1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
 Zobacz też: 1 Nowosądecka Drużyna Wędrownicza „Czarna Jedynka” im. Stefana Czarnieckiego w Nowym Sączu
Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta
Organizacja harcerska

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

Rodzaj jednostki

Szczep

Jednostka nadrzędna

Okręg Mazowiecki ZHR (stan w 2022 roku)[1]

Jednostki podległe

1 Warszawska Drużyna Harcerzy, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, 1 Warszawska Drużyna Harcerek „Achaja”, Samodzielny Zastęp „Bastion” (stan w 2013 roku)[2][3]

Rok powstania
pierwszych drużyn

1911

Komendant (przewodniczący)

phm. Maciej Górski HR (2013 rok)[4]

Adres siedziby

ul. Wiktorska 30/32, 02-587 Warszawa (lokalizacja w drugiej połowie XX wieku, w siedzibie VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana)[5]

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Ziemia52°12′00,5″N 21°00′53,8″E/52,200139 21,014944
Strona internetowa
Polscy skauci w drodze na zlot w Birmingham (1913), w którym uczestniczyło kilku członków „Czarnej Jedynki”

1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka” (później Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta[1]) – jedna z najstarszych polskich drużyn harcerskich założona w 1911, od 1919 w Gimnazjum, a potem VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w Warszawie[6]. Od 1918 jedna z drużyn Związku Harcerstwa Polskiego[7], od 1989 w strukturach Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[6]. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku przekształcona w szczep złożony z kilku drużyn, od 1964 również żeńskich[8][9].

W 1981 roku szczep wszedł w skład Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej[5].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Okres 1911–1920[edytuj | edytuj kod]

Na przełomie 1910 i 1911 roku Stefan Pomarański założył w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[a] konspiracyjną drużynę skautową, na której patrona wybrano Romualda Traugutta[10]. Na znak żałoby po straceniu dyktatora powstania styczniowego harcerze 1 WDH nosili czarne chusty, stąd znani byli w Warszawie jako „Czarna Jedynka”[6]. W latach 1911–1917 członkami drużyny byli m.in. Alojzy Pawełek[7], Zygmunt Pomarański[11], Wojciech Stpiczyński[12], Ignacy Wądołkowski[13], Aleksander Hauke-Nowak, Stanisław Sienkiewicz, Stanisław Gliński, Maksymilian Łebkowski[14] i Henryk Niezabitowski[15]. W 1913 roku kilku członków uczestniczyło w zlocie skautów w Birmingham[16]. Część ówczesnych skautów „Czarnej Jedynki” walczyła później w Legionach Polskich i Legii Akademickiej, wstąpiła do Wojska Polskiego[7][16].

W 1916 roku drużyna liczyła 6 plutonów, w 1917 roku 3 plutony po 3–4 zastępy w każdym, w styczniu 1918 jeden pluton, jesienią 1918 roku początkowo 5 plutonów, następnie 3 plutony (125 osób)[14]. W listopadzie 1918 roku, w okresie odzyskania przez Polskę niepodległości, harcerze 1 WDH patrolowali z bronią w ręku wyznaczoną im warszawską dzielnicę Powiśle[14][b]. Wakacje 1920 roku drużyna spędziła na obozie pod Łomżą, lecz w połowie lipca „rozleciała się”, ponieważ wszyscy harcerze wstąpili do wojska, by walczyć z bolszewikami w wojnie polsko-bolszewickiej[17].

Okres 1920–1939[edytuj | edytuj kod]

W następnych latach działalność drużyny była coraz lepiej zorganizowana i 1 WDH wysunęła się na czołowe miejsce w Warszawskiej Chorągwi ZHP[14][18]. W czasie wakacji 1927 roku założyła stały 40-dniowy obóz pod namiotami i szałasami w Morgownikach nad Narwią koło Nowogrodu[14]. W czasie obozu uporządkowano zaniedbane mogiły bratnie studentów ochotników poległych w walkach z bolszewikami, a następnie uroczyście złożono hołd bohaterom[14]. Do 1 WDH należało około jednej trzeciej uczniów Państwowego Gimnazjum im. Tadeusza Reytana (dawnego Gimnazjum Mariana Rychłowskiego), a drużynowymi byli podharcmistrzowie wychowankowie szkoły, studenci wyższych uczelni[18].

