Pieniężno: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 10:49, 27 sty 2017

Szablon:POL miasto infobox

Pieniężno (dawniej Melzak, niem. Mehlsack) – miasto na Warmii w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 2956 mieszkańców.

Pieniężno położone jest w pasie Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą.

Zabytki

Zamek Kapituły Warmińskiej z XIV wieku;
Ratusz z XIV-XV wieku: Obecnie ratusz znajduje się w odbudowie po zniszczeniach II wojny światowej, w czasie której miasto zostało zniszczone w 80%. Był to budynek usytuowany pośrodku kwadratowego rynku^[1].
Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów;
Most kolejowy o wysokości 30 metrów i długości 160 m z 1885 roku, odbudowany w 1950 roku;
Wieża ciśnień z 1905 roku;
Klasztor Księży Werbistów
Kościół św. św. Piotra i Pawła z XIV wieku: Kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła o pięciu nawach wybudowano w 1897 roku. W tym miejscu stała kiedyś stara świątynia, której wyposażenie trafiło do nowego kościoła: barokowe figury patronów przy ołtarzu, gotycka chrzcielnica i polichromowana ambona z XVII wieku^[2].
wieża kościoła poewangelickiego z lat 1844-1851
cerkiew greckokatolicka św. Michała z lat 1621-1623, dawna kaplica szpitalna

Nazwa miasta

Najstarsza znana nazwa związana z miejscowością jest pochodzenia staropruskiego i brzmiała Melcekuke (od "malte", "malko" – drzewo, zarośla, las i "kuke", "kauks" – diabeł, czart, czyli "czarci las"). Niemieccy koloniści osadzeni tu po lokacji miasta przez Krzyżaków przyswoili ją fonetycznie jako Mehlsack ("worek mąki"). Osadnictwo mazurskie w Prusach Książęcych w następnych wiekach sprawiło, że pojawiła się także równoległa forma polska Melzak. Po przyłączeniu do Polski w 1945 w użyciu znajdowała się nazwa Mąkowory. W 1947 na mocy rozporządzenia ministrów administracji publicznej i ziem odzyskanych z 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nazwę ponownie zmieniono i odtąd miasteczko nosi nazwę Pieniężno, na cześć Seweryna Pieniężnego juniora – wydawcy przedwojennej polskiej "Gazety Olsztyńskiej".

Historia

Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack.

Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim.

17 lutego 1945 roku siły hitlerowskie zostały wyparte przez oddziały 3 armii 2 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto i okolice zginęło 166 żołnierzy radzieckich i 32 oficerów. 18 lutego 1945 roku podczas inspekcji wojsk na przednim skraju frontu pod Pieniężnem został śmiertelnie ranny dowódca 3 Frontu Białoruskiego generał armii Iwan Czerniachowski^[3]. Na jego cześć w Pieniężnie ustawiono pomnik (nazwę Czerniachowsk nadano też miastu Wystruć w północnej części obwodu kaliningradzkiego w byłych Prusach Wschodnich).

Wiosną 2001 roku na cokole pomnika gen. Czerniachowskiego pojawiły się napisy kat AK i morderca^[4]. W 2014 władze miasta wystąpiły z inicjatywą usunięcia lub przeniesienia pomnika. 17 września 2015 r. rozpoczęto demontaż monumentu sowieckiego generała^[5].

Ze względu na zniszczenie miasta w ponad 90% zimą 1945 r. administracja polska nie zaliczyła miejscowości do miast. Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1973 r.

Transport

Przez miasto przebiegają drogi:

507 Braniewo - Pieniężno - Orneta - Dobre Miasto
510 Pieniężno - Głębock
512 Pieniężno - Górowo Iławeckie - Bartoszyce - Szczurkowo

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Lichtenau Niemcy^{[potrzebny przypis]}
Gusiew Rosja^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Czas na Pieniężno
Melzak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 250 .

↑ Roman Pawlak: Polska zabytkowe ratusze. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2003, s. 274. ISBN 83-7200-991-0.
↑ Piotr Skurzyński, Edyta Tomczyk, Wanda Bednarczuk=Rzepko: Polska na weekend: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. 2008, s. 6. ISBN 978-83-7552-316-4.
↑ ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 182
↑ Wprost: Pomnik kata AK, 29.05.2001
↑ Rozpoczęła się rozbiórka pomnika generała Czerniachowskiego. pieniezno.wm.pl. [dostęp 2015-09-18].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 2 stycznia 2015.

[1] Roman Pawlak: Polska zabytkowe ratusze. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2003, s. 274. ISBN 83-7200-991-0.

[2] Piotr Skurzyński, Edyta Tomczyk, Wanda Bednarczuk=Rzepko: Polska na weekend: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. 2008, s. 6. ISBN 978-83-7552-316-4.

