Przejdź do zawartości

Tritlenek diarsenu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tritlenek diarsenu
Model cząsteczki As
4
O
6

Próbka związku
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

As4O6

Inne wzory

As2O3 (wzór empiryczny)

Masa molowa

197,84 g/mol

Wygląd

krystaliczny proszek lub biała lub prawie biała masa[1]

Identyfikacja
Numer CAS

1327-53-3

PubChem

518740

DrugBank

DB01169

Podobne związki
Podobne związki

As
2
O
5
, P
4
O
6
, N
2
O
3

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

L01XX27

Tritlenek diarsenu, pot. arszenik (nazwa Stocka: tlenek arsenu(III)), As
2
O
3
nieorganiczny związek chemiczny, tlenek arsenu na III stopniu utlenienia.

W temperaturze pokojowej jest to biała substancja drobnokrystaliczna. Ogrzewany, sublimuje w temperaturze 315 °C pod ciśnieniem normalnym. Jest słabo rozpuszczalny w wodzie, roztwarza się natomiast w kwasie solnym, tworząc trichlorek arsenu.

Nie ma wyczuwalnego zapachu i smaku[4]. Jest silnie trujący – LD50 arszeniku wynosi 15 mg/kg masy ciała (dla gryzoni)[3], dla człowieka 1–5 mg/kg masy ciała[potrzebny przypis].

Roczna produkcja światowa wynosi ok. 50 tys. ton[5].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Arszenik znany jest co najmniej od I w. n.e., kiedy to prażenie As
2
S
3
opisał Pedanios Dioskurydes (w procesie tym powstaje As
2
O
3
). W V w. jego otrzymywanie zostało opisane przez Olimpiodora[5]. Arszenik badał też Albert Wielki w XIII w. W średniowieczu arszenik i inne związki arsenu były często wykorzystywane przy sporządzaniu trucizn[5][6].

Występowanie i formy

[edytuj | edytuj kod]

W naturze występuje pod postacią minerałów: arsenolitu i klaudetytu. Biorąc pod uwagę budowę As
2
O
3
, rozróżnia się natomiast 4 odmiany polimorficzne: regularny arsenolit zbudowany z klatek As
4
O
6
tworzących molekularny kryształ, dwie odmiany jednoskośne – klaudetyt I i klaudetyt II o budowie warstwowej oraz amorficzny, szklisty tritlenek diarsenu otrzymywany przez powolne schładzanie powyżej 250 °C pod ciśnieniem normalnym[7][8].

Tritlenek diarsenu jest otrzymywany przez prażenie rud arsenu przy dostępie powietrza:

2As
2
S
3
+ 9 O
2
→ 2 As
2
O
3
+ 6 SO
2

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Arszenik nie jest już obecnie (przynajmniej w Polsce, USA i krajach UE) stosowany do wyrobu szkła, farb, do konserwacji skór i drewna, a także w stomatologii, ze względu na jego toksyczność i działanie rakotwórcze[9]. Produkcja farb opartych na arszeniku została zakazana w Polsce już w 1956 roku.

W starożytności i średniowieczu używany był przez kobiety jako bielidło[potrzebny przypis].

Zastosowanie w medycynie

[edytuj | edytuj kod]

Tritlenek diarsenu był wykorzystywany jako składnik w różnych obecnie już zdyskredytowanych środkach leczniczych, jak np. w tzw. płynie Fowlera, otrzymywanym przez roztworzenie arszeniku w roztworze KHCO
3
(środek opracowany przez Thomasa Fowlera)[10]. Wydaje się być natomiast obiecującym środkiem w leczeniu chorób autoimmunologicznych (w oparciu o badanie na myszach)[11]. Jest lekiem dopuszczonym do leczenia ostrej białaczki promielocytowej[10][12].

Toksyczność

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: zatrucie arszenikiem.

Tritlenek diarsenu jest łatwo wchłaniany przez układ pokarmowy. Toksyczne skutki występują również w wyniku wdychania lub po kontakcie ze skórą. Eliminacja związku zachodzi na początku szybko, na drodze metylacji do kwasu kakodylowego, który jest wydalany z moczem, ale pewna część związku (30–40% w przypadku wielokrotnej ekspozycji) jest wbudowywana do kości, mięśni, skóry, włosów i paznokci (wszystkich tkanek bogatych w keratynę) i podlega eliminacji w ciągu tygodni lub miesięcy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  2. David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-49, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  3. a b Tritlenek diarsenu (nr 311383) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
  4. Toksykologia – część 2. kryminalistyka.wortale.net. [dostęp 2014-01-31].[niewiarygodne źródło?]
  5. a b c Sabina C. Grund, Kunibert Hanusch, Hans Uwe Wolf: Arsenic and Arsenic Compounds. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. VCH-Wiley, 2005. DOI: 10.1002/14356007.a03_113.
  6. Piastowscy truciciele. W: Iwona Kienzler: Mroczne karty historii Polski. Bellona, 2013. ISBN 978-83-11-12714-2.
  7. Papatheodorou G.N., Solin S.A. Vibrational excitations of As2O3. I. Disordered phases. „Phys. Rev. B”. 13 (4), s. 1741–1751, 1976. DOI: 10.1103/PhysRevB.13.1741. 
  8. Flynn E.J., Solin S.A., Papatheodorou G.N. Vibrational excitations of As2O3. II. Crystalline phases. „Phys. Rev. B”. 13 (4), s. 1752–1758, 1976. DOI: 10.1103/PhysRevB.13.1752. 
  9. Raport NTP na tematy czynników rakotwórczych – nieorganiczne związki arsenu.
  10. a b K.H. Antman, Introduction: The History of Arsenic Trioxide in Cancer Therapy, „The Oncologist”, 6 Suppl 2, 2001, s. 1–2, DOI10.1634/theoncologist.6-suppl_2-1, PMID11331433.
  11. Pierre Bobé i inni, Arsenic trioxide: A promising novel therapeutic agent for lymphoproliferative and autoimmune syndromes in MRL/lpr mice, „Blood”, 108 (13), 2006, s. 3967–3975, DOI10.1182/blood-2006-04-020610, PMID16926289.
  12. S.L. Soignet i inni, United States multicenter study of arsenic trioxide in relapsed acute promyelocytic leukemia, „Journal of Clinical Oncology”, 19 (18), 2001, s. 3852–3860, DOI10.1200/JCO.2001.19.18.3852, PMID11559723.