Tomasz Ostaszewski

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	12 listopada 1815
Miejscowość	Warszawa
Konsekrator	Wojciech Górski
Współkonsekratorzy	Antonin Malinowski; Ferdynand Ciechanowski O.S.B.M

Tomasz Ostaszewski
	Biskup
Kraj działania	Polska
Data urodzenia	20 grudnia 1746
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1817 ; Warszawa
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie
	Biskup płocki
Okres sprawowania	1809–1817
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	4 września 1815
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ołtarz św. Stanisława BM w katedrze płockiej. W tle herby biskupów płockich

Tomasz Ostaszewski herbu Ostoja (ur. 20 grudnia 1746, zm. 17 stycznia 1817) – biskup płocki 1809–1817, senator Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, kawaler Orderu Św. Stanisława.

Życiorys

Pochodził z rodziny Ostaszewskich herbu Ostoja. Był synem Floriana Antoniego Ostaszewskiego, skarbnika bracławskiego, następnie wojskiego ciechanowskiego, i Marianny z Bartołtów, właścicieli dóbr Gołotczyzna w ziemi ciechanowskiej.

W 1761 r. wstąpił do zakonu Jezuitów. Ukończył seminarium. W 1770 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Hilarego Szembeka, ówczesnego koadiutora chełmińskiego.

Karierę kościelną rozpoczął u boku biskupa chełmskiego, a następnie poznańskiego, Antoniego Onufrego Okęckiego.

W 1773 został kanonikiem chełmskim^[1], w 1780 kanonikiem poznańskim^[2]. W 1778 był proboszczem parafii Uchanie^[3].

W 1780 jego rodzony brat Jan Ostaszewski ożenił się z córką stryjecznego brata wspomnianego biskupa Antoniego Onufrego Okęckiego, co mogło dopomóc w dalszej karierze kościelnej młodego kanonika.

W 1783 otrzymał doktorat obojga praw w Akademii Krakowskiej^[4].

W 1789 otrzymał jako beneficjum prepozyturę garwolińską, nie bez związku z przysługą, jaką wyświadczył królowi: dał rozwód Aleksandrze Grabowskiej, która była córką faworyty Stanisława Augusta Poniatowskiego, Elżbiety Grabowskiej^[5]. Z racji znakomitego uposażenia, niejedną intratną prepozyturę przedkładano wówczas na biskupstwo.

W 1790 został opatem komendatoryjnym w Obrze^[6].

W latach 1791–1792 organizował dla "ubogich a cnotliwych panienek" w kościołach warszawskich "loteryę na posagi”. Panny musiały spełnić pewne "kondycye" i złożyć odpowiednie świadectwa, po czym była “ciągnięta loterya, aby los determinował posagi dla panien każdego urodzenia, równie dobre okazujących świadectwa.”^[7]

W okresie Sejmu Czteroletniego 1788-1792 stanął po stronie reform, jak jego brat, Nereusz Ostaszewski, poseł na ten sejm.

W 1792 przystąpił, podobnie jak wspomniani biskupi Okęcki, Szembek, do konfederacji targowickiej^[8].

Po śmierci Okęckiego pełnił, od 1793 roku, funkcje wikariusza generalnego warszawskiego.

Następny krok w karierze kościelnej zrobił w okresie Księstwa Warszawskiego.

Na wniosek ministra spraw wewnętrznych i religijnych Księstwa Warszawskiego, Jana Łuszczewskiego został – po śmierci biskupa Onufrego Kajetana Szembeka – wybrany przez kapitułę w dniu 7 marca 1809 biskupem płockim. Od tej chwili tytułował się biskupem-nominatem, zgodnie z życzeniem ministra spraw wewnętrznych i religijnych.

Nominacja ta, choć po myśli władz rządowych Księstwa Warszawskiego, nie otrzymała jednak prekonizacji papieża - po zatargu papieża Piusa VII z Napoleonem w latach 1809-1814 i uwięzieniu papieża we Włoszech i Francji, Stolica Apostolska nie udzielała prekonizacji na terenach będących pod władzą Napoleona^[9].

“Rządził tą dyecezyą, iako Administrator, aż do odebrania sakry z Rzymu, która mu nadeszła, gdy iuż ciężką chorobą paraliżową był złożony”, jak donosiła ówczesna gazeta^[10].

Jako biskup-nominat zaprzestał używać tytułu książęcego, tradycyjnie przybieranego przez biskupów płockich. Według tradycji arcybiskup gnieźnieński i prymas tytułował się księciem łowickim, biskup krakowski - księciem siewierskim, biskup warmiński - księciem warmińskim, a biskup płocki - księciem pułtuskim. Ostaszewski zarzucił ten zwyczaj. Ostatnim biskupem płockim, który używał tytułu księcia pułtuskiego, był jego poprzednik na stolcu biskupim płockim, Onufry Kajetan Szembek.

