Przejdź do zawartości

Podział administracyjny Warszawy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Panek (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
17 982 edycje
m →‎1994–2002: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne redakcyjne
Linia 489: Linia 489:
|12||„Centralny”, okolice [[ulica Senatorska w Warszawie|ulicy Senatorskiej]]
|12||„Centralny”, okolice [[ulica Senatorska w Warszawie|ulicy Senatorskiej]]
|-
|-
|13||„Aleksandryjski”, okolice [[plac Trzech Krzyży w Warszawie|placu Trzech Krzyży]]
|13||„Aleksandryjski”, na południe od [[Aleje Jerozolimskie|Al. Jerozolimskich]], [[Solec]]
|-
|-
|14||„Nowo-Praski”, Praga
|14||„Nowo-Praski”, Praga

Wersja z 15:18, 23 kwi 2019

Podział administracyjny Warszawy – podział Warszawy na jednostki administracyjne podległe władzom miasta. Pierwszy podział nastąpił po likwidacji odrębności warszawskich jurydyk na mocy Prawa o miastach włączonego do Konstytucji 3 maja w 1791 roku, kiedy zlikwidowano podział na Starą i Nową Warszawę, a zjednoczone miasto podzielono na siedem cyrkułów. Podział na cyrkuły obowiązywał do 1916 roku, przy czym ich układ i liczba zmieniały się. Przez większość tego czasu nie nosiły one nazw i były tylko numerowane. Od 2002 roku, zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy warszawskiej miasto stołeczne Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu w województwie mazowieckim. Warszawa podzielona jest na 18 dzielnic (pomocniczych jednostek administracyjnych).

Dzielnice Warszawy

Wszystkie dane według stanu na dzień 1 stycznia 2017.

Nazwa
dzielnicy 		Ludność
[os.] 		Gęst. zal.
[os./km²] 		Pow.
[km²]
Bemowo 120 449 4 828 24,95
Białołęka 116 127 1 590 73,04
Bielany 131 957 4 080 32,34
Mokotów 217 815 6 149 35,42
Ochota 83 592 8 600 9,72
Praga-Południe 178 447 7 974 22,38
Praga-Północ 65 904 5 771 11,42
Rembertów 24 105 1 249 19,30
Śródmieście 118 301 7 598 15,57
Targówek 123 535 5 101 24,22
Ursus 58 223 6 221 9,36
Ursynów 149 843 3 422 43,79
Wawer 74 932 940 79,70
Wesoła 24 811 1 082 22,94
Wilanów 35 170 858 36,73
Włochy 41 423 1 447 28,63
Wola 138 508 7 191 19,26
Żoliborz 50 825 6 001 8,47

Powyższe dzielnice zostały utworzone w miejsce wcześniej istniejących gmin warszawskich, gminy Wesoła oraz dzielnic w gminie Warszawa-Centrum.

Podział dzielnic na jednostki pomocnicze niższego rzędu

Zgodnie z § 48 Statutu m.st. Warszawy rada dzielnicy może tworzyć „jednostki pomocnicze niższego rzędu” z inicjatywy własnej lub na wniosek co najmniej 5 procent mieszkańców uprawnionych do głosowania, zamieszkałych na terenie projektowanej jednostki[1].

Jednostki te, początkowo zwane „jednostkami niższego rzędu”, mogą być tworzone, w przypadku dzielnic z obszaru byłej gminy Warszawa-Centrum, dla obszarów zamieszkanych przez co najmniej 1000 osób – dla takich obszarów liczących do 3000 osób stosuje się nazwę „kolonia”, a dla liczących ponad 3000 osób nazwę „osiedle” (w wyjątkowych przypadkach rada dzielnicy może utworzyć jednostkę pomocniczą niższego rzędu dla obszarów liczących mniej niż 1000 osób, a dla obszarów liczących mniej niż 3000 osób przyjąć nazwę „osiedle”)[2], w innych dzielnicach stosowana jest także nazwa „sołectwo”[3].