W 1927 roku powstała „Gromada Rekinów” jako zastęp starszoharcerski, a w 1928 roku Zrzeszenie Starszoharcerskie „Czarne Żubry”[14]. Rozkazem Komendy Chorągwi Warszawskiej ZHP z dnia 16 lutego 1929 drużyna otrzymała nazwę „Czarnej Jedynki” i od tej chwili jej oficjalna nazwa brzmiała: Pierwsza Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”[7]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego członkami drużyny byli m.in. Czesław Foryś[19], Tadeusz Koszarowski[20], Julian Łukaszewicz[14], Tadeusz Ptaszycki[21] i Jan Rolewicz[22].

Okres od 1939 do współczesności[edytuj | edytuj kod]

Lata 1939–1968[edytuj | edytuj kod]

  • 1939–1945 – w czasie okupacji niemieckiej uczniowie konspiracyjnego Gimnazjum im. Tadeusza Reytana utworzyli tajną drużynę harcerską „Czarna Jedynka”, walczyli w Szarych Szeregach i batalionie „Zośka”[7]. W konspiracji zbrojnej działali m.in. Andrzej Błędowski[23], Juliusz Bogdan Deczkowski[7], Jerzy Horczak[24], Tytus Karlikowski, Zbigniew Rosner i Mirosław Szymanik[7].
  • 1945 – wznowienie jawnej pracy przez drużynę[25].
  • 1949 – rozwiązanie drużyny przez harcerzy, ponieważ groziło jej wcielenie do Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej[25].
  • 1957 – 27 lutego 1957 roku „Czarną Jedynkę” reaktywowano[25]. Pierwszymi drużynowymi zostali Andrzej Janowski „Soda" i Janusz Ankudowicz „Fernando”, a opiekunem szczepu nauczyciel geografii w Liceum im. Tadeusza Reytana, harcerz Stanisław Zawadzki „Zorro”[8] (właściwie Stanisław Rogala-Zawadzki, 1926–1987, dawny żołnierz Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa i batalionu KB „Sokół”, odznaczony Krzyżem Walecznych)[26][27].
  • 1957–1962 – harcerze „Czarnej Jedynki” uczestniczyli w akcji Warmia i Mazury[8]. Według Ładysława Nekandy-Trepki, maturzysty z 1959 roku: „To była inicjatywa starszoharcerskiej drużyny akademickiej. Chodziło o odbudowywanie strat, które poniosła Polska na skutek działania komunistów i SB, chodziło o przekonywanie autochtonów do polskości. Jeździliśmy tam, by pomagać w pracach polowych, ja sam jednego roku prowadziłem we wsi przedszkole, organizowaliśmy ogniska, chodziliśmy czwórkami do kościoła”[25].
  • 1962 – drużyna początkowo została rozwiązana, a następnie reaktywowana jesienią 1962 roku przez trzech maturzystów z 1960 roku, Marka Barańskiego, Lesława Dmowskiego i Jerzego Kijowskiego[8]. Według relacji Marka Barańskiego: „Doszliśmy do wniosku, że zmienia się tak sytuacja w harcerstwie, że prowadzenie drużyny jest niemożliwe. Zmieniał się system, wprowadzano te metody Kuronia, walterowskie i nam się to tak nie podobało, że rozwiązaliśmy drużynę. A po roku doszedłem do wniosku, że można prowadzić drużynę. Z Jerzym Kijowskim odtworzyliśmy drużynę. (...) Wewnątrz drużyny czuliśmy się tak, jakby nie było komunizmu”[25]. W „Czarnej Jedynce” w konspiracji przed władzami zachowano dawne stopnie harcerskie i wysokie kryteria ich zdobywania[8].
  • ok. 1963 – stworzono krąg „Piklingi”, w którym działali Janusz Kijowski i Grzegorz Tsu[8].
  • 1968 – wyremontowano pełnomorski jacht „Zjawa”, po czym odbył się rejs po Adriatyku[25] (w sierpniu 1970 roku, z udziałem drużyny żeglarskiej „Wiking”)[8].

