Trebonian Gallus
| ||||
| ||||
| Cesarz rzymski | ||||
| Okres |
od 251 | |||
|---|---|---|---|---|
| Dane biograficzne | ||||
| Data i miejsce urodzenia |
206 | |||
| Data i miejsce śmierci |
sierpień 253 | |||
| Moneta | ||||
| ||||
Gaius Vibius Trebonianus Gallus (ur. ok. 206 w Peruzji[1], zm. sierpień 253[2]) – cesarz rzymski w latach 251–253.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Pochodził ze starego rodu Wibiuszów; zanim ogłoszono go cesarzem, był senatorem i konsulem, namiestnikiem obu Mezji, a w krytycznej bitwie pod Abrittus przypuszczalnie dowodził oddziałami rezerwowymi. Jego małżonką była Wibia Afinia (Afinia Gemina Baebiana), która miała z nim syna Woluzjana i córkę Wibię Gallę[3]. Przypuszczalnie zmarła (bądź została rozwiedziona) przed proklamowaniem Treboniana władcą, gdyż brak jakichkolwiek monet bitych w jej imieniu i nie zachowały się żadne poświęcone jej inskrypcje[4].
Objęcie władzy[edytuj | edytuj kod]
W czasie wojny cesarza Decjusza z Karpami i Gotami pustoszącymi prowincje nad dolnym Dunajem w latach 250–251, Gallus był zarządcą prowincji Mezja Dolna[5]. Został wybrany cesarzem przez legiony po śmierci cesarza w przegranej przez Rzymian bitwie (w czerwcu 251) z Gotami dowodzonymi przez wodza Kniwę[6][7]. Jego pierwszą decyzją było zawarcie porozumienia ze zwycięskimi Gotami. Zgodzili się oni opuścić granicę imperium, ale zatrzymali jeńców i łupy oraz mieli otrzymywać co roku pieniądze[8][9]. Gallus udał się następnie do Rzymu, gdzie senat zatwierdził go na stanowisku cesarza[8]. W mieście przebywał młodszy syn Decjusza, Hostylian, noszący od niedawna tytuł augusta[6]. Gallus adoptował go i uczynił formalnym współwładcą, natomiast swojemu rodzonemu synowi, Woluzjanowi, nadał tytuł cezara[8]. Po paru miesiącach Hostylian zmarł w wyniku epidemii dżumy, która dotarła do Italii w 248 [8]
Polityka wewnętrzna[edytuj | edytuj kod]
Gallus nigdy już nie opuścił Italii, zyskując w ten sposób opinię leniwego władcy[8]. Prześladował chrześcijan, choć jego działania było lokalne i nieudolnie zorganizowane[8]. Zaniedbał obronę granic, co zachęciło wrogów imperium do działania, a samemu cesarzowi przyniosło utratę zaufania armii[8].
Najazd perski[edytuj | edytuj kod]
W 251 król perski Szapur I zajął Armenię, której król, Tiridates II, pozbawiony władzy uciekł na teren imperium rzymskiego[8]. Szapur uznał udzielenie schronienia uciekinierowi za złamanie porozumienia jakie zawarł z cesarzem Filipem i rozpoczął wojnę z Rzymem[8]. W 252 zaatakował w Mezopotamii i Kapadocji, oraz zajął ważne miasto – Antiochię[8]. Do 253 pustoszył okolice Antiochii, spotykając się z oporem zorganizowanym przez lokalne władze m.in. Samsigeramusa z Emesy i Odenathusa z Palmyry[8]. Szapur w końcu opuścił obszar imperium rzymskiego nie uzyskując żadnych zdobyczy terytorialnych[8].
Bunt Emiliana[edytuj | edytuj kod]
Tymczasem nad dolnym Dunajem Goci, którzy zgodnie z porozumieniem zawartym z Gallusem mieli opuścić granice cesarstwa zatrzymali się w Dobrudży[8]. Legiony rzymskie nad Dunajem rozgoryczone nieobecnością cesarza, dały się przekonać latem 253 nowemu zarządcy Mezji, Emilianowi, by na własną rękę zaatakować barbarzyńców[10]. Na skutek tych wydarzeń żołnierze obwołali Emiliana cesarzem, a ten na ich czele ruszył do Italii, by przejąć władzę w państwie[11]. Wódz gocki Kniwa skorzystał z osłabienia obrony granicy i ponownie wkroczył na teren cesarstwa rzymskiego. Jego armie zapędziły się aż do Macedonii, co wywołało panikę w Grecji — w Atenach pośpiesznie odbudowywano stare mury obronne, a w Termopilach i na Istmie Korynckim przygotowywano umocnienia[11][12].
Gallus na wieść o uzurpacji Emiliana zlecił senatorowi Walerianowi zebranie armii z prowincji zaaplejskich, jednak posiłki te przybyły za późno[11]. W sierpniu 253 Gallus i Emilian stanęli naprzeciwko siebie pod Interamną na północ od Rzymu, lecz zanim doszło do bitwy Trebonian Gallus i jego syn, Woluzjan, zostali zamordowani przez własnych żołnierzy, którzy przeszli na stronę przeciwnika[11]. Emiliana wkrótce spotkał podobny los, kiedy jego armia spotkała się w październiku 253 z dowodzoną przez Waleriana – zginął z rąk własnych żołnierzy, a cesarzem został Walerian[11][13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 66, 68.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 66.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 67–68.
- ↑ Krawczuk 1998 ↓, s. 176.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 38.
- ↑ a b Drinkwater 2005 ↓, s. 39.
- ↑ Strzelczyk 1984 ↓, s. 89.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Drinkwater 2005 ↓, s. 40.
- ↑ Strzelczyk 1984 ↓, s. 90.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 40–41.
- ↑ a b c d e Drinkwater 2005 ↓, s. 41.
- ↑ Wolfram 2003 ↓, s. 67–68.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 73–74.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1991, s. 66–72. ISBN 83-207-1099-5.
- John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193–337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.)
- Jerzy Strzelczyk: Goci — rzeczywistość i legenda. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984. ISBN 83-06-00654-2.
- Herwig Wolfram: Historia Gotów. Przekład Renata Darda-Staab, Irena Dębek, Krystyna Berger. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003. ISBN 83-11-097-62-3.
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1998. ISBN 83-207-1603-9.