Chyrów: Różnice pomiędzy wersjami
49°32′N 22°51′E/49,533333 22,850000| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
pisownia |
|||
| Linia 44: | Linia 44: | ||
W [[1921]] r. miasto liczyło 2654 mieszkańców, z czego 919 stanowili Żydzi. W okresie międzywojennym Chyrów leżał w [[Województwo lwowskie|województwaie lwowskim]] i [[Powiat starosamborski|powiecie starosamborskim]], a od [[1932]] r. w [[Powiat samborski (II Rzeczpospolita)|powiecie samborskim]]. |
W [[1921]] r. miasto liczyło 2654 mieszkańców, z czego 919 stanowili Żydzi. W okresie międzywojennym Chyrów leżał w [[Województwo lwowskie|województwaie lwowskim]] i [[Powiat starosamborski|powiecie starosamborskim]], a od [[1932]] r. w [[Powiat samborski (II Rzeczpospolita)|powiecie samborskim]]. |
||
Po przegranej przez Polskę [[Kampania wrześniowa|wojny obronnej '39]] Chyrów znalazł się w części zajętej przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i 4 grudnia [[1939]] r. władze radzieckie włączyły go w poszerzone granice [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]] ([[obwód drohobycki]]). Po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]] miasto znalazło się pod okupacją niemiecką i 1 sierpnia [[1941]] r. włączono je do |
Po przegranej przez Polskę [[Kampania wrześniowa|wojny obronnej '39]] Chyrów znalazł się w części zajętej przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i 4 grudnia [[1939]] r. władze radzieckie włączyły go w poszerzone granice [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]] ([[obwód drohobycki]]). Po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]] miasto znalazło się pod okupacją niemiecką i 1 sierpnia [[1941]] r. włączono je do terenu [[Landkreis Przemysl|powiatu przemyskiego]] [[Dystrykt krakowski|dystryktu krakowskiego]] w składzie [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]]. W lipcu i sierpniu [[1942]] r. Niemcy wywieźli chyrowskich Żydów do [[Obóz zagłady w Bełżcu|obozu zagłady w Bełżcu]]<ref>[http://www.sztetl.org.pl Sztetl]</ref>. 8 sierpnia 1944 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie<ref>[http://web.archive.org/web/20120415151842/http://www.victory.mil.ru/war/sib/1944.08.html Victory]</ref>. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] miasto zostało formalnie odłączone od Polski i włączone do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. |
||
Rejon starosamborski, w którym leży Chyrów, należy do transgranicznego mikroregionu [[Dolina Wiaru]]. |
Rejon starosamborski, w którym leży Chyrów, należy do transgranicznego mikroregionu [[Dolina Wiaru]]. |
||
Wersja z 22:10, 14 lut 2019
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz |
Iwan Hołubeć | ||||
| Powierzchnia |
3,43 km² | ||||
| Wysokość |
340 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3238 | ||||
| Kod pocztowy |
82061 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°32′N 22°51′E/49,533333 22,850000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
_1919.jpeg)
Chyrów[1] (ukr. Хирів) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim.
Chyrów leży nad Strwiążem. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1528 położone było w XVI w. w województwie ruskim[2].
Historia
Pierwsze wzmianki o Chyrowie pochodzą z 1374 roku, gdy stanowił własność Herbutów, rycerzy przybyłych z Moraw przywilejem księcia Władysława Opolczyka. W 1528 r. uzyskał prawa miejskie. Łaciński kościół katolicki został erygowany w 1531 r. przez Andrzeja Tarło, a po pożarze drewnianego kościoła w okresie III wojny północnej (prawdopodobnie był tu wówczas zbór kalwiński), wzniesiono nowy, murowany (1710). Z XVIII wieku pochodzą informacje o tutejszej gminie żydowskiej, która w tym stuleciu zbudowała cmentarz, a w 1740 r. wzniosła synagogę[3]. W okresie I Rzeczypospolitej był własnością Ossolińskich, a następnie Mniszchów. Do 1772 r. ziemia przemyska w województwie ruskim.
Od rozbiorów Polski w 1772 r. należał do powiatu starosamborskiego w Królestwie Galicji i Lodomerii. W 1867 r. odnowiono miejscowy kościół, a od 1872 przez miasto prowadzi ważna linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem, tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna; w mieście wybudowano dworzec kolejowy. W latach osiemdziesiątych powstało miejscowe Collegium. W XIX wieku powstała druga synagoga. W 1913 r. miasteczko liczyło 3400 mieszkańców, a w tej liczbie około 1000 Polaków i ponad 2000 Żydów.
W okresie walk polsko-ukraińskich od 4 listopada 1918 na odcinku linii kolejowej Zagórz – Ustrzyki Dolne – Krościenko – Chyrów walczył polski pociąg pancerny Kozak, którego obsadę stanowiły zmilitaryzowane oddziały kolejarzy z Zagórza. Pod Chyrowem walczył również z Ukraińcami 2 pułk strzelców podhalańskich dowodzony przez por. Karola Matzenauera.
W 1921 r. miasto liczyło 2654 mieszkańców, z czego 919 stanowili Żydzi. W okresie międzywojennym Chyrów leżał w województwaie lwowskim i powiecie starosamborskim, a od 1932 r. w powiecie samborskim.
