Porzeczka agrest

Porzeczka agrest
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	agrestowate
Rodzaj	porzeczka
Gatunek	porzeczka agrest
	Nazwa systematyczna
	Ribes uva-crispa L.; Sp. pl. 1:201. 1753
Synonimy
	Grossularia reclinata (L.) Mill.; Ribes grossularia L.; Ribes reclinatum L.;
	Grossularia reclinata (L.) Mill.; Ribes grossularia L.; Ribes reclinatum L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Porzeczka agrest (Ribes uva-crispa L.), zwyczajowo nazywana agrestem – gatunek krzewu z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae DC.). Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce. W Polsce roślina uprawiana, dość często dziczejąca (kenofit, agriofit).

Morfologia

Pokrój: Wysokość od 0,5 do 1,5 m w zależności od odmiany. Pędy o cierniach pojedynczych lub trzydzielnych umieszczonych pod nasadą liści. Równie częste szczeciniaste kolce w międzywęźlach.
Liście: Liście 3–5 klapowe, na brzegu lekko karbowane.

Kwiaty: Drobne, zebrane w małe grona, najczęściej trójkwiatowe, zwisłe. Działki kielicha odgięte, wzniesione płatki korony o kolorze białym, żółtoseledynowym lub czerwonoróżowym.

Owoce: Jagody barwy zielonej, żółtej lub o czerwonawej skórce, często pokrytej gruczołkowatymi włoskami. U niektórych odmian skórka jest gładka i błyszcząca.

Biologia

Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od kwietnia do maja, jest owadopylna, przedprątne kwiaty zapylane są przez muchówki i błonkówki^[4].

Liczba chromosomów 2n= 16^[5].

Zmienność

W Polsce występuje w trzech podgatunkach^[5]

Ribes uva-crispa L. subsp. reclinata (L.) Rchb. Roślina uprawiana o czerwonych owocach, słabo kolczasta, naga, o łukowatych gałązkach.
Ribes uva-crispa L. subsp. uva-crispa. Dziko rosnąca, silnie kolczasta, o nagich owocach i owłosionej zalążni.
Ribes uva-crispa L. subsp. grossularia (L.) Rchb. Uprawiana i dziczejąca, z zalążnią i owocem miękko owłosionymi oraz ogruczolonymi.

W uprawie występują liczne mieszańce z amerykańskimi gatunkami porzeczek, a także z porzeczką czarną (tzw. porzeczkoagrest).

Zastosowanie

Roślina owocowa: uprawiana w Europie, posiada ponad 1500 odmian.
Sztuka kulinarna wykorzystywane są owoce. Można je zjadać zarówno na surowo, jak i w przetworach, oraz suszone lub kandyzowane.
- Wartość odżywcza na 100 g: agrest jest średnio kalorycznym owocem (46 kcal) przy wartości energetycznej 191 kJ. Zawiera 86,7 g wody, 0,8 g białek, 0,2 g tłuszczów (0,02 g kwasu palmitynowego, 0,02 kwasu oleinowego, 0,06 kwasu linolowego, 0,04 kwasu α-linolenowego). 8,8 węglowodanów przyswajalnych (po 2,9 g glukozy i fruktozy oraz 0,7 g sacharozy) oraz 3 g błonnika. Ze składników mineralnych najwięcej posiada potasu (230 mg), występuje również fosfor (26 mg), wapń (20 mg), magnez (10 mg), żelazo (0,5 mg), cynk (0,09 mg), miedź (0,19 mg), mangan (0,05 mg) oraz jod (0,9 mg). Zawiera bardzo mało sodu (2 mg). Z witamin wspomnieć należy dużą zawartość witaminy C (25,9 mg) oraz β-karotenu (160 µg). Zawiera również witaminę A (27 µg), witaminę E (0,58 mg) oraz niewielkie ilości witamin z grupy B. Aminokwasy reprezentowane są przez znaczne ilości kwasu asparaginowego (230 mg) oraz kwasu glutaminowego (178 mg)^[6].

Uprawa

Dobrze rośnie na glebach żyznych, dostatecznie wilgotnych, o lekko kwaśnym odczynie (pH 6–6,5). Odmiany uprawne bardzo często szczepione są na porzeczce złotej (Ribes aureum) „pod koronę”, co daje rośliny pienne („drzewiaste”, jednak nie wyższe niż 1,5 m), ułatwiające zbiór owoców.

Choroby

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-28] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 601, ISBN 978-83-200-5311-1 .
↑ ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-28] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].

[4] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[A-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[6] HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 601, ISBN 978-83-200-5311-1 .

[slow-7] ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]