- Wydział Prezydialny
- Wydział Łączności i Informatyki
- Wydział Kadr i Szkolenia
- Wydział Finansów
- Wydział Techniki i Zaopatrzenia:
- Kompania Zabezpieczenia
- Kompania Odwodowa[a]
- Kompania Odwodowa
- Samodzielna Kompania Odwodowa SG w Nowym Targu
- Służba Zdrowia.
w 1991 Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej podlegały[18]:
- Strażnica SG w Gładyszowie do 1 stycznia 2003[b][19]
- Strażnica SG w Wysowej do 2005
- Strażnica SG w Tyliczu do 1 maja 2004[20]
- Strażnica SG w Muszynie do 1 stycznia 2003 roku[c][19]
- Strażnica SG w Piwnicznej-Zdroju do 1 stycznia 2003
- Strażnica SG w Szlachtowej[d] → Strażnica SG w Szczawnicy
- Strażnica SG w Sromowcach Wyżnych do 1 stycznia 2003[e][19]
- Strażnica SG w Kacwinie do 1 maja 2004[20]
- Strażnica SG w Jurgowie do 1 października 2003[f]
- Strażnica SG na Łysej Polanie do 15 października 2002[f]
- Strażnica SG w Zakopanem do 24 sierpnia 2005
- Strażnica SG w Witowie do 1999
- Strażnica SG w Podczerwonem do 1 maja 2004[20]
- Strażnica SG w Chyżnem do 1 stycznia 2003[g][19]
- Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej do 24 sierpnia 2005
- Strażnica SG w Zawoi do 1997[h]
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Muszynie
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Piwnicznej-Zdroju
- Graniczna Placówka Kontrolna SG na Łysej Polanie
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Chyżnem
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Krakowie-Balicach do 24 sierpnia 2005.
W 1995 utworzono:
1 grudnia 1998 z rozformowanego Beskidzkiego OSG, oddziałowi podporządkowano[21]:
- Strażnica SG w Korbelowie do 1 stycznia 2003[i][19]
- Strażnica SG w Soblówce do 2005[j]
- Strażnica SG w Rycerce do 15 września 2004[k][l]
- Strażnica SG w Zwardoniu do 1 stycznia 2003[l][19]
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Korbielowie
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Zwardoniu.
Od 2003 funkcjonowanie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej regulowało Zarządzenia nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 24 września 2003 w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Komendzie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej im. I Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu (Dz.Urz. KGSG Nr 6, poz. 41, z 2005 Nr 4, poz. 18, z 2006 Nr 3, poz. 12 oraz z 2007 Nr 1, poz. 12, Nr 3, poz. 29 i Nr 5, poz. 50), zmienionego zarządzeniami nr 39 z 23 maja 2008, nr 63 z 28 sierpnia 2008 i nr 85 z 16 listopada 2009[22].
1 stycznia 2005 od Bieszczadzkiego Oddziału SG, oddziałowi podporządkowano[m]:
- Strażnica SG w Wetlinie
- Strażnica SG w Cisnej do 2005
- Strażnica SG w Komańczy do 2005
- Strażnica SG w Jaśliskach do 2005
- Strażnica SG w Ożennej do 2005
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Łupkowie
- Graniczna Placówka Kontrolna SG w Barwinku.
24 sierpnia 2005 w miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej[23].
- Placówka SG w Wetlinie do 31 maja 2009[n]
- Placówka SG w Sanoku od 15.01.2008 do 31 maja 2009[n] 1 czerwca 2009 przekazana do Bieszczadzkiego OSG.
- Placówka SG w Łupkowie do 14 stycznia 2008
- Placówka SG w Muszynie do 14 stycznia 2008
- Placówka SG w Koniecznej do 14 stycznia 2008
- Placówka SG w Barwinku
- Punkt Kontaktowy Barwinek-Vyšný Komárnik[24] od 1 września 2005
- Placówka SG w Piwnicznej-Zdroju
- Placówka Straży Granicznej w Szczawnicy[25]
- Placówka SG w Sromowcach Wyżnych
- Placówka SG na Łysej Polanie do 14 stycznia 2008
- Placówka SG w Zakopanem
- Placówka SG w Chyżnem do 2006[o]
- Placówka SG w Lipnicy Wielkiej
- Placówka SG w Korbielowie do 14 stycznia 2008[p]
- Placówka SG w Zwardoniu do 14 stycznia 2008[p]
- Placówka SG w Żywcu od 15 stycznia 2008[q].
- Placówka SG w Tarnowie od 15 stycznia 2008, a od 4 kwietnia 2008 już w Tarnowie.
1 stycznia 2010 w terytorialnym zasięgu służbowej działalności Karpackiego OSG funkcjonowało 8 placówek SG i 1 przejście graniczne[22]:
- Placówka SG w Tarnowie
- Placówka SG w Zakopanem
- Placówka SG w Sromowcach Wyżnych do 31 grudnia 2010[r]
- Placówka SG w Lipnicy Wielkiej do 31 grudnia 2010[r]
- Placówka SG w Barwinku do 15 marca 2010
- Placówka Straży Granicznej w Piwnicznej-Zdroju do 31 maja 2013
- Placówka SG w Żywcu do 31 grudnia 2013
- Placówka SG w Krakowie-Balicach – obsługuje przejście graniczne Kraków-Balice w Międzynarodowym Porcie Lotniczym.
