82 Syberyjski Pułk Piechoty
|
||
 |
||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita |
|
| Sformowanie | 1918 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Nazwa wyróżniająca | Syberyjski | |
| Patron | Tadeusz Kościuszko | |
| Tradycje | ||
| Święto | 1 lipca[1] | |
| Rodowód | 1 Pułk Strzelców Polskich | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | mjr Jan Skorobohaty-Jakubowski | |
| Ostatni | ppłk dypl. Antoni Chruściel | |
| Działania zbrojne | ||
| wojna polsko-bolszewicka, kampania wrześniowa | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Brześć[2] | |
| Rodzaj wojsk | piechota | |
| Podległość | 30 Poleska Dywizja Piechoty | |
82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki (82 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.
Spis treści
Geneza[edytuj]
82 Pułk Piechoty wywodził się z powstałego 1 lipca 1918 na terenie Syberii w Rosji 1 Pułku Strzelców Polskich im. Tadeusza Kościuszki. 17 sierpnia tego roku na jego czele stanął mjr Jan Skorobohaty-Jakubowski. Pułk na pocz. 1919 wszedł w skład formującej się 5 Dywizji Strzelców Polskich płk. Kazimierza Rumszy. Szlak bojowy jego żołnierzy w walkach z bolszewikami wiódł przez całą Syberię i zakończył się 21 lutego 1920 w Harbinie w Mandżurii. 15 kwietnia tego roku ocalała część żołnierzy Pułku wraz z większością oficerów i częścią rodzin wojskowych wyruszyła angielskim okrętem z portu Dairen do Polski, przybywając 1 lipca 1920 do Gdańska. Po włączeniu żołnierzy do Wojska Polskiego, już 10 lipca zostali skierowani na tereny plebiscytowe Warmii i Mazur. Część batalionu Pułku i część Legii Oficerskiej stała się ostatecznie kadrą 1 Syberyjskiego Pułku Piechoty, organizującego się przy 63 Pułku Piechoty w Toruniu. 13 sierpnia 1 Syberyjski Pułk Piechoty przybył nad Wkrę w okolice Borkowa, gdzie wszedł w skład 5 Armii. Od 22 sierpnia walczył z bolszewickimi oddziałami 4 Armii i 3 Korpusu Konnego Gaj-Chan.
Okres międzywojenny[edytuj]
Po zakończeniu działań wojennych, 22 sierpnia 1921 otrzymał nazwę 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki, a w 1937 została ona formalnie zaakceptowana[3]. W październiku 1921 Pułk został skierowany na miejsce postoju do Brześcia nad Bugiem, na teren Okręgu Korpusu Nr IX[4] gdzie stacjonował do wybuchu wojny obronnej 1939.
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 82 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[5]. W tym czasie wprowadzono też dodatkowo kompanię karabinów maszynowych. Stan pułku powiększył się o 4 oficerów, 13 podoficerów, 1200 szeregowców i 12 karabinów maszynowych[6].
Udział w wojnie obronnej 1939[edytuj]
W 1939 82 Syberyjski Pułk Strzelców w składzie 30 Dywizji Piechoty[7] gen. Leopolda Cehaka miał przydział mobilizacyjny do Grupy Operacyjnej "Piotrków" w ramach Armii "Łódź". Został zmobilizowany systemem alarmowym 23-27 marca 1939, a następnie przerzucony do Szczercowa, gdzie przygotowywał pozycje obronne nad rzeką Widawką. Po zarządzeniu pogotowia marszowego (27 sierpnia 1939 i wymarszu nad Wartę (30 sierpnia 1939) pułk objął odcinek obrony od Kochlewa do Bobrownik.
1 września pułk nie brał udziału w walce – wszedł do niej 2 września w zajętym rejonie. Tego dnia 82 pp znalazł się pod silnym ostrzałem niemieckiej artylerii XI Korpusu, po którym niemiecka 19 DP przypuściła atak na jego pozycje. Po zaciętej walce Niemcy odrzucili broniącą się 2 kompanię I batalionu 82 pułku. Tu też na odcinku 82 pułku udało się im zrobić pierwszy wyłom. Przeciwuderzenie I batalionu pułku wyrzuciło Niemców za rzekę, przy czym na polu polegli d-ca I bat. mjr Zygmunt Rosiński i d-ca 8 kompanii por. Żaczek. Ok. 19:00 Niemcy przypuścili generalny atak i po zaciętej walce odrzucili I i II bat. 82 pp i zajęli rej. Bobrownik wraz z zakolem rz. Warty, ponosząc przy tym duże straty. Ok. 22:00 pułk wraz z innymi oddziałami 30 DP rozpoczął przegrupowanie na główną pozycję obrony. Wojska niemieckie wyczerpane całodzienną walką i poniesionymi stratami nie przeszły do pościgu. W ciągu całego dnia 3 września i w nocy z 3/4 września Niemcy nie nawiązali styczności z pułkiem.
