Historia Szczecina: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Linia 33: Linia 33:
[[Plik:Hanse Stettin.svg|thumb|120px|[[Hanza|Hanzeatycka]] flaga Szczecina.]]
[[Plik:Hanse Stettin.svg|thumb|120px|[[Hanza|Hanzeatycka]] flaga Szczecina.]]


Po bitwie koło [[Dzielnice i osiedla Szczecina#Struga|Strugi]] (część [[Płonia (Szczecin)|Płoni]]) w [[1121]] książę [[Bolesław III Krzywousty|Bolesław Krzywousty]] ponownie przyłączył miasto do Polski, książę [[Warcisław I (książę pomorski)|Warcisława I]] uznał jego zwierzchność, złożył Krzywoustemu hołd lenny, zobowiązał się płacić co roku trybut w wysokości 300 grzywien i dostarczać posiłki wojskowe. Oprócz tego Warcisław musiał zgodzić się by Bolesław przysłał misjonarzy chrześcijańskich na Pomorze, które następnie weszło w skład kościelnej metropolii gnieźnieńskiej. W [[1181]] miasto, wraz z Pomorzem Zachodnim, stało się lennikiem [[cesarz]]a i weszło w skład [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]].
Po bitwie koło [[Dzielnice i osiedla Szczecina#Struga|Strugi]] (część [[Płonia (Szczecin)|Płoni]]) w [[1121]] książę [[Bolesław III Krzywousty|Bolesław Krzywousty]] ponownie przyłączył miasto do Polski, książę [[Warcisław I (książę pomorski)|Warcisława I]] uznał jego zwierzchność, złożył Krzywoustemu hołd lenny, zobowiązał się płacić co roku trybut w wysokości 300 grzywien i dostarczać posiłki wojskowe<ref>[[Stanisław Szczur]], ''Historia Polski Średniowiecze'', Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, s.123, ISBN: 83-08-03272-9</ref>. Oprócz tego Warcisław musiał zgodzić się by Bolesław przysłał misjonarzy chrześcijańskich na Pomorze, które następnie weszło w skład kościelnej metropolii gnieźnieńskiej. W [[1181]] miasto, wraz z Pomorzem Zachodnim, stało się lennikiem [[cesarz]]a i weszło w skład [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]].


W [[1243]] książę [[Barnim I]] nadał Szczecinowi [[prawa miejskie]].
W [[1243]] książę [[Barnim I]] nadał Szczecinowi [[prawa miejskie]].

Wersja z 21:33, 4 paź 2015

Obecny wzór herbu Szczecina
Pomnik Czynu Polaków

Historia Szczecina – dzieje miasta na przestrzeni wieków.

 Główny artykuł: Szczecin.
 Osobne artykuły: Kalendarium historii Szczecina i Prezydenci Szczecina.

Najwcześniejsze dzieje

W VII-VI wieku p.n.e. istniała na tym terenie osada z okresu kultury łużyckiej[1]. Jest jednak możliwe, że ciągłość udokumentowanej źródłami historii zasiedlenia tego miejsca sięga blisko 1850 lat. W czasach antycznych w okolicach Szczecina istniała miejscowość o nazwie Susudata. Została ona odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 n.e.[2] O tym, że miejscowość ta znajdowała się w sąsiedztwie Szczecina, informuje kompendium Lexicon Universale[3] oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Pomorza.

Wczesne średniowiecze

Gród nad Odrą

Najstarsze ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego Szczecina, sięgają końca IX w. i początków X w. Zbudowany został przez książąt słowiańskich gród otoczony fosą, u którego podnóża rozwinęła się osada handlowo-rybacka[4]. Warowny gród składał się z trzech części: grodu, podgrodzia i portu handlowo-rybackiego. Gród rozciągał się na błotnistych terenach lewego brzegu rzeki Odry oraz na wyspie Łasztowni[5]. Przekazy Ibrahima ibn Jakuba z poł. X w. mówią o dużym słowiańskim mieście portowym nad Odrą, które nazywało się Sadżin lub Sasin, wokół którego rozwijało się gęste osadnictwo wiejskie[5]. Gród miał owalny kształt, w środku zwężony. W centralnym punkcie grodu, znajdowała się pogańska świątynia Trygława – bóstwa słowiańskiego[5].

