Cyklofosfamid

Cyklofosfamid
enancjomer RP	enancjomer SP
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	N,N-bis(2-chloroetylo)-2-okso-1,3,2λ5-oksazafosfinano-2-amina
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	Cyclophosphamidum
inne	2-tlenek (2RS)-N,N-bis(2-chloroetylo)tetrahydro-2H-1,3,2-oksazafosforyno-2-aminy
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C7H15Cl2N2O2P
Masa molowa	261,09 g/mol
Wygląd	biały, krystaliczny proszek bez zapachu i o lekko gorzkim smaku
	Identyfikacja
Numer CAS	50-18-0; 6055-19-2 (monohydrat)
PubChem	2907
DrugBank	DB00531
SMILES
	C1CNP(=O)(OC1)N(CCCl)CCCl
InChI
	InChI=1S/C7H15Cl2N2O2P/c8-2-5-11(6-3-9)14(12)10-4-1-7-13-14/h1-7H2,(H,10,12)
	InChIKey
	CMSMOCZEIVJLDB-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	1,479 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	40 g/l
Temperatura topnienia	51,5 °C
Temperatura wrzenia	336 °C
logP	0,63
Zasadowość (pKb)	9,91
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki; monohydrat
Zwroty H	H301, H350
Zwroty P	P201, P301+P310, P308+P313
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanej karty charakterystyki; monohydrat
	Toksyczny; (T)
Zwroty R	R45, R25
Zwroty S	S53, S45
Temperatura zapłonu	157 °C
Numer RTECS	RP5950000
Dawka śmiertelna	LD50 40 mg/kg (szczur, dootrzewnowo)
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	L01 AA01
Stosowanie w ciąży	kategoria D
Farmakokinetyka
Działanie	cytostatyczne, przeciwreumatyczne, immunosupresyjne
Biodostępność	>75% (doustnie)
Okres półtrwania	3–12 h
Wiązanie z białkami; osocza i tkanek	>60%
Metabolizm	wątrobowy
Wydalanie	z moczem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	doustnie, dożylnie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Cyklofosfamid (łac. Cyclophosphamidum) – organiczny związek chemiczny z grupy cyklicznych diamidofosforanów (diamidów kwasu fosforowego), zawierający pierścień 1,3,2-oksazafosfinanowy i fragment iperytu azotowego (−N(CH₂CH₂Cl)₂) jako amidowy ligand egzocykliczny. Stosowany jako lek cytostatyczny z grupy leków alkilujących. Działanie biologiczne opiera się na interakcjach alkilujących metabolitów powstałych w wyniku przemian metabolicznych z DNA, co doprowadza do jego fragmentacji, a w konsekwencji do śmierci komórki. Jest cytostatykiem fazowo-niespecyficznym, swoistym dla cyklu komórkowego. Jest, podobnie jak doksorubicyna, jednym z najczęściej stosowanych cytostatyków^[4].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Stosowany jest w leczeniu nowotworów, czasami w ciężkich postaciach chorób tkanki łącznej (kolagenoz) o podłożu autoimmunologicznym. Ważniejsze zastosowania cyklofosfamidu:

ostre białaczki,
szpiczak mnogi^[5],
ziarnica złośliwa i chłoniaki nieziarnicze,
rak sutka,
drobnokomórkowy rak płuc,
nabłoniak kosmówkowy,
rak trzonu macicy,
mięsaki,
choroby autoimmunologiczne nie reagujące na inne leczenie,
po przeszczepach narządów w celu uzyskania immunosupresji.

Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]

Ma bardzo dużo możliwych działań niepożądanych, m.in. może doprowadzić do trwałego uszkodzenia szpiku kostnego. Często powoduje wypadanie włosów, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, nieodwracalne uszkodzenie czynności jajników. Najważniejsze działania niepożądane (uboczne) cyklofosfamidu:

supresja szpiku (leukopenia i trombocytopenia),
nudności i wymioty^[6],
jadłowstręt,
zwłóknienie klatki piersiowej,
uszkodzenie mięśnia sercowego (w większych dawkach),
zapalenie pęcherza moczowego,
łysienie,
wtórne nowotwory (szczególnie w drogach odprowadzających mocz).

Dawkowanie i drogi podania[edytuj | edytuj kod]

Cyklofosfamid można podawać doustnie (w tabletkach) lub dożylnie w postaci wlewu kroplowego. We wlewach kroplowych często jest stosowany w połączeniu z adriamycyną jako schemat AC. Istnieją też inne schematy z udziałem cyklofosfamidu np. CMF, TC - zob. chemioterapia nowotworów.

Preparaty[edytuj | edytuj kod]

Endoxan – Baxter – drażetki 0,05 g, proszek do przygotowania roztworu do wstrzykiwań – 0,2 g, proszek do przygotowania roztworu do wlewu kroplowego – 1 g

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Wykaz literatury uzupełniającej: Cyklofosfamid.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Cyklofosfamid, monohydrat (nr C0768) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Cyklofosfamid. ^{[martwy link]} The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-07-13]. (ang.).^{[niewiarygodne źródło?]}
↑ Cyclophosphamide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-07-13] (ang.).
↑ Farmakologia: podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 407. ISBN 978-83-200-3725-8.
↑ CB. Reeder, DE. Reece, V. Kukreti, C. Chen i inni. Cyclophosphamide, bortezomib and dexamethasone induction for newly diagnosed multiple myeloma: high response rates in a phase II clinical trial.. „Leukemia”. 23 (7), s. 1337-41, Jul 2009. DOI: 10.1038/leu.2009.26. PMID: 19225538.
↑ Jest zaliczona do cytostatyków o dużym ryzyku wywołania wymiotów. Zob. http://www.mp.pl/artykuly/?aid=11646

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Farmakologia: podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 406-407. ISBN 978-83-200-3725-8.
Jan Kazimierz Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Robert Adamowicz: Leki współczesnej terapii. Warszawa: Split Trading, 2005, s. 181. ISBN 83-85632-82-4.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Cyklofosfamid, monohydrat (nr C0768) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski.

[AKRON-2] Cyklofosfamid. ^{[martwy link]} The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-07-13]. (ang.).^{[niewiarygodne źródło?]}

[CID-3] Cyclophosphamide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-07-13] (ang.).

[4] Farmakologia: podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 407. ISBN 978-83-200-3725-8.

[5] CB. Reeder, DE. Reece, V. Kukreti, C. Chen i inni. Cyclophosphamide, bortezomib and dexamethasone induction for newly diagnosed multiple myeloma: high response rates in a phase II clinical trial.. „Leukemia”. 23 (7), s. 1337-41, Jul 2009. DOI: 10.1038/leu.2009.26. PMID: 19225538.

[6] Jest zaliczona do cytostatyków o dużym ryzyku wywołania wymiotów. Zob. http://www.mp.pl/artykuly/?aid=11646

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]