Pupien
| |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia |
ok. 164 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
zabójstwo przez pretorianów |
| Moneta | |
| |
Pupien, Marcus Clodius Pupienus Maximus (ur. ok. 164[2], zm. 238) – cesarz rzymski w roku 238, wcześniej senator i konsul, być może dwukrotnie[3].
Objęcie władzy
[edytuj | edytuj kod]Pupien został obwołany cesarzem (razem z Balbinen) przez senat podczas buntu przeciwko władzy cesarza Maksymina Traka. W latach 235–238 Maksymin prowadził liczne kampanie przeciwko barbarzyńcom nad Renem i Dunajem, co wymagało zwiększenia nakładów finansowych na armię[4]. Podniesienie podatków i nabór rekruta nie przyniosło wywodzącemu się spoza elity cesarzowi popularności, zwłaszcza wśród bogatej arystokracji (w tym senatorów)[5]. Dodatkowo od początku swego panowania nie pojawił się w Rzymie, co osłabiało jego pozycję polityczną[5].
W marcu 238 r. wybuchły rozruchy w prowincji Afryka, cesarzem obwołano tamtejszego namiestnika Gordiana I, który jednak po trzech tygodniach zginął (razem ze swoim synem i współrządcą), w wyniku interwencji legionu III Augusta dowodzonego przez wiernego Maksyminowi namiestnika Numidii[5]. Gordian zdążył jednak uzyskać poparcie senatu rzymskiego, który potępił Maksymina i zorganizował morderstwo jego stronników w stolicy[5]. Szybka śmierć Gordiana dramatycznie zmieniła sytuację, ale senat nie miał wyboru i musiał trwać w oporze wobec Maksymina, postanowiono więc szybko wybrać nowego cesarza z grona senatorów[5]. Wskazano dwudziestu kandydatów spośród prominentnych osób piastujących kiedyś urząd konsula i z tej grupy wyłoniono dwóch cesarzy o równych uprawnieniach, Pupiena i Balbina, a pozostali z kandydatów zostali doradcami[6]. Obaj cesarze byli już niemłodzi (jeden miał 60 lat, a drugi ponad 70) i należeli do najwyższych kręgów senatorskiej elity[7]. Niemożność wyłonienia jednego silnego kandydata świadczyła o podziałach i słabości senatu, co wkrótce potwierdził wybór na trzeciego cesarza (z tytułem cezara) Gordiana III, ok. 13-letniego wnuka Gordiana I[7]. Dokonało się to pod naciskiem rzymskiej ulicy i prawdopodobnie na skutek działań krewnych i stronników Gordianów pragnących zachować wpływy[7].
Wojna z Maksyminem
[edytuj | edytuj kod]Maksymin ruszył znad Dunaju, gdzie stacjonował ze swoją armią, na Rzym po otrzymaniu wieści o przejściu senatu na stronę Gordiana I[7]. Do zadań nowych cesarzy należało przygotowanie się do obrony, co nie było łatwą sprawą, gdyż przeciwko zaprawionej w bojach, regularnej armii Maksymina mieli do dyspozycji tylko lokalne milicje i świeży zaciąg niedoświadczonych żołnierzy[7]. Kiedy Maksymin, mający problemy z zaopatrzeniem armii, zatrzymał swój pochód by oblegać Akwileję, Pupien wyruszył z Rzymu na północ do Rawenny by tam zorganizować siły obrony[7]. W czerwcu 238 r. Maksymin został zamordowany przez swoich niezadowolonych żołnierzy, a jego armia przeszła na stronę Pupiena, Balbina i Gordiana III[8].
Rządy z Balbinem i śmierć
[edytuj | edytuj kod]Wieść o śmierci Maksymina przyjęto w Rzymie entuzjastycznie, a reszta prowincji która do tej pory go wspierała przeszła na stronę senackich cesarzy[8]. Pomimo tego ich pozycja była słaba, pojawiły się konflikty między Pupienem i Balbinem oraz stronnikami Gordiana III[8]. Finanse państwa były w fatalnym stanie – zepsuta moneta obiegowa, czyli denar i niedawno wprowadzony antoninian, nie wystarczała na opłacenie armii oraz na tradycyjne finansowanie ludu stolicy[8]. Na granicach trzeba było zająć się Persami na Wschodzie i Gotami nad Dunajem i Morzem Czarnym[8]. Pupienowi i Balbinowi nie udało się opanować sytuacji – po dwóch miesiącach panowania (w sierpniu 238 r.) zostali zdegradowani i zabici przez pretorian[8][9]. Ich następcą został Gordian III[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Adkins i Adkins 1994 ↓, s. 26.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 31.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 33.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 30.
- ↑ a b c d e Drinkwater 2005 ↓, s. 31.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 31,32.
- ↑ a b c d e f Drinkwater 2005 ↓, s. 32.
- ↑ a b c d e f g Drinkwater 2005 ↓, s. 33.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 38.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lesley Adkins, Roy A. Adkins: Handbook to Life in Ancient Rome. New York: Oxford University Press, 1994. ISBN 0-8160-5026-0. (ang.).
- John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.).
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991, s. 31–38. ISBN 83-207-1099-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zbiór monet Pupiena na stronie wildwinds.com. [dostęp 2016-06-03]. (ang.).