3 września wieczorem pułk obsadził swój odcinek na głównej pozycji obronnej na rz. Widawce pod Szczercowem.
4 i 5 września pułk i cała 30 DP toczyła pod Szczercowem zacięte walki z niemieckim XI Korpusem i utrzymał swoje pozycje.
5 września w czasie walk w rejonie Magdalenowa – Teofilowa – Żar pułk udanym kontrnatarciem odrzucił Niemców z zajętych wcześniej miejscowości.
7 września, obawiając się oskrzydlenia z odsłoniętych boków, 30 DP wycofała się do rejonu Woli Cyrusowej, a 82 pp został przesunięty w rejon Głowna nad rzeką Mroga. Po drodze część oddziałów dostała się do niewoli niemieckiej.
9 września 30 DP stanęła w lasach w rejonie Przyłęku. Stąd postanowiono przebijać się dalej przez wrogie oddziały. Siły dywizji liczyły wówczas 40% sił wyjściowych, tj. ok. 5000 żołnierzy. 82 pp obsadził zachodnią część lasów w rejonie Józefowa. Środkową i wschodnią część tego rejonu obsadziły pozostałe pułki piechoty. Generał Cehak wraz ze sztabem (punktem dowodzenia) zajęli odpowiednie pozycje w Przyłęku. Patrole zostały wysłane we wszystkich kierunkach. Miały one za zadanie odnaleźć i zlokalizować siły nieprzyjaciela. Okazało się, że Niemcy znajdowali się na przedpolach. Bardzo złe, alarmujące wręcz wiadomości przychodziły z rejonu Jeżowa i Słupi – stwierdzono tam wrogie oddziały zmotoryzowane. Postanowiono (pomimo przewagi liczebnej wroga) uderzyć na Niemców i otworzyć drogę na Skierniewice. O godzinie 10, 82 pp otrzymał rozkaz uderzenia w kierunku na folwark Krosnowa – Słupię – Julków – Suliszew i uchwycenia tam mostu na Rawce. W czasie przygotowania do uderzenia, o godz. 9.15 ruszyło niemieckie natarcie od strony Słupi w kierunku na Przyłęk Duży. Polskie przeciwnatarcie ruszyło o godz. 10.00 przy silnym wsparciu artylerii. O godz. 11.30 82 pp opanował folwark Krosnowa, a następnie w zażartym boju zajął Słupię. W natarciu zginęło 2 dowódców polskich batalionów: major Stefan Pękalski i major Kazimierz Klimczak. Strona niemiecka poniosła znaczne straty wycofując się w kierunku Modły i Przybyszyc. Pod Modłą część sprzętu zmechanizowanego 18 niemieckiej dywizji piechoty utknęła w bagnach powstałych po spuszczeniu wody ze stawów. 30 DP wyszła z okrążenia tracąc ok. 1400 żołnierzy, w tym 465 zabitych.
10-11 września pułk wraz z pozostałościami 30 DP został skierowany do Puszczy Mariańskiej. Gen. Cehak postanowił przegrupować nocą z 10 na 11 września swoją dywizję w rejon Mszczonowa i opanować miasto z zaskoczenia. Jej przegrupowanie rozpoczęło się po zmierzchu i po przejściu ok. 20 km 82 pp, jako jej czołowy oddział, zatrzymał się w rejonie miejscowości Rudki-Młyn, gdzie miał połączyć się ze strzelcami kaniowskimi. Tych jednak w tej okolicy nic było, gdyż w kierunku Mszczonowa przemieścili się innymi drogami kilka godzin wcześniej. 30 DP przebywała w osiągniętym rejonie 11 września, po czym, po przeanalizowaniu ogólnej sytuacji i własnych możliwości gen. Cehak ok. godziny 3.00 odwołał planowane natarcie na Mszczonów i nakazał powrót do Puszczy Mariańskiej, skąd miano przebijać się do stolicy przez Żyrardów.
13 września pułk znajdował się tak, jak i reszta dywizji w odwrocie na Modlin.
Po drodze część oddziałów dostała się do niewoli niemieckiej – pozostałe wraz z GO gen. Thommée przedostały się do twierdzy Modlin, gdzie obsadziły odcinek "Twierdza". Siły całej 30 DP wyglądały wówczas następująco: 1840 ludzi, 842 konie, 13 ciężkich karabinów maszynowych, 21 dział.
Żołnierze pułku i dywizji walczyli w obronie twierdzy do jej kapitulacji 29 września.
Batalion marszowy 82 pp pod dowództwem kpt. Wacława Radziszewskiego w składzie Zgrupowania "Brześć" walczył między innymi w obronie twierdzy brzeskiej.
