Elias Canetti

Elias Canetti

Data i miejsce urodzenia	25 lipca 1905 Ruszczuk
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 1994 Zurych
Narodowość	sefardyjska
Język	niemiecki
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński
Dziedzina sztuki	powieść, dramat, poezja, esej
Ważne dzieła
Auto da fé Ocalony język Pochodnia w uchu Gra oczu
Odznaczenia
Nagrody
Nagorda Nobla: 1981

Grób Canettiego (2004)

Elias Canetti (ur. 25 lipca 1905 w Ruszczuku, zm. 14 sierpnia 1994 w Zurychu) – austriacki pisarz żydowskiego pochodzenia, prozaik i eseista, poeta, dramaturg, tłumacz, w latach 1938–1988 mieszkał w Anglii; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1981).

Życiorys

Elias Canetti urodził się w rodzinie Żydów sefardyjskich, której przodkowie, noszący nazwisko Canete, zostali wygnani z Hiszpanii po ogłoszeniu edyktu z Alhambry (1492). W 1911 jego rodzina przeniosła się z Bułgarii do Manchesteru w Anglii. Po śmierci ojca w 1912 zamieszkali w Wiedniu. W latach 1916-1924 wraz z matką mieszkał w Zurychu i Frankfurcie. Do Wiednia wrócił w 1924 i podjął studia chemiczne na Uniwersytecie Wiedeńskim, które ukończył w 1929, uzyskując stopień doktora. W 1928 w Berlinie poznał Bertolta Brechta. Po Anschlussie Austrii w 1938 wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

W 1932 zadebiutował sztuką Hochzeit, a w 1935 napisał powieść Auto da fé (w oryginale Die Blendung). Po udaniu się na emigrację do Anglii pisarz zrezygnował z działalności literackiej, by oddać się badaniom nad psychologią tłumu i magnetyzmem faszyzmu. Esej Masse und Macht (Masa i władza) z 1960 rozpoczął nowy okres w twórczości Canettiego. Pisarz porzucił prozę fabularyzowaną. Najważniejsze dzieła tego okresu to autobiograficzna trylogia: Ocalony język, Pochodnia w uchu i Gra oczu. Oprócz powieści i dramatów Canetti wydał także fragmenty swoich dzienników Die Provinz des Menschen: Aufzeichnungen 1942-1972 (1978; w wyborze pol. pt. Myśli) oraz szkice o osobowościach Der Ohrenzeuge: Fünfzig Charaktere (1974).

W swojej twórczości Canetti analizował emocje tłumu, psychopatologię władzy i sytuację jednostki w obliczu konfliktu ze społeczeństwem. Zainteresowanie pisarza ruchami masowymi datuje się od czasu zamieszek ulicznych wywołanych wysoką inflacją w latach 20. we Frankfurcie, których kulminacją stały się rozruchy w 1927, kiedy to wściekły tłum podpalił wiedeński Pałac Sprawiedliwości (zob. Austriacka wojna domowa). Z zaplanowanej ośmiopowieściowej sagi o gniewie tłumu powstała tylko Die Blendung (1935; Auto da fé, wyd. pol. 1966). Jest to powieść o degradacji i zagładzie uczonego, odizolowanego w groteskowym świecie.

W 1981 został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Canetti był związany z wieloma kobietami, oprócz żony Vezy były to m.in. pisarka Frieda Benedikt (Anna Sebastian) i malarka Marie-Louise von Motesiczky.

Dzieła

• Auto da fé (1936)
• Wesele (1932) [przekład pol. w "Dialogu" 1967, nr 3]
• Komedia próżności (1934)
• Naznaczeni (1952)
• Masa i władza (1960)
• Głosy Marrakeszu (1968)
• Jeszcze jeden proces Kafki: Listy do Felicji (1969)
• Przyszłość rozłupana (1972)
• Władza i przeżycie (1972)
• Sumienie słów (1975)
• Nauszny świadek (1974)
• Zapiski (1972)
• Ocalony język (1977)
• Pochodnia w uchu (1980)
• Gra oczu (1985)
• Party pod wojennym niebem (2003 – wydanie pośmiertne)
• Tajemne serce zegara (wyd.polskie 2007)

Linki zewnętrzne

• Elias Canetti na stronie perlentaucher.de (niem.)