Akcja „Burza” w Okręgu Białystok Armii Krajowej
Akcja „Burza” w Okręgu Białystok Armii Krajowej – część akcji wojskowej zorganizowanej i podjętej przez oddziały Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej.
Akcja „Burza” w okręgu rozpoczęła się w drugiej połowie lipca 1944 i trwała do połowy września. Odtworzono 18 i 29 Dywizję Piechoty, oraz Suwalską i Podlaską Brygadę Kawalerii. Przeprowadzono ponad 200 różnego rodzaju akcji bojowych. Wzięło w niej udział ok. 6–7 tys. żołnierzy AK[1]. Akcją kierował komendant Okręgu Białystok Armii Krajowej ppłk Władysław Liniarski „Mścisław”.
Działania bojowe
[edytuj | edytuj kod]Najwcześniej do działań przystąpiły leśne oddziały partyzanckie Inspektoratu Grodno. Na drogach do Brzostowicy, Odelska, Kopciówki i Sokółki operowały pododdziały odtworzonego 81 Pułku Piechoty AK dowodzone przez m.in. por. Bolesława Wolskiego „Wierzynka”, chor. Kazimierza Kaszubowicza „Tadeusza” i chor. Edwarda Grygieńczy „Mikosa”. Zajęcie Grodna jednak było poza możliwościami oddziałów partyzanckich uzbrojonych jedynie w lekką broń. W obwodzie wołkowyskim rozbito kilka posterunków i oddziałów niemieckich.
Na przedpolach Białegostoku, z Puszczy Knyszyńskiej, działały pododdziały odtwarzanych: 42 pułku piechoty AK i 10 pułku ułanów AK. Dowodzili nimi m.in. ppor. Stefan Ejsmont – „Wir” i por. Jan Dziajma – „Grom”. Batalionem partyzanckim „Hańcza” dowodził kpt. Stanisław Gryga – „Szary”
W okolicach Brańska, Nurca i Hajnówki walczył 2 pułk ułanów AK. Niszczył odcinki linii kolejowej Hajnówka – Czeremcha oraz Bielsk Podlaski – Czeremcha. Partyzanci wysadzili też most między stacjami Nurzec i Czeremcha.
W rejonie Brańsk – Łapy – Ciechanowiec uaktywniły się pododdziały 76 pułku piechoty AK. Oddział partyzancki por. Romana Ostrowskiego – „Wichra” poniósł duże straty w walkach pod Bogutami, Nurem i Czyżewem.
W Puszczy Augustowskiej formowały się trzy pułki. Na południe od Kanału Augustowskiego do 30 lipca walczył 1 Pułk Ułanów Krechowieckich pod dowództwem por. Bronisława Jasińskiego „Komara”[2] Pułk liczył ponad 300 partyzantów. Armii Krajowej podporządkowała się też kompania 11 białoruskiego batalionu policji.
Po drugiej stronie Kanału Augustowskiego odtwarzano 41 pułk piechoty AK i 3 pułk szwoleżerów AK. Oba pułki tworzyły zgrupowanie (ok. 700 ludzi) pod dowództwem mjr. Kazimierza Ptaszyńskiego – „Zaremby”[3].
Niemcy ogłosili stan zagrożenia dla Augustowa, obawiając się uderzenia partyzantów. Wykonano ponad 30 akcji zbrojnych, czterokrotnie wysadzano transporty wojskowe na trasie kolejowej Augustów-Grodno. Współpracowano też z wojskami Armii Czerwonej. Sowieckiej grupie wywiadowczej „Jasień” dostarczono plany umocnień w Prusach Wschodnich. 6 sierpnia oddział por. Stefana Koski – „Jastrzębia” (ok. 180 ludzi) i oddział mjr. „Zaremby” (124 ludzi) przedostały się na tereny zajęte przez Armię Czerwoną. Pozostałe oddziały rozformowały się. Wyjątek stanowił OP ppor. Juliana Wierzbickiego „Romana”; został rozbity 2 października 1944 pod Nowinką.
Na Czerwonym Bagnie koło Osowca ześrodkowano oddziały mające wejść w skład 9 Pułku Strzelców Konnych AK rotmistrza Wiktora Konopki „Groma”. W lipcu i sierpniu pułk walczył m.in. nad Kanałem Woźnawiejskim, w Sołkach, nad Kanałem Kapickim i Ławskim, w Kuligach, nad rzeką Jegrznia, na kolonii Dębiec, w Przechodach i Grzędach. W dniu 8 września po całodziennej walce pułk został rozbity[a]. Zginął dowódca pułku rtm. Wiktor Konopko ps. „Grom”[4].
W Inspektoracie Łomża sformowano trzy bataliony 33 pułku piechoty AK. 1 batalion kpt. Józefa Siejaka „Saka” w rejonie Szczepankowa, 2 batalion kpt. Władysława Olszaka „Szareckiego” i 3 batalion kpt. Jana Sokołowskiego „Maja” działały po obu stronach Narwi i nad Biebrzą. 3 batalion, współdziałając z oddziałem sowieckim, walczył z Niemcami pod Sieburczynem. Oddziały partyzanckie, operując na drogach w rejonie Maliszewo – Chlebiotki utrudniały