Su-33

Su-33
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR / Rosja
Producent	Komsomolskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego
Konstruktor	Suchoj
Typ	Myśliwiec przewagi powietrznej
Konstrukcja	średniopłat o konstrukcji metalowej, półskorupowej, podwozie trójpodporowe – wciągane w locie
Załoga	1
	Historia
Data oblotu	17 sierpnia 1987
Liczba egz.	31 + 2 prototypy
	Dane techniczne
Napęd	2 silniki turbinowe dwuprzepływowe AŁ-31F
Ciąg	każdy; 75,53 kN (normalny); 122,58 kN (z dopaleniem)
	Wymiary
Rozpiętość	14,70 m
Długość	21,19 m
Wysokość	5,93 m
Powierzchnia nośna	67,84 m²
	Masa
Startowa	29 940 kg (normalna); 33 000 kg (maksymalna)
Uzbrojenia	6500 kg
Paliwa	9500 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	1350 km/h (ok. 1,1 Ma) (na poziomie morza); 2300 km/h (2,17 Ma) (na dużych wysokościach)
Pułap praktyczny	17 000 m
Zasięg	3000 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 działko GSz-31-1 kal. 30 mm i 12 pylonów na uzbrojenie o łącznym udźwigu 6500 kg
	Użytkownicy
	Rosja
	Multimedia w Wikimedia Commons

Su-33 (Su-27K, ros. Сухой Су-33, kod NATO – Flanker D^[2]) – radziecki, pokładowy samolot myśliwski i uderzeniowy opracowany w biurze Suchoja, wersja rozwojowa rodziny samolotów Su-27.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Start Su-33 z pokładu lotniskowca „Admirał Kuzniecow”

Prace nad Su-33 rozpoczęły się wraz z pracami nad nowym lotniskowcem dla ZSRR w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. Spośród dostępnych projektów wybrano dwa samoloty myśliwskie zbudowane na bazie MiG-29 i Su-27, samolot szkolny na bazie Su-25 oraz samolot wczesnego ostrzegania Jak-44. W odróżnieniu od konstrukcji zachodnich dostosowanych do startu z katapulty, w ZSRR postanowiono rozwijać technikę startu nowych myśliwców 4. generacji, o wysokim stosunku ciągu do masy, ze skoczni (w rosyjskiej terminologii: trampoliny) – wznoszącego się na końcowym odcinku pokładu^[3] lotniskowców budowanych w konfiguracji STOBAR.

Pierwsze próby lądowania z hakiem i aerofiniszerem oraz startu ze skoczni, prowadzono w bazie naziemnej Nitka na Krymie w 1982 roku. W próbach wziął udział nieznacznie zmodyfikowany prototyp Su-27 (T-10-3)^[4]. W 1984 roku prowadzono próby kolejnego prototypu T-10-25 przebudowanego z seryjnego Su-27, ze wzmocnionym podwoziem, przystosowanego do współpracy z aparaturą naprowadzania Riezistor-4K^[5]. W maju 1985 roku Wiktor Pugaczow oblatał eksperymentalną wersję Su-27 z dodatkowym przednim usterzeniem poziomym. Dalsze próby samolotu pokładowego prowadzono od maja 1985 roku na prototypie T-10-24 w tej samej konfiguracji^[4]. Wersja ta, z dodatkowym przednim usterzeniem, stała się podstawą do skonstruowania myśliwca pokładowego Su-27K (oznaczenie fabryczne T-10K, od ros. korablennyj – okrętowy)^[5]. Projekt został zatwierdzony przez dowódcę marynarki w lutym 1985 roku^[6].

Pierwszy prototyp T-10K-1 oblatano 17 sierpnia 1987 roku, latem 1988 otrzymał składane skrzydła^[6]. 28 września 1988 maszyna uległa katastrofie podczas realizowanych prób (pilot doznał urazu)^[6]. Dalsze testy kontynuowano na T-10K-2, oblatanym 22 grudnia 1987^[6]. 1 listopada 1989 roku W. Pugaczow odbył pierwsze lądowanie na pokładzie lotniskowca „Admirał Kuzniecow”^[7]. Siedem sztuk Su-27K serii próbnej (T-10K-3 – 9) zbudowano w KnAAPO w 1990 roku, a w 1992 roku rozpoczęto produkcję serii 24 sztuk^[6].