Pod koniec lat 60. w ramach „Czarnej Jedynki” zaczęły działać Harcerska Rozgłośnia Muzyczna, współzałożona przez Przemysława Gintrowskiego (z rockowymi audycjami muzycznymi nadawanymi przez głośniki)[28], Klub Motorowy (z własną „nyską” i motocyklami) oraz kluby krótkofalowców SP5KOH i SP5ZHM[29]. W tym okresie drużyną kierowała grupa instruktorów: Marek Barański, Janusz Kijowski, Wojciech Onyszkiewicz (przyszły członek KOR-u), Piotr Naimski (przyszły członek KOR-u) i Antoni Macierewicz (przyszły członek KOR-u), którzy działalność harcerską łączyli z działalnością skierowaną przeciwko PZPR i uzależnieniu PRL od ZSRR[30]. Środowisko „Czarnej Jedynki”, w przeciwieństwie do działającej równolegle grupy „komandosów”, szukało swych korzeni w tradycji podziemia niepodległościowego, cechował je zdecydowany antykomunizm oraz niechęć do rewizjonizmu i tradycji z nim związanej[31].

Lata 1968–1976. „Gromada Włóczęgów”[edytuj | edytuj kod]

W 1968 roku wymyślono nową koncepcję pracy, której autorami byli Janusz Kijowski, Antoni Macierewicz i Wojciech Onyszkiewicz, i stworzono tak zwaną „Gromadę Włóczęgów”[25] (według Wojciecha Fałkowskiego współzałożycielem „Gromady” był także Andrzej Celiński)[9]. „Gromada Włóczęgów” miała spełniać trzy funkcje: kręgu starszoharcerskiego przygotowującego instruktorów dla drużyny i wypracowującego koncepcje jej działania, klubu dyskusyjnego, środowiska skupiającego młodzież opuszczającą drużynę[25]. „Gromada Włóczęgów” była wzorowana na podobnych kręgach harcerskich działających przed wojną, m.in. w 13 Wileńskiej Drużynie Harcerskiej[32].

Spotkania „Gromady” rozpoczęły się w 1969 roku[25]. Każdy członek „Gromady” mógł wprowadzić jeszcze jedną osobę, zapraszano też niektórych nauczycieli[25]. Aktywnymi członkami „Gromady” byli w tym okresie Jerzy („Kij”) Kijowski (fizyk, starszy brat Janusza), Andrzej Celiński, socjolog, Michał Kulesza („Kuszelas”), prawnik, autor projektu reformy samorządowej, Piotr Naimski, biochemik, Wojciech Onyszkiewicz, historyk[25]. Rolę moderującą odgrywał przez cały czas istnienia „Gromady” Andrzej Janowski[25]. Tematyka spotkań obejmowała problemy społeczne i polityczne nurtujące młodzież i młodą inteligencję w końcu lat 60. oraz różne zagadnienia z dziedziny socjologii, psychologii czy literatury[8]. Jedną z pierwszych akcji „Gromady” było oddawanie krwi dla robotników Wybrzeża po wydarzeniach Grudnia 1970[30].