Komendanci oddziału[edytuj | edytuj kod]
- płk SG gen. bryg. SG Stanisław Laciuga (16.05.2016–21.02.2024)[26]
- gen. bryg. SG Adam Jopek (22.02.2024[27]–obecnie).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W kwietniu 1996 na bazie funkcjonariuszy Kompanii Odwodowej, powstała Kompania Reprezentacyjna Straży Granicznej.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła GPK w Koniecznej.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła GPK SG w Muszynie.
- ↑ W 2001 roku została przemianowana.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła GPK SG w Niedzicy.
- ↑ a b Ochronę jej odcinka przejęła GPK SG na Łysej Polanie.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła GPK SG w Chyżnem.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła GPK w Korbielowie.
- ↑ Ochronę jej odcinka przejęła PSG w Korbielowie.
- ↑ Oświadczenie MSWiA.
- ↑ a b Ochronę jej odcinka przejęła GPK w Zwardoniu.
- ↑ 1 stycznia 2005 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 września 2004 zmieniającym rozporządzenie w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej, ochrona polsko–słowackiego odcinka granicy państwowej ochranianego dotychczas przez Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej powierzona została Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Nowym Sączu.→ Kozłowski 2008 ↓, s. 78.
- ↑ a b 1 czerwca 2009 przekazana do Bieszczadzkiego Oddziału SG.
- ↑ Ochronę odcinka przejęła PSG w Lipnicy Wielkiej.
- ↑ a b Ochronę odcinka przejęła PSG w Żywcu.
- ↑ Pod ochronę przejęła odcinki rozformowanych PSG w Korbielowie i Zwardoniu.
- ↑ a b Ochronę jej odcinka przejęła PSG w Zakopanem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Karpacki Oddział Straży Granicznej: Kierownictwo. Karpacki Oddział Straży Granicznej. [dostęp 2022-11-21].
- ↑ Karpacki Oddział Straży Granicznej: Historia. Karpacki Oddział Straży Granicznej. [dostęp 2022-10-27].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie utworzenia Karpackiego Oddziału Straży Granicznej oraz zmiany rozporządzenia w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej (Dz.U. z 2923 r. poz. 12)
- ↑ Karpacki Oddział Straży Granicznej: Placówki. Karpacki Oddział Straży Granicznej. [dostęp 2022-10-27].
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 199.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 200.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 września 1996 r. w sprawie określenia wzoru i trybu nadawania sztandaru jednostkom organizacyjnym Straży Granicznej oraz trybu nadawania tym jednostkom imion. (Dz.U. 1996 nr 113, poz. 541).
- ↑ Zarządzenie nr 64 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 2.11.2010 r. sprawie określenia wzorów symboli jednostek organizacyjnych Straży Granicznej (Dz. Urz. KGSG Nr 11, poz. 53).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 marca 2013 roku w sprawie zniesienia niektórych oddziałów Straży Granicznej oraz zmiany rozporządzenia w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej (Dz. Urz. 2013.342).
- ↑ Zarządzenie nr 81 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 28 lipca 2016 roku w sprawie określenia wzorów symboli jednostek organizacyjnych Straży Granicznej (Dz. Urz. KGSG 2016, poz. 79).
- ↑ Tradycji stało się zadość. KaOSG ma sztandar i imię. [w:] Starosądeckie.info [on-line]. starosadeckie.info, 2017-06-02. [dostęp 2017-06-10]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej. (Dz.U. 2001 nr 152, poz. 1733).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 września 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej. (Dz.U. 2004 nr 219, poz. 2228).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej. (Dz.U. 2009 nr 71, poz. 615).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej. (Dz.U. 2011 nr 69, poz. 370).
- ↑ Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej Art. 5.1. Tekst ogłoszony (Dz.U. 1990 nr 78, poz. 462).
- ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 września 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Straży Granicznej Art. 5.1.(Dz. Urz. 2014 poz. 1402).
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 291.
- ↑ a b c d e f Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 13 grudnia 2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ a b c muzeumsg ↓.
- ↑ Decyzja nr 277 MSWiA z 5 sierpnia 1998 w sprawie likwidacji Beskidzkiego OSG.
- ↑ a b Zarządzenie nr 85 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 16 listopada 2009 zmieniające zarządzenie w sprawie nadania regulaminów organizacyjnych komendom oddziałów Straży Granicznej (Dz. Urz. 2009.14 poz 87).
- ↑ Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757.
- ↑ a b Ustawa z 10 marca 2006 o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką o współpracy w zwalczaniu przestępczości oraz współdziałaniu na terenach przygranicznych, podpisanej w Warszawie 23 marca 2004 (Dz.U. 2006 nr 79, poz. 547).
- ↑ Rozporządzenie MSWiA z 16 maja 2006 w sprawie warunków uprawiania turystyki, sportu, polowań i połowu ryb w strefie nadgranicznej. [w:] Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego Nowy Sącz [on-line]. lowisko.home.pl. [dostęp 2017-05-25]. (pol.).
- ↑ Generał brygady SG Stanisław Laciuga zakończył służbę w Straży Granicznej. strazgraniczna.pl, 2024-02-21. [dostęp 202-02-27]. (pol.).
- ↑ Nowy Komendant Karpackiego Oddziału Straży Granicznej. strazgraniczna.pl, 2024-02-21. [dostęp 202-02-27]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Piotr Kozłowski, Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej w świetle liczb i danych statystycznych (2002–2006), [w:] Biuletyn 1/2008, t. II. Co na granicy, Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2008, s. 77–106, ISSN 1492-2505 (pol.).
- Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
- Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
