Roman Rudkowski

Roman Rudkowski

Leon Ratomski
Ludwik Fedorowski

Gangster, Goły, Rudy

Roman Rudkowski w 1943 roku
pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	12 maja 1898 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	14 marca 1954 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air RAF
Jednostki	3 pułk piechoty, 2 pułk ułanów, 6 pułk Ułanów Kaniowskich, 4 dywizja Strzelców Polskich, 2 pułk piechoty legionów, 2 dywizja piechoty legionów, 6 pułk Strzelców Podhalańskich, 3 pułk lotniczy, 6 pułk lotniczy, 1 pułk lotniczy, 5 pułk lotniczy, 141 eskadra myśliwska, 4 pułk lotniczy, 56 eskadra towarzysząca, IV dywizjon towarzyszący 3 pułku lotniczego, 43 eskadra towarzysząca, dywizjon 301, dywizjon 138 Wydział Lotnictwa Oddziału III sztabu KG AK
Stanowiska	wachmistrz, dowódca kompanii, adiutant dowódcy dywizji, adiutant dowódcy brygady, dowódca eskadry, dowódca dywizjonu, szef Wydziału Lotnictwa Oddziału III KG AK
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa bitwa pod Kaniowem zajęcie Wilna wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Późniejsza praca	w prywatnym zakładzie drzewnym
Odznaczenia

Takim samolotem Rudkowski odleciał do Wielkiej Brytanii w ramach operacji „Most II”

Roman Rudkowski vel Leon Ratomski vel Ludwik Fedorowski, ps. „Gangster”, „Goły”, „Rudy” (ur. 12 maja 1898 w Przemyślu, zm. 14 marca 1954 w Londynie) – oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, dyplomowany pułkownik pilot służby stałej, dowódca dywizjonu 301, cichociemny.

Życiorys

Uczestniczył w konspiracyjnym kursie oficerów piechoty i kawalerii. Po ukończeniu gimnazjum w Stryju w 1914 roku zgłosił się w sierpniu tego roku do oddziałów strzeleckich Józefa Piłsudskiego. Początkowo był szeregowcem w 3 pułku piechoty, a od września służył w konnym oddziale wywiadowczym 2 pułku ułanów. 6 grudnia 1914 roku dostał się do niewoli rosyjskiej, skąd zbiegł 20 lutego 1916 roku. Pracował w polskim biurze wywiadowczym w Moskwie, na Syberii i w Taszkencie, a od lutego 1917 roku w biurze werbunkowym w Kijowie. Od lutego walczył w 6 pułku Ułanów Kaniowskich II Korpusu Polskiego jako wachmistrz, m.in. w bitwie pod Kaniowem. W maju powrócił do pracy w wywiadzie II Korpusu. Zajmował się transferami polskich żołnierzy do Murmańska. Został aresztowany w lipcu 1918 roku przez bolszewików i przewieziony do Piotrogrodu, ale już po 2 dniach zbiegł do Moskwy. W sierpniu ponownie został uwięziony, ale ponownie uciekł i przedostał się do Kijowa. Został skierowany na Kubań, gdzie wstąpił do 4 dywizji Strzelców Polskich. Służył w szwadronie wywiadowczym tej dywizji, m.in. w Odessie. 12 grudnia 1918 roku dostał się do niewoli petlurowskiej (z całym oddziałem), jednak jeszcze przed końcem roku zbiegł i wstąpił do Wojska Polskiego.

W szeregach 2 pułku piechoty Legionów był od stycznia 1920 roku dowódcą kompanii karabinów maszynowych w batalionie zapasowym. Brał udział w zajęciu Wilna. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był ciężko ranny podczas bitwy pod Cichą Wolą (27 lipca 1920 roku). Pozostał ze swoją kompanią aż do utraty przytomności. Leczył się w szpitalu w Krakowie do listopada tego roku, po powrocie do wojska został adiutantem dowódcy 2 dywizji piechoty Legionów, a od czerwca 1921 roku – adiutantem dowódcy IV Brygady Piechoty Legionów tej dywizji. W okresie od listopada 1922 do stycznia 1924 roku służył w 6 pułku strzelców podhalańskich.