W swoim najlepszym okresie „Gromada” liczyła ok. 150 osób i była jedynym z nielicznych w owym czasie miejsc swobodnej wymiany myśli[25]. Najaktywniejsi członkowie z lat 1969–1976 to Marek Barański (historyk), Ludwik Dorn (socjolog), Urszula Doroszewska (socjolog, od 2008 ambasador RP w Gruzji), Wojciech Fałkowski (historyk, w latach 1975–1977 nauczyciel u Reytana, szkolny opiekun harcerstwa[9]), Dariusz Kupiecki (informatyk, redaktor „Robotnika”), Krzysztof Łączyński (filolog)[25]. Tematy niektórych spotkań: Co robić nad Wisłą? (Jan Strzelecki), System oświaty w Polsce i jego nowa reforma (Anna Radziwiłł i Ireneusz Gugulski), Inteligencja między nijakością a pragmatyzmem (Tadeusz Mazowiecki), Współczesny neokonserwatyzm (Marcin Król), Formy aktywności młodzieży (Aleksander Kamiński), ale też Młoda poezja: jej charakter, kierunki rozwoju, aspiracje, przedstawiciele (Zbigniew Jaskuła), Psychoterapia i jej znaczenie społeczne (Jacek Jakubowski), Ruch walterowski w ZHP (Seweryn Blumsztajn)[25]. Według wspomnień Marka Barańskiego i Janusza Kijowskiego na przełomie lat 60. i 70. XX wieku „parasol ochronny” nad działalnością „Czarnej Jedynki” roztaczał Stanisław Wojciechowski, dyrektor Liceum im. Tadeusza Reytana w latach 1953–1974, były oficer AK[25]. Harcerzy wspierał również nauczyciel polonista Ireneusz Gugulski[33].

Działalność „Gromady Włóczęgów” została zawieszona przez władze w grudniu 1971 roku, gdy na spotkanie w Zalesiu Dolnym koło Warszawy wkroczyła Służba Bezpieczeństwa[9], jednak reaktywowano ją w 1972 roku[6]. W latach 1972–1976 komendantką kręgu instruktorskiego „Gromada Włóczęgów” była Halina Wiśniewska[34], okazująca pomoc harcerzom „Czarnej Jedynki”[9]. W tym okresie szczep składał się z trzech drużyn męskich i trzech drużyn żeńskich, w każdej po około 22–25 harcerzy, łącznie prawie 150 osób[9]. Od 1975 roku „Gromada Włóczęgów” działała jako klub dyskusyjny[35], a jej spotkania były organizowane przez Wojciecha Onyszkiewicza i Wojciecha Fałkowskiego[9].

Po stłumieniu protestów robotników w Czerwcu 1976 środowisko „Czarnej Jedynki” podjęło akcję pomocy dla rodzin aresztowanych[25]. Pomoc w Ursusie organizowali Marcin Gugulski, Dariusz Kupiecki i Wojciech Onyszkiewicz[8]. Na procesy do Radomia jeździli Andrzej Celiński, Antoni Macierewicz i Ludwik Dorn[8]. Akcja bardzo szybko się rozszerzała, obejmując nowe środowiska[9]. Instruktorzy „Czarnej Jedynki” dążyli do zinstytucjonalizowania pomocy niesionej prześladowanym[25]. 11 września 1976 roku Macierewicz, Naimski i Onyszkiewicz opracowali wstępną wersję dokumentu powołującego Komitet Obrony Robotników[30]. W 1976 roku „Gromada Włóczęgów” została rozwiązana za zaangażowanie instruktorów w pomoc osobom prześladowanym za protesty robotnicze[34]. Nastąpiło to po wkroczeniu Służby Bezpieczeństwa w grudniu 1976 roku na spotkanie dyskusyjne na temat reformy oświaty odbywające się na warszawskim Żoliborzu[9]. Było to ostatnie spotkanie „Gromady”[9][c].

Okres po 1976[edytuj | edytuj kod]

Po 1976 roku w „Czarnej Jedynce” działali m.in. Adam Bajerski, Michał Cichy, Jerzy Haszczyński, Piotr Marciniak, Paweł Milcarek, Maciej Radziwiłł i Tomasz Sianecki[6]. W 1981 roku, w okresie tzw. karnawału Solidarności, krąg instruktorski „Piklingi” organizował dyskusje na tematy związane z harcerstwem, życiem politycznym, filmem (np. o filmie Jak żyć w reżyserii Marcela Łozińskiego)[36]. W 1989 roku, w okresie transformacji systemowej w Polsce, „Czarna Jedynka” wystąpiła ze Związku Harcerstwa Polskiego[6] i weszła w skład struktur Okręgu Mazowieckiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[1]. Na początku XXI wieku działała w warszawskich dzielnicach Wilanów[37] i Ursynów[3]. W 2008 roku w Wilanowie powstała 1 Warszawska Drużyna Harcerzy[37], a w 2012 roku 1 Warszawska Drużyna Harcerek[38] (pierwotnie utworzona w połowie lat 60. XX wieku przy VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w dzielnicy Mokotów)[8]. Członkami 1 Warszawskiej Drużyny Harcerzy mogli zostać chłopcy od IV klasy szkoły podstawowej do II klasy gimnazjum (harcerze młodsi)[37].

