Pałac w Mosznej
50°26′27″N 17°46′05″E/50,440833 17,768056 nr rej. 681/63 z 24.06.1963; 1623/66 z 21.09.1966
| |
.jpg) Wschodnie skrzydło pałacu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa 1 |
| Styl architektoniczny |
Eklektyczny |
| Rozpoczęcie budowy |
1896 |
| Ukończenie budowy |
1914 |
Położenie na mapie gminy Strzeleczki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
| 50°26′27″N 17°46′05″E/50,440833 17,768056
| |
| Strona internetowa | |
Pałac w Mosznej (niem. Schloss Moschen) – zabytkowa[1] rezydencja położona we wsi Moszna, w województwie opolskim, pomiędzy miastami Prudnik i Krapkowice, na ziemi prudnickiej. W latach 1866–1945 pałac był rezydencją śląskiego rodu Tiele-Wincklerów, potentatów przemysłowych. W latach 1996–2013 Centrum Terapii Nerwic[2]. Pałac jest częściowo udostępniony do zwiedzania[3].
W galerii odbywają się koncerty muzyki kameralnej oraz wystawy dzieł sztuki[4]. W obiekcie odbywa się doroczne Muzyczne Święto Kwitnących Azalii[5] – w maju i czerwcu jest tu popularyzowana muzyka polskich i europejskich kompozytorów, w czasie święta galeria prezentuje wystawy plastyczne, odbywają się tu również plenery malarskie[6].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Pałac posiada 365 pomieszczeń i 99 wież i wieżyczek[7]. Powierzchnia wynosi 8 tys. m², a kubatura – 65 tys. m³[8]. W szczycie południowej elewacji pałacu znajduje się herb hrabiowski Franza Huberta von Thiele-Winckler[9], który odbudował go po pożarze w 1896[10].
Park
[edytuj | edytuj kod]Obiekt otacza ponad stuhektarowy park[8], który jest częścią parku krajobrazowego z cennym drzewostanem (m.in. trzystuletnie okazy dębów)[11][12] i rzadkimi skupiskami rododendronów[7]. Jedynie oś główna całego konceptu parku ma geometryczny charakter. Tuż za fontanną znajduje się aleja lipowa na końcu której znajduje się marmurowy cokół – pozostałość po pomniku Huberta von Tiele–Wincklera. Po obu stronach alei zachowały się XIX-wieczne kanały wodne, zbudowane w stylu holenderskim i francuskim oraz malownicze stawy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Badania archeologiczne wykazały istnienie w miejscu obecnego pałacu śladów średniowiecznej, drewnianej budowli[13]. W ogrodzie pałacowym odkryto na początku XX wieku fragmenty piwnic, które H. Barthel w 1929 roku utożsamił, raczej bezzasadnie, z zamkiem templariuszy, miał on łączyć się podziemiami z zamkiem w Chrzelicach.
Brak informacji o istnieniu pałacu przed 1845. Na podstawie analizy przypałacowego parku uznano, że już w XVIII istniało tu założenie pałacowo-ogrodowe, choć sam budynek mógł być wówczas skromnym dworem. Barokowy pałac w Mosznej był po raz pierwszy wzmiankowany w pracy Johanna Georga Knie z 1845[14]. W tym czasie właścicielami Mosznej była rodzina Seherr-Thoss. W 1853 majątek kupił Heinrich von Erdmansdorf, a w 1866 przemysłowiec Hubert von Tiele-Winckler[15]. Moszna stała się główną rezydencją rodziny Tiele-Wincklerów. Po śmierci Huberta, majątek w Mosznej odziedziczył jego najstarszy syn – Franz Hubert, starosta powiatu prudnickiego[13]. Na mapie okolic Prudnika z drugiej połowy XIX wieku zaznaczony jest budynek na planie prostokąta z silnie wysuniętymi ryzalitami środkowymi, usytuowany prostopadle do osi parkowej[16].
W nocy z 2 na 3 czerwca 1896 z nieokreślonych przyczyn w Mosznej wybuchł pożar. Barokowy pałac wówczas częściowo spłonął. Franz Hubert przystąpił do odbudowy pałacu. Budowa obecnego obiektu zrealizowana została w dwóch fazach. Pierwsza, przypadająca na lata 1896–1900, obejmowała odbudowę spalonej części środkowej oraz dobudowę masywu skrzydła wschodniego[17] w stylu neogotyckim[18]. Faza druga, czyli lata 1913–1914, to dobudowa skrzydła zachodniego[19] w stylu neorenesansowym[18].