Wierzenia pogańskie Szczecina

Szczecin uchodził ówcześnie za najstarsze i najznakomitsze miasto - matkę innych grodów[6]. Gród ten posiadał cztery pogańskie świątynie. Z trzech pagórków, na których rozlokował się gród, środkowy najwyższy poświęcono najpotężniejszemu z bogów - Trygławowi[6]. Świątynia Trygława uchodziła za najważniejszą w grodzie. Jej ściany wewnętrzne i zewnętrzne były pokryte kolorowymi rzeźbami, przedstawiającymi ludzi i zwierzęta. Posąg bóstwa był trójgłowy, pokryty złotem[7]. Był symbolem panowania nad trzema państwami: nad niebem, ziemią i piekłem[6]. W świątyni składano zdobyte w bitwach - oręże i przepisane prawem dziesięciny. Prócz tego przechowywano również złote i srebrne czasze, wielkie pozłacane, wysadzane drogimi kamieniami rogi wojenne, miecze, noże i skóry[6].

Trzy pozostałe świątynie zdaniem scholastyka bamberskiego Herborda były o wiele mniejsze[8], były mniej ozdobione i mniej czczone[6]. Wewnątrz jednej z nich stały tam stołki. W określonych dniach, odbywały się zebrania starszyzny plemiennej, w celu zabaw, biesiad oraz ważnych narad[6]. Obok świątyń, z licznymi większymi i mniejszymi posągami, był także w Szczecinie wielki ciernisty dąb, z tryskającym pod nim źródłem (miejsce pobytu jednego z bóstw). W grodzie był także święty biały koń, poświęcony Trygławowi, którego mógł dosiąść tylko jeden z kapłanów. Przed wyprawami, przy pomocy konia i bliżej nieokreślonych wróżb radzono się w ważniejszych sprawach plemiennych[6]. Kapłani nie tworzyli warstwy społecznej. Każda ze świątyń posiadała jednego kapłana. Według Ebona istniała funkcja arcykapłana, który posiadał zwierzchnictwo nad pozostałymi. Kapłanów w każdej chwili można było odwołać[6].

Ustrój republikański Szczecina

Szczecin był republiką o charakterze arystokratyczno - patriarchalnym[6]. Rządy miasta należały do starszyzny. Ważną rolę w grodzie odgrywał wiec. Do wiecu należało m.in. dbanie o dobro własne grodu, podejmowanie decyzji w sprawach plemienia (w tym obowiązującej religii), a także wojny i pokoju[6]. Uchwały wiecu miały moc prawną, nie zawsze musiały być poprzedzone decyzjami rady starszyzny. Wiec w sprawach ważnych wymagał jednomyślności[6]. Starszyznę według Herborda i Ebona określano najczęściej mianem primates, principes, honorabiles, lub maiores. Byli to ludzie pochodzący ze znamienitych rodów, wyróżniający się bogactwem lub doświadczeniem życiowym[9].

Niższe warstwy społeczności szczecińskiej stanowili mediocres (niezależni i zamożni)[10], rzesze prostego ludu oraz tzw. domownicy (inaczej niewolnicy). Wpływ ludu na sprawy publiczne był ograniczony[6]. Źródła nie przekazują żadnych wiadomości o stałej drużynie zbrojnej grodu, której zadaniem było przestrzeganie porządku w mieście oraz obrona godności starszyzny. Wiadomo tylko, że część wolnych obywateli zbroiła się w razie wojny zewnętrznej, wystawiając czasem kontygent posiłkowy[6].

Szczecin pod panowaniem Polan

W latach 967–972, książę Mieszko I przyłączył Pomorze Zachodnie, wraz ze Szczecinem do państwa Polan[11]. Bitwa pod Cedynią[12], pomiędzy Mieszkiem I a Hodonem, margrabią Marchii Łużyckiej - utrwaliła na krótko panowanie Polan nad Pomorzem Zachodnim[a]. Zainteresowanie Mieszka I tym regionem było podyktowane zamieszkiwaniem tych ziem przez pokrewne etnicznie ludy słowiańskie, natomiast dogodne położenie i dostęp do morza, wyznaczało wiele wspólnych interesów gospodarczych i politycznych[11].

W 992 został wydany przez Mieszka I dokument, znany z jego streszczenia (regestru) jako dagome iudex[13], określający granice państwa polańskiego. W opisie znajduje się Schinesgne, który identyfikowany jest także, ze Szczecinem[b]. Z dokumentu wynika, że w ostatnich latach X w. - Szczecin wraz z Pomorzem, znajdował się w sferze wpływów piastowskich. Za czasów Bolesława Chrobrego, ok. 1007 ziemie te uzyskały niezależność[14].

Okres panowania dynastii Gryfitów

Hanzeatycka flaga Szczecina.

