Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”
im. Stanisława Hadyny
Rok założenia	1 lipca 1953 r.
Pochodzenie	Koszęcin
Gatunek	folkloryzm
Aktywność	od 1953 r.
Wydawnictwo	Fandango Records
Powiązania	Stanisław Hadyna, Elwira Kamińska
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny – jeden z największych polskich zespołów folklorystycznych, założony 1 lipca 1953 przez Stanisława Hadynę oraz Elwirę Kamińską; siedziba zespołu mieści się w pałacu w Koszęcinie^[1].

Historia zespołu

Pierwotna nazwa zespołu to Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Śląsk” i – po „Mazowszu” – był to drugi państwowy zespół o takim charakterze w Polsce. W latach 1953–1957 zespół tworzyło ponad stu chórzystów i tancerzy. Większość z nich nie była profesjonalistami i wcześniej nie miała związków z szerszą edukacją muzyczną. W założeniach zespół miał liczyć prawie 300 osób – 140 w chórze, 60 w balecie i 80 w orkiestrze. Osiągnął on jednak tylko połowę z zakładanej liczby artystów. Ponad połowa osób miała wykształcenie podstawowe, niewielka część ukończoną szkołę średnią^[2].

Stanisław Hadyna został oficjalnie powołany na kierownika artystycznego zespołu jeszcze w marcu 1953 roku, a oficjalnie zespół powstał 1 lipca tego roku. Towarzysząca mu przez szereg lat Elwira Kamińska otrzymała stanowisko choreografki. Teksty do wielu utworów pisane były natomiast przez Zdzisława Pyzika. Premiera odbyła się 16 października 1954 roku w Teatrze Śląskim w Katowicach. Pierwszy oficjalny występ Zespółu Pieśni i Tańca „Śląsk” odbył się 6 listopada 1954 w Warszawie w Hali Mirowskiej z okazji 37 rocznicy rewolucji październikowej. Wcześniej odbył się nieoficjalny koncert w katowickim parku Kościuszki, natomiast jeszcze wcześniej odbyły się dwa zamknięte koncerty dla delegatów Stalinogrodzkiej Konferencji PZPR oraz dla Zespołu Pieśni i Tańca Chińskiej Armii Narodowo-Wyzwoleńczej^[1].

W 1976 roku zespół otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Stefana Olszowskiego^[3]. Dyrektorem zespołu od 2011 roku jest Zbigniew Cierniak^[3]

Repertuar

Zespół początkowo prezentował folklor śląski, w szczególności tańce i pieśni odnoszące się do Górnego Śląska, Ziemi Cieszyńskiej i Beskidów. Później wykonywał także inne polskie pieśni i tańce, w tym związane z folklorami małopolskim czy kujawskim. Obecnie w repertuarze zespołu znajdują się również pieśni i tańce wszystkich polskich regionów, a nawet opery, oratoria i muzyka sakralna. Nadrzędną ideą działania Zespołu jest ukazywanie bogactwa źródeł kultury śląskiej na tle spuścizny innych regionów kraju. Ponad stuosobowy skład artystyczny obejmuje chór, balet i orkiestrę.

Zespół daje 200 koncertów rocznie, występuje nie tylko na wielkich światowych scenach, lecz także w mniejszych miejscowościach w kraju. „Śląsk” odwiedził 45 państwa na pięciu kontynentach. Zespół dał ponad 9 tysięcy koncertów dla ponad 27 milionów widzów. W swoim dorobku Zespół ma także kilkanaście płyt, w tym 11 wydanych w Złotej Kolekcji „Śląska”. Pięć z nich posiada status Złotej, jedna Platynowej Płyty. Wydany w 2021 roku wspólny album Zespołu „Śląsk” i Miuosha - „Pieśni współczesne”, otrzymał tytuł podwójnej Platynowej Płyty oraz Nagrodę Muzyczną Fryderyk 2022 w kategorii ALBUM ROKU MUZYKA KORZENI BLUES, a także Fryderyk 2023 w kategorii ZESPÓŁ/PROJEKT ARTYSTYCZNY ROKU. Instytucja otrzymała również statuetkę Fryderyk 2023 w kategorii ALBUM ROKU MUZYKA KORZENI BLUES – „Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” – 70-lecie Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny. Największe przeboje.”

Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej

Od 2005 roku działa Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej, które w ramach programowej działalności edukacyjnej Zespołu organizuje zajęcia dla dzieci, młodzieży i nauczycieli. Organizowane są także: Letnia Szkoła Artystyczna (nauka tańców narodowych i ludowych, tańca współczesnego oraz warsztaty wokalne), Przegląd Piosenki Dziecięcej im. Adolfa Dygacza „Śląskie Śpiewanie”, Międzynarodowy Konkurs Muzyki i Pieśni im. Stanisława Hadyny. Rozwinęła się działalność wydawnicza^[4].

Latem przez zespół organizowana jest Letnia Szkoła Tańca. Corocznie także na początku lata odbywa się Święto Śląska, podczas którego zespół obchodzi swe kolejne urodziny, a poza nim prezentują się także inne zespoły folklorystyczne, jak również rockowe i popowe. Imprezie, która trwa trzy dni, towarzyszy piknik na terenie koszęcińskiego parku^[5].

Z zespołem współpracowały też takie osoby jak: Teresa Werner, Wojciech Kilar, Franciszek Klimek, Ireneusz Łojewski, Czesław Płaczek czy Ryszard Pierzchała. Od 2001 roku przy zespole działa Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej, które od 2005 roku wydaje kwartalnik „Bliżej Śląska”. W lutym 2010 roku wydawnictwo Hey, koło Cieszyna uzyskało nominację do nagrody polskiego przemysłu fonograficznego „Fryderyka” w kategorii: album roku folk/muzyka świata^[2].

17 maja 2017 roku nastąpiło uroczyste podpisanie umowy pomiędzy Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Zarządem Województwa Śląskiego o współprowadzeniu Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny^[6].

Struktura zespołu

W roku 2021 w skład zespołu wchodziło^[7]:

Chór – 49 osób
Balet – 48 osób
Orkiestra – 29 osób

Dyskografia

Albumy winylowe (10 CALI)

L 0025 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]

L 0025 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]

L 0153 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0244 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0245 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0266 Christmas Carols, Kolędy „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0272 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0273 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0274 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0275 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]
L 0276 „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca, Polskie Nagrania (tł. Muza, 10-calowy)^[8]

Albumy winylowe LP (12 CALI)

Wydane w Polsce:

XL 0182 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 1^[8]
XL 0183 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 2^[8]
XL 0347 Przy stole wigilijnym, PN Muza, LP 12-calowy^[8]
SXL 0348 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 3^[8]
XL 0719 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 4^[8]
SXL 0855 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 5^[8]
SXL 1127 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 6^[8]
SX 1332 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 7^[8]
SX 1540 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 8^[8]
SX 1781 The Polish Song And Dance Ensemble – Vol. 9 (25 lecie)^[8]

Wydane w USA:

MFS 325 The Polish State Folk Ballet "Slask" Vol. 1 (tł. Monitor Records)^[8]
MFS 326 The Polish State Folk Ballet "Slask" Vol. 2 (tł. Monitor Records)^[8]
MFS 336 The Polish State Folk Ballet "Slask" – Christmas in Poland Vol. 3 (tł. Monitor Records)^[8]

Wydane w Kanadzie:

National Ballet of Poland Śląsk, Vol. 1^[8]
National Ballet of Poland Śląsk, Vol. 2^[8]

