Bitwa pod Bortnikami
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
28 IX 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Bortnikami | ||
| Wynik |
nierozstrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Bortnikami – walki polskiej grupy ppłk. Arnolda Szyllinga z oddziałami sowieckiej 10 Dywizji Strzelców toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie lipca 1919 Naczelne Dowództwie WP zakończyło prace nad planem szeroko zakrojonej operacji zaczepnej, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny[2][3].
W rozkazie operacyjnym Frontu Litewsko-Białoruskiego z 3 sierpnia 1919 przewidziano, że Grupa Wielkopolska gen. Konarzewskiego miała nacierać od południowego zachodu, a jednocześnie 1 pułk Ułanów Wielkopolskich miał wyjść na tyły Mińska i przeciąć drogę oraz linię kolejową Mińsk-Borysów[4][5].
Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego działań zaczepnych aż do linii rzeki Berezyny. Gdy czołowe elementy Grupy Wielkopolskiej osiągnęły 24 sierpnia rejon Osipowicz, gen. Stanisław Szeptycki wydał rozkaz opanowania Bobrujska. W czasie walk o Bobrujsk kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny[6][7].
W połowie września w rejon Bobrujska przybyły pozostałe oddziały 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Przyczółek stał się doskonałą bazą dla wypadów organizowanych na tyły wojsk sowieckich[6].
Walczące wojska[edytuj | edytuj kod]
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 1 Dywizja Strzelców Wielkopolsich | gen. Filip Dubiski | Front Litewsko-Białoruski |
| ⇒ 3 pułk strzelców wielkopolskich | ppłk Arnold Szylling | 1 Dywizja Strzelców Wlkp. |
| → I/3 pułku strzelców | grupa ppłk Szyllinga
(atak na Bortniki) | |
| → II/3 pułku strzelców | kpt. Władysław Lewandowski | |
| ⇒ 4 pułk strzelców wielkopolskich | mjr Paweł Chrobok | 1 Dywizja Strzelców Wlkp. |
| → 2/4 pułku strzelców | ppor. Stefan Żmuda-Trzebiatowski | grupa ppłk. Andersa
(obrona Ryni) |
| → pluton 3/4 pułku strzelców | ||
| ⇒ dwie baterie lekkie | 3 pal | |
| ⇒ bateria ciężka | 2 pac | |
| ⇒ 1 pułk ułanów wielkopolskich | ppłk Władysław Anders | 1 Dywizja Strzelców Wlkp. |
| → pluton 1/1 pułku ułanów | ppor. Janusz Kapuściński | obstawa dowódcy 1 p.uł. |
| → dywizjon 1 pułku ułanów | rtm. Albert Traeger | 1 p.uł. |
 Armia Czerwona
| ||
| ⇒ 10 Dywizja Strzelców | 15 Armia | |
Walki pod Małymi Bortnikami[edytuj | edytuj kod]
Sowieci nie pogodzili się z utratą Bobrujska i 28 września rozpoczęli koncentrację swoich wojsk nad Ołą. Aby utrudnić przygotowania nieprzyjaciela do działań ofensywnych i uzyskać informacje o jego zamierzeniach, dowództwo 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich organizowało szereg wypadów. Jednym z większych był wypad na Małe Bortniki[8]. Dowódca 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich gen. Filip Dubiski nakazał ppłk. Arnoldowi Szyllingowi zorganizować wypad i stanąć na jego czele. Do jego dyspozycji oddał dwa bataliony 3 pułku strzelców wielkopolskich, dwie kompanie 4 pułku strzelców wielkopolskich, dwie baterie (w tym jedna ciężka) i pluton artylerii lekkiej. Łącznie grupa liczyła około tysiąca strzelców, posiadała 14 dział, 24 ckm-y.
28 września grupa ruszyła do działania. Przełamała sowiecką obronę pod Rynią i pierwszorzutowymi pododdziałami przeprawiła się przez Ołę. W Ryni pozostawiono ubezpieczenie w składzie dwóch plutonów piechoty i plutonu ckm z 4 pułku strzelców. W wiosce zorganizowano też gniazdo rannych, z kilkunastoma rannymi[9]. Stanowiska ogniowe zajęła tu też bateria artylerii ciężkiej[10].
Gdy główne siły grupy wypadowej rozpoczęły walkę o Małe Bortniki, na Rynię uderzyły silne oddziały nieprzyjaciela. Ppłk Szylling, zaniepokojony odgłosami walki na tyłach grupy, wydał rozkaz odwrotu. W tym czasie obronę Ryni organizował przybyły właśnie z plutonem jazdy dowódca 1 pułku ułanów wielkopolskich ppłk Władysław Anders[8].
Do Ryni także jechał samochodem dowódca dywizji gen. Filip Dubiski, który chciał być bliżej walczących wojsk. Niestety, przypłacił to życiem[11]. Oceniając położenie jako groźne, ppłk Anders ściągnął w rejon walk dywizjon swojego pułku pod dowództwem rtm. Alberta Traegera[12]. Wkrótce po tym zdarzeniu, wracająca spod Małych Bortnik, grupa ppłk. Szyllinga uderzyła na tyły nieprzyjaciela i odblokowała walczących w półokrążeniu Polaków[9].
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 30 września 1919 donosił[13]:
Na wschód od Bobrujska oddziały nasze zniszczyły umocnione pozycje przeciwnika pod wsią Małe Bortniki, rozbijając jego oddziały i biorąc 400 jeńców i 6 karabinów maszynowych. Po dokonaniu tego ataku oddziały nasze cofnęły się na przyczółek mostowy. W walce tej odniósł ciężkie rany dowódca dywizji wielkopolskiej generał Dubiski, który wkrótce zmarł.
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Wypad na Bortniki nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Do historii wojny polsko-sowieckiej przeszedł głównie z uwagi na śmierć dowódcy 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich gen. Filipa Dubiskiego. Przeciwnik stracił kilkudziesięciu poległych oraz 250 jeńców. Straty polskie to około 50 żołnierzy[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 415.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 165.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 18.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 24.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 25.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 60.
- ↑ a b Karczewski 1928 ↓, s. 12.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 27.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 66.
- ↑ Łapiński 1928 ↓, s. 13.
- ↑ Czarnecki 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Pomarański 1920 ↓, s. 166.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
- Leon Karczewski: Zarys historji wojennej 57-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Jerzy Łapiński: Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.