Po przegranej przez Polskę wojny obronnej '39 Chyrów znalazł się w części zajętej przez ZSRR i 4 grudnia 1939 r. władze radzieckie włączyły go w poszerzone granice Ukraińskiej SRR (obwód drohobycki). Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką i 1 sierpnia 1941 r. włączono je do terenu powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W lipcu i sierpniu 1942 r. Niemcy wywieźli chyrowskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu[4]. 8 sierpnia 1944 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[5]. Po II wojnie światowej miasto zostało formalnie odłączone od Polski i włączone do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim.
Rejon starosamborski, w którym leży Chyrów, należy do transgranicznego mikroregionu Dolina Wiaru.
Collegium
Chyrów był począwszy od lat osiemdziesiątych XIX wieku, aż do dwudziestolecia międzywojennego siedzibą renomowanego jezuickiego gimnazjum: Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie mieszczącego się na terenie wsi Bąkowice. Ogromny czworoboczny budynek mógł pomieścić 600 uczniów. W pomieszczeniach Collegium mieściła się sala teatralna na 1000 osób, kaplica, jadalnia na 500 miejsc, muzeum przyrodnicze, w tym bogata kolekcja ptaków afrykańskich i azjatyckich fundacji hrabiów Dzieduszyckich. Absolwentami tego gimnazjum utworzonego w okresie Austro-Węgier w roku 1883 byli m.in. polscy politycy, wojskowi, artyści i ekonomiści m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Adam Styka, Jan Brzechwa, Kazimierz Junosza-Stępowski , Antoni Wiwulski, Jerzy Kirchmayer, Heliodor Laskowski, pierwszy biskup gdański Edward O’Rourke, Aleksander Birkenmajer, Mieczysław Orłowicz, Kamil Giżycki. Jezuicka biblioteka kolegiacka była wówczas jedną z największych w całym województwie lwowskim licząc ponad 30 tys. woluminów.
Po upadku Polski od września 1939 Collegium jezuickie było siedzibą garnizonu Armii Czerwonej. W 1941 biblioteka została całkowicie zniszczona, a całość zakładu naukowego zamieniona na więzienie niemieckie. Jezuici opuścili Chyrów, udając się najpierw do Krakowa, a następnie do Włoch. Po II wojnie światowej jezuicki konwikt i Collegium zostało zamienione na radzieckie koszary, a do 2004 koszary ukraińskie. 4 lutego 1996 przyklasztorna kaplica Collegium została wyświęcona jako greckokatolicka cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja.
Ważniejsze obiekty turystyczne
- rynek miejski
- ratusz miejski
- stary kościół rzymskokatolicki – erygowany 1531 i spalony w pierwszych latach XVIII wieku
- kościół rzymskokatolicki – wybudowany w 1710, odzyskany w 2010[6]
- Cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chyrowie – użytkowana wspólnie przez grekokatolików i prawosławnych
- ruiny zamku Herburtów
- Stara synagoga w Chyrowie
- Nowa synagoga w Chyrowie
- Cmentarz żydowski w Chyrowie
- cmentarz z kaplicą grobową
- Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie
Do Chyrowa przez Sanok prowadzi obecnie szlak Dobrego Wojaka Szwejka.
Transport
W Chyrowie znajduje się stacja kolejowa i kolejowe przejście graniczne.
Przez Chyrów przebiegają historyczne połączenia kolejowe:
- Zagórz – Krościenko – Chyrów (fragment Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej Łupków – Przemyśl, 1872)
- Kolej Dniestrzańska Chyrów – Sambor – Stryj (1872).
- Linia normalnotorowa łacząca Przemyśl z Zagórzem. Do 31 stycznia 2010 istniało regularne połączenie kolejowe Sanok – Chyrów dwa razy dziennie. 1 lutego 2010 wydłużono tę relacje do Jasła. Kursy zawieszono 10 listopada 2010. Od czasów PRL kursujący tędy pociąg żartobliwie nazywany jest przemytnikiem.
Najkrótszy dojazd samochodem do miasta z Polski poprzez przejście graniczne w Krościenku.
Związani z Chyrowem
- Leon Wojciech Jan Bazała – podpułkownik lekarz doktor Polskich Sił Zbrojnych, cichociemny.
- Leon Florek
- 6 stycznia 1890 – zmarł tu Józef Nikorowicz, kompozytor polski, autor melodii słynnego Chorału („Z dymem pożarów”),
- 21 listopada 1906 - zmarł tu Michał Mycielski - polski jezuita, tutaj pochowany
- Franciszek Tokarz - uczył się i uzyskał maturę, później jako jezuita był nauczycielem greki, łaciny i francuskiego
- Herburtowie
- Ossolińscy
- Mniszchowie
Demografia
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.
- ↑ Żydzi w Chyrowie
- ↑ Sztetl
- ↑ Victory
- ↑ Katolicy w Chyrowie na Ukrainie odzyskali zabrany im po wojnie kościół
Bibliografia
- Mapa WIG Sambor Pas 50 Słup 36 Warszawa 1937
- Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 654
Linki zewnętrzne
- Historia Żydów w Chyrowie na portalu Wirtualny Sztetl
- zdjęcia z Chyrowa
- Chyrów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669.
- Chyrów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 335.
- Miasta Chyrów i Sambor w 1941 roku.
