Mario Vargas Llosa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mario Vargas Llosa
Ilustracja
Mario Vargas Llosa (2011)
Imię i nazwisko

Jorge Mario Pedro Vargas Llosa Marqués de Vargas Llosa

Data i miejsce urodzenia

28 marca 1936
Arequipa

Narodowość

peruwiańska

Język

hiszpański

Alma Mater

Universidad Nacional Mayor de San Marcos

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru Medal Honoru Kongresu Peru Krzyż Wielki Peruwiańskiego Orderu Sprawiedliwości Wielki Oficer Orderu Zasługi Naukowej i Kulturalnej Gabrieli Mistral (Chile) Krzyż Wielki Orderu Krzysztofa Kolumba (Dominikana) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Oficer Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Komandor Orderu Orła Azteckiego (Meksyk) Krzyż Wielki Orderu Rubéna Dario (Nikaragua) Krzyż Wielki Orderu Vasco Núñeza de Balboa (Panama)
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
  • Nagroda Księcia Asturii: 1986
  • Nagroda Cervantesa: 1994
Strona internetowa

Mario Vargas Llosa (właśc. Jorge Mario Pedro Vargas Llosa Marqués de Vargas Llosa; ur. 28 marca 1936 w Arequipie) – peruwiański pisarz, dziennikarz, myśliciel, polityk. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2010.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Arequipie w Peru jako jedyne dziecko Ernesta Vargasa Maldonada oraz Dory Llosy Urety.

W rok po urodzeniu jego rodzice rozwiedli się, a rodzina Llosów przeniosła się do Cochabamby w Boliwii, gdzie jego dziadek Pedro Llosa podpisał 10-letni kontrakt na uprawę ziemi w hacjendzie Siapina. Mieszkając w Boliwii, pełnił także funkcję honorowego konsula Peru. W 1945 José Luis Bustamante y Rivero, krewny dziadka Pedra, został wybrany na stanowisko prezydenta Peru. Zaproponował Pedrowi Llosie stanowisko prefekta Piury. Llosa przyjął je i natychmiast się tam udał. Reszta rodziny dołączyła do niego na przełomie lat 1945/1946. W 1947 jego rodzice ponownie wzięli ślub i przenieśli się do Limy.

Gdy był młodzieńcem, zaczął pisać opowiadania i poezje. W zdominowanym przez męską siłę społeczeństwie (kult macho) literatura była uznawana za domenę kobiet. Ojciec Maria Vargasa Llosy, zaniepokojony zainteresowaniami syna, wysłał czternastolatka do szkoły kadetów Colegio Militar Leoncio Prado w Limie. Miał nadzieję, że wojskowe życie zmieni zainteresowania syna. Przeżycia pisarza z okresu pobytu w szkole były podstawą jego pierwszej powieści Miasto i psy. Po dwóch latach w szkole wojskowej wrócił do Piury, żeby dokończyć szkołę średnią. Obserwacja tego miasta zaowocowała powieścią Zielony dom. W czasie nauki Mario Vargas Llosa zaczął pracować w lokalnej gazecie. Jeszcze przed ukończeniem szkoły średniej napisał opowiadanie Los jefes i rozpoczął pracę nad swym pierwszym dramatem scenicznym La Huida del Inca.

W 1953 rozpoczął studia na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Świętego Marka w Limie. Jego decyzja została przyjęta w rodzinie jako rebelia, gdyż odrzucił ofertę studiów na Papieskim Uniwersytecie Katolickim Peru, do którego uczęszczała młodzież pochodząca z klas wyższych. W 1955 – w atmosferze skandalu obyczajowego – poślubił Julię Urquidi, swą daleką ciotkę, starszą od siebie o 10 lat (zm. 10 marca 2010 w Santa Cruz, w Boliwii). Swe przygody z tego okresu przedstawił w humorystycznej powieści Ciotka Julia i skryba – autobiograficznym dziele pisarza. Po ukończeniu studiów pracował w kilku miejscach jednocześnie, między innymi redagował kronikę policyjną dla lokalnej gazety i pisał skrypty do audycji radiowych. Jego pierwszą opublikowaną informacją prasową była depesza w dzienniku „La Prensa”[1].

W 1959 Vargas Llosa wraz z żoną przeniósł się do Paryża, gdzie pracował jako nauczyciel hiszpańskiego i dziennikarz. W 1964 rozwiódł się z Julią, a w 1965 ożenił się po raz drugi – z młodszą kuzynką Patricią Llosą Urquidi. Z drugą żoną miał troje dzieci: syna Álvara (ur. w 1966), pisarza, drugiego syna Gonzala (ur. w 1967) oraz córkę Morganę, fotografkę (ur. w 1974)[2]. W 1966 przeniósł się z Paryża do Londynu, gdzie zaczął wykładać literaturę iberoamerykańską na Queen Mary College. Jednocześnie zaczął się udzielać w emigracyjnym życiu politycznym. W całym okresie swej emigracji pisał powieści przynoszące mu światową sławę oraz zajmował się studiami nad literaturą hiszpańską.

W 1990 Mario Vargas Llosa kandydował w wyborach na prezydenta Peru z ramienia liberalnego Ruchu Wolności. W pierwszej turze głosowania, 8 kwietnia, nieznaczną liczbą głosów wyprzedził Alberta Fujimoriego z sojuszu wyborczego Cambio 90. Przegrał z nim w drugiej turze, która odbyła się 10 czerwca[3].