Zwrócił się z apelem do duchowieństwa, by zajęło się oświatą ludu i popierało zamierzenia edukacyjne władz^[11]. Jego list pasterski do duchowieństwa na temat roli i znaczenia oświaty spotkał się z uznaniem władz Księstwa Warszawskiego^[12].

W 1811 roku zajął stanowisko w sprawie szczepień przeciw ospie. Pouczał wiernych, iż szczepienie jest lekarstwem. Niesłusznie rozumują niektórzy, jakoby stanowiło to poprawianie Pana Boga i sprzeciwianie się Jego woli; kto ma umrzeć, tego śmierć dosięgnie i po zaszczepieniu. Jego odezwę zachęcającą wiernych do szczepień czytano w kościołach przez trzy niedziele. Organizacją szczepień zajmowały się władze cywilne, a księża ogłaszali z ambon ustalone przez lekarzy daty^[13].

Był zwolennikiem zniesienia wymogu pochodzenia szlacheckiego przy otrzymywaniu dostojeństw i godności duchownych. Na jego wniosek kapituła płocka pozwoliła w maju 1815 roku instalować na jedną z kanonii diecezji księdza mianowanego przez Radę Stanu Księstwa Warszawskiego, chociaż nie przedstawił dyspensy papieskiej od przeszkody braku pochodzenia szlacheckiego^[14].

Oficjalna prekonizacja Ostaszewskiego na biskupstwo płockie nastąpiła 4 września 1815, a więc już po upadku Napoleona i utworzeniu Królestwa Polskiego. Sakry udzielił mu w dniu 12 listopada 1815 biskup kielecki Wojciech Jan Górski, przy czym Ostaszewski "ledwie mógł dla mocnej słabości zdrowia obrządek konsekracji odbyć."^[15]

Jako biskup-nominat miał od 1809 roku krzesło w senacie Księstwa Warszawskiego, ale podobnie jak inny biskup-nominat, kujawski Franciszek Skarbek-Malczewski, w posiedzeniach senatu nie brał udziału. Sprawy tych dwóch nominatów: Malczewskiego i Ostaszewskiego, trafiły w Rzymie ad acta z powodu uwięzienia papieża. Według Encyklopedii Orgelbranda obaj ci biskupi nie uczestnicząc w posiedzeniach senatu "uchybili tradycji, bo zwykle nasi biskupi po nominacji królewskiej, jeszcze przed bullą, a więc przed wyświęceniem się, zajmowali krzesła senatorskie".^[16] Ostaszewski był potem formalnie senatorem Królestwa Polskiego, ale będąc sparaliżowany nie uczestniczył w obradach senatu.

Był pierwszym, który w liście pasterskim powiadomił społeczeństwo o utworzeniu Królestwa Polskiego^[17]. Pierwsza urzędowa wzmianka o utworzenia Królestwa Polskiego ukazała się bowiem w jego liście pasterskim z dnia 25 czerwca 1815 r.^[18]

Ze względu na zły stan zdrowia, spowodowany wylewem krwi do mózgu i częściowym paraliżem, przydano mu w grudniu 1816 koadiutora - prałata Adama Michała Prażmowskiego.

Zmarł w Warszawie w 1817. Pochowany został w warszawskiej Katedrze św. Jana.

Z zapisanych przez niego funduszy odrestaurowano katedrę płocką^[19].

Zachowany portret biskupa Tomasza Ostaszewskiego znajduje się w kolegiacie w Pułtusku^[20].

Odznaczony był Orderem Świętego Stanisława (w 1791 roku)^[21].

Poeta Marcin Molski napisał taki oto panegiryk na cześć biskupa Ostaszewskiego:

Pasterzu! co z wyroku Polskiego Tytusa,

W okręgu Płockim pasiesz owieczki Chrystusa,

A pracując z pożytkiem dusz w Pańskiej winnicy,

Powinność Senatora pełnisz w tej stolicy.

Racz przyjąć w podanie wspaniałej poręki,

Od wdzięcznego kapłana życzenia i dzięki.

Zapewne głos mój słaby wyrazić nie zdoła,

Starań twoich - o dobro ludu i kościoła.^[22].