Po ukończeniu kursu pilotów w Szkole Pilotów w Bydgoszczy oraz w Oficerskiej Szkole Lotnictwa w Grudziądzu piastował m.in. następujące stanowiska:

• dowódca eskadr kolejno w 3 pułku lotniczym, 6 pułku lotniczym i 1 pułku lotniczym (od 1 października 1924 – do 15 maja 1927)
• dowódca kompanii w 82 Syberyjskim pułku piechoty w Brześciu (maj 1927 – 1928)
• 5 pułk lotniczy (od czerwca 1928 roku), dowódca 55 eskadry liniowej (listopad 1929 - grudzień 1930), komendant parku lotniczego tamże (marzec 1929 – grudzień 1929)
• dowódca 141 eskadry myśliwskiej (10 kwietnia 1930 – czerwca 1931) i od marca 1931 roku dowódca oddziału portowego 4 pułku lotniczego
• dowódca eskadry w 5 pułku lotniczym (do października 1931)
• dowódca 56 eskadry towarzyszącej (marzec 1934 – 30 listopada 1934)
• dowódca 43 eskadry towarzyszącej (lipiec 1936 – 1 września 1937)
• dowódca II dywizjonu towarzyszącego 4 pułku lotniczego (od listopada 1937 roku)
• organizator i pierwszy dowódca IV dywizjonu towarzyszącego 3 pułku lotniczego (jesień 1937 – 27 listopada 1937).

W międzyczasie odbył kurs dowódców eskadr i inne kursy w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie i w Wyższej Szkole Lotniczej w Warszawie.

We wrześniu 1939 roku dowodził wydzielonym dywizjonem 4 pułku lotniczego (utworzonym z 46 eskadry towarzyszącej i 49 eskadry towarzyszącej) albo był dowódcą bazy w Bydgoszczy albo pozostawał w dyspozycji Dowódcy Lotnictwa. Przekroczył granicę polsko-rumuńską 17 września 1939 roku. W październiku dotarł do Francji, gdzie uczestniczył w tworzeniu Polskich Sił Powietrznych we Francji. W grudniu 1939 roku przyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie został wyznaczony na dowódcę jednego z tworzonych tam dywizjonów. Otrzymał numer służbowy RAF 76621. Od 22 lipca 1940 roku przez rok dowodził 301 bombowym dywizjonem Ziemi Pomorskiej. Od lipca 1941 roku służył w Oddziale VI Naczelnego Wodza jako doradca lotniczy, a od marca 1942 roku był kierownikiem referatu łączności lotniczej (operacji zrzutowych) w Wydziale „S” (technicznym) Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych. We wrześniu 1941 roku został zaprzysiężony w Oddziale VI NW. Od października 1941 roku był jednocześnie oficerem łącznikowym Oddziału VI NW przy brytyjskim 138 dywizjonie specjalnym. Został przeszkolony w tymże oddziale w zakresie lotnictwa w konspiracji (w czerwcu 1942 roku).

W nocy z 7 na 8 listopada 1941 roku odbył pierwszy lot nad Polskę z pierwszym zespołem cichociemnych. W drodze powrotnej samolot (m.in. z powodu braku paliwa) był zmuszony do awaryjnego lądowania w okolicach Ystad, gdzie Rudkowski wraz z załogą został na kilka tygodni internowany.

W nocy z 25 na 26 stycznia 1943 roku został zrzucony do kraju w ramach akcji „Brace” dowodzonej przez kpt. naw. Stanisława Króla (zrzut na zapasową placówkę odbiorczą 16 km na północ od Radomia, w okolicy Białobrzegów). Po aklimatyzacji w Warszawie został w lutym 1943 roku mianowany szefem Wydziału Lotnictwa Oddziału III Operacyjnego sztabu Komendy Głównej AK, po płk. Bernardzie Adameckim.

W ramach operacji Most II w nocy z 29 na 30 maja 1944 roku poleciał do Wielkiej Brytanii w celu uzgodnienia pomocy lotniczej w czasie planowanego powstania powszechnego. Samolot Douglas Dakota lądował na lądowisku „Motyl”, 18 km na północny zachód od Tarnowa, koło wsi Wał-Ruda. Po upływie 7 minut samolot odleciał do Włoch zabierając ekipę w składzie: mjr Zbigniew Sujkowski „Leliwa”, „Wygoda”, płk Roman Rudkowski, Jan Domański „Bartnicki” – emisariusz Stronnictwa Ludowego. Rudkowski był jednocześnie kurierem od dowódcy AK i Delegatury Rządu na Kraj.

