Przejdź do zawartości

Ruda (Ruda Śląska)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ruda
Dzielnica Rudy Śląskiej
Ilustracja
Zabudowania przy ul. Piastowskiej w Rudzie, w tle kościół św. Józefa (2018)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Ruda Śląska

Data założenia

przed 1295 rokiem

Prawa miejskie

[1940] 1947–1958

W granicach Rudy Śląskiej

1959

Populacja (2006)
• liczba ludności


23 134

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

41-700

Tablice rejestracyjne

SL, SRS

Położenie na mapie Rudy Śląskiej
Położenie na mapie
50°18′42″N 18°51′05″E/50,311667 18,851389
Były Dom Kultury KWK Wawel
Bloki mieszkalne w Rudzie

Ruda (niem. Ruda[1]) – najstarsza dzielnica Rudy Śląskiej. Według danych z 2006 zamieszkiwało 23 134 osób[2]. W latach 1947–1958 samodzielne miasto, odrębne od Nowego Bytomia i Wirku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o Rudzie pochodzi z 1295. Jest wtedy wymieniana w Rejestrze ujazdowskim, czyli spisie dóbr biskupstwa wrocławskiego.

Właścicielami wsi byli między innymi: Rudzcy, Gierałtowscy, baron von Stechow, hrabia von Ballestrem. W 1497 wzmiankowany jest tu zamek, później przekształcony w rezydencję pałacową.

Huta ołowiu w Rudzie powstała już przed rokiem 1401, natomiast kuźnica żelaza „Ruda” jest wzmiankowana w 1642. To właśnie od jej nazwy pochodzi nazwa miejscowości.

Wybudowano tu największą hutę cynku w Europie Wschodniej. Nosiła nazwę „Carlshütte” (Huta Karol), a działała w latach 1816–1908. Obok huty w 1855 powstała huta żelaza „Bertha”.

Przed I wojną światową

[edytuj | edytuj kod]

W 1770 utworzono kopalnie „Brandeburg” (później „Wawel”), była to jedna z pierwszych kopalni węgla kamiennego na Górnym Śląsku. W 1841 uruchomiono wydobycie w kopalni „Wolfgang” (później „Walenty”). Obydwie kopalnie połączyły się w jedną w 1931. W 1913 powstała kolejna kopalnia – „Graf Franz”. W 1916 powstała koksownia „Wolfgang” (później „Walenty”). Natomiast rok później powstała elektrownia „Nikolaus” (później „Mikołaj”).

Elektryczne oświetlenie w Rudzie doprowadzono w 1889, była to pierwsza wiejska gmina Rzeszy Niemieckiej, gdzie taką instalacje utworzono.

Aptekę otwarto w 1893. Szpital zbudowano w latach 1908–1910, jednak musiano go rozebrać w 1935 z powodu szkód górniczych. W 1903 powstała ochotnicza straż pożarna, która w 1928 otrzymała nową remizę.

Pocztę otwarto w 1850, natomiast w 1897 otrzymała nowy budynek. Dworzec w Rudzie zbudowano w 1866 na linii z Wrocławia do Mysłowic.

Pierwszy kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej powstał w latach 1869–1872 według projektu Wachtela. W 1870 zbudowano kaplicę, przekształconą w kościół pw. św. Piusa X, także według projektu Wachtela. Kościół pw. św. Józefa zbudowano na wzór rzymskiej bazyliki San Lorenzo di Campo w latach 1901–1904.

W Rudzie zbudowano wiele szkół o różnym poziomie nauczania. Pierwszą szkołę zbudowano w 1844. Kolejną wybudowano na kolonii Karol w 1859, budynek został zastąpiony w 1870 nowym. Szkołę żeńską zbudowano w 1877. W 1900 zbudowano szkołę na (rudzkiej) Porębie, w okresie międzywojennym szkoła ta stała na granicy polsko-niemieckiej. W 1904 oddano do użytku dwie szkoły: na Kuźnicy i na kolonii Szczęść Boże.