Albumy CD

Karolinka – Piosenki Górnego Śląska i Ziemi Opolskiej, Złota Kolekcja „Śląska” CDS 01^[9] – platynowa płyta^[10]
Idą powstańcy – pieśni Powstańców Górnośląskich Złota Kolekcja „Śląska” CDS 02^[9].
Hej, te nasze góry – piosenki Beskidu Żywieckiego i Podhala Złota Kolekcja „Śląska” CDS 03^[9].
Starzyk – piosenki górnicze Złota Kolekcja „Śląska” CDS 04^[9] – złota płyta^[11]
Wielki tydzień – pieśni pasyjne i Wielkanocne Złota Kolekcja „Śląska” CDS 05^[9].
Bogurodzica – pieśni maryjne Złota Kolekcja „Śląska” CDS 06^[9] – złota płyta^[12]
Święta noc – kolędy i pastorałki Złota Kolekcja „Śląska” CDS 07^[9] – złota płyta^[13]
Albośmy to jacy tacy – polskie tańce narodowe i ludowe Złota Kolekcja „Śląska” CDS 08^[9] – złota płyta^[14]
Santo Subito! – PIEŚNI SAKRALNE Złota Kolekcja „Śląska” CDS 09^[9].
Hej, koło Cieszyna – pieśni Ziemi Cieszyńskiej Złota Kolekcja „Śląska” CDS 10^[9].
Kilar – pieśni i tańce Górnego Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego oraz Górali Beskidu Żywieckiego Złota Kolekcja „Śląska” CDS 11^[9].
Złote przeboje – ze Złotej Kolekcji „Śląska” CDS 12^[9].
Die Schöensten Wienachtslieder – kolędy niemieckie CDS 13^[9].
Solus Christus – pieśni religijne Kościoła ewangelickiego CDS 14^[9].
Pieśń o ojczyźnie – na 100-lecie odzyskania niepodległości CDS 15^[9].
Litanie ostrobramskie – z okazji 200-lecia urodzin Stanisława Moniuszki CDS 16^[9].
Stanisław Hadyna – z okazji 100-lecia urodzin CDS 17^[9].
„Śląsk” od piosenki do piosenki, Polskie Radio PRCD 861
Przy stole wigilijnym, Polskie Nagrania Muza PNCD 960

Albumy streamingowe

1958 (reedycja cyfrowa): Śląsk, Vol. 6^[15]
1960 (reedycja cyfrowa): Stanisław Hadyna^[16] – Biblioteka Narodowa Francji
1982 (2020 – reedycja cyfrowa): National Ballet of Poland Śląsk, Vol. 1^[17]
1982 (2020 – reedycja cyfrowa): National Ballet of Poland Śląsk, Vol. 2^[18]
2007: Przy stole wigilijnym^[19]
2015: Kolędy^[20]
2019: Najpiękniejsze kolędy^[21] (oraz Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”)
2019: Bogurodzica^[22]
2019: Karolinka^[23]
2019: Hej, te nasze góry^[24]
2019: Starzyk^[25]
2019: Święta noc^[26]
2019: Albośmy to jacy tacy^[27]
2019: Kilar^[28]
2019: Die Schöensten Wienachtslieder^[29]
2020: Wielki tydzień^[30]
2021: Pieśni współczesne^[31] (oraz Miuosh) (Fandango Records i Narodowe Centrum Kultury) – 2x platynowa płyta^[32]
2022: Pieśni współczesne (Live at Cavatina Hall) (oraz Miuosh) (Fandango Records)^[33] – złota płyta^[34]

Single

1959: „Gdybym to ja miała”^[35]
1959: „Karolinka, o Gwiazdeczko”^[36]
2021: „Doliny”^[37] (gościnnie: Jakub Józef Orliński i Marcin Wyrostek)
2021: „Zmierzch”^[38] (oraz Kwiat Jabłoni i Miuosh)
2021: „Mantra”^[39] (oraz Igor Herbut i Miuosh)
2021: „Celina”^[40] (oraz Julia Pietrucha i Miuosh)
2021: „Imperium”^[41] (oraz Ralph Kaminski i Miuosh)
2024: „Zostaw”^[42] (oraz Dawid Tyszkowski i Miuosh)

Państwa, w których odbywały się koncerty „Śląska”

