4 Brygada WOP
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 stycznia 1951 |
| Rozformowanie |
1 stycznia 1958 |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
4 listopada 1946 |
| Rodowód | |
| Kontynuacja |
4 Górnośląska Brygada WOP |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Michał Hakman |
| Ostatni |
płk Bolesław Bonczar |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Kryptonim |
Pejzaż |
| Dyslokacja |
Gliwice ul. Nowotki 56 |
| Formacja | |
| Podległość | |
4 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza – zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
4 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza JW 2445[2] została sformowana 1 stycznia 1951 na bazie 21 Brygady Ochrony Pogranicza, na podstawie rozkazu MBP nr 043/org z 3 czerwca 1950[3] z podległością Dowództwu WOP. Nowa numeracja batalionów i brygad weszła w życie z dniem 1 stycznia 1951[4]. Sztab brygady stacjonował w Gliwicach ul. Nowotki obecnie Daszyńskiego 56. 1 lipca 1952 Dowództwo WOP przyjęło od komend wojewódzkich MO całokształt spraw związanych z zaopatrzeniem kwatermistrzowskim brygad, a te z kolei pododdziałów granicznych. Od tego czasu wojska ochrony pogranicza stały się w pełni samodzielne i niezależne w sprawach gospodarczych[5].
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/14 , na dzień 1 listopada 1954 brygada liczyła 3144 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 352/11 przewidywał 3982 żołnierzy[6].
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/35 , na dzień 1 sierpnia 1957 brygada liczyła 2939 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 0352/23 przewidywał 3832 żołnierzy[7].
Rozformowana 1 stycznia 1958. Na jej bazie powstała 4 Górnośląska Brygada WOP.
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Skład organizacyjny 4 Brygady WOP podano za: Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, s. 39–40.
- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- 41 batalion WOP – Ustroń i 5 strażnic w 1956 przekazany pod komendę 3 Brygady WOP w Nowym Sączu[a]
- 42 batalion WOP – Cieszyn i 4 strażnice
- 43 batalion WOP – Racibórz i 5 strażnic
- 44 batalion WOP – Głubczyce i 6 strażnic
- 45 batalion WOP – Prudnik i 5 strażnic
- 46 batalion WOP – Paczków i 5 strażnic w sierpniu 1954 przekazany pod komendę 5 Brygady WOP w Kłodzku[b].
- Graniczne Placówki Kontrolne (GPK):
- Cieszyn – kolejowa i drogowa
- Zebrzydowice – kolejowa
- Chałupki – drogowa
- Głuchołazy – kolejowa.
Stan osobowy wynosił 3378 wojskowych[8].
Sztandar brygady[edytuj | edytuj kod]
Wręczenie sztandaru dla poprzednika brygady – Katowickiego Oddziału WOP nr 10 odbyło się 4 listopada 1946. W uroczystości udział wzięli m.in.: minister obrony narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, minister hutnictwa Hilary Minc, wojewoda śląski gen. bryg. Aleksander Zawadzki, dowódca Okręgu Wojskowego IV gen. Stanisław Popławski oraz szef Departamentu WOP gen. bryg. Gwidon Czerwiński[9].
Na lewej stronie płatu sztandaru, w dolnym prawym rogu, na tarczce znajduje się czterowierszowy napis: „C.Z.P. (HUTNICZEGO) 24.XI.1946”[9].
W drzewce sztandaru gwoździe pamiątkowe wbijali m.in.: gen. Marian Spychalski, minister Eugeniusz Szyr, Generalny Dziekan Wojska Polskiego ks. płk Stanisław Warchałowski, wicewojewoda śląski płk Jerzy Ziętek, płk Redlich, płk Kuczyński oraz przedstawiciele kopalń „Pokój”, „Kościuszko”, „Bankowa” i „Mała Panew”[9].
Pomimo reorganizacji i zmiany nazwy jednostki, na sztandarze nie dokonywano żadnych poprawek. Sztandar został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego 1 lipca 1963[9].
Żołnierze brygady[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy brygady[edytuj | edytuj kod]
Dowódców 4 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza podano za: Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. s. 11.
- ppłk Michał Hakman (01.08.1950–30.06.1953)[10]
- ppłk Stanisław Czesławski (01.07.1953–15.09.1955)
- ppłk Teofil Bielecki (16.09.1955–08.02.1957)
- ppłk Eugeniusz Gumbarewicz p.o. (09.02.1957–01.09.1957)
- płk Bolesław Bonczar (02.09.1957–31.12.1957).
Podoficerowie[edytuj | edytuj kod]
- st. sierż. Jan Kępa.
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1950 – brygada otrzymała pierwszą aparaturę kinową. Ruchome kina objazdowe zaczęły docierać do strażnic i GPK[11].
- 1951 – 13 marca doszło do dezercji sześciu żołnierzy, trzech z 223 strażnicy WOP Zwierzynie i trzech z 222a strażnicy WOP Pokrzywna oraz praczką, pod dowództwem i z inicjatywy sierż. Jana Kępy zastępcy dowódcy ds. specjalnych 222a strażnicy WOP Pokrzywna 45 batalionu WOP Prudnik. Dezerterów ujęto na terytorium Czechosłowacji, a następnie skazano na kary więzienia, a sierż. Kępę na karę śmierci, którą wykonano w Areszcie Śledczym w Bytomiu[12].
- 1952 – powstała w brygadzie orkiestra co dało nowe, większe możliwości rozwoju amatorskiej twórczości artystycznej[13].
- 1956 – 2 maja dowództwo Brygady na odcinku 41 batalionu WOP Ustroń, zorganizowało pod namiotami, sezonową strażnicę WOP z kadry zawodowej i żołnierzy służby zasadniczej 45 batalionu WOP Prudnik (dowódcą strażnicy był ppor. Edward Karpiuk), na płaskowyżu Soszów w celu zapobieżenia istniejącemu w tym rejonie przemytowi. Strażnica realizowała zadania pomiędzy szczytami „Czantoria”-„Stożek”, z bazą wyjściową w miejscowości Wisła. W czerwcu, w wyniku rykoszetu (teren górzysty, kamienie) po oddaniu serii strzałów ostrzegawczych z pistoletu maszynowego przez żołnierzy strażnicy, doszło do spowodowania zranienia w mosznę przemytnika, miejscowego górala[14].
- 1956 – koniec czerwca–początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[16].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie DWW nr 013/WW z dnia 16.06.1956 (Żurawlow 2011 ↓, s. 39–40).
- ↑ Rozkaz MBP nr 012/WW z dnia 31.08.1954 (Żurawlow 2011 ↓, s. 40).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 143.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 10.
- ↑ Goryński 2021 ↓, s. 169.
- ↑ Goryński 2021 ↓, s. 174.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d Niedziela 1995 ↓, s. 14.
- ↑ Michał Hakman. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2016. (pol.).
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 40.
- ↑ Kudasiewicz 2005 ↓, s. 10.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 39.
- ↑ Kudasiewicz 2004 ↓, s. 10.
- ↑ Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. (pol.).
- ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach. Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Ale co na to powie moja stara. „Tygodnik Prudnicki”. 1(684), s. 10, 2004-01-07. ISSN 1231-904X.
- Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (45) Sylwetki dowódców jedn. WOP – kpt. Franciszek Gajdemski. „Tygodnik Prudnicki”. 23(758), s. 10, 2005-06-08. ISSN 1231-904X.
- Tadeusz Niedziela. Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. „Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP”, s. 14, 1995-06.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