W 2011 roku jedna z drużyn szczepu, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, utworzona w 2010 roku (harcerze starsi od 16 roku życia, wędrownicy)[2][39], działała w VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana[6]. W 2011 roku w parku im. Romualda Traugutta w Warszawie odbyły się uroczystości z okazji stulecia istnienia „Czarnej Jedynki”[6] (w tym samym miejscu odbyły się również uroczystości z okazji 60-lecia istnienia drużyny w 1971 roku)[8]. W 2013 roku 1 Warszawska Drużyna Harcerzy liczyła ponad 20 harcerzy, skupionych w czterech zastępach[37]. W 2013 roku zajęła IV miejsce w Turnieju Drużyn Puszczańskich o tytuł najlepszej drużyny w Polsce[40]. W 2016 roku szczep uczestniczył w obozie wędrownym z Gołdapi do Wilna[41]. W 2023 roku został odnotowany na liście drużyn należących do Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej jako nieistniejący[5].

Członkowie „Czarnej Jedynki”[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Harcerze 1. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”.

Instruktorami i wychowankami „Czarnej Jedynki” byli znaczący przedstawiciele świata polityki i pracy państwowej, nauki, kultury, mediów i sportu, lekarze, nauczyciele i przedsiębiorcy, oficerowie i kapłani, działacze samorządowi i społeczni[6][14].

Niektórzy komendanci „Czarnej Jedynki”[edytuj | edytuj kod]

Wspomnienia o „Czarnej Jedynce”[edytuj | edytuj kod]

Materiały wspomnieniowe o „Czarnej Jedynce” są przechowywane w zbiorach Muzeum Harcerstwa w Warszawie („Zespół wspomnień i historii lokalnych”, sygn. MHAR/ZHL/389)[46]. „Czarna Jedynka” stała się również tematem książek o charakterze wspomnieniowym:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W latach 1905–1919 było to prywatne Gimnazjum Mariana Rychłowskiego, a od 30 czerwca 1919 roku Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana.
  2. ↑ W latach 1910–1919 Gimnazjum Mariana Rychłowskiego mieściło się w budynku przy ul. Smolnej Dolnej nr 3, stanowiącej ówczesną granicę między Powiślem a Śródmieściem Warszawy. W latach 1863–1864 w jednym z mieszkań w tym domu ukrywał się przed policją carską Romuald Traugutt i został w nim aresztowany. Zob. Jan Świątecki. Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. R. XXXIX, Nr 39 (1905), s. 11, 23, 23 września 1984. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe „RSW Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689. [dostęp 2024-04-26]. 
  3. ↑ Po tym wydarzeniu komendant hufca wydał rozkaz usunięcia ze Związku Harcerstwa Polskiego członków „Gromady”: podharcmistrza Marka Barańskiego, podharcmistrza Piotra Naimskiego i przewodnika Wojciecha Onyszkiewicza. Zob. Jacek Żakowski. Z powodu zmian organizacyjnych.... „Tygodnik Solidarność”. Nr 5, s. 12, 1 maja 1981. Warszawa: Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ „Solidarność”. ISSN 0208-8045. [dostęp 2024-04-28]. 