_01.jpg)
Początkowo członkowie rodu Tiele-Wincklerów mieli być chowani w krypcie pod pałacową kaplicą. Z uwagi na to, że panowała tam zbyt duża wilgoć, podjęto decyzję o przeniesieniu miejsca rodowych pochówków na mieszczący się w pałacowym parku cmentarz. Jest on udostępniony zwiedzającym[20]. W 1904, 1911 oraz 1912 roku gościem podczas polowań urządzanych przez Franza Huberta von Tiele-Wienckler był cesarz Wilhelm II[7].
Podczas II wojny światowej dostosowano niektóre pomieszczania pałacu dla potrzeb filii lazaretu w Prudniku[19][21]. Pałac nie ucierpiał w wyniku działań wojennych[22]. W 1945 w pałacu kwaterowały oddziały armii radzieckiej. W tym okresie dewastacji uległa większa część wyposażenia pałacowego[8] oraz wywieziono większość przechowywanych tam dzieł sztuki, głównie obrazów i rzeźb[23]. Inspektor oświaty powiatu prudnickiego Stanisław Nabzdyk z profesorem Czaplickim zabezpieczali pozostałe księgozbiory i urządzenia pałacu w Mosznej, przekazując cały ocalały majątek w opiekę jednego z byłych pracowników dworskich. Dwa tygodnie później, podczas ich kolejnej wizyty w pałacu, stwierdzili, że „księgozbiór został przekopany, zabrano niektóre obrazy, figury, meble”. Według dozorcy, do Mosznej mieli przyjechać „żołnierze różnych stopni wojskowych”, którzy następnie wywieźli z pałacu cenniejsze rzeczy. Władze państwowe stwierdziły, że żadna jednostka wojskowa nie wysyłała samochodów do Mosznej[24].
Po wojnie umieszczano w pałacu na krótko różne instytucje, dopiero w 1972 roku stał się siedzibą sanatorium, a od 1996 roku Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Centrum Terapii Nerwic. W 1948 roku na części gruntów dawnego majątku powstała Państwowa Stadnina Koni[8]. Od 2013 funkcjonuje jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która została utworzona na mocy uchwały Sejmiku Województwa Opolskiego z 25 czerwca 2013[25]. Od 2013 w pałacu funkcjonuje hotel i restauracja[7]. Szpital został przeniesiony do budynku nieopodal[26]. W ferie zimowe oraz wakacje letnie w pałacu odbywają się tematyczne kolonie letnie dla dzieci i młodzieży[27].
W latach 2021–2022 przy elewacji pałacu zrealizowano prace renowacyjne. Remont przeprowadzony został przez Województwo Opolskie w ramach unijnych funduszy z polsko-czeskiego programu Interreg V-A[28].
Odniesienie w kulturze
[edytuj | edytuj kod]W 1978 na terenie pałacu kręcono film Test pilota Pirxa[29], w 1985 roku Lubię nietoperze[30], w 1990 roku Piggate, w 2009 roku Zamiana i Zemsta dr La Morte, w 2011 roku Daas[29], w 2018 Brigitte Bardot cudowna[31], w 2023 Konopacka. Walka o złoto i W szachu. Ostatnia rozgrywka[32].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]23 maja 2022 roku Narodowy Bank Polski wyemitował w nakładzie do 1 mln sztuk monetę okolicznościową o nominale 5 złotych z serii „Odkryj Polskę” – Zamek w Mosznej[33].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Pałac na starej pocztówce -
Pałac w Mosznej z lotu ptaka -
-
Pałac w Mosznej -
![Wschodnie skrzydło i oranżeria[34]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Pa%C5%82ac_w_Mosznej%2C_skrzyd%C5%82o_wschodnie_%282024%29.jpg/120px-Pa%C5%82ac_w_Mosznej%2C_skrzyd%C5%82o_wschodnie_%282024%29.jpg)
Wschodnie skrzydło i oranżeria[34] -
Elewacja ogrodowa -
Część środkowa w stylu neobarokowym -
![Zachodnie skrzydło[35]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Pa%C5%82ac_w_Mosznej%2C_skrzyd%C5%82o_zachodnie_%282024%29.jpg/120px-Pa%C5%82ac_w_Mosznej%2C_skrzyd%C5%82o_zachodnie_%282024%29.jpg)
Zachodnie skrzydło[35] -
Wieża pałacu -
Widok parku od strony pałacowego tarasu -
Widok na cały zamek zza fontanny -
Miniatura pałacu w Kowarach
aB.Maliszewska.jpg)
.jpg)
.jpg)
![Zachodnie skrzydło[35]](/wiki/Plik:Pa%C5%82ac_w_Mosznej,_skrzyd%C5%82o_zachodnie_(2024).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Stadnina koni w Mosznej
- Fabryka robotów w Mosznej
- Centrum Terapii Nerwic w Mosznej
- Dom Seiora Amazonka w Mosznej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Centrum Terapii Nerwic – Moszna. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-30)]. (pol.).