W 1895 powstała szkoła średnia. Szkoła dokształcania i gospodarstwa domowego powstała w 1912, dzisiaj w jej budynku znajduje się Muzeum Miejskie. W 1914 zbudowano szkołę realną (obecne 1 LO)

Przynależność powiatowa

[edytuj | edytuj kod]

Plebiscyt

[edytuj | edytuj kod]

W Plebiscycie (1921) padło 6212 głosów za Polską i 4105 za Niemcami. Rudę przyłączono do Polski w 1922.

Połączenia miast

[edytuj | edytuj kod]

Na mocy ustawy Sejmu Śląskiego z dnia 10 lipca 1939 Ruda otrzymała z dniem 1 stycznia 1940 status miasta, który z powodu okupacji niemieckiej został wprowadzony dopiero 1 stycznia 1947. Do Rudy przyłączono Godulę, Orzegów i Chebzie. 1 stycznia 1959 Ruda wraz z Nowym Bytomiem utworzyły dzisiejsze miasto Ruda Śląska.

Do 1946 siedziba wiejskiej gminy Ruda.

Czasy współczesne

[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu 2019 rada miasta Ruda Śląska uchwaliła prezydencki projekt utworzenia w dzielnicy parku kulturowego, tym samym rozpoczynając prace nad jego utworzeniem[3].

Ważniejsze zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Sanktuarium pw. Świętego Józefa (2018)
Zespół zabudowań szybu „Franciszek” (2018)
Kaplica św. Piusa X (2012)

Atrakcje

[edytuj | edytuj kod]

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]
  • Przedszkola:
    • Miejskie Przedszkole nr 7 im. Barbórki
    • Miejskie Przedszkole nr 8
    • Miejskie Przedszkole nr 38 im. Słoneczna Kraina
    • Miejskie Przedszkole nr 40
  • Szkoły Podstawowe:
    • Szkoła Podstawowa nr 3 im. hrabiny Joanny Gryzik von Schaffgotsch
    • Szkoła Podstawowa nr 30 im. Karola Miarki
    • Szkoła Podstawowa nr 41 im. Gwarków Rudzkich
    • Szkoła Podstawowa nr 28 im. Wincentego Janasa
  • Szkoły średnie:
    • I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza

Komunikacja

[edytuj | edytuj kod]
Autobus linii 39

W dzielnicy Ruda komunikację miejską całkowicie zapewnia ZTM:

Linią tramwajową numer 5 dostaniemy się do dzielnicy Chebzie w tym na tamtejszą pętlę, skąd dojedziemy do innych dzielnic oraz Świętochłowic i Chorzowa. Tramwajem dojedziemy także do Bytomia i Zabrza. Autobusami dostaniemy się do Bytomia, Zabrza, Gliwic, Chorzowa, Świętochłowic oraz Katowic, a także do wszystkich pozostałych dzielnic miasta.

Poza tym w dzielnicy Ruda znajduje się przystanek kolejowy: Ruda Śląska. Na przystanku zatrzymują się pociągi Kolei Śląskich do Gliwic, Katowic, Zawiercia i Częstochowy, a w weekendy także do Bielska-Białej, Wisły i Zwardonia.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Konstanty Prus, Spis miejscowości polskiego Śląska Górnego. Nazwy wszystkich gmin, obszarów dworskich osad i kolonji znaczniejszych, Bytom: Nakładem Polskiego Komisarjatu Plebiscytowego dla Górnego Śląska, 1920, s. 65 [dostęp 2022-10-26], (Pomorska Biblioteka Cyfrowa).
  2. Tab. 47 Rozkład dysfunkcji w mieście w latach 2003-2006. W: Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015. Ruda Śląska: Urząd Miasta Ruda Śląska, 2007-09, s. 52.
  3. BIP Urząd Miasta Ruda Śląska - Dokument [online], rudaslaska.bip.info.pl [dostęp 2020-08-20].
  4. Ruda Śląska Autobusy, Tramwaje, Trolejbusy, Przystanki - ZTM [online], rj.metropoliaztm.pl [dostęp 2023-06-16].