Widok płatowca od dołu

Samoloty serii próbnej zaczęły wchodzić w 1991 roku na wyposażenie 100. Okrętowego Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, gdzie były używane do szkolenia. 26 września 1991 pierwszy samolot jednostki wylądował na lotniskowcu „Admirał Kuzniecow”^[8]. Pierwsze maszyny z pierwszej serii dostarczono rosyjskiej marynarce wojennej w kwietniu 1993 roku^[6]. Ogółem dostarczono 24 samoloty seryjne^[6]. Weszły do eksploatacji realizując równocześnie próby państwowe. Z końcem grudnia 1994 roku zakończono badania samolotu i 31 sierpnia 1998 roku został on oficjalnie przyjęty na uzbrojenie rozporządzeniem Prezydenta Federacji Rosyjskiej pod oznaczeniem Su-33^[9]. Jedyną jednostką zdolną do działań bojowych jest 279. Pułk Pokładowego Lotnictwa Myśliwskiego. Liczący 24 samoloty pułk stacjonuje na pokładzie jedynego rosyjskiego lotniskowca „Admirał Kuzniecow”. Oprócz myśliwca Su-33(MK) powstała też dwumiejscowa wersja samolotu wielozadaniowego Su-33KUB, z układem miejsc jak w Su-34.

Do 2007 roku pięć seryjnych samolotów zostało rozbitych z różnych przyczyn^[10].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Silnik AL-31

Su-33 ze złożonymi skrzydłami

Napęd maszyny tworzą dwa silniki AL-31F o maksymalnym ciągu 122,6 kN. Samolot posiada sondę do tankowania w powietrzu oraz aparaturę UPAZ-1A do przekazywania paliwa w powietrzu innym samolotom. W porównaniu do Su-27 Su-33 posiada dodatkowe przednie usterzenie poziome. Może również składać skrzydła, tylne usterzenie poziome oraz osłonę radaru aby ułatwić bazowanie na lotniskowcach. Podwozie wzmocnione, przednie koło zdwojone. Pod kadłubem zainstalowano hak umożliwiający lądowanie na lotniskowcu. Su-33 posiada podobne wyposażenie do Su-27, uzupełnione o urządzenia ułatwiające lądowanie na lotniskowcu.

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Uzbrojenie – Analogiczne do Su-27, dodatkowo może zabierać rakiety R-27EM przeznaczone do niszczenia celów lecących nisko nad wodą. Maksymalna masa uzbrojenia podwieszanego na 12 punktach wynosi 6500 kg, pełny zestaw uzbrojenia wiąże się z ograniczeniami w zakresie startu z lotniskowca^[6]. Su-33 ma dwa węzły podwieszeń centralnie pod kadłubem, dwa pod wlotami powietrza i po cztery pod skrzydłami^[11]. Maksymalnie może przenosić 8 rakiet powietrze-powietrze średniego zasięgu R-27R/JeR (na dwóch węzłach R-27T/JeT) oraz cztery bliskiego zasięgu R-73^[11]. W konfiguracji uderzeniowej może przenosić do 8 bomb o masie 500 kg lub 28 bomb 250 kg albo cztery wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 80 mm S-8 (wyrzutnie B-8M1 po 20 pocisków) lub S-25 (pojedyncze)^[11]. Przewidywano możliwość przenoszenia rakiety przeciwokrętowej Moskit^[6], lecz nie są one stosowane.

Odniesienia[edytuj | edytuj kod]

Jeden z najskuteczniejszych rosyjskich hokeistów, Maksim Suszynski nosił przydomek Su-33 z uwagi na skojarzenie z jego nazwiskiem i numerem, z jakim występował na koszulce^[12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Lista samolotów myśliwskich z rodziny Su-27

Podobne lub porównywalne konstrukcje:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 164.
↑ Piotr Butowski: Lotnictwo Wojskowe Rosji. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Lampart & Piotr Butowski, 1995, s. 83–86. ISBN 83-902554-5-6.
↑ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 157–159.
↑ ^a ^b Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 159.
↑ ^a ^b Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 160.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 161–162.
↑ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 192.
↑ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 203.
↑ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 206.
↑ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 214.
↑ ^a ^b ^c Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 236.
↑ Су-33 играет за «Компрессор». Максим Сушинский продолжает карьеру в любительской команде. 2012-12-27. [dostęp 2013-09-01]. (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Siergiej Bałakin, Władimir Zabłocki: Sowietskije awianoscy. Awianiesuszczije kriejsiera admirała Gorszkowa. Moskwa: Jauza – Kollekcyja – Eksmo, 2007. ISBN 978-5-699-20954-5. (ros.).