Od czerwca 1944 roku Rudkowski był ponownie przydzielony do Oddziału VI Naczelnego Wodza. Ponownie skoczył do Polski w nocy z 16 na 17 października 1944 roku w ramach akcji „Poldek 1” dowodzonej przez por. naw. Stanisława Kleybora (zrzut na placówkę odbiorczą „Mewa” 19 km na południowy wschód od Piotrkowa Trybunalskiego) jako emisariusz szefa sztabu NW z zadaniem rozpoznania sytuacji, w jakiej znalazła się AK po upadku Powstania Warszawskiego. 22 października dołączył do sztabu Komendy Głównej AK i ponownie przejął od płk. Adameckiego dowodzenie Wydziałem Lotnictwa Oddziału III sztabu KG AK. Jego depesze z 22 i 29 października przyczyniły się do formalnego mianowania gen. Leopolda Okulickiego dowódcą AK. Jego zadaniem było m.in. zorganizowanie kolejnej operacji „Most”, w ramach której miał być m.in. ewakuowany z kraju Wincenty Witos (co nie doszło do skutku).

Po rozwiązaniu AK prowadził prace związane z likwidacją Wydziału Lotnictwa.

13 marca 1945 roku został aresztowany przez radziecki Smiersz i osadzony w więzieniu w Łodzi. Przekazano go polskim władzom i w sierpniu przewieziono do więzienia mokotowskiego w Warszawie. 20 czerwca 1945 roku Rudkowski napisał memorandum skierowane do marszałka ludowego Wojska Polskiego Michała Rola-Żymierskiego dotyczące zagadnień lotnictwa w komunistycznym wojsku polskim. 20 czerwca 1946 roku śledztwo przeciwko niemu (o udział w nielegalnym związku „Armia Krajowa” mającym na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego) zostało umorzone i wyszedł z więzienia.

Pracował w prywatnym zakładzie drzewnym „Strug”. Zagrożony kolejnym aresztowaniem ukrywał się przed UB mieszkając m.in. w Krynicy-Zdroju, Szczecinie, Częstochowie i Puszczykowie. W 1949 roku zbiegł z kraju i przedostał się do Londynu, gdzie się osiedlił i gdzie zmarł na atak serca w 1954 roku. Po śmierci został pochowany na cmentarzu w Fulham (North Sheen), lokalizacja grobu ER 36.

Awanse

• wachmistrz – 1918
• podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1919 roku
• porucznik – ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920 roku
• kapitan – 2 stycznia 1924 roku
• major – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku
• podpułkownik – ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 roku i 11. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa
• pułkownik – ze starszeństwem z dniem 25 stycznia 1943 roku

Tytuł oficera dyplomowanego uzyskał 16 września 1944 roku rozkazem NW z 1 września 1944 roku.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari nr 60
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3852
• Krzyż Niepodległości (17 września 1932)
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie albo czterokrotnie: pierwszy – za udział w walce pod Cichą Wolą (1921)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi (18 lutego 1939)
• Srebrny Krzyż Zasługi (17 marca 1934)
• Polowa Odznaka Pilota
• łotewska Odznaka Lotnicza (1929)

Życie rodzinne

Był synem Augusta, dyrektora kooperatyw okręgu lwowskiego, i Marii z domu Hulak. Był trzykrotnie żonaty: pierwszą jego żoną była Stefania z domu Wallówna, drugą – Jadwiga z domu Ratomska (1901–1982). Z tego małżeństwa miał dwoje dzieci: Danutę albo Annę (ur. 1931) i Zbigniewa Jerzego (ur. 1939). Jadwiga Rudkowska była więziona z dziećmi w ZSRR. Wrócili do Polski w 1948 roku.

Roman Rudkowski ożenił się po raz trzeci w 1947 roku z Aliną z domu Głowińską (1° voto Dodacką), z którą miał syna Wojciecha (ur. 1947).

Bibliografia

• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 400. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 - Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 109–110.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Andrzej K. Kunert: Rudkowski Roman. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 32. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, 1991, s. 603–604. ISBN 83-04-03902-8.
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 152–155. ISBN 83-902499-5-2.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• 301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej” W/CDr Roman Rudkowski. Skrzydła – wiadomości ze świata. s. 2. [dostęp 2015-05-16].