Po bitwie koło Strugi (część Płoni) w 1121 książę Bolesław Krzywousty ponownie przyłączył miasto do Polski, książę Warcisława I uznał jego zwierzchność, złożył Krzywoustemu hołd lenny, zobowiązał się płacić co roku trybut w wysokości 300 grzywien i dostarczać posiłki wojskowe[15]. Oprócz tego Warcisław musiał zgodzić się by Bolesław przysłał misjonarzy chrześcijańskich na Pomorze, które następnie weszło w skład kościelnej metropolii gnieźnieńskiej. W 1181 miasto, wraz z Pomorzem Zachodnim, stało się lennikiem cesarza i weszło w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

W 1243 książę Barnim I nadał Szczecinowi prawa miejskie.

W kolejnych latach miasto nabywało kolejne tereny: w 1283 jezioro Dąbie, a w 1321 Police. W XIII wieku Szczecin stał się miastem hanzeatyckim. Na miejscu grodu słowiańskiego w XIV wieku książę Barnim III Wielki wybudował swoją siedzibę, tzw. "Kamienny Dom" oraz kaplicę św. Ottona. Zabudowania te stanowiły pierwszą fazę konstrukcji zamku książęcego (zwanego dzisiaj Zamkiem Książąt Pomorskich). W latach 1454–1464 miasto prowadziło konflikt zbrojny o prymat w handlu morskim z pobliskim Stargardem.

W 1464 zmarł ostatni przedstawiciel szczecińskiej linii Gryfitów i po jego śmierci próbę przejęcia księstwa szczecińskiego podjęła Brandenburgia. Jednakże wówczas do Szczecina wkroczyli książęta Eryk II władający w Słupsk i Warcisław X władający w Wołogoszczy i obronili dziedzictwo Gryfitów. Po śmierci Eryka II w 1474 roku władzę w księstwie słupskim i szczecińskim objął jego syn Bogusław X, który 4 lata później, po śmierci stryja Warcisława X zjednoczył Pomorze Zachodnie, a w 1491 przeniósł na stałe jego stolicę do Szczecina.

W 1532 księstwo zostało ponownie podzielone, a miasto stało się stolicą księstwa szczecińskiego. Jednakże tym razem podział na dwa księstwa (ze stolicami w Szczecinie i Wołogoszczy miał charakter umowny i książęta władający oboma częściami dziedziczyli po sobie oba trony, a dwukrotnie o ich przydziale decydowało losowanie.

W 1534 mieszkancy Szczecina pzreszli ma protestantyzm (luteranizm). W 1570 został podpisany pokój w Szczecinie kończący I wojnę północną.

Począwszy od roku 1589, kiedy to urodził się ostatni książę Ulryk Rycerski dynastia Gryfitów zaczęła gwałtownie wygasać. Kolejni książęta umierali i w chwili wybuchu wojny trzydziestoletniej w 1618 roku żyło ich już tylko pięciu. Do roku 1625 zmarli bezpotomnie czterej z nich, a ostatni, Bogusław XIV, zmarł w Szczecinie 10 marca 1637 r., gdy miasto było pod szwedzką okupacją wojenną.

Obwarowania miejskie

Przybliżony przebieg średniowiecznych murów Szczecina opracowany przez dr. inż. arch. Macieja Płotkowiaka[16]
Mapa z pracy Georga Brauna i Fransa Hogenberga Civitates orbis terrarum z 1581 roku (ten egzemplarz pochodzi jednak z późniejszego wydania z 1630)

Pierwsze informacje o średniowiecznych murach miasta pochodzą z roku 1283. Kamienno-ceglane obwarowania zostały ukończone na przełomie XIII i XIV wieku. Najstarszy widok miasta stanowi miedzioryt podkolorowany autorstwa Georga Brauna i Fransa Hogenberga z księgi Civitates orbis terrarum. Średniowieczne obwarowania zostały zburzone podczas budowy nowych fortyfikacji miejskich przez Fryderyka Wilhelma I w latach 1724–1740[16].

Okres szwedzki

Mapa Lukasa Schmitzera z ok. 1660 na podst. mapy Meriana wyd. w 1652[17]
Oblężenie Szczecina w czasie wojny skańskiej

W czasie wojny trzydziestoletniej, w 1627 Szczecin został zajęty przez wojska cesarskie, a w 1630 r., miasto zajęli Szwedzi, co usankcjonował pokój westfalski. Działania wojenne podczas potopu szwedzkiego przyczyniły się do upadku gospodarczego miasta.

Panowanie Szwedów i budowa twierdzy Szczecin zamknęły możliwości ekspansji terytorialnej ograniczając obszar miasta do około 54 ha na lewym i około 10 ha na prawym (Łasztownia) brzegu Odry Zachodniej[18].