Algieria – tournée w roku 1964
Australia – tournée w roku 1974
Austria – tournée w latach 1974, 1976, 1997, 2001, 2006, 2007, 2012, 2015, 2018
Belgia – tournée w latach 1956, 1973, 1975, 1981, 1986, 1987, 1989, 1994, 2011
Bułgaria – tournée w latach 1962, 1971, 1977, 2008
Brazylia – tournée w latach 2022, 2023
Chiny – tournée w latach 1965, 1999, 2018, 2019
Chorwacja – tournée w roku 2017
Czechosłowacja – tournée w latach: 1955, 1959, 1966, 1969, 1970, 1974, 1982, 1992
Czechy – tournée w latach: 1998, 2001, 2003, 2017, 2018, 2019
Dania – tournée w latach 1959, 1971
Egipt
Finlandia – tournée w roku 1959
Francja – tournée w latach 1956, 1958, 1971, 1973, 1975, co roku w latach 1980–1989, a także w latach 1992–1997, 2014, 2018, 2019, 2023
Grecja – tournée w latach 1962, 1977
Hiszpania – tournée w latach 1991, 1999
Holandia – tournée w latach 1975, 1981, 1993, 2000
Hongkong – tournée w roku 1965
Izrael – tournée w roku 1966
Japonia – tournée w roku 2002, 2004, 2019
Jugosławia – tournée w roku 1965
Kanada – tournée w latach 1959, 1974, 1978, 1982, 1984, 2013, 2019
Korea Południowa
Korea Północna – tournée w roku 1965
Kuba – tournée w roku 1978
Litwa – tournée w latach 1957, 1964, 1969, 2019
Maroko – tournée w roku 2001
Mongolia – tournée w roku 1965
Meksyk – tournée w latach 1960, 1978
Monako – tournée w roku 1967
RFN – tournée w latach 1973, 1975, 1980, 1981, 1984, 1985, 1986, 1997, 1998, 2000, 2002, 2003, 2018,
Niemiecka Republika Demokratyczna – tournée w latach 1956, 1961, 1963, 1969, 1970, 1971, 1972, 1976, 1977
Norwegia – tournée w latach 1959, 1971
Nowa Zelandia – tournée w roku 1974
Rumunia – tournée w latach 1961, 1971, 1978
Słowacja – tournée w latach 1998, 2001, 2017, 2018
Szwajcaria – tournée w latach 1975, 1983
Szwecja – tournée w latach 1959, 1971, 1976, 2002, 2003
Tunezja – tournée w roku 1964
Stany Zjednoczone – tournée w latach 1959, 1960, 1974, 1978, 1985, 1989, 1998, 2012, 2013, 2017, 2019
Watykan – tournée w roku 2000
Węgry – tournée w latach 1961, 1972, 1979, 1984, 2017, 2018
Wielka Brytania – tournée w latach 1961, 1964, 1994
Włochy – tournée w latach 1965, 1966, 1967, 1972, 1973, 1983, 2001
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich – tournée w latach 1955, 1957, 1959, 1961, 1964, 1965, 1969, 1972, 1979, 1980, 1982

Nagrody otrzymane przez „Śląsk”