Zobacz też

Przypisy

↑ Praesentatio venerabilis Thomae Ostaszewski praepositi in Uchaniec ad canonicatum cathedralem Chełmensem post liberal resignationem venerabilis Francisci Komornicki vacantem,Archiwum Główne Akt Dawnych. Metryka Koronna. Księgi Spraw Publicznych (Księgi Kanclerskie), sygn. 51, k. 172; zob. też Teodor Żychliński, "Złota księga szlachty polskiej", t. 31, str. 53
↑ A. 1780. 17 Julii. Receptio Thomae Ostaszewski, can. Chełm., per Antonium Onuphrium Okęcki, eppum Posn., suprenum Regni Cancellarium, provisi et instituti ad can. f. Łęki post plenariam possessionem praepositur ae per Josephum Miaskowski vac. Cuius pater erat Florianus Antonius Ostaszewski, Thesaurarius Braclawien. armorum Ostoia, mater Marianna Bartołtowna de armis Grzymała, mater p. Elisabeth Klonowska de armis Leszczyc, mater m. Barbara Skierkowska de armis Jelita. Cyt za: Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis ab anno 1532 usque ad annum 1800 collectae et editae a R. Weimann, [w:] Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, Tom XXXV (1908 r.), Poznań 1909, s. 156
↑ Ogólny wykaz księży rzymskokatolickich, polskokatolickich, greckokatolickich, prawosławnych oraz ewangelickich, Tom 1, część 3 M-Ż, s. 95
↑ Encyklopedia Katolicka, t. XIV, Lublin 2010, s.935
↑ Piotr Bańkowski, Archiwum Stanisława Augusta, Warszawa 1958, s. 56
↑ Adam Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1904, t.7, k.199
↑ Starożytności Warszawy, Tom 4, wyd. Aleksander Wejnert, Warszawa 1856, str. 59-66
↑ Spis członków Konfederacji Targowickiej w: Teodor Żychliński, "Złota księga szlachty polskiej", R. 12, Poznań 1890, s. 158
↑ Michał Marian Grzybowski, Stan Diecezji Płockiej na podstawie raportu biskupa Adama Prażmowskiego z 1818 roku [w:] Studia Płockie, t. 35, 2007 rok, 265-266
↑ Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego, nr 9, 29 stycznia 1817, str. 5
↑ Tadeusz Walachowicz, Kościół katolicki: w prawodawstwie Księstwa Warszawskiego, Lublin 1984, s. 142
↑ Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Janusz Szczepański, Dzieje miasta Pułtuska, Pułtuskie Tow. Społeczno-Kulturalne, 1992, s. 62
↑ Witold Jemielity, Ambona w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim dla ogłoszeń cywilnych, "Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny" 43/1-2, 2000 rok, str. 160
↑ Stanisław Liszewski, Zniesienie wymogu pochodzenia szlacheckiego przy otrzymywaniu dostojeństw i godności duchownych, Towarzystwo Naukowe Płockie, Rocznik I, 1929 rok, s. 123.
↑ Polski Słownik Biograficzny, t.24, Wrocław 1979, str. 460-461. Zob. też: „Gazeta Warszawska” R. 1815 nr 91 (z 14 XI 1815) – Dodatek Drugi, s. 1845: „Dnia 12 bm. odbyło się [w Warszawie] poświęcenie J.W. Ostaszewskiego na biskupa płockiego. Dopełnił tego obrzędu J.W. Górski, senator, biskup kielecki, w asystencji J.W. Ciechanowskiego, senatora, biskupa chełmskiego grecko-unickiego, i J.W. Malinowskiego, biskupa cynneńskiego”. Cyt. za: Krzysztof R. Prokop, Wypisy z XVIII i XIX wiecznej prasy periodycznej na temat sakr biskupów kościoła katolickiego z historycznych ziem polskich; w: Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej R. 62, 2012 r., s. 38.
↑ Julian Bartoszewicz, hasło "Senat", [w] Encyklopedia powszechna, t. 23, Warszawa 1866, nakł. S. Orgelbranda, s. 289
↑ Polski Słownik Biograficzny, t.24, Wrocław 1979, str. 460-461
↑ Kongres Wiedeński i ustalenie Królestwa Kongresowego (z pamiętników Leona Dembowskiego), w: Ateneum. pismo naukowe i literackie. 1883 r., tom IV, zbioru ogólnego tom XXXII, Warszawa 1883, s. 488
↑ W testamencie zapisał pewne kwoty m.in. swojemu siostrzeńcowi, Bernardowi Miszewskiemu, zob: Franciszek Giedroyć, Rys historyczny szpitala św. Łazarza w Warszawie, s. 669
↑ według: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Pułtusk i oklolice, Warszawa 1999, str. 47
↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, s. 425.
↑ Pisma Marcina Molskiego, T.2, Warszawa 1855, s. 85-86

Bibliografia

Polski Słownik Biograficzny, t.24, Wrocław 1979, str. 460-461
Antoni Julian Nowowiejski, "Płock. Monografia historyczna", wyd. 1917, str. 61-62