Okres pruski i niemiecki

W 1713 miasto zostało zajęte przez Prusy, co potwierdził pokój w Sztokholmie w 1720.

W 1729 w Szczecinie urodziła się córka komendanta pruskiego garnizonu Zofia Fryderyka Augusta księżniczka zu Anhalt-Zerbst, późniejsza cesarzowa Katarzyna II. 30 lat później urodziła się druga żona cara Pawła I – Maria Fiodorowna.

Zdobycie Szczecina przez wojska francuskie w 1806 roku

W czasie wojny siedmioletniej Rosjanie dokonali (udanego lub nieudanego) oblężenia Szczecina. Od połowy XVIII wieku nastąpiło znaczne ożywienie gospodarczo-kulturalne[potrzebny przypis].

W latach 1806–1813 Szczecin był pod okupacją francuską. Od 21 lutego do 29 lipca 1809 tu stacjonował sztab 4. płku strz. konnych armii Księstwa Warszawskiego, zwalczający na Pomorzu Szwedzkim pruskie oddziały powstańcze mjra Schilla. Od stycznia do 5 grudnia 1813 twierdza była bohatersko broniona przez francuskiego gen. Barbanegre.

W 1816 wyłączono z granic miasta Police. W lutym 1827, Carl Loewe dyrygował orkiestrą podczas światowego prawykonania dzieła Felixa Mendelssohna-Bartholdy'ego – uwertury koncertowej do Snu nocy letniej (według Szekspira). W 1843 miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem dając początek kolei na Pomorzu, wkrótce potem zaczął intensywniej rozwijać się przemysł.

Szczecin wcześnie uzyskał podstawową infrastrukturę techniczną: sieć gazową wykonano w 1848 r., wodociąg i kanalizację założono w 1864 r., a sieć elektroenergetyczną w 1886 r.[18] Pierwsze linie tramwajowe założono w 1879 r., a ich elektryfikację przeprowadzono w 1897 r.

W 1873 rada miejska podjęła decyzję o zburzeniu obwarowań i rozbudowie miasta, co wiązało się z likwidacją twierdzy. Uruchomiło to gwałtowną urbanizację obszarów pofortecznych wokół Starego Miasta[18]. Ogromny ruch budowlany realizowany był według planów z 1874 r. miejskiego radcy budowlanego Konrada Kruhla, głównego planisty szczecińskiego śródmieścia.

W 1878 burmistrzem miasta zostaje Hermann Haken, inicjator podniesienia rangi miasta i portu do poziomu światowego.

W 1897 roku uruchomiono w mieście hutę żelaza. W początku XX wieku wybudowano oczyszczalnię ścieków[19]. W 1900 r. przyłączono miasto Grabowo oraz Drzetowo i Niemierzyn, podjęto również decyzję o utworzeniu Cmentarza Centralnego. Za kolejnego nadburmistrza Friedricha Ackermanna w 1911 przyłączono kolejne tereny m.in. Pogodno i Niebuszewo.

1
Wjazd do miasta od strony mostu Długiego, 1907
2
Rynek Węglowy w Szczecinie, przed 1939
3
Plac Grunwaldzki, lata 30. XX wieku

II wojna światowa

 Osobny artykuł: Bombardowania Szczecina.

W chwili wybuchu II wojny światowej miasto liczyło ok. 270 000 mieszkańców[potrzebny przypis]. 15 października 1939 do miasta przyłączono wiele okolicznych wsi, w tym także 2 miasta: Police i Dąbie – utworzone zostało tzw. Wielkie Miasto Szczecin, istniejące do zakończenia wojny. Na tym terenie istniało ok. 100 obozów pracy przymusowej.

Wskutek alianckich nalotów bombowych od 1943 r. zabudowa miasta została zniszczona w 60-70%, port wraz z przyległościami w 70–80%, a obiekty przemysłowe uległy zniszczeniu niemal w 90%[19].

