Władysław Witwicki
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | Lubaczów | 30 kwietnia 1878 |
Data i miejsce śmierci | Konstancin | 21 grudnia 1948 |
Zawód | psycholog, tłumacz, filozof | |
Uczelnia | Uniwersytet Warszawski |
Władysław Witwicki (Józef Sas Wasylkowicz[1]) (ur. 1878 w Lubaczowie, zm. 1948 w Konstancinie) – jeden z ojców polskiej psychologii, filozof i historyk filozofii, tłumacz Platona, teoretyk sztuki i artysta, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wykształcenie[edytuj | edytuj kod]
W latach 1884-1888 uczęszczał do szkoły powszechnej we Lwowie, w latach 1888-1896 do Cesarsko-Królewskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa. Od 1896 roku był studentem Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie studiował m.in. filozofię i psychologię. W 1901 roku doktoryzował się na tymże uniwersytecie z filozofii jako przedmiotu głównego i zoologii jako przedmiotu pobocznego, broniąc rozprawę pt. Analiza psychologiczna ambicji. W tym samym roku studiował przez kilka miesięcy na uniwersytetach w Wiedniu (pod kierunkiem Aloisa Höflera) i Lipsku (pod kierunkiem Wilhelma Wundta). 1 października 1904 roku po obronie rozprawy habilitacyjnej pt. Analiza psychologiczna objawów woli został docentem filozofii Uniwersytetu Lwowskiego. Był uczniem Kazimierza Twardowskiego i stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Późniejsze lata[edytuj | edytuj kod]
W 1919 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1920 profesorem zwyczajnym psychologii na Uniwersytecie Warszawskim[2]. Był również profesorem na Uniwersytecie Lwowskim. W czasie okupacji Witwicki prowadził tajne nauczanie, nie zaprzestał pracy artystycznej, naukowej i przekładowej, ale nie prowadził działalności psychologicznej. Jego prace i przekłady z tego okresu zostały wydane dopiero po 1956 roku[3].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Był ojcem Janusza, twórcy Panoramy plastycznej dawnego Lwowa, oraz stryjem Michała, znanego architekta i konserwatora zabytków.
Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]
Wkład w rozwój psychologii[edytuj | edytuj kod]
Uważany jest za jednego z najwybitniejszych polskich psychologów. Był autorem pierwszych, wielokrotnie wznawianych i rozszerzanych polskich podręczników do psychologii, które odegrały istotną rolę w polskiej psychologii okresu międzywojennego. Jego oryginalna teoria psychologiczna to kratyzm (od gr. kratos – siła), uzasadniająca zmiany stanów emocjonalnych jednostki dążeniem do uzyskania poczucia mocy. Jako jeden z nielicznych na świecie, Witwicki wprowadził zagadnienie religijności do podręcznika psychologii. Mimo niekonfesyjnego charakteru poglądów, przyznał poczuciu religijnemu kluczową rolę w światopoglądzie. W skład tego poczucia wchodzą: podobne do opisanego przez Rudolfa Otto poczucie świętości, antropocentryczne i antropomorficzne poczucie świata (obejmujące potrzebę wiary w nieśmiertelność osobistą) oraz magiczne pojmowanie zjawisk i związków między nimi. Opublikowana przed drugą wojną światową jedynie we Francji Wiara oświeconych (1939) jest studium teoretycznym i empirycznym z psychologii religii. Zawiera ona zręby teorii wiary religijnej, zilustrowane materiałami z przeprowadzonych osobiście przez jej autora badań empirycznych. Istotą wiary religijnej jest jej supozycyjny charakter. Jako "przekonanie na niby", wiara taka jest stopniowalna, od nieomal pewności do prawie całkowitego zwątpienia. W pierwszym przypadku typ religijności może być nazwany ortodoksyjnym. Pozostałe typy to religijność subiektywna (selektywna) i religijność symboliczno-alegoryczna. Osoby pierwszego i drugiego typu mają trudności z godzeniem przekonań religijnych z wiedzą naukową (tzw. paraliż logiczny) i z rozstrzyganiem dylematów moralnych (tzw. paraliż moralny).