Poniżej lista jednostek pomocniczych niższego rzędu:[kiedy?] Białołęka[4]

  • Osiedle Anecin Północny
  • Osiedle Augustów
  • Osiedle Białołęka Dworska
  • Osiedle Buków
  • Osiedle Choszczówka
  • Osiedle Choszczówka-Kolonia
  • Osiedle Ciupagi
  • Osiedle Dąbrówka Szlachecka
  • Osiedle Grodzisk-Kąty Grodziskie
  • Osiedle Kamińskiego
  • Osiedle Marywilska
  • Osiedle Marcelin
  • Osiedle Nowodworska
  • Osiedle Nowodwory
  • Osiedle Nowodwory I
  • Osiedle Piekiełko
  • Osiedle Tarchomin I
  • Osiedle Tarchomin II
  • Osiedle Tarchomin III
  • Osiedle Tarchomin IV
  • Osiedle Tarchomin Va
  • Osiedle Wiśniewo-Henryków
  • Osiedle Żerań
  • Sołectwo Białołęka
  • Sołectwo Brzeziny
  • Sołectwo Kobiałka

Mokotów[5]

  • Osiedle Sadyba
  • Osiedle Siekierki
  • Osiedle Służewiec Południowy
  • Osiedle Wierzbno

Praga Południe[6]

  • Osiedle Gocław
  • Osiedle Grochów Centrum
  • Osiedle Grochów – Kinowa
  • Osiedle Grochów Południe
  • Osiedle Grochów Północny
  • Osiedle Kamionek
  • Osiedle Przyczółek Grochowski
  • Osiedle Saska Kępa[7]

Rembertów[8]

  • Osiedle Mokry Ług i Magenta
  • Osiedle Nowy Rembertów
  • Osiedle Pocisk
  • Osiedle Polanka
  • Osiedle Rembertów Stary
  • Osiedle Stary Rembertów-Kolonia
  • Osiedle Kawęczyn-Wygoda

Śródmieście[9]

Dzielnica od 2011 r. podzielona jest na 12 osiedli, którym nie nadano nazwy, tylko zastosowano ich numerację od I do XII

Ursynów[10]

  • Osiedle Dąbrówka
  • Osiedle Etap
  • Osiedle Jeziorki
  • Osiedle Prawdziwka
  • Osiedle Pyry
  • Osiedle Wyczółki

Wawer[11]

  • Osiedle Aleksandrów
  • Osiedle Anin
  • Osiedle Falenica
  • Osiedle Las
  • Osiedle Marysin Wawerski Południowy
  • Osiedle Marysin Wawerski Północny
  • Osiedle Miedzeszyn
  • Osiedle Międzylesie
  • Osiedle Nadwiśle
  • Osiedle Radość
  • Osiedle Sadul
  • Osiedle Wawer
  • Osiedle Zerzeń

Podział dzielnic w ramach MSI

W Warszawie funkcjonuje Miejski System Informacji, który wyróżnia podział dzielnic na poszczególne obszary urbanistyczne, zwane potocznie rejonami (podział ten nie jest jednak podziałem administracyjnym ani podziałem na osiedla[12]). Podobnie jak wcześniejsze podziały na jednostki administracyjne lub statystyczne podział na obszary MSI nie zgadza się z niektórymi wcześniej stosowanymi podziałami, przez co bywa krytykowany[13]. Poniżej pełna lista rejonów MSI:

Bemowo Białołęka Bielany
Mokotów Ochota Praga-Południe
Praga-Północ Rembertów Śródmieście
Targówek Ursus Ursynów
Wawer Wesoła Wilanów
Włochy Wola Żoliborz

1792–1808

Pierwszy podział na cyrkuły, przejściowo zwane wydziałami, mimo pewnych zawirowań związanych z częstymi zmianami władzy wyglądał następująco[14]:

Lp. nazwa cyrkułu
1 staromiejski
2 nowomiejski
3 krakowsko-przedmiejski
4 lesznieński
5 grzybowski
6 nowoświecki
7 praski

1808–1832

W czasach Księstwa Warszawskiego i konstytucyjnego Królestwa Kongresowego obowiązywał podział na osiem cyrkułów bez nazwy[15]:

Lp. przybliżony zakres
1 Stare Miasto
2 północ (Nowe Miasto i Fawory)
3 północny zachód (Muranów)
4 środkowy zachód (Leszno)
5 południowy zachód (Grzybów)
6 południe (południowe Śródmieście i Powiśle)
7 centrum (północne Śródmieście i Powiśle)
8 Praga

1832–1908

Po upadku powstania listopadowego zmieniono podział Warszawy, ustanawiając 12 cyrkułów wyłącznie numerowanych[16]. W tym okresie następowały drobne zmiany w granicach między cyrkułami, a ponadto rozszerzano ich zakres o nowo przyłączane do miasta tereny. Pewne różnice wprowadzono w roku 1857. Dotychczasowy cyrkuł V podzielono, włączając część wschodnią do cyrkułu III, a zachodnią do IV. Formalnie cyrkuł V był połączony z VI[17]. W kolejnych latach połączono cyrkuły I i XI oraz II i III[18].