[3] ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 182

[4] Wprost: Pomnik kata AK, 29.05.2001

[5] Rozpoczęła się rozbiórka pomnika generała Czerniachowskiego. pieniezno.wm.pl. [dostęp 2015-09-18].

[6] Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 2 stycznia 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 44: / Linia 44: @@
 Pieniężno położone jest w pasie [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]] nad rzeką [[Wałsza|Wałszą]].
-== Demografia ==
-* Piramida wieku mieszkańców Pieniężna w 2014 roku <ref name="populacja2016"/>.
-<br />[[Plik:Piramida_wieku_Pieniezno.png|600x400px]]
 == Zabytki ==
-[[Plik:Pienieżno Rynek 7 zamek kapituły warmińskiej-001.JPG|thumb|left|Ruiny [[Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie|Zamku Kapituły Warmińskiej]]]]
 [[Plik:Pieniezno Seat town hall.JPG|thumb|240px|Ratusz - obecnie w odbudowie, z lewej wieża nieistniejącego kościoła ewangelickiego]]
 [[Plik:Pieniężno, Seminarium Werbistów zewnątrz.jpg|thumb|Pieniężno, seminarium [[Werbiści|werbistów]]]]
@@ Linia 75: / Linia 71: @@
 Ze względu na zniszczenie miasta w ponad 90% zimą [[1945]] r. administracja polska nie zaliczyła miejscowości do miast. Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w [[1973]] r.
+[[Plik:Pienieżno Rynek 7 zamek kapituły warmińskiej-001.JPG|thumb|left|Ruiny [[Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie|Zamku Kapituły Warmińskiej]]]]
 == Transport ==
 Przez miasto przebiegają drogi:

Miasta na prawach powiatu	Elbląg Olsztyn
Miasta powiatowe	Bartoszyce Braniewo Działdowo Ełk Giżycko Gołdap Iława Kętrzyn Lidzbark Warmiński Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Lubawskie Olecko Ostróda Pisz Szczytno Węgorzewo
Miasta gminne	Barczewo Biała Piska Biskupiec Bisztynek Dobre Miasto Frombork Górowo Iławeckie Jeziorany Kisielice Korsze Lidzbark Lubawa Mikołajki Miłakowo Miłomłyn Młynary Morąg Olsztynek Orneta Orzysz Pasłęk Pasym Pieniężno Reszel Ruciane-Nida Ryn Sępopol Susz Tolkmicko Wielbark Zalewo

Sołectwa	Białczyn Bornity Cieszęta Glebiska Jesionowo Jeziorko Kajnity Kierpajny Wielkie Kowale Lechowo Łajsy Łoźnik Niedbałki Pakosze Piotrowiec Pluty Posady Radziejewo Różaniec Sawity Wojnity Wopy Wyrębiska Żugienie
Miejscowości niesołeckie	Białczyn (osada) Borowiec Brzostki Gajle Gaudyny Glądy Kierpajny Małe Kiersiny Kolonia Wojnicka Lubianka Pajtuny Pawły Pełty Pieniężno (osada) Pieniężno Pierwsze

Miasta	Braniewo Frombork Pieniężno
Gminy miejskie	Braniewo
Gminy miejsko-wiejskie	Frombork Pieniężno
Gminy wiejskie	Braniewo Lelkowo Płoskinia Wilczęta

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Braniewo (od 1945) Frombork (do 1945 i od 1959) Orneta (od 1945) Pieniężno (Melzak) (do 1945 i od 1973)
Osiedla (1954–72)	Frombork (1958) Pieniężno (1959–72)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Bażyny (Basien) (1946–54) Braniewo (1945–46 i od 1973) Chruściel (Blizin) (1945–54) Długobór (1945–46) Frombork (1945–54 i od 1973) Henrykowo (1945–46) Lechowo (Świetlany) (1945–54) Lelkowo (Szczepkowo) (← 1946–54 i od 1973) Nowa Pasłęka (1946–54) (Pasarga) Orneta (1945–46 i od 1973) Pieniężno (Wewno) (1945–54 i od 1973) Płoskinia (Plaszewo) (1946–54 i od 1973) Tolkowiec (1945–46) Wola Lipowska (1946–54) (Podlipie) Zakrzewiec (Vogelsang) (← 1946)
Gromady (1954–72)	Bażyny (1954–71) Bieńkowo (1954–68) Błudowo (1954–61) Braniewo (1954–72) Chruściel (1954–72) Chwalęcin (1954–59) Frombork (1954–72) Głębock (1954–57) Henrykowo (1954–59) Lechowo (1954–72) Lelkowo (1954–72) Mingajny (1954–59) Orneta (1954–72) Pakosze (1954–59) Pieniężno (1954–72) Pluty (1954 →) Płoskinia (1954–72) Rogity (1954–57) Szyleny (1954–59) Wola Lipowska (1954–68) Żelazna Góra (1954–72)