Tłumaczenia dzieł Platona[edytuj | edytuj kod]
Był znawcą kultury starożytnej, autorem wybitnego literacko i głęboko zakorzenionego w polskiej kulturze przekładu niemal całości dzieł Platona (z komentarzami). W 1909 roku wydany został pierwszy z przetłumaczonych dialogów Platona (Uczta). Witwicki do końca życia zajmował się tłumaczeniem i objaśnianiem dzieł Platona. Przekłady te, mimo niespecjalistyczności filozoficznej i filologicznej, uznaje się za doskonałe pod względem psychologicznego realizmu, plastyczności, przystępności, obrazowości i konkretności.
Filozofia[edytuj | edytuj kod]
Mimo zasadniczo humanistycznej orientacji jego badań, jest on zaliczany do grona myślicieli związanych ze szkołą lwowsko-warszawską.
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
Książki i audycje[edytuj | edytuj kod]
- Z psychologii stosunków osobistych (1907)
- W sprawie przedmiotu i podziału psychologii (1912)
- Psychologia do użytku słuchaczów wyższych szkół naukowych t. 1–2 (1925–1927)
- Zarys psychologii (1928)
- Wiadomości o stylach (1934)
- Rozmowa o jedności prawdy i dobra (1936)
- Przechadzki ateńskie (cykl audycji radiowych 1939, wyd. 1947)
- Platon jako pedagog (1947)
- O widzeniu przedmiotów (1954)
- Pogadanki obyczajowe (1957)
- Wiara oświeconych (Paris 1939: Alcan; wydania polskie: 1959, 1980)
Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Dobra Nowina według Mateusza i Marka – tłum. ewangelii Mateusza i Marka (1958)
- Dialogi Platona
- Lukian z Samosaty, Dialogi wybrane (Wr. 1949);
- Uczta (Lwów 1909, Kęty 2002);
- Fajdros (Lwów 1918, Kęty 2002);
- Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton (Lwów 1920, Kęty 2002);
- Hippiasz Mniejszy. Hippiasz Większy. Ion (Lwów 1921, Wwa 1958);
- Gorgiasz (Lwów 1923, Wwa 1958);
- Protagoras (Lwów 1923, Wwa 1991);
- Fedon (Lwów 1925, Wwa 1958, Kęty 2002);
- Menon (Wwa 1935, 1959);
- Teajtet (Wwa 1936, 1959);
- Charmides i Lizys (Wwa 1937, 1959);
- Laches (Wwa 1937, 1958);
- Fileb (Wwa 1938, Kęty 2002);
- Państwo (I–II, Wwa 1948, 1991);
- Timaios. Kritias (Wwa 1951, Kęty 2002);
- Sofista. Polityk (Wwa 1956, Kęty 2002);
- Eutydem (Wwa 1957); Państwo. Z dodatkiem siedmiu ksiąg Praw (Wwa 1958; Państwo. Prawa (VII ksiąg), Kęty 19982, 2004
- Protagoras (Wwa 1958, 1991);
- Parmenides (Wwa 1961);
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ O nas – Wydział Psychologii UW
- ↑ Andrzej Nowicki "Witwicki" Wiedza Powszechna, Warszawa 1982
- ↑ Teresa Rzepa "Psychologia Władysława Witwickiego" Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1991
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Lipsku
- Polscy historycy filozofii
- Teoretycy sztuki
- Polscy psycholodzy
- Polscy religioznawcy
- Polscy tłumacze literatury greckiej
- Wykładowcy Uniwersytetu Lwowskiego
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Urodzeni w 1878
- Zmarli w 1948
- Polscy tłumacze Biblii
- Ludzie urodzeni w Lubaczowie
- Wykładowcy Uniwersytetu Warszawskiego