Lp. przybliżony zakres
1 Stare Miasto
2 Nowe Miasto
3 na zachód od Starego Miasta
4 na zachód od Starego Miasta (dzielnica żydowska)
5 Fawory i Żoliborz (po rozpoczęciu budowy Cytadeli i częściowym wyburzeniu, praktycznie połączony z cyrkułem 6.)
6 północny zachód
7 środkowy zachód
8 południowy zachód
9 południe (południowe Śródmieście)
10 środkowe Śródmieście
11 północne Śródmieście
12 Praga

1908-1916

W 1908 roku wprowadzono nowy podział na 15 cyrkułów, przy czym w niektórych przypadkach właściwie nie było zmian[19].

Lp. przybliżony zakres
1 południowe Stare Miasto, północne Śródmieście, Powiśle
2 północne Stare Miasto, Nowe Miasto
3 Młynów, Nowolipie
4 Nalewki, Żoliborz
5 Powązki, Nowolipki
6 południowy Mirów
7 północny Mirów, Wola
8 Grzybów
9 Ujazdów, północny Czerniaków
10 okolice Nowego Światu
11 pogranicze Śródmieścia i Ochoty
12 „Centralny”, okolice ulicy Senatorskiej
13 „Aleksandryjski”, na południe od Al. Jerozolimskich, Solec
14 „Nowo-Praski”, Praga
15 „Staro-Praski”, Kamionek, Grochów

1916-1945

W okresie istnienia Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego nastąpiły znaczne zmiany administracyjne, obejmujące również Warszawę. W 1916 roku włączono do niej przedmieścia o powierzchni ponad 8 tysięcy hektarów. Dotychczasowe 15 cyrkułów przemianowano na komisariaty, a nowo przyłączone dzielnice podzielono na 11 komisariatów[20]. Po odzyskaniu niepodległości zachowano numerację komisariatów, nadając im również nazwy. Zasięg tak nazwanych komisariatów w szczegółach różnił się od później wytyczanych dzielnic, osiedli czy obszarów MSI. Przykładowo komisariat XXIII Ochota obejmował głównie obszar dawnej wschodniej części Czystego i część Rakowca. Okolice Filtrów czy późniejszej Ochoty Wojskowej należały do komisariatu XI Koszyki. Zachodnia część nowo powstałej Kolonii Lubeckiego, współcześnie część Starej Ochoty, została włączona do Ochoty dopiero pod koniec lat 30., a wschodnia pozostała w obrębie Koszyków. Również Pole Mokotowskie wówczas pozostawało poza komisariatem ochockim[21].

Oprócz podziału na policyjne komisariaty będące podstawową jednostką podziału administracyjnego Warszawy, początkowo również pełniące funkcje statystyczne, jako dzielnice spisowe, utworzono obwody statystyczne grupujące komisariaty[22].

W 1929 komisariaty zaczęto określać jako okręgi. W 1928 roku w wyniku kolejnej reformy administracji ustanowiono powiaty grodzkie. W Warszawie utworzono ich 3[23], a następnie 4[23].

W 1938 uchwalono Ustawę z dnia 16 sierpnia 1938 r. o samorządzie gminy m. st. Warszawy, na mocy której miały powstać nowe dzielnice utworzone przez radę miejską i zatwierdzone przez ministra spraw wewnętrznych[24]. Ustawy w tym zakresie nie zdążono zrealizować, a władze okupacyjne zachowały dotychczasowy podział, przystępując jednocześnie do wydzielenia getta[25].