- ↑ Radosław Dimitrow, Zamek w Mosznej świeci pustkami, „nto.pl”, 23 lipca 2013 [dostęp 2017-05-01] (pol.).
- ↑ XXXVIII Festiwal 'Muzyczne Święto Kwitnących Azalii' w Mosznej… - Radio Opole [online], opole.pl [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Muzyczne Święto Kwitnących Azalii. O festiwalu. [online], www.mosznazamek.pl [dostęp 2023-03-23] (pol.).
- ↑ Wojciech Giermaziak, Zamek w Mosznej jako dawne Centrum Terapii Nerwic, „Forum Bibliotek Medycznych”, R.10, nr 1, 2017, s.546.
- ↑ a b c d Historia – Zamek Moszna [online], www.moszna-zamek.pl [dostęp 2017-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-19] (pol.).
- ↑ a b c d l, Zamek Moszna - Historia zamku [online], www.zamek-moszna.info.pl [dostęp 2017-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-15] (pol.).
- ↑ Herb hrabiowski von Tiele-Winkler. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Moszna. Moschen. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ M. Czekalski, Zabytkowy park w Mosznej, „Rocznik Dendrologiczny”, vol.38, 1989, s.108.
- ↑ Jak z bajki, „Spotkania z zabytkami : informator popularnonaukowy”, R.19 (nr 7), 1995, s.20.
- ↑ a b Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 148.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 149.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 147.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 150.
- ↑ Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 152.
- ↑ a b Zamek w Mosznej – zwiedzanie, historia, „Onet Podróże”, 21 września 2015 [dostęp 2017-05-01] (pol.).
- ↑ a b Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 153.
- ↑ Anna Majdecka-Strzeżek, Ogrody wiecznej pamięci w krajobrazie kulturowym, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” (z.3), 2016, s. 33.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 221.
- ↑ Gunter Grundmann, Pałac w Mosznej i hrabiowska rodzina von Tiele-Wincklerów, „Zeszyty Edukacji Kulturalnej”, nr 40, 2003, s. 97.
- ↑ Tomasz Hankiewicz, Pałace i dwory, cz.2, seria: Nasza Polska, Warszawa: De Agostini Polska, [cop. 2011], s. 15.
- ↑ Franciszek Dendewicz, Maj 1945 roku na Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 22 (808), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 31 maja 2006, s. 10–11, ISSN 1231-904X.
- ↑ Moszna Zamek Sp. z o.o. z siedzibą w Mosznej w BIP województwa opolskiego.
- ↑ Centrum Terapii Nerwic w Mosznej. [dostęp 2018-04-03].
- ↑ Kolonie tematyczne dla dzieci w Pałacu Moszna [online], hugoyorck.pl [dostęp 2023-10-10].
- ↑ Radosław Dimitrow, Remont pałacu na wykończeniu! Obiekt odzyskał swój dawny blask [online], Nowa Trybuna Opolska, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-03-23] (pol.).
- ↑ a b Bartosz Sadliński, Pałac w służbie kinematografii, „Gazeta Prudnik24”, Maciej Dobrzański – redaktor naczelny, 16 (140), Prudnik: Usługi Marketingowe i Finansowe Jarosław Wojdyło, 31 lipca 2018, s. 26, ISSN 2300-7958.
- ↑ Halina Krüsch Czopowik, Bajkowy zamek w Mosznej, 2012-03-01
- ↑ Andrzej Dereń, Tu dziś kręcili film: Piotr Machalica w Prudniku [online], Teraz Prudnik!, 19 października 2018 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń, Wyjątkowy Prudnik filmowy, „Tygodnik Prudnicki”, 16 (1679), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 19 kwietnia 2023, s. 9–10, ISSN 1231-904X.
- ↑ Andrzej Dereń, Zamek Moszna – 5 złotych [online], Teraz Prudnik!, 2 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-28] (pol.).
- ↑ Oranżeria zbudowana na przełomie XIX i XX wieku w stylu neogotyckim
- ↑ Zachodnie skrzydło zabudowane w latach 1912-1914 w stylu neorenesansowym
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maria Cichoń-Bitka. Historia zamku w Mosznej. „Opolski Informator Konserwatorski”. 4, 1987. Opole: WOINTE.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]