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Okręg Mazowiecki Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Szczepy. mazowsze.zhr.pl. [dostęp 2022-07-03].
  2. ↑ a b Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Lista drużynowych. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
  3. ↑ a b Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Ursynów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-04].
  4. ↑ Szczep 1 WDH „ Czarna Jedynka”. Komenda. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
  5. ↑ a b c Marek Gajdziński: Unia Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej. Lista Drużyn UNDHR. 16wdh.pl, 18 stycznia 2023. [dostęp 2024-04-25].
  6. ↑ a b c d e f g h i Marcin Gugulski: „Czarna Jedynka”, 1 Warszawska Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta, dziś obchodzi stulecie swego istnienia. wpolityce.pl, 9 października 2011. [dostęp 2024-04-26].
  7. ↑ a b c d e f g Jan Świątecki: Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana (ciąg dalszy). Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana w latach 1937–1945. „Poszukiwania. Biuletyn Informacyjny”, Nr 9, wyd. Ośrodek Wspierania Rozwoju Zawodowego Nauczycieli, Kuratorium Oświaty, Warszawa, 1993. [dostęp 2024-04-15].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l Jan Świątecki: Liceum im. Tadeusza Rejtana w okresie powojennym. Powrót do gniazda na Rakowieckiej 23. „Poszukiwania. Biuletyn Informacyjny”, Nr 6, wyd. Ośrodek Wspierania Rozwoju Zawodowego Nauczycieli, Kuratorium Oświaty, Warszawa, 1994. [dostęp 2024-05-02].
  9. ↑ a b c d e f g h i j publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Wojciech Fałkowski. „Czarna Jedynka”. Niezależna drużyna harcerska w PRL. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 8–9 (67–68), sierpień–wrzesień 2006, s. 121–126, 2006. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. [dostęp 2024-04-28]. 
  10. ↑ a b Stefan Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
  11. ↑ Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
  12. ↑ Jacek Pietrzak, Wojciech Wacław Stpiczyński, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XLIV, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 2006–2007 [dostęp 2024-04-15].
  13. ↑ Marian Miszczuk: Wądołkowski Ignacy Benedykt. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 3. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2012, s. 224. ISBN 978-83-932229-2-6. [dostęp 2024-04-23].
  14. ↑ a b c d e f g h i j k l Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938, s. 2–3, 6–9 [maszynopis z 4.02.1975]. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].
  15. ↑ a b Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 445–448. ISBN 978-83-64864-22-3.
  16. ↑ a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Jan Świątecki. Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. R. XXXIX, Nr 39 (1905), s. 11, 23, 23 września 1984. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe „RSW Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689. [dostęp 2024-04-26]. 
  17. ↑ Anna Szczykutowicz: Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. histmag.org, 23 września 2017. [dostęp 2022-07-03].
  18. ↑ a b Jan Świątecki: Krótka historia Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Tadeusza Reytana w Warszawie. „Poszukiwania. Biuletyn Informacyjny”, Nr 9, wyd. Ośrodek Wspierania Rozwoju Zawodowego Nauczycieli, Kuratorium Oświaty, Warszawa, 1993. [dostęp 2024-05-03].
  19. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 76. [dostęp 2024-04-15].
  20. ↑ Maria Ciesielska. W hołdzie Profesorowi Tadeuszowi Koszarowskiemu w stulecie Jego urodzin. „Nowa Medycyna”. 3/2015, s. 98–103, 2015. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne Borgis. ISSN 1731-2485. [dostęp 2024-04-29]. 
  21. ↑ a b Tadeusz Ptaszycki. archimemory.pl. [dostęp 2024-04-15].
  22. ↑ Jan Rolewicz (1921–1982). „Urania”. 3/1986, s. 89, 1986. Warszawa: Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 0042-0794. [dostęp 2024-05-15]. 