Lp. nazwa komisariatu Obwód statystyczny 1926 (nazwa nadana później) Dzielnica statystyczna 1931 (nazwa nadana później) Powiat grodzki (1928) Powiat grodzki (1931)
I Krakowskie Przedmieście 1 (Śródmieście Centrum) 1 (Śródmieście Centrum) Warszawa–Południe śródmiejsko-warszawski
II Stare Miasto 2 (Stare Miasto) 2 (Stare Miasto) Warszawa–Północ północno-warszawski
III Leszno 4 (Powązki) 4 (Powązki) Warszawa–Północ północno-warszawski
IV Nalewki 3 (Nalewki) 3 (Muranów) Warszawa–Północ północno-warszawski
V Powązki 4 (Powązki) 4 (Powązki) Warszawa–Północ północno-warszawski
VI Towarowy 5 (Wola) 5 (Śródmieście Zachód) Warszawa–Północ południowo-warszawski
VII Mirowski 5 (Wola) 5 (Śródmieście Zachód) Warszawa–Północ północno-warszawski
VIII Grzybowski 1 (Śródmieście Centrum) 1 (Śródmieście Centrum) Warszawa–Południe południowo-warszawski
IX Ujazdowski 6 (Śródmieście Zachód) 6 (Śródmieście Południe) Warszawa–Południe śródmiejsko-warszawski
X Ordynackie 1 (Śródmieście Centrum) 1 (Śródmieście Centrum) Warszawa–Południe śródmiejsko-warszawski
XI Koszyki 6 (Śródmieście Zachód) 6 (Śródmieście Południe) Warszawa–Południe południowo-warszawski
XII Ratuszowy 1 (Śródmieście Centrum) 1 (Śródmieście Centrum) Warszawa–Południe śródmiejsko-warszawski
XIII Solec 6 (Śródmieście Zachód) 6 (Śródmieście Południe) Warszawa–Południe śródmiejsko-warszawski
XIV Praga Północ 7 (Stara Praga) 7 (Stara Praga) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XV Praga Południe 7 (Stara Praga) 7 (Stara Praga) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XVI Mokotów 10 (Peryferie Południowe) 10 (Przedmieście Południowe) Warszawa–Południe południowo-warszawski
XVII Grochów 10 (Peryferie Południowe) 11 (Grochów) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XVIII Golędzinów 8 (Marymont i Peryferie Północno-Wschodnie) 12 (Przedmieście Północno-Wschodnie) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XIX Koło 9 (Peryferie Zachodnie) 9 (Przedmieście Zachodnie) Warszawa–Północ północno-warszawski
XX Sielce 10 (Peryferie Południowe) 10 (Przedmieście Południowe) Warszawa–Południe południowo-warszawski
XXI Czerniaków 10 (Peryferie Południowe) 10 (Przedmieście Południowe) Warszawa–Południe południowo-warszawski
XXII Wola 9 (Peryferie Zachodnie) 9 (Przedmieście Zachodnie) Warszawa–Północ północno-warszawski
XXIII Ochota 9 (9 (Peryferie Zachodnie)) 9 (Przedmieście Zachodnie) Warszawa–Południe południowo-warszawski
XXIV Targówek 8 (Marymont i Peryferie Północno-Wschodnie) 12 (Przedmieście Północno-Wschodnie) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XXV Bródno 8 (Marymont i Peryferie Północno-Wschodnie) 12 (Przedmieście Północno-Wschodnie) Warszawa–Praga prasko-warszawski
XXVI Marymont 8 (Marymont i Peryferie Północno-Wschodnie) 8 (Marymont) Warszawa–Północ północno-warszawski

1945–1951

20 stycznia 1945 ogłoszono nowy podział Warszawy na dzielnice, a dotychczasowe komisariaty częściowo połączono w 18 okręgów, pozostawiając częściowo starą numerację[26].

Lp. Dzielnica okręgi (komisariaty milicji)
1 Warszawa-Północ XXVI Żolibórz
2 Warszawa-Śródmieście I Stare Miasto (z włączoną w 1945 częścią okręgu X)
V Powązki
VII Grzybów
XIII Solec (z włączoną w 1945 częścią okręgu X)
XI Koszyki
IX Ujazdów
3 Warszawa-Zachód XXII Wola
VI Ochota
4 Warszawa-Południe XVI Mokotów
XX Czerniaków
5 Praga-Północ XIV Praga Północ
XXIV Targówek
XXV Bródno (z włączonym w 1946 okręgiem XVIII Golędzinów)
6 Praga-Południe XV Praga Południe
XVII Grochów

1951/1952–1959

Wraz z kolejnym powiększeniem miasta w 1951, Warszawę podzielono na 11 dzielnic[27].