Platynowa Płyta za album „Karolinka” (2008)
Nominacja do nagrody Fundacji „Dzieło Nowego Tysiąclecia” – TOTUS 2008 w kategorii „Osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej^[43].
Złota odznaka za Zasługi dla Województwa Śląskiego (2008)
Platynowy Laur Umiejętności i Kompetencji „Ambasador Spraw Polskich” (2009)^[43].
„Skrzydła Merkurego” – za promocję kultury polskiej i międzynarodowej na świecie (2009)^[43].
Nagroda im. Stanisława Ligonia (2009)
Złoty Medal Akademii Polskiego Sukcesu (2009)^[43].
„Lux ex Silesia”– nagroda Metropolity Katowickiego, arcybiskupa Damiana Zimonia (2009)^[43].
Nagroda Główna w III edycji ogólnopolskiego konkursu Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich w kategorii ZABYTEK za projekt Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej (2010)^[43].
Marka Śląskie 2010 w kategorii Kultura (2010)^[43].
Tytuł Ambasador Śląska w kategorii Kultura przyznany przez Polska Dziennik Zachodni (2010)^[43].
Certyfikat członkostwa Śląskiej Organizacji Turystycznej od 2010 roku^[43].
„TOTUS Specjalny 2013” – Katolicki Nobel – Nagroda Fundacji Rady Episkopatu Polski „Dzieło Nowego Tysiąclecia” za całokształt osiągnięć w dziedzinie kultury w roku 60. rocznicy działalności artystycznej, a w szczególności za propagowanie osoby i nauczania Ojca Świętego Jana Pawła II (2013)^[43].
Certyfikat „Euro-Partner” dla najlepszej instytucji kultury w Polsce (2013)^[43].
Godło Honorowe „TERAZ POLSKA” (2014)^[43].
I miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Otwartym MODERNIZACJA ROKU 2014 (2015)^[43].
Tytuł Modernizacja Roku 2014 (2015)^[43].
Order Świętego Stanisława – I klasa (2015)^[43].
Nagroda Europejskiego Klubu Biznesu Polska „Bene Meritus” – Dobrze Zasłużony (2015)^[43].
Odznaka Zasłużony dla Politechniki Śląskiej (2015)^[43].
Honorowy Ślązak Roku 2015 (2015)^[43].
Jurajski Produkt Roku 2015 (2016)^[43].
Medal Mater Verbi Tygodnika Katolickiego „Niedziela” (2016)^[43].
Tytuł „Mecenas Kreatywnej Edukacji Regionalnej” przyznany przez Zarząd Związku Górnośląskiego (2016)^[43].
Nagroda w kategorii „PARTNER” z okazji 25-lecia Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi (2016)^[43].
Złote Logo Polska przyznane przez Polską Organizację Turystyczną (2016)^[43].
Statuetka „Sukces Śląska Roku 2017” (2017)^[43].
Tytuł „Optymistyczna Firma Roku 2017” (2017)^[43].
Nagroda „Śląski Szmaragd” (2017)^[43].
Statuetka „Super Sukces Roku 2018” (2018)^[43].
Statuetka okolicznościowa z okazji 100 – lecia ZASP dla Zespołu „Śląsk” z okazji 65-lecia (2018)^[43].
Wyróżnienie w konkursie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Zabytek Zadbany” (2018)^[43].
Terpsychora – nagroda Sekcji Tańca i Baletu Związku Artystów Scen Polskich (2018)^[43].
Statuetka „Turysta 2018” – Nagroda Festiwalu Filmów Turystycznych i Korporacyjnych FilmAT (2018)^[43].
Wyróżnienie Narodowego Instytutu Dziedzictwa w uznaniu za zaangażowanie w organizację 26. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce „Niepodległa dla Wszystkich” (2018)^[43].
Platynowy Medal im. Jana Kilińskiego za zasługi dla Rzemiosła Polskiego (2019)^[43].
Złota Odznaka „Za zasługi w krzewieniu polskości na Litwie” (2019)^[43].
Medal „Zasłużony dla Śląskiego Oddziału Straży Granicznej im. nadkom. Józefa Bocheńskiego w Raciborzu” (2019)^[43].
Statuetka „Kamrat Ślōnskij Gŏdki” (2019)^[43].
„Gwiozda Łowicko” (2019)^[43].
„Skrzydła św. Rafała Archanioła” – nagroda przyznana przez Ośrodek Rehabilitacyjny pw. św. Rafała Archanioła w Rusinowicach (2019)^[43].
Dyplom Marszałka Województwa Śląskiego – Wyróżnienie główne w kategorii „Osobowość turystyczna roku” za Zasługi dla Rozwoju Turystyki w roku 2020
Śląska Nagroda Muzyczna i Artystyczna,
Honorowy dyplom uznania Prezydenta USA,
Dyplom uznania Ministra Kultury Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich,
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany dyrektorowi artystycznemu Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”, Jerzemu Wójcikowi,
Złota Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Śląskiego,
Nagroda im. Wojciecha Korfantego (2007)^[44],
Śląska Nagroda im. Juliusza Ligonia (2013)^[45],
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2023)[1]
Nagroda Super Marka Śląskie dla Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny z podziękowaniem za znaczący wkład w rozwój województwa śląskiego^[46]
Statuetka – „Zespołowi Pieśni i Tańca „Śląsk” z podziękowaniami za 70 lat”^[46]
Statuetka „Dolnośląski Laur św. Jana Nepomucena”^[46]
Statuetka „Gwarek”^[46]
Nagroda Ogólnopolskiego Konkursu „Modernizacja Roku & Budowa XXI w.” dla Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny z okazji 70-lecia Pracy Twórczej^[46].

Zespół sam przyznaje nagrodę Animus Silesiae, statuetkę w brązie przedstawiającą tańczącą parę artystów zespołu, nagradzającą artystów dbających o śląskie dziedzictwo. Pierwszym laureatem nagrody jest Wojciech Kilar. Od lat zespół przyznaje również nagrodę Mecenas Silesiae, którą honorowane są osoby życzliwe dla Zespołu, o szczególnych zasługach w sponsorowaniu i mecenacie.

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” uzyskał w 2007 roku status narodowej instytucji kultury^[47]. Zabiega też o uzyskanie certyfikatu ISO (jako jedyna instytucja artystyczna w Polsce).

W 2017 Zespół otrzymał nagrodę „Śląski Szmaragd”^[48]. W 2018 roku – Statuetkę „Super Sukces Roku 2018”^[49]