  23. ↑ Szare Szeregi na Ochocie. Wojciech Marcinkiewicz (oprac.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2005, s. 96. ISBN 83-88766-97-X.
  24. ↑ Związek Harcerstwa Polskiego w konspiracji: Ul „Wisła”. Warszawska Chorągiew Szarych Szeregów X. 1939 r. – VII. 1944 r. (organizacja). Marian Ł. Michałowski (oprac.). Warszawa: Stowarzyszenie SS, 1998, s. 69. ISBN 83-908199-8-8.
  25. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Ewa Modrzejewska: „Czarna Jedynka i Gromada”, w: „Reytan 1953–1989. Szkoła niepokornych”. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. Jakuba Karpińskiego], 2002, s. 21, 43–46, 48–49, 51–52. [dostęp 2022-07-02].
  26. ↑ Ładysław Saar: Klepsydry prasowe zmarłych nauczycieli, uczniów i pracowników administracji VI LO im. Tadeusza Reytana w Warszawie (nekrologi Stanisława Rogali-Zawadzkiego z 1987 roku, poz. 17). wne.uw.edu.pl. [dostęp 2022-06-04].
  27. ↑ Stanisław Rogala-Zawadzki. 1944.pl. [dostęp 2022-06-04].
  28. ↑ Michał Putkiewicz: „Złoty wiek” VI L.O. im. T. Reytana – przełom lat 60-tych i 70-tych. wne.uw.edu.pl, 1994/95. [dostęp 2024-05-03].
  29. ↑ Stare dobre czasy – historia klubów SP5KOH, SP5ZHM, SP5KTD. hf5l.pl, 19 maja 2018. [dostęp 2024-05-02].
  30. ↑ a b c publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Grzegorz Waligóra. KOR – geneza. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 5–6 (76–77), s. 18, 23, 2007. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. [dostęp 2024-04-27]. 
  31. ↑ Kryptonim „Wasale”. Służba Bezpieczeństwa wobec Studenckich Komitetów Solidarności 1977–1980. Łukasz Kamiński, Grzegorz Waligóra (wybór, wstęp i opracowanie). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2014, s. 21. ISBN 978-83-7629-571-8. [dostęp 2024-05-01].
  32. ↑ a b c d Niezapomniana „Czarna Jedynka”. Rozmowa z prof. Jerzym Kijowskim. studioopinii.pl. [dostęp 2024-04-16].
  33. ↑ Krzysztof Kosiński. Ireneusz Gugulski (1935–1989). Nauczyciel (przyczynek do historii inteligencji w PRL). „Komunizm: system–ludzie–dokumentacja”. Nr 7, s. 129, 2018. Lublin: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 2299-890X. [dostęp 2024-05-02]. 
  34. ↑ a b Hanna Kocerka: Wiśniewska ze Skarżyńskich Halina Maria. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 4. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Muzeum Historii Polski, Wydawnictwo Marron, 2016, s. 243. ISBN 978-83-932229-8-8. [dostęp 2024-04-19].
  35. ↑ a b Wojciech Onyszkiewicz. Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2024-04-25].
  36. ↑ Program obozu wędrownego kręgu „Piklingów” szczepu 1 WDH „Czarna Jedynka” (obóz szkoleniowy). archiwumharcerskie.pl, 1981. [dostęp 2024-04-30].
  37. ↑ a b c d Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Wilanów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-05].
  38. ↑ Harcerki – Wilanów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2024-04-27].
  39. ↑ Czarni Bracia. Kim jesteśmy?. czarnibracia.pl, 22 lipca 2012. [dostęp 2024-04-30].
  40. ↑ Czarna Jedynka IV w Polsce. czarnajedynka.pl, 2 października 2013. [dostęp 2024-04-27].
  41. ↑ Aktualności. czarnajedynka.pl, 25 lipca 2016. [dostęp 2024-04-26].
  42. ↑ Tadeusz Chojnacki: Pawełek Alojzy. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2006, s. 162. ISBN 83-923571-1-6. [dostęp 2024-04-19].
  43. ↑ Andrzej Janowski. reytan.edu.pl. [dostęp 2024-04-30].
  44. ↑ Komendant Czarnej Jedynki. polityka.pl, 22 kwietnia 2006. [dostęp 2022-07-03].
  45. ↑ Janusz Józef Kijowski. Dane osoby z katalogu osób „rozpracowywanych”. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2024-04-16].
  46. ↑ Muzeum Harcerstwa. Inwentarz zbioru „Zespół wspomnień i historii lokalnych”, s. 107. muzeumharcerstwa.pl, 30 października 2016. [dostęp 2024-04-29].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Unia Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Warszawska_Drużyna_Harcerska_im._Romualda_Traugutta_Czarna_Jedynka&oldid=73692178”