Odtworzenie w ramach AK[edytuj]
82 Pułk Piechoty został odtworzony w 1944 w składzie 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK (Okręg Polesie AK).
Strzelcy syberyjscy[edytuj]
Dowódcy pułku
- mjr Jan Skorobohaty-Jakubowski (17 VIII - 23 X 1918 )
- ppłk Kazimierz Rumsza (23 X 1918 - 25 I 1919 )
- mjr Maksymilian Lipiński (25 I - 27 III 1919)
- płk Ludwik Bołdok (27 III 1919 - 14 VII 1920)
- ppłk Franciszek Dindorf-Ankowicz (14 VII 1920 - 31 III 1927)
- płk dypl. Stanisław Świtalski (od 20 IV 1927)
- ppłk piech. Prymus Żelichowski (1932)
- ppłk dypl. Stanisław Wiloch (1935-1937)
- ppłk dypl. Antoni Chruściel (III 1938 - 28 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku:
- mjr Józef Liwacz (p.o. 1923)
- ppłk piech. Jan Załuska (1927 - 1930)
- ppłk dypl. Aleksander Misiurewicz (1932)
Kwatermistrz
- kpt. Alojzy Mikołaj Badziąg
Oficerowie pułku
- gen. bryg. Mieczysław Mackiewicz (oficer nadetatowy)
- gen. bryg. Stanisław Tessaro (oficer nadetatowy)
- ppłk piech. Wilhelm Popelka (p.o. dowódcy batalionu sztabowego)
- ppłk piech. Ferdynand Andrusiewicz (w 1928 dowódca III batalionu)
- mjr piech. Stanisław Sztarejko (m. in. dowódca I batalionu)
- mjr piech. Stanisław Wilczyński
- por. Stanisław Undas
- ppor. rez. piech. inż. Zygmunt Okołów
Dowódcy batalionów we wrześniu 1939
- 1 batalion – mjr Zygmunt Rosiński
- 2 batalion – mjr Stefan Pękalski
- 3 batalion – mjr Kazimierz Klimczak
- batalion marszowy – kpt. Wacław Radziszewski
Odznaczeni srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari” V klasy za wojnę 1918-1920
Spis utworzony na podstawie "Zarys historji wojennej 82-go syberyjskiego pułku piechoty" s. 46-47
|
|
|
Symbole pułkowe[edytuj]
Sztandar
Nadanie nowego sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1928 roku, nr 22, poz. 247. Sztandar, ufundowany przez ludność powiatu Brześć, wręczył pułkowi prezydent RP Ignacy Mościcki w Brześciu 1 lipca 1928 roku[7].
Według notatki muzeum WP: po kapitulacji Modlina, sztandar został zakopany 28 września 1939 roku w Kazuniu między blokami mieszkalnymi dla podoficerów. Obecni przy zakopywaniu byli: kpt. Teodor Białobrzeski, gen. Chruściel (wówczas płk) i sierż. Nuszkiewicz. Poszukiwania kpt. Białobrzeskiego w miejscu wskazanym przez Nuszkiewicza nie dały rezultatu, a świadek wkrótce zmarł. Sztandar odnaleźli żołnierze 2 pułku saperów w okolicy mostu w Kazuniu. 1 lutego 1960 roku Gabinet Ministra Obrony Narodowej przekazał do zbiorów Muzeum WP płat z orłem od sztandaru 82 pp<[7].
Odznaka
Odznaka pułku w kształcie okrągłej tarczy była pokryta ciemnozieloną emalią (nawiązanie do barwy dawnych mundurów strzelców) z cyfrą pułkową dawnego pułku 1 i skrótem nazwy SYB wpisanej w koło z oksydowanego srebra z cyfrą i nazwą aktualną pułku 82 PUŁK PIECHOTY. Odznaka oficerska jednoczęściowa tłoczona była w srebrze i emaliowana, żołnierska też jednoczęściowa, tłoczona w tombaku bez emalii. Zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 17, poz. 198 z 28 czerwca 1928 roku. Wymiary: 38 mm. Projekt: Tadeusz Brąglewicz Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa[2].
Na naramiennikach noszone były inicjały pułku – stylizowane litery TK, czyli Tadeusz Kościuszko.
Przypisy
- ↑ Dziennik rozkazów MSWojsk. nr 16 z 19 maja 1927 roku
- ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 131.
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. z 1937 roku, nr 18, poz. 222
- ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 65-67.
- ↑ a b c Satora 1990 ↓, s. 154.
Bibliografia[edytuj]
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- M. Bielski, Grupa Operacyjna "Piotrków" 1939, Warszawa 1991
- Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
- Franciszek Dindor-Ankowicz: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918-1920. 82 Syberyjski pułk piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
- [red.]Bronisław Prugar-Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Jan Wróblewski, Armia Łódź, Wydawnictwo Wojskowego Instytutu Historycznego, Warszawa 1975
|
||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
