Walentynian III
| Valentinianus III | |
| |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci | |
| Moneta | |
 Solid Walentyniana III | |
Walentynian III (Valentinianus III, Flavius Placidius Valentinianus, ur. 2 lipca 419 r. w Rawennie, zm. 16 marca 455) – imperator zachodniorzymski od 425 r.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wnuk Teodozjusza Wielkiego, syn późniejszego imperatora Konstancjusza III[1] i Galli Placydii. Urodził się 2 lipca 419 r. w Rawennie[2]. Ok. 421-422 jego matka popadła w konflikt z bratem, cesarzem Honoriuszem, i schroniła się w Konstantynopolu. Tam po śmierci Honoriusza (423 r.) imperator wschodu Teodozjusz II uznał Walentyniana jako władcę ziem zachodnich[3] i rok później doprowadził do jego zaręczyn ze swoją córką Licynią Eudoksją[4].
Po pokonaniu uzurpatora Jana sześcioletni Walentynian wrócił w październiku 425 r. na zachód, gdzie został uznany cesarzem[3], jednak faktyczną władzę sprawowała jego matka – Galla Placydia, a później wódz Aecjusz Flawiusz[1], który w wyniku politycznych układów został mianowany magister militum per Galias. Przez pierwsze 12 lat panowania pozostawał w cieniu matki rywalizującej z Aecjuszem, ale przez większość życia był zdominowany przez otoczenie[3]. W 437 r. Gallę Placydię odsunięto od władzy, ale Walentynian wiele kompetencji pozostawił w rękach Aecjusza[2].
Za regencji jego matki Wandalowie osiedlili się w Afryce[3], tworząc państwo, które w 439 r. odrzuciło zwierzchność Rzymian, a Walentynian nie potrafił powstrzymać ich napadów na Italię[2]. W latach 430. i 440. imperator biernie uznawał prowadzoną przez Aecjusza politykę osiedlania Burgundów, Wizygotów i Alanów na ziemiach zachodniego cesarstwa. Na przełomie lat 440/450 błędne rachuby Aecjusza poskutkowały inwazją plemiennego związku Hunów pod wodzą Attyli[3] na Galię (451 r.) i północną Italię (452 r.)[2]. Ich najazd spowodował znaczące straty i zmusił dwór do przeprowadzki do Rzymu, gdzie biskup Leon I i dwóch senatorów podjęło się negocjacji z Attylą, choć bez inicjatywy ze strony samego cesarza[3]. Ostatecznie najazd Hunów powstrzymany został zwycięstwem Aecjusza w bitwie na Polach Katalaunijskich (451 r.)[5].
Walentynian wspierał mocno biskupów Rzymu, szczególnie Leona I, popierając jego pretensje do zwierzchności nad całym chrześcijaństwem[3] (m.in. dekretem z 444 r.[2]); cesarz stał też po jego stronie w sporach na soborze chalcedońskim. Chociaż władzy Walentyniana nie podważył żaden uzurpator, a jego obie córki przyczyniły się do umocnienia pozycji rodu, to za jego nieudolnego panowania wystąpiły liczne procesy powodujące dezintegrację zachodniego cesarstwa[3]. Za czasów Walentyniana III zachodnie państwo rzymskie utraciło znaczną część swych terytoriów, ograniczając się jedynie do Italii, wysp w zachodniej części Morza Śródziemnego i tych części Galii i Hiszpanii, w których władzę dzierżyli energiczni rzymscy notable[6].
21 września 454 r. Walentynian III osobiście zabił Aecjusza wskutek fałszywych doniesień kwestionujących jego lojalność. Wkrótce potem, 16 marca 455 r., cesarz zginął na Polu Marsowym w Rzymie zamordowany przez Optelasa i Traustilę – byłych podkomendnych Aecjusza[2]. Na jego następcę Teodoryk II i galorzymska arystokracja wysunęły jednego z podwładnych Aecjusza – Awitusa, podczas gdy Genzeryk i senatorowie forsowali kandydaturę Majoriana[6].
W 437 r. pojął w Konstantynopolu za żonę Licynię Eudoksję[4] – córkę Teodozjusza II i Greczynki Ateny Eudokii[1], z którą miał córki Eudokię i Placydię[4].
Wywód przodków:
| 4. N.N. | ||||||
| 2. Constantius III | ||||||
| 5. N.N. | ||||||
| 1. Walentynian III | ||||||
| 6. Teodozjusz I Wielki | ||||||
| 3. Galla Placydia | ||||||
| 7. Galla | ||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Roman Emperors - DIR-Valentinian III, www.roman-emperors.org [dostęp 2019-08-30].
- ↑ a b c d e f Valentinian III, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Oliver Nicholson, The Oxford Dictionary of Late Antiquity, Oxford University Press, 19 kwietnia 2018, s. 1547, ISBN 978-0-19-256246-3 [dostęp 2019-11-09] (ang.).
- ↑ a b c Roman Emperors - DIR Licinia Eudoxia, www.roman-emperors.org [dostęp 2019-11-09].
- ↑ Katalaunijskie, Pola, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-11-10].
- ↑ a b Celia E. Schultz i inni, A History of the Roman People, Routledge, 3 kwietnia 2019, ISBN 978-1-351-75470-5 [dostęp 2019-11-09] (ang.).