Karpacka Brygada WOP
 Emblemat brygady | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Sformowanie |
1 stycznia 1958 |
| Rozformowanie |
16 maja 1991 |
| Nazwa wyróżniająca |
Karpacka |
| Tradycje | |
| Rodowód |
9 Oddział OP |
| Kontynuacja |
Karpacki Oddział SG |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Władysław Rybacki |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
Nokturn[a] |
| Dyslokacja |
Nowy Sącz |
| Formacja | |
Karpacka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza (KaB WOP) – zlikwidowana brygada Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Sformowana jako 3 Karpacka Brygada WOP na bazie 3 Brygady WOP na podstawie zarządzenia MSW nr 075/58 z 22 kwietnia 1958. Sztab brygady stacjonował w Nowym Sączu[1]. W 1961 dowództwo miało kryptonim Nokturn.
W 1962 wprowadzono nowy plan mobilizacyjny PM–62. Zakładał on na wypadek wojny znaczne rozwiniecie jednostki. Zgodnie z etatem czasu „P”, na dzień 1 lipca 1965 Brygada liczyła 1201 żołnierzy, a etat czasu „W” przewidywał 3030 żołnierzy[2]. W ramach zadań mobilizacyjnych jednostka formowała 2 zapasowy batalion WOP i komendę garnizonu Nowy Sącz z plutonem ochrony[2].
W 1976, przechodząc na dwuszczeblowy system dowodzenia, rozformowano bataliony Wojsk Ochrony Pogranicza: Sanok, Nowy Sącz, Nowy Targ i Żywiec, podporządkowując strażnice WOP bezpośrednio pod sztab dowódcy brygady. W ich miejsce utworzono placówki zwiadu i kompanie odwodowe. Jednocześnie brygada zmieniła nazwę na Karpacka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza[3].
W lipcu 1983 w strukturach Karpackiej Brygady WOP odtworzono bataliony graniczne WOP w: Sanoku i Nowym Targu[4], w strukturach których funkcjonowały strażnice WOP[3].
Karpacka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza funkcjonowała do 15 maja 1991[3].
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Karpacką Brygadę WOP w Nowym Sączu istniejącej według etatu nr 44/086 o stanie osobowym na okres „W” 1497 żołnierzy i 57 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 1041 żołnierzy i 64 pracowników cywilnych[5]. Na jej bazie powstał oddział Straży Granicznej: Karpacki Oddział Straży Granicznej[6]. Oddziałowi została przydzielona nazwa związana z regionem, w którym działała[b].
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Orkiestrę Reprezentacyjną WOP w Nowym Sączu istniejącą według etatu nr 44/0122 o stanie osobowym na okres „W” 57 żołnierzy oraz na okres „P” 57 żołnierzy[7]. Na jej bazie powstała Orkiestra Reprezentacyjna SG w Nowym Sączu[8].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Struktura organizacyjna[1]:
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- 264 batalion WOP – Sanok
- 32 batalion WOP – Nowy Targ
- 34 batalion WOP – Żywiec.
W 1990 skład Karpackiej Brygady WOP przedstawiał się następująco[9]:
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- strażnica WOP Wetlina
- strażnica WOP Roztoki
- strażnica WOP Łupków
- strażnica WOP Komańcza
- strażnica WOP Jaśliska
- strażnica WOP Barwinek
- strażnica WOP Ożenna
- strażnica WOP Gładyszów
- strażnica WOP Wysowa
- strażnica WOP Tylicz
- strażnica WOP Muszyna
- strażnica WOP Piwniczna
- strażnica WOP Szlachtowa
- batalion graniczny WOP w Nowym Targu
- Graniczna Placówka Kontrolna Barwinek (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Muszyna (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Piwniczna (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Chyżne (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Kraków-Balice (lotnicza)
- Grupa Operacyjna Zwiadu WOP Sanok
- Grupa Operacyjna Zwiadu WOP Muszyna
- Grupa Operacyjna Zwiadu WOP Zakopane.
Kadra brygady[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy brygady[10]
- ppłk Władysław Rybacki – do 15 grudnia 1959
- płk Bronisław Wąsowski – do 28 lipca 1963
- płk Henryk Grabowski – do 10 kwietnia 1970
- płk Marian Opałko – do 15 lutego 1973
- płk Bronisław Wąsowski – do 12 maja 1978
- płk Józef Milejski – do 1 sierpnia 1978
- płk Stanisław Siemaszko – do 25 marca 1985
- płk Tadeusz Kulej – do 2 marca 1991.
Kierownicy sekcji KRG[11]
- kpt. Bolesław Król
- ppłk Antoni Kopacz
- ppłk Alfred Lipka
- mjr Jacek Sitarz
- ppłk Jan Zawadzki
- ppłk Bogusław Surdy.
Przekształcenia[edytuj | edytuj kod]
9 Oddział Ochrony Pogranicza → 9 Krakowski Oddział WOP → 19 Brygada Ochrony Pogranicza → 3 Brygada WOP → 3 Karpacka Brygada WOP → Karpacka Brygada WOP → Karpacki Oddział SG → Śląsko-Małopolski Oddział SG → Karpacki Oddział SG.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 134.
- ↑ a b Goryński 2021 ↓, s. 185.
- ↑ a b c muzeumsg-1 ↓.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 196.
- ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 stycznia 2020 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Straży Granicznej (Dz.U. 2020. poz. 305). dziennikustaw.gov.pl, 2020-02-26. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 198.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 200.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 544.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 136.
- ↑ Jarmoliński 2013 ↓, s. 157.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
- Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
- Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990–Karpacka Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-02-04]. (pol.).