Strażnica WOP Łupków

Strażnica WOP Łupków

Strażnica SG w Łupkowie

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	11 grudnia 2003 (przemianowanie)
Tradycje
Rodowód	172 strażnica WOP
Organizacja
Dyslokacja	Stary Łupków Nowy Łupków
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	38 komenda odcinka Krośnieńska Komenda WOP 41 sb OP 1 Brygada WOP 264 batalion WOP BiB WOP bg KaB WOP w Sanoku Bieszczadzki Oddział SG Karpacki Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Łupków – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Granica polsko-słowacka, tablica informacyjna GRANICA PAŃSTWA, rej. Stary Łupków – Przełęcz Łupkowska (sierpień 2022)

Strażnica Straży Granicznej w Łupkowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Słowacką.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 38 komendy odcinka Komańcza jako 172 strażnica WOP (Łupków) o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego.

W marcu 1947 sformowano Krośnieńską Komendę WOP w Krośnie w skład której została włączona Strażnica WOP Łupków.

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 172 strażnica OP Łupków została włączona w struktury 41 samodzielnego batalionu Ochrony Pogranicza w Krośnie, a w 1950 1 Brygady WOP w Krośnie.

W 1952, w związku z rozformowaniem 1 Brygady WOP w Krośnie, odcinek i pododdziały przejęła 26 Brygada WOP w Przemyślu, na bazie rozformowanego 35 batalionu OP sformowano 264 batalion WOP w Baligrodzie, i włączono w jego struktury też strażnicę w Łupkowie, która miała numer 172 w skali kraju.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic, a strażnica WOP Łupków III kategorii otrzymała nr 172 w skali kraju, w strukturach 264 batalionu WOP. W 1957, w 3 Brygadzie WOP w Nowym Sączu przeformowano 18 strażnic WOP w placówki WOP, w tym strażnicę WOP w Łupkowie. 1 stycznia 1960 była jako 31 placówka WOP Łupków kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku 3 Brygady WOP w Nowym Sączu. 1 stycznia 1964 była jako 25 placówka WOP Komańcza kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku.

1 września 1989 strażnica WOP Łupków lądowa została przekazana z Bieszczadzkiej Brygady WOP i włączona w struktury batalionu granicznego Karpackiej Brygady WOP w Sanoku Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Łupkowie weszła w podporządkowanie Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu i przyjęła nazwę strażnica Straży Granicznej w Łupkowie.

W wyniku zmian organizacyjnych w Bieszczadzkim Oddziale Straży Granicznej, 11 grudnia 2003 strażnica SG w Łupkowie została przemianowana na Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Łupkowie.

Ochrona granicy

W 1963 rozformowano placówkę WOP Wola Michowa kategorii II, a jej odcinek przekazano placówkom WOP Łupków i Roztoki.

W 1976, po uruchomieniu kursów pociągów towarowych na linii kolejowej nr 107 Łupków–Palota (po 1981, kiedy to ruch na tej trasie znów wstrzymano), załoga strażnicy wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów i pociągów bezpośrednio w przejściu granicznym:

• Łupków-Palota (kolejowe).

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

Granica polsko-słowacka, drogowskaz w Maniowie do przejścia granicznego w Balnicy (marzec 2006)

Funkcjonariusze strażnicy wykonywali kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściach granicznych:

• Łupków-Palota (kolejowe) (od 1996)
• Balnica-Osadné (turystyczne) od 1.07.1999.

Działania zbrojne

25 marca 1946 oddziały UPA zaatakowały strażnicę i posterunek straży kolejowej w Łupkowie; atak odparto, lecz wojska wraz z ludnością narodowości polskiej, wobec braku możliwości dalszej obrony, przeszły na stronę słowacką.

Zasięg terytorialny

W 1960 roku 31 placówka WOP Łupków II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej z Czechosłowacją o długości 16000 m od znaku granicznego nr I/73, do znaku granicznego nr I/100.

Straż Graniczna:

Granica polsko-słowacka, znak gran. nr I/68 (sierpień 2022)

Z chwilą utworzenia Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej 16 maja 1991 strażnica SG w Łupkowie ochraniała odcinek granicy państwowej z Czechosłowacją od znaku granicznego nr I/51 do znaku gran. nr I/97.

• Linia rozgraniczenia ze:

1. strażnicą SG w Cisnej: znak gran. nr I/51, dalej granicą gmin Cisna i Baligród oraz Komańcza do góry Chryszczata.
2. strażnicą SG w Komańczy: znak graniczny nr I/97, wyłącznie Duszatyn, punkt triangulacyjny 829,9, dalej granicą gmin Zagórz oraz Komańcza.

Strażnice sąsiednie

• 171 strażnica WOP Bolnica ⇔ 173 strażnica WOP Radoszyce – 1946
• 171 strażnica OP Wola Michowa ⇔ 173 strażnica OP Radoszyce – 1949
• 171 strażnica WOP Wola Michowa kat. IV ⇔ 173 strażnica WOP Radoszyce kat. II – 15.03.1954
• 32 placówka WOP Wola Michowa kat. II ⇔ 30 placówka WOP Radoszyce kat. II – 1.01.1960
• 26 placówka WOP Roztoki kat. II ⇔ 24 placówka WOP Komańcza kat. II – 1.01.1964
• strażnica WOP Cisna Lądowa ⇔ strażnica WOP Komańcza Lądowa – 1990

Straż Graniczna:

• strażnica SG w Cisnej ⇔ strażnica SG w Jaśliskach – 16.05.1991.

Komendanci/dowódcy strażnicy

• por. Piotr Dudycz (był w 1945)
• por. Tadeusz Kraszewski (1.05.1960–22.05.1962)
• Andrzej Kamiński p.o. (21.12.1976–1.01.1978)
• kpt. Adam Kawałek (1983–1989)
• kpt. Jerzy Kukla 

Komendanci strażnicy SG:

• ppor. SG Bogdan Pilecki (od 16.05.1991).

Zobacz też

• Placówka Straży Granicznej I linii „Łupków”.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Piotr Kozłowski: Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej im. płk. Jana Tomasza Gorzechowskiego w Przemyślu. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Piotr Kozłowski. Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej w świetle liczb i danych statystycznych (2002–2006), Co na granicy. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2008, s. 77–106, 2008. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. ISSN 1492-2505. (pol.). 
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Książka obsady etatowej Bieszczadzkiej Brygady Wojsk Obrony Pogranicza, 1988–1991. Archiwum Straży Granicznej. Szczecin..