Nieśwież: Różnice pomiędzy wersjami
Wygląd
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
uzupełnienie historii, dodanie przypisów |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
Linia 44: | Linia 44: | ||
* 1571 – [[Szymon Budny]] zakończył tłumaczenie ''[[Biblia nieświeska|Biblii nieświeskiej]]'' |
* 1571 – [[Szymon Budny]] zakończył tłumaczenie ''[[Biblia nieświeska|Biblii nieświeskiej]]'' |
||
* 1580 – prawa miejskie |
* 1580 – prawa miejskie |
||
* 1587 - rozpoczęcie budowy kościoła jezuitów wraz z klasztorem |
|||
* 1590 – założony został, z fundacji [[Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka)|Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”]], podległy kongregacji chełmińskiej klasztor [[Magdalena Mortęska|benedyktynek]] w Nieświeżu; |
* 1590 – założony został, z fundacji [[Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka)|Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”]], podległy kongregacji chełmińskiej klasztor [[Magdalena Mortęska|benedyktynek]] w Nieświeżu; |
||
* 1623–1624 – św. [[Andrzej Bobola]] rektorem kościoła w Nieświeżu |
* 1623–1624 – św. [[Andrzej Bobola]] rektorem kościoła w Nieświeżu |
Wersja z 11:27, 18 maj 2016
Nieśwież – zespół zamkowo-pałacowy, dawna rezydencja Radziwiłłów | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+375 1770 | ||||
Kod pocztowy |
222603, 222620 | ||||
Tablice rejestracyjne |
5 | ||||
Położenie na mapie obwodu mińskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} | |||||
Strona internetowa |
Nieśwież[2] (biał. Нясвіж) – miasto w obwodzie mińskim, siedziba rejonu nieświeskiego Białorusi.
Historia
- 1223 – wzmiankowany podczas bitwy nad rzeką Kałką, stoczoną między wojskami rusko-połowieckimi a armią mongolską
- 17 września 1445 - król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Nieśwież Mikołajowi Janowi Niemirowiczowi, bojarowi litewskiemu, który wybitnie przysłużył się wyniesieniu Kazimierza Jagiellończyka na tron[3][4]. Rok ten uważa się za właściwą datę założenia Nieświeża, którą potwierdzają źródła historyczne[5].
- Mikołaj Niemirowicz funduje kościół w Nieświeżu. W dokumencie z 1492 roku król zatwierdza uposażenie kościoła dokonane przez Mikołaja Niemirowicza[6]
- Po śmierci Mikołaja Niemirowicza Nieśwież wraca do hospodara[7]
- 10 listopada 1492 - Aleksander Jagiellończyk nadaje Nieśwież Piotrowi Montygierdowiczowi, wojewodzie trockiemu[8]
- Nieśwież przechodzi w posiadanie litewskiego rodu Kiszków
- 1533 – Nieśwież otrzymali Radziwiłłowie; Mikołaj Radziwiłł i Jan Radziwiłł synowie; Anny i Mikołaja Jana Radziwiłła
- Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616) – marszałek wielki litewski ufortyfikował miasto, zbudował zamek i kościół z klasztorem jezuitów
- 1561-1562 – Maciej Kawęczyński założył drukarnie braci polskich, którzy założyli tu swój zbór[9]
- 1571 – Szymon Budny zakończył tłumaczenie Biblii nieświeskiej
- 1580 – prawa miejskie
- 1587 - rozpoczęcie budowy kościoła jezuitów wraz z klasztorem
- 1590 – założony został, z fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, podległy kongregacji chełmińskiej klasztor benedyktynek w Nieświeżu;
- 1623–1624 – św. Andrzej Bobola rektorem kościoła w Nieświeżu
- 1625 – Maciej Kazimierz Sarbiewski, poeta, przebywał w tutejszym klasztorze
- 26 października 1768 – w czasie konfederacji barskiej kapitulacja Nieświeża
- 1793-1918 – wskutek II rozbioru Polski w zaborze rosyjskim
- 21 grudnia 1906 – zarejestrowane zostało Polskie Towarzystwo „Oświata” w Nieświeżu, zajmujące się wpieraniem polskiej edukacji; władze rosyjskie ponownie zdelegalizowały je w 1909 lub 1910 roku[10].