Współcześnie Mario Vargas Llosa dzieli swe życie pomiędzy okresy w ojczystym kraju i na emigracji. Publikuje powieści, szkice i artykuły publicystyczne, wykłada, prowadzi programy telewizyjne. Zasiadał w jury konkursu głównego na 29. MFF w Cannes (1976) oraz na 51. MFF w Wenecji (1994).

Jego książki tłumaczyli w Polsce m.in. Wojciech Charchalis, Marzena Chrobak, Małgorzata Lewicka, Filip Łobodziński, Carlos Marrodán Casas, Kazimierz Piekarec, Danuta Rycerz, Joanna Skórnicka, Dorota Walasek-Elbanowska, Zofia Wasitowa, Ewa Zaleska.

Laureat Premio Nacional de Novela del Perú (1967), Nagrody Księcia Asturii (1986), w 1994 otrzymał Nagrodę Cervantesa – najwyższe możliwe trofeum w świecie literatury hiszpańskojęzycznej. W 2002 otrzymał prestiżową PEN/Nabokov Award – nagrodę amerykańskiego PEN Clubu, a w 2005 przyznawaną przez American Enterprise Institute Nagrodę Irvinga Kristola jako pisarz, „obrońca demokracji, wolnego rynku i indywidualnej wolności”[4].

7 października 2010, w wieku 74 lat, Mario Vargas Llosa został uhonorowany Nagrodą Nobla. Szwedzka Akademia werdykt uzasadniała tym, że Vargas Llosa został nagrodzony za „kartografię struktur władzy oraz wyraziste obrazy oporu, buntu i porażek jednostki”.

W 2011 otrzymał od króla Hiszpanii nobilitację i tytuł markiza de Vargas Llosa[5].

W 2021 został członkiem Akademii Francuskiej (fotel 18)[6].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Powieści i zbiory opowiadań[edytuj | edytuj kod]

Literatura faktu[edytuj | edytuj kod]

  • 1968: Dwie samotności. Dialog mistrzów. Gabriel Garcia Márquez, Mario Vargas Llosa (Dos soledades. Un diálogo sobre la novela en América Latina. Gabriel Garcia Márquez, Mario Vargas Llosa) – rozmowa, pol. wyd. 2021
  • 1971: Historia secreta de una novela
  • 1971: García Márquez: Historia pewnego bogobójstwa (García Márquez: Historia de un deicidio) – polskie tłumaczenie ukazało się w „Literaturze na Świecie” w 1983, numer 9 (146), str. 96-135
  • 1975: La orgia perpetua: Flaubert y madame Bovary
  • 1981: Entre Sartre y Camus
  • 1990: Prawda kłamstw (La verdad de las mentiras) – eseje o literaturze, pol. wyd. 1999
  • 1991: List rycerski w obronie Tiranta Białego (Carta de batalla por Tirant lo Blanc) – polskie tłumaczenie ukazało się w „Literaturze na Świecie” w 2003, numer 05-06 (382-383)
  • 1993: Jak ryba w wodzie. Wspomnienia (El pez en el agua) – autobiografia, pol. wyd. 2010
  • 1994: Desafíos a la libertad
  • 1996: La utopía arcáica. José María Arguedas las ficciones del indigenismo
  • 1997: Listy do młodego pisarza (Cartas a un joven novelista) – listy, pol. wyd. 2012
  • 2000: El lenguaje de la pasión
  • 2003: Diario de Irak
  • 2004: La tentación de lo imposible
  • 2006: Izrael – Palestyna. Pokój czy święta wojna (Israel – Palestina. Paz o guerra santa) – pol. wyd. 2007
  • 2007: El Pregón de Sevilla
  • 2008: El Viaje a la Ficción. El mundo de Juan Carlos Onetti
  • 2009: Sables y utopías. Visiones de América Latina
  • 2012: Cywilizacja spektaklu (La civilización del espectáculo) – pol. wyd. 2015
  • 2017: O czytaniu i pisaniu. Wybór eseistyki pol. wyd. 2007
  • 2018: Zew plemienia (La llamada de la tribu) pol. wyd. 2020
  • 2020: Medio siglo con Borges
  • 2020: La realidad de un escritor

Sztuki teatralne[edytuj | edytuj kod]

  • Panienka z Tacny (La señorita de Tacna, 1981)
  • Kathie y el hipopótamo (1983)
  • La Chunga (1986)
  • El loco de los balcones (1993)
  • Ojos bonitos, cuadros feos (1996)
  • Odiseo y Penélope (2007)
  • Al pie del Támesis (2008)
  • Las mil noches y una noche (2009)
  • Los cuentos de la peste (2015)

Inne[edytuj | edytuj kod]

  • 1991: Trębacz z Deyá (La trompeta de Deyá) - tekst napisany po śmierci Julio Cortázara ("El País", 27.07.1991) – polskie tłumaczenie ukazało się w „Literaturze na Świecie” w 1995, numer 05-06 (286-287)

Rozmowy[edytuj | edytuj kod]

  • Roman Warszewski, Skrzydła diabła, rogi anioła. Mówi Mario Vargas Llosa, Katowice, 2007.

Ekranizacje[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Mario Vargasa Llosy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Krzysztof Mroziewicz: Dziennikarz w globalnej wiosce. Warszawa: WSiP, 2004, s. 126.
  2. Mario Vargas Llosa – życiorys. [dostęp 2009-03-24]. (pol.).
  3. Mario Vargas Llosa – życiorys. [dostęp 2009-03-24]. (pol.).
  4. Mario Vargas Llosa to Receive 2005 Irving Kristol Award –. [dostęp 2011-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2011)]. (ang.).
  5. Boletín Oficial del Estado
  6. Mario VARGAS LLOSA. Akademia Francuska. [dostęp 2022-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (fr.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]