Większe naloty bombowców alianckich sił powietrznych na Szczecin
Data nalotu Liczba
samolotów 		Typ samolotów Lotnictwo
20/21 kwietnia 1943 195+134+11 Lancaster + Halifax + Stirling[20] RAF
5/6 stycznia 1944 348+10 Lancaster + Halifax[21] RAF
11 kwietnia 1944 127 Boeing B-17 Flying Fortress[22] US Air Force
13 maja 1944 215 B-17[23] US Air Force
16/17 sierpnia 1944 461 Lancaster[24] RAF
29/30 sierpnia 1944 402 Lancaster[24] RAF


1
Miasto w roku 1945
2
Ruiny Zamku Książąt Pomorskich (1948)
3
Ruiny kamienic przy alei Wyzwolenia, 1948 rok


Okres po II wojnie światowej

Uroczystości Tygodnia Ziem Zachodnich w Szczecinie; lotnisko Dąbie (20 kwietnia 1947); powitanie wicepremiera i ministra Ziem Odzyskanych, Władysława Gomułki (tyłem) przez wojewodę szczecińskiego, Leonarda Borkowicza (z lewej), i prezydenta miasta, inż. Piotra Zarembę (z prawej)

25 kwietnia 1945 roku miasto opuścił ostatni Gauleiter Szczecina i Pomorza Schwede-Coburg. Następnego dnia (26 kwietnia) miasto zostało zajęte przez sowiecką 65 Armię pod dowództwem gen. Pawła Batowa, a już 28 kwietnia przybyły do niego polskie władze. Na czele Tymczasowego Zarządu Miasta stanął inż. Piotr Zaremba, wyznaczony przez władze na urząd prezydenta miasta. W tym czasie w Szczecinie znajdowało się zaledwie około 200 Polaków oraz około 6 tys. Niemców, których zgromadzono w dzielnicy Niebuszewo[19].

Oficjalne przekazanie miasta władzom polskim nastąpiło znacznie później, bo dopiero 5 lipca 1945, kiedy prezydent miasta i wojewoda szczeciński, Leonard Borkowicz, stawili się w mieście 5 lipca roku. Ostateczne uregulowanie sprawy przynależności Szczecina do Polski nastąpiło jeszcze później, w wyniku konferencji poczdamskiej (17 lipca – 2 sierpnia 1945).

Polska administracja przejęła miasto z wyłączeniem portu, który w całości pozostawał w rękach sowieckich do 1947 roku (w części nawet do 1955 roku). Sowieci wykorzystywali szczeciński port do załadunku zdobycznego sprzętu z terenu Niemiec[19].

Ludność

Okres polskiego osadnictwa w Szczecinie jest dzielony na trzy etapy[25]:

  • kwiecień 1945 – 5 lipca 1945 – okres, w którym przynależność Szczecina do Polski nie była rozstrzygnięta (polskie władze trzykrotnie obejmowały i opuszczały miasto)
  • 5 lipca 1945 – koniec 1947 – największe nasilenie ruchów migracyjnych,
  • od roku 1948 – stabilizacja ruchów migracyjnych.

W maju 1945 z miasta wyjechało ponad 4 tys. Polaków osiedlonych wcześniej, zaniepokojonych przedłużającymi się rozmowami na temat przebiegu granicy między Polską i radziecką strefą okupacyjną Niemiec. Równocześnie notowano ponowny przyrost liczby ludności niemieckiej – Niemców, którzy wcześniej opuścili miasto, zaczęli powracać (ok. 1700 osób dziennie). Przybywali nieliczni polscy osadnicy. Na początku lipca 1945 w Szczecinie mieszkało 83765 Niemców i 1578 Polaków[25].

Szybki wzrost liczby ludności polskiej nastąpił po konferencji poczdamskiej (17 lipca – 2 sierpnia 1945). Już w sierpniu 1945 zameldowanych było ponad 17 tys. Polaków, a w grudniu – ponad 26 tysięcy. W roku 1946 nastąpił wzrost liczby ludności do 108 670.

Do Szczecina przyjeżdżali przesiedleńcy z byłych Kresów Wschodnich, z Niemiec i różnych stron Polski. Zajmował się nimi punkt Państwowego Urzędu Repatriacyjnego przy ul. Jagiellońskiej. Wśród przybywających do Szczecina był oddział polskich żołnierzy generała Maczka, który po przypłynięciu statkiem Izar został dowieziony samochodami na pl. Żołnierza. Stąd oddział przemaszerował do punktu PUR w mundurach i z karabinami na piersiach[26].

Od roku 1947 przyrost liczby ludności był wolniejszy, związany przede wszystkim z dużym wówczas przyrostem naturalnym[25].

Równocześnie zmniejszała się liczba ludności niemieckiej (w grudniu 1945 zarejestrowanych w Szczecinie było 57215 Niemców). Po konferencji poczdamskiej rozpoczęto realizację planu wysiedlania Niemców z Pomorza Zachodniego według planu, który został zaakceptowany w Poczdamie. Techniczno-organizacyjne warunki akcji uzgodniono 14 lutego 1946 roku (data podpisania umowy między rządem polskim i brytyjskim)[25].