- 1909 – w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 11 Polaków, 3 Rosjan i 1 Żyd[11]
- styczeń 1912 – władze rosyjskie zlikwidowały Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności w Nieświeżu, gdyż nie pozwalały mu na działalność, która, według jego założycieli, miała polegać na organizowaniu szkół rzemieślniczych i ochron[12].
- 1918 – podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką
- grudzień 1918 – po wycofaniu się Niemców miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików[13].
- 14 marca 1919 – wybuchło powstanie nieświeskie, mieszkańcy wyzwolili miasto od bolszewików; 5 dni później zostało stłumione, a 24 marca organizatorzy rozstrzelani[14].
- 1919–1945[15] – w Polsce (w latach 1919–1921 pod polską administracją), województwo nowogródzkie, siedziba powiatu nieświeskiego
- 1939–1941 – okupacja radziecka
- 1941–1944 – okupacja niemiecka
- 1944–1945 – okupacja radziecka
- 1945–1991 – w Białoruskiej SRR
Zabytki
- zamek w Nieświeżu, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2005, do 1939 gniazdo rodowe Radziwiłłów
- kościół Bożego Ciała w Nieświeżu, jeden z pierwszych jezuickich i barokowych kościołów w Rzeczypospolitej, wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu Jana Marii Bernardoniego na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w Egipcie miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci Włodzimierza Lenina kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic mumifikacji przez sowieckich naukowców[16]. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku
- plebania kościelna z przełomie XVI i XVII wieku, przebudowana w XVIII z efektowną elewacją ogrodową
- Wieża ceglana z połowy XVI wieku stanowiąca dawniej wzmocnienie bramy prowadzącej z zamku do miasta. W późniejszym okresie przebudowana na kościelną dzwonnicę.
- Brama Słucka z 1690 r. Po rozebraniu umocnień miejskich przebudowana w 1760 roku w stylu barokowym. We wnętrzu ołtarz i tablica w języku polskim z 1760 roku ku czci Maryi Panny.
- Ratusz z 1752 w stylu barokowym, przebudowany w 1836 r. Wieża ratuszowa została obniżona o dwie kondygnacje w XIX w. i odbudowana po 1930 roku.
- Hale targowe rozbudowane w 1752 roku poprzez dodanie trzeciego rzędu kramów od strony ratusza
- Dom Gdański z 1721 roku, przy rynku
- Kolonia urzędnicza w stylu dworkowym z 1925 roku, proj. Teodor Bursze i Jerzy Beill
- Kościół benedyktynek pw. św. Eufemii z klasztorem w stylu barokowym ufundowane przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę” w latach 1590-1596 prawdopodobnie według projektu jezuickiego architekta Giovanniego Marii Bernardoniego. W 1866 roku władze rosyjskie przekazały kościół cerkwi prawosławnej i wtedy też rozebrano wieżę, a klasztor w 1878 roku zamieniono na koszary. Po 1918 roku w budynkach klasztornych mieściło się seminarium nauczycielskie. Obok kościoła barokowa wieża-brama z 1763 roku.
- Klasztor Bernardynów w stylu barokowym, obecnie z zatarciem cech stylowych. Kościół barokowy pw. św. Katarzyny rozebrano po 1950 roku.
- Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej.
- Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku
Demografia
Ludzie związani z Nieświeżem
- Adam Abramowicz – polski jezuita
- Jolanta Bohdal – polska aktorka
- Szymon Budny – działacz reformacji, pastor kalwiński, a następnie ariański, hebraista, biblista, tłumacz Biblii, pisarz i teolog ariański, pionier idei demokracji w polityce
- Waleria Fegler – polska nauczycielka i polityk
- Alfred Henrici – polski ziemianin, wojskowy, samorządowiec II Rzeczypospolitej, w dwudziestoleciu międzywojennym burmistrz Nieświeża (do 1939)
- Henryk Jankowski – polski filozof i etyk, profesor
- Adolf Januszkiewicz – polski poeta, powstaniec listopadowy
- Olgierd Jeleński – polski działacz społeczny, polityk i samorządowiec, senator RP III kadencji (1930–1935)
- Dźmitryj Kasmowicz – białoruski emigracyjny publicysta, pisarz i działacz narodowy, w okresie II wojny światowej inspektor kolaboracyjnej z Niemcami BOK
- Maciej Kawęczyński – polski wydawca i drukarz, działacz reformacji na Litwie, uznawany za założyciela pierwszej drukarni na obszarze północno-wschodnich terenów Rzeczypospolitej (obecnie obszar państwa Białoruś)
- Marcin Kurzeniecki – polski jezuita, zarządzał m.in. kolegium w Nieświeżu
- Marian Massonius – polski filozof i pedagog, działacz oświatowy i dziennikarz, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego
- Mikołaj Niemirowicz herbu Jastrzębiec - właściciel Nieświeża w XV wieku, namiestnik witebski, smoleński, lubecki, mceński, marszałek królewski
- Hieronim Wincenty Radziwiłł – polski poseł, podkomorzy wielki litewski, ordynat na Klecku, starosta miński
- Wojciech Slaski – polski ksiądz, rektor kolegiów w Nieświeżu i Połocku, spowiednik i kapelan króla Jana Kazimierza
- Władysław Syrokomla – polski znany poeta i tłumacz epoki romantyzmu
- Michał Wituszka – białoruski narodowy i emigracyjny działacz polityczny i wojskowy. W latach 1939-1940 pełnił funkcję komendanta milicji w Nieświeżu, który po upadku Polski w październiku 1939 r. znalazł się w granicach ZSRR
- Piotr Jaroszewicz – polski polityk komunistyczny, generał dywizji Wojska Polskiego, premier PRL w latach 1970–1980
Miasta partnerskie
Zobacz też
Galeria
-
Panorama Nieświeża
-
Widok na pałac od strony dziedzińca
-
Kościół Bożego Ciała oraz wieża zamkowa
-
Ratusz z sukiennicami
-
Brama Słucka
-
Pomnik Szymona Budnego
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.).
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 195
- ↑ W. Semkowicz, O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle roku 1413, w: Lithuano-Slavica Posnaniensia. Studia Historia, t. III, Poznań 1989, s. 51
- ↑ W gnieździe rodowym Radziwiłłów, Tygodnik Wileńszczyzny http://www.tygodnik.lt/200734/bliska4.html
- ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 195-196
- ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 198
- ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 196
- ↑ Józef Łukaszewicz Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, Poznań 1822, t. 2, s. 180, 181.
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 37–38.
- ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 169.
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 39.
- ↑ Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 44.
- ↑ Ronny Heidenreich: Centralnaja Biełaruś. Minskaja wobłasć. W: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. s. 211–213.
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ W Nieświeżu. kolumber.pl. [dostęp 2013-05-28].
Bibliografia
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
- Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. Lipsk: Fundacja Badań nad Dyktaturą SED, 2011, s. 278. [dostęp 2011-07-27]. (biał.).
- Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.
Linki zewnętrzne
- Jurkau kutoczak – Юркаў куточак – Yury’s Corner. Старажытнае дойлідства Нясьвіжа
- Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
- Zabytki na Radzima.org
- zapala.pl
- Święty Krzyż k. Nieświeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 699 .
- Nieśwież, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 118 .
- Oficyjna strona parafii pw. Bożego Ciała w Nieświeżu
Kontrola autorytatywna (city of raion subordinance):