Graniczna Placówka Kontrolna Kuźnica
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 2005 (przekształcenia) |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Kuźnica |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
6 Oddział OP (1945-1946) |
Graniczna Placówka Kontrolna Kuźnica – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy ze Związkiem Radzieckim.
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kuźnicy – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Republiką Białoruską.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1945 Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy 51 przejściowych punktów kontrolnych[b]. W 1945 został utworzony Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny I kategorii o etacie nr 8/10[1]. Nosił numer 20[2]. Obsada PPK składała się z 33 żołnierzy i 3 pracowników cywilnych[3]. 1 kwietnia 1948 przemianowano pododdział na Graniczną Placówkę Kontrolną Ochrony Pogranicza nr 28 Kuźnica (28 GPK OP Kuźnica)[2] i funkcjonowała w strukturach 11 Brygady OP[4]. Od 1950 w ramach 22 Brygady WOP[5], a potem 22 Białostockiego Oddziału WOP[6].
Graniczna Placówka Kontrolna Kuźnica została utworzona w 1953 w Chreptowcach[7]. Rozkazem organizacyjnym z 16 czerwca 1956 dowódca Wojsk Wewnętrznych zarządził reorganizację Wojsk Ochrony Pogranicza. Na mocy niniejszego rozkazu rozwiązano 22 Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza wraz ze wszystkimi podległymi pododdziałami. W jej miejsce utworzono dwie samodzielne jednostki: Grupę Manewrową Wojsk Ochrony Pogranicza i Samodzielny Oddział Zwiadowczy Wojsk Ochrony Pogranicza. W skład Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego Wojsk Ochrony Pogranicza weszła Graniczna Placówka Kontrolna Kuźnica. W kwietniu 1957 na bazie 22 Brygady WOP, sformowano 22 Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza w którego skład weszła graniczna placówka kontrolna. W listopadzie 1959 nadano 22 Oddziałowi nazwę regionalną: 22 Białostocki Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza[8].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy[9]. 15 października 1965 GPK weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej[10][11] i kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[12].
W 1968 GPK została przeniesiona do Kuźnicy[7].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[13].
Na mocy zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 29 stycznia 1976 zniesiono 22 Białostocki Oddział, a w jego miejsce utworzono Podlasko-Mazurską Brygadę WOP i GPK Kuźnica weszła w jej struktury[8][14], tak funkcjonowała do 15 maja 1991[15].
- Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Kuźnica weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej w Białymstoku[16] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kuźnicy.
W ramach reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego 2 stycznia 2003 ochraniany przez strażnicę Straży Granicznej w Sokółce (Strażnica SG w Sokółce) odcinek granicy wraz z obsadą etatową, przejęła Graniczna Placówka Kontrolnej Straży Granicznej w Kuźnicy[c][17].
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kuźnicy funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[d] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Kuźnicy (PSG w Kuźnicy).
Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]
W 2002 po stronie białoruskiej na długości 157 km ochraniał granicę Grodzieński Oddział Wojsk Pogranicznych[18].
Podległe przejścia graniczne[edytuj | edytuj kod]
- Kuźnica Białostocka-Bruzgi (drogowe)
- Kuźnica Białostocka-Grodno (kolejowe)[17].
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
- 1994 – Funkcjonariusze GPK SG w Kuźnicy udaremnili wywóz 300 pojazdów na przejściu granicznym Kuźnica Białostocka-Bruzgi[19].
- 1996 – październik, w wyniku wspólnych działań prowadzonych przez Wydział do Walki z Zorganizowaną Przestępczością KWP oraz funkcjonariuszy Inspektoratu SG zostało zatrzymanych 9 funkcjonariuszy z GPK SG w Kuźnicy. Prawdopodobnie wszyscy zamieszani byli w ułatwianie przemytu kradzionych samochodów[19].
Sąsiednie strażnice[edytuj | edytuj kod]
- Strażnica SG w Nowym Dworze ⇔ Strażnica SG w Krynkach – 02.01.2003[17]
- Strażnica SG w Nowym Dworze ⇔ Strażnica SG w Szudziałowie – 03.10.2003[20].
Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Powojewski (23.09.1959–07.09.1961)[10]
- mjr Zdzisław Powojewski (04.08.1962–31.10.1968)[10][21]
- mjr Feliks Massalski[21]
- mjr Preis[21]
- mjr/ppłk Edward Bednarczyk[21] (był 01.01.1991)[22]
- Komendanci GPK SG:
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1991 graniczna placówka kontrolna Straży Granicznej.
- ↑ Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 (Prochwicz 2011 ↓, s. 123).
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ASGran., sygn. 217/32 ↓.
- ↑ a b Historia BOWOP ↓, s. 34-38.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny pododdziałów WOP ↓, s. 8.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 94.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 95.
- ↑ a b Placówka Straży Granicznej w Kuźnicy. [w:] Podlaski Oddział SG [on-line]. podlaski.strazgraniczna.pl. [dostęp 2020-02-29]. (pol.).
- ↑ a b muzeumsgb ↓.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ a b c Zdzisław Powojewski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-28]. (pol.).
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 22–23.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 97.
- ↑ Nikołajuk 2014 ↓, s. 78–79,94.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 290.
- ↑ a b c muzeumsga ↓.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 106.
- ↑ a b Szczepański 2000 ↓, s. 60.
- ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 149.
- ↑ a b c d Jarmoliński 2013 ↓, s. 167.
- ↑ Nikołajuk 2014 ↓, s. 78-79, 94.
- ↑ Nikołajuk 2014 ↓, s. 84-85, 95.
- ↑ Zbigniew Awdziej. Moja przygoda z mundurem trwa już 24 lata. [w:] InfoSokółka [on-line]. infosokolka.pl. [dostęp 2020-02-29].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej w latach 1989-2004. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół D WOP, sygn.217/32, k.56-60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945
- Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw. Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne - Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945 – 1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
- Jan Nikołajuk: Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku. W: Biuletyn 3/2014. T. Z historii Ochrony Granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie, 2014, s. 73-96. ISSN 1492–2505. (pol.).
- Wydział Prezydialny Wydział Prezydialny Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Podlaski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27]. (pol.).
- Sławomir Żurawlow: Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945-2014. Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945-1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Podlasko-Mazurska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27]. (pol.).
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Rodowód | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Placówki SG |
| ||||
| Strażnice SG /rozformowane/ | |||||
| Graniczne placówki kontrolne /rozformowane/ |
- Graniczne placówki kontrolne Wojsk Ochrony Pogranicza
- Kuźnica
- GPK Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP
- Pododdziały Białostockiego Oddziału WOP
- Przejściowe punkty kontrolne
- Graniczne placówki kontrolne Straży Granicznej
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1945
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 2005