Znaczny wkład w wyjaśnienie historii wysiedlania Niemców ze Szczecina wniósł m.in. Jan Iwańczuk – syn Niemki, Eriki Schulz (znajdującej się wraz z synem w roku 1947 na liście przesiedleńczej w Drawsku Pomorskim) i polskiego oficera, Tomasza Iwańczuka[26][27]. Jan Iwańczuk i Renate Jachow[28] zaangażowali się w analizę dokumentów z czasów wysiedleń, uzupełniając wiedzę na ten temat i prostując w swoich publikacjach liczne przeinaczenia (Jan Iwańczuk jest m.in. autorem rocznika „Sedina.pl”[29]). Stwierdzili, że przesiedlenia Niemców z regionu Pomorza Zachodniego odbywały się w znacznie lepszych warunkach niż wywózki Polaków przez Niemców i Rosjan w trakcie wojny. Zgodnie z międzynarodowymi ustaleniami wywózkę nadzorowali Anglicy. Początkowo przesiedleńcy (ok. 40 tysięcy) wypływali na statkach, z przekazanego Polakom przez Rosjan nabrzeża „Oko”. W kolejnych miesiącach nadzorujący Anglicy zrezygnowali z drogi morskiej, decydując o wykorzystaniu kolei (przyczyny tej decyzji są nieznane)[26].

W czasie transportów korzystano z tzw. pociągów wahadłowych (ok. 55 wagonów), ogrzewanych i przystosowanych do spania, ochranianych przez żołnierzy KBW i MO. W latach 1946–1947 wyjechało do Niemiec 59 transportów (drogą morską do Lubeki i koleją): w roku 1946 – do brytyjskiej strefy okupacyjnej, w roku 1947 – do strefy radzieckiej. W ramach tej akcji wysiedlono łącznie 50475 osób, w tym 11033 mężczyzn, 22683 kobiet, 16759 dzieci)[25].

Przyrost liczby ludności Szczecina w latach 1945–1993[25]
Rok Liczba ludności w tys.
(31 grudnia) 		Liczba względna
(1945 = 100)
1945 26 100
1946 108,7 418
1947 135,7 522
1948 144,8 557
1950 179,9 692
1955 229,5 883
1960 273 1050
1965 312 1200
1970 337,4 1298
1975 369,7 1422
1980 388,3 1493
1990 413,4 1590
1993 417,7 1606

Odbudowa miasta

W 1953 roku rozpoczęto prace przy odbudowie najcenniejszych obiektów na terenie Starego Miasta. Odbudową objęto średniowieczne kościoły św. Jakuba Apostoła, św. Piotra i św. Pawła oraz św. Jana Ewangelisty, Stary Ratusz, nowożytne pałace Grumbkowa i Velthusena, Bramy Berlińską i Królewską, Basztę Panieńską oraz zamek Książąt Pomorskich wraz z kamieniczkami ulicy Kuśnierskiej na Starym Mieście[30].

Strajk w Stoczni, 1980

Grudzień 1970, sierpień 1980 i kolejne lata

W grudniu 1970 i sierpniu 1980 w Szczecinie miały miejsce strajki i demonstracje robotnicze, tu także podpisano tzw. porozumienia sierpniowe. 11 czerwca 1987 miasto odwiedził papież Jan Paweł II.

27 maja 1990 odbyły się pierwsze wolne wybory samorządowe do szczecińskiej Rady Miasta. Od kwietnia do września 1993 miały miejsce uroczyste obchody 750-lecia nadania praw miejskich Szczecinowi.

W latach 1946–1998 miasto było stolicą województwa szczecińskiego, a od 1999 jest stolicą województwa zachodniopomorskiego. Od 1999 miasto jest główną kwaterą Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego sił NATO.

W dniach 4-7 sierpnia 2007 odbył się w Szczecinie finał Operacji Żagiel – The Tall Ships' Races (po odwiedzeniu kolejno – duńskiego Århus, fińskiej Kotki i szwedzkiego Sztokholmu) międzynarodowych regat żaglowców. Organizatorzy stwierdzili, że teren zlotu odwiedziły 2 miliony ludzi[31].