Linki zewnętrzne

[1] Praesentatio venerabilis Thomae Ostaszewski praepositi in Uchaniec ad canonicatum cathedralem Chełmensem post liberal resignationem venerabilis Francisci Komornicki vacantem,Archiwum Główne Akt Dawnych. Metryka Koronna. Księgi Spraw Publicznych (Księgi Kanclerskie), sygn. 51, k. 172; zob. też Teodor Żychliński, "Złota księga szlachty polskiej", t. 31, str. 53

[2] A. 1780. 17 Julii. Receptio Thomae Ostaszewski, can. Chełm., per Antonium Onuphrium Okęcki, eppum Posn., suprenum Regni Cancellarium, provisi et instituti ad can. f. Łęki post plenariam possessionem praepositur ae per Josephum Miaskowski vac. Cuius pater erat Florianus Antonius Ostaszewski, Thesaurarius Braclawien. armorum Ostoia, mater Marianna Bartołtowna de armis Grzymała, mater p. Elisabeth Klonowska de armis Leszczyc, mater m. Barbara Skierkowska de armis Jelita. Cyt za: Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis ab anno 1532 usque ad annum 1800 collectae et editae a R. Weimann, [w:] Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, Tom XXXV (1908 r.), Poznań 1909, s. 156

[3] Ogólny wykaz księży rzymskokatolickich, polskokatolickich, greckokatolickich, prawosławnych oraz ewangelickich, Tom 1, część 3 M-Ż, s. 95

[4] Encyklopedia Katolicka, t. XIV, Lublin 2010, s.935

[5] Piotr Bańkowski, Archiwum Stanisława Augusta, Warszawa 1958, s. 56

[6] Adam Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1904, t.7, k.199

[7] Starożytności Warszawy, Tom 4, wyd. Aleksander Wejnert, Warszawa 1856, str. 59-66

[8] Spis członków Konfederacji Targowickiej w: Teodor Żychliński, "Złota księga szlachty polskiej", R. 12, Poznań 1890, s. 158

[9] Michał Marian Grzybowski, Stan Diecezji Płockiej na podstawie raportu biskupa Adama Prażmowskiego z 1818 roku [w:] Studia Płockie, t. 35, 2007 rok, 265-266

[10] Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego, nr 9, 29 stycznia 1817, str. 5

[11] Tadeusz Walachowicz, Kościół katolicki: w prawodawstwie Księstwa Warszawskiego, Lublin 1984, s. 142

[12] Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Janusz Szczepański, Dzieje miasta Pułtuska, Pułtuskie Tow. Społeczno-Kulturalne, 1992, s. 62

[13] Witold Jemielity, Ambona w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim dla ogłoszeń cywilnych, "Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny" 43/1-2, 2000 rok, str. 160

[14] Stanisław Liszewski, Zniesienie wymogu pochodzenia szlacheckiego przy otrzymywaniu dostojeństw i godności duchownych, Towarzystwo Naukowe Płockie, Rocznik I, 1929 rok, s. 123.

[15] Polski Słownik Biograficzny, t.24, Wrocław 1979, str. 460-461. Zob. też: „Gazeta Warszawska” R. 1815 nr 91 (z 14 XI 1815) – Dodatek Drugi, s. 1845: „Dnia 12 bm. odbyło się [w Warszawie] poświęcenie J.W. Ostaszewskiego na biskupa płockiego. Dopełnił tego obrzędu J.W. Górski, senator, biskup kielecki, w asystencji J.W. Ciechanowskiego, senatora, biskupa chełmskiego grecko-unickiego, i J.W. Malinowskiego, biskupa cynneńskiego”. Cyt. za: Krzysztof R. Prokop, Wypisy z XVIII i XIX wiecznej prasy periodycznej na temat sakr biskupów kościoła katolickiego z historycznych ziem polskich; w: Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej R. 62, 2012 r., s. 38.

[16] Julian Bartoszewicz, hasło "Senat", [w] Encyklopedia powszechna, t. 23, Warszawa 1866, nakł. S. Orgelbranda, s. 289

[17] Polski Słownik Biograficzny, t.24, Wrocław 1979, str. 460-461

[18] Kongres Wiedeński i ustalenie Królestwa Kongresowego (z pamiętników Leona Dembowskiego), w: Ateneum. pismo naukowe i literackie. 1883 r., tom IV, zbioru ogólnego tom XXXII, Warszawa 1883, s. 488

[19] W testamencie zapisał pewne kwoty m.in. swojemu siostrzeńcowi, Bernardowi Miszewskiemu, zob: Franciszek Giedroyć, Rys historyczny szpitala św. Łazarza w Warszawie, s. 669

[20] według: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Pułtusk i oklolice, Warszawa 1999, str. 47

[21] Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, s. 425.

[22] Pisma Marcina Molskiego, T.2, Warszawa 1855, s. 85-86

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]