[CITEREFBałakinZabłocki2007164-1] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 164.

[2] Piotr Butowski: Lotnictwo Wojskowe Rosji. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Lampart & Piotr Butowski, 1995, s. 83–86. ISBN 83-902554-5-6.

[CITEREFBałakinZabłocki2007157–159-3] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 157–159.

[CITEREFBałakinZabłocki2007159-4] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 159.

[CITEREFBałakinZabłocki2007160-5] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 160.

[CITEREFBałakinZabłocki2007161–162-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 161–162.

[CITEREFBałakinZabłocki2007192-7] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 192.

[CITEREFBałakinZabłocki2007203-8] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 203.

[CITEREFBałakinZabłocki2007206-9] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 206.

[CITEREFBałakinZabłocki2007214-10] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 214.

[CITEREFBałakinZabłocki2007236-11] Bałakin i Zabłocki 2007 ↓, s. 236.

[12] Су-33 играет за «Компрессор». Максим Сушинский продолжает карьеру в любительской команде. 2012-12-27. [dostęp 2013-09-01]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Myśliwce / Przechwytujące	Su-9 Su-11 Su-15 Su-27 Su-30 Su-33 Su-35 Su-37 Su-57 Su-75
Bombowce / Szturmowe	Su-2 Su-4 Su-7 Su-17 Su-20 Su-22 Su-24 Su-25 Su-32/Su-34 Su-39
Rozpoznawcze	Su-12
Szkolno-treningowe	UTB Su-26 Su-28 Su-29 Su-31
Rolnicze	Su-38
Transportowe	Su-38 Su-80 S-21 KR-860 Superjet 100
Eksperymentalne	Su-1 Su-3 Su-5 Su-6 Su-7 Su-8 Su-9 Su-10 Su-11 Su-13 Su-15 Su-17 Su-47 P-1 T-3 T-4
Projekty anulowane	KR-860 T-60S

Samoloty myśliwskie	Jak-15 Jak-17 Jak-23 Jak-25 Jak-27 Jak-28 Ła-9 Ła-11 Ła-15 MiG-9 MiG-15 MiG-17 MiG-19 MiG-21 MiG-23 MiG-25 MiG-29 MiG-31 MiG-35 Su-9 Su-11 Su-15 Su-17/20/22 Su-27 Su-30 Su-33 Su-34 Su-35 Su-57 Tu-128
Samoloty bombowe	Ił-28 M-4 Su-24 Tu-4 Tu-12 Tu-14 Tu-16 Tu-22 Tu-22M Tu-95 Tu-142 Tu-160
Samoloty obserwacyjne rozpoznawcze i dowodzenia	A-50 A-100 An-30 An-71 Be-6 Be-10 Be-12 Be-42 Ił-20 Ił-38 Ił-80 Jak-12 Ka-31 Tu-126 Tu-142 Tu-214R
Samoloty szturmowe	Jak-38 MiG-27 Su-7 Su-17/20/22 Su-25 Su-34 Su-39
Samoloty szkolno-treningowe	Jak-11 Jak-18 Jak-52 Jak-130 MiG-AT
Samoloty transportowe i szybowce desantowe	An-2 An-8 An-12 An-22 An-26 An-72 An-124 An-140 An-225 C-25 Jak-14 Ił-14 Ił-76 Ił-112
Śmigłowce	Jak-24 Mi-1 Mi-2 Mi-4 Mi-6 Mi-8 Mi-10 Mi-14 Mi-24 Mi-26 Mi-28 Mi-38 Ka-25 Ka-27 Ka-50 Ka-52 Ka-60 Ka-62
Prototypy i konstrukcje doświadczalne	A-57 I-250 Ił-20 Ił-22 Ił-24 Ił-32 Ił-40 Ił-54 Ił-102 Jak-25 Jak-29 Jak-30 (1948) Jak-36 Jak-43 Jak-44 Jak-60 Jak-100 Jak-140 Jak-141 Jak-201 Ka-8 Ka-22 Ka-60 Ła-150 Ła-152 Ła-156 Ła-160 Ła-168 Ła-176 Ła-250 M-50 Mi-18 Mi-30 Mi-46 E-8 MiG 1-44 MiG-41 MiG-110 PAK DA P-42 S-70 Skat Su-9 Su-10 Su-11 Su-17 (R) Su-35BM Su-37 Su-47 Su-75 Tu-80 Tu-98 Tu-135 Tu-156 T-4 W-7 W-50 W-80 W-100 rozwój radzieckich myśliwców odrzutowych