Status Szczecina i przynależność państwowa

Przynależność polityczno-administracyjna miasta Szczecina[32][33][34]
Okres Państwo Zwierzchność Jednostka administracyjna Status miasta
ok. 1100-1121 Pogańskie Księstwo Pomorskie b.d. gród z podgrodziem
1121-1128 Księstwo Pomorskie lenno Państwa Polskiego b.d. gród z podgrodziem
1128-1147 Księstwo Pomorskie lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. gród z podgrodziem
1147-1181 Księstwo Pomorskie b.d. gród z podgrodziem
1181-1185 Księstwo Pomorskie lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. gród z podgrodziem
1185-1235 Dania Księstwo Pomorskie lenno Królestwa Danii b.d. gród z podgrodziem
1235-1637 Księstwo Pomorskie księstwo Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. miasto od 1243 r.
1637-1720 Szwecja Królestwo Szwecji lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego Pomorze Szwedzkie Miasto Szczecin
1720-1806 Królestwo Prus lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego Miasto Szczecin
1806-1815 Królestwo Prus od 1815 r. stolica prowincji Pomorze Miasto Szczecin
1815-1866 Królestwo Prus lenno Związek Niemiecki prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1867-1871 Królestwo Prus lenno Związek Północnoniemiecki prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1871-1918 Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1919-1933 Republika Weimarska, kraj związkowy Prusy prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1933-1939 III Rzesza III Rzesza prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1939-1945 III Rzesza III Rzesza prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Wielkie Miasto Szczecin
1945-1952 Polska Rzeczpospolita Polska województwo szczecińskie Szczecin (powiat grodzki)
1952-1975 Polska Polska Rzeczpospolita Ludowa województwo szczecińskie Szczecin (powiat miejski)
1975-1989 Polska Polska Rzeczpospolita Ludowa województwo szczecińskie Szczecin (gmina miejska)
1989-1998 Polska Rzeczpospolita Polska województwo szczecińskie Szczecin (gmina miejska)
od 1999 Polska Rzeczpospolita Polska województwo zachodniopomorskie Szczecin (powiat grodzki)


Zmiany granic administracyjnych Szczecina

  • 1964, 31 grudnia – do Szczecina przyłączono z gromady Kliniska Wielkie część obszaru wsi Załom obejmujące oddziały leśne Nadleśnictwa Kliniska o łącznej powierzchni 315,21 ha[35]
  • 1988, 1 stycznia – do Szczecina została przyłączona część wsi Załom o powierzchni 95,39 ha z gminy Goleniów[36]
  • 2008, 1 stycznia – od Szczecina zostaje odłączone osiedle mieszkaniowe przy ul. Ofiar Stutthofu (część Mścięcina) o łącznej powierzchni 24,91 ha; zostaje przyłączone do miasta Police[37]