Lp. nazwa dzielnicy
1 Warszawa Śródmieście
2 Warszawa Stare Miasto
3 Warszawa Żoliborz
4 Warszawa Wola
5 Warszawa Ochota
6 Warszawa Mokotów
7 Warszawa Wilanów
8 Warszawa Praga Śródmieście
9 Warszawa Praga Północ
10 Warszawa Praga Południe
11 Warszawa Wawer

1959–1990

W 1959 Wolę i Ochotę powiększono kosztem dzielnic śródmiejskich, których pozostałości połączono w jedną dzielnicę. Połączono też inne dzielnice, tak że pozostało ich siedem[28].

Lp. nazwa dzielnicy
1 Śródmieście
2 Żoliborz
3 Wola
4 Ochota
5 Mokotów
6 Praga Północ
7 Praga Południe

1990–1994

Podział administracyjny Warszawy w latach 1977–1993 (gdy Ursus był częścią Ochoty)

W latach 1990–1994 Warszawa stanowiła związek siedmiu (a od 1993 ośmiu) dzielnic-gmin (o statusie gmin, nazywanych dzielnicami).

Lp. nazwa dzielnicy
1 Mokotów
2 Ochota
3 Praga-Południe
4 Praga-Północ
5 Śródmieście
6 Ursus (od 1993)
7 Wola
8 Żoliborz

1994–2002

W latach 1994–2002 Warszawa stanowiła związek komunalny następujących 11 gmin:

Lp. nazwa gminy
1 Warszawa-Bemowo
2 Warszawa-Białołęka
3 Warszawa-Bielany
4 Warszawa-Centrum
5 Warszawa-Rembertów
6 Warszawa-Targówek
7 Warszawa-Ursus
8 Warszawa-Ursynów
9 Warszawa-Wawer
10 Warszawa-Wilanów
11 Warszawa-Włochy

Jedynie na obszarze Warszawy-Centrum zachowano dotychczasowy podział na dzielnice[29].

Przypisy

  1. ↑ Statut m.st. Warszawy
  2. ↑ Uchwała Nr 404/XXXVII/96 Rady Gminy Warszawa-Centrum z dnia 10 października 1996 r. zmieniająca uchwałę w sprawie nadania statutów dzielnicom w Gminie Warszawa-Centrum
  3. ↑ http://bip.warszawa.pl/NR/rdonlyres/43FB53BC-5A2A-4E48-AA04-A2D8034C4261/578259/uchwa%C5%82anrIV2404.gif
  4. ↑ Dzielnica Białołęka m.st. Warszawy – Serwis www (pl) – Rady Osiedli i Sołectw
  5. ↑ Urząd Dzielnicy Mokotów – Serwis www (pl) – Osiedla
  6. ↑ Urząd Dzielnicy Praga-Południe m.st. Warszawy
  7. ↑ Samorząd Mieszkańców Saskiej Kępy. kepa.waw.pl. [dostęp 11 marca 2015].
  8. ↑ Problem Z Ładowaniem Forum [online], rembertow.fora.pl [dostęp 2017-11-26].
  9. ↑ Uchwała Nr 53/6/2011 Rady Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie utworzenia Osiedli jako jednostek pomocniczych niższego rzędu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy oraz określenia ich granic. Rada Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, 2011-03-08. [dostęp 2013-04-13].
  10. ↑ Jednostki pomocnicze Dzielnicy Ursynów M.St. Warszawy, Oficjalna witryna dzielnicy Ursynów [dostęp: 2017-06-10]
  11. ↑ Dzielnica Wawer – Wstęp
  12. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 48.
  13. ↑ Jarosław Osowski, Bałagan w nazwach dzielnic. Gdzie jest Grochów, a gdzie Praga? [online], warszawa.wyborcza.pl, 17 grudnia 2016 (pol.).
  14. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 17.
  15. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 17-19.
  16. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 22.
  17. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 25.
  18. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 26.
  19. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 28-29.
  20. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 30-32.
  21. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 35.
  22. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 30.
  23. ↑ a b Gawryszewski 2009 ↓, s. 31.
  24. ↑ Ustawa z dnia 16 sierpnia 1938 r. o samorządzie gminy m. st. Warszawy Dz.U. z 1938 r. nr 63, poz. 479
  25. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 36.
  26. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 41-42.
  27. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 44.
  28. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 45.
  29. ↑ Gawryszewski 2009 ↓, s. 47.

Bibliografia

  • Andrzej Gawryszewski, Ludność Warszawy w XX wieku [pdf], Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego, 2009, ISBN 978-83-61590-96-5, Monografie Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 10 (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Podział_administracyjny_Warszawy&oldid=56510400”