Zobacz też

  1. ↑ Prawdopodobnie region ten nie został włączony do państwa Polan, lecz jedynie zhołdowany. Taki pogląd wyraża część polskiej historiografii
  2. ↑ Zdania w kwestii Schinesgne w historiografii polskiej są podzielone. Jedni opowiadają się za Szczecinem, inni za Gnieznem
  1. ↑ Plemiona kultury łużyckiej, prócz namacalnych dowodów osadniczych, pozostawiły po sobie liczne cmentarzyska popielnicowe, które zostały odkopane na terenie Szczecina. Za: (pod red.) K. Slaski: Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1960, s. 67.
  2. ↑ LacusCurtius • Ptolemy's Geography — Book II, Chapter 10
  3. ↑ Lexicon Universale
  4. ↑ (pod red.) K. Slaski: Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1960, s. 75.
  5. ↑ a b c H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 12.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 139-157. ISBN 83-7063-271-8.
  7. ↑ Posąg Trygława o dużych rozmiarach, pokryty był cienką złotą blachą i stał w centralnym punkcie świątyni. Za: H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 15.
  8. ↑ Za: H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 15.
  9. ↑ Źródła przedstawiają kilka imion znakomitych mężów starszyzny ówczesnego Szczecina. W XII w. zaliczali się do nich m.in. Wyszak i Domasław. Za: K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 144. ISBN 83-7063-271-8.
  10. ↑ W XII w. do mediocres zaliczano ok. 900 ojców rodzin. Za: K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 145. ISBN 83-7063-271-8.
  11. ↑ a b K. Kozłowski, J. Podralski: Gryfici, książęta pomorza zachodniego. Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 3. ISBN 83-03-00530-8.
  12. ↑ W XVIII w. ks. Adam Naruszewicz, w swojej "Historii narodu polskiego" - identyfikował Cidini (Cedynię), ze Szczecinem. Za: Karol Olejnik: Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-02038-2.
  13. ↑ Pierwsze streszczenie (regestr dokumentu) znane jest z 1086, sporządzony przez Deusdedita. Za: S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002, s. 56-57. ISBN 83-08-03272-9.
  14. ↑ Biskupstwo kołobrzeskie uległo likwidacji w 1007. Na Pomorzu Zachodnim zachodziły procesy, zmierzające do usamodzielnienia się rodzącej się dynastii Gryfitów. Za: K. Kozłowski, St. Krzywicki: Historyczna droga do polskiego Szczecina. Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 17. ISBN 83-03-02496-5.
  15. ↑ Stanisław Szczur, Historia Polski Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, s.123, ISBN: 83-08-03272-9
  16. ↑ a b Maciej Płotkowiak: PIN – Średniowieczne mury obronne Szczecina. www.pin-plotkowiak.com.
  17. ↑ Pierzchała, Ewa (oprac.) Plany i widoki Szczecina na przestrzeni wieków: katalog wystawy, Książnica Pomorska, Szczecin 2001, ISBN 83-87879-27-4
  18. ↑ a b c I. 5. Struktura funkcjonalno-przestrzenna. W: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Szczecina. T. I. Uwarunkowania. Szczecin: Biuro Planowania Przestrzennego Miasta w Szczecinie, 2007-05-14, s. 41.
  19. ↑ a b c d Szczeciński portal historyczny: Historia Szczecina w skrócie. [dostęp 2008-11-23].
  20. ↑ RAF Campaign Diary IV. 1943. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  21. ↑ RAF Campaign Diary I. 1944. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  22. ↑ Jack McKillop: USAAF Chronology: April 1944. Charles McGrew. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  23. ↑ Jack McKillop: USAAF Chronology: May 1944. Charles McGrew. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  24. ↑ a b RAF Campaign Diary VIII. 1944. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  25. ↑ a b c d e f Encyklopedia Szczecina. T. I A-O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 1999, s. 557-561. ISBN 83-87341-45-2. (pol.).
  26. ↑ a b c Jan Iwańczuk: Historyczny detektyw. 24kurier.pl/Archiwum/2012/04/24/
  27. ↑ Erika Iwańczuk. [w:] M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. www.sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-06-13].
  28. ↑ Renate Jachow – Niemka, która wyjechała ze Szczecina dopiero w roku 1959, W Niemczech należy do niemieckiego stowarzyszenia, interesującego się przeszłością Szczecina. Jest m.in. autorką książki Arbeit und Freizeit in Bethanien - Haus 8: Kulturhaus der deutsch-polnischen Freundschaft von 1949 bis 1957 (zob. Zakład opiekuńczy "Bethanien").
  29. ↑ „Sedina.pl” magazyn : rocznik miłośników dawnego Szczecina ISBN 978-83-61805-14-4)
  30. ↑ Małgorzata Gwiazdowska. Koncepcje odbudowy szczecińskich zabytków po 1945 roku i możliwość ich realizacji http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/BPMH/article/view/BPMH.2012.006/1046
  31. ↑ The Tall Ships' Races 2007 Szczecin
  32. ↑ Provinz Pommern 1845, s.1 (de); Provinz Pommern 1849, Neuster Zeitungs Atlas, J. Meyer, 1855, s. 1. (de); Preussische Provinz Pommern 1:600000, Geographisches Institut, Heinrich Kiepert, Weimar 1856 s. 1 (de); Karte der historischen preussischen Provinz Pommern 1905 1:600000, Deutsches Verlaghaus Bong & Co, Berlin 1905, s.1 (de)
  33. ↑ Atlas historyczny Polski. Wyd. 12 1993. Warszawa / Wrocław: Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1993. ISBN 83-7000-016-9. (pol.).
  34. ↑ Wielki atlas historyczny. Wyd. Wyd. 3. Warszawa: Demart, 2003. ISBN 83-89239-57-4. (pol.).
  35. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 1964 r. w sprawie zmiany granic miasta Szczecina w województwie szczecińskim (Dz.U. z 1964 r. nr 21, poz. 137)
  36. ↑ Uchwała nr XXVII/229/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Szczecina (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 344)
  37. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961)

Bibliografia

  • Kozłowski K., Krzywicki St., Historyczna droga do polskiego Szczecina, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1988, ISBN 83-03-02496-5.
  • Kozłowski K., Podralski J., Gryfici, książęta pomorza zachodniego, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985, ISBN 83-03-00530-8.
  • Mąka H., Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1978.
  • Olejnik K., Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02038-2.
  • Slaski K. (pod red.), Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1960.
  • Szczur S., Historia Polski – średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, ISBN 83-08-03272-9.
  • Wachowski K., Słowiańszczyzna Zachodnia, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, ISBN 83-7063-271-8.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_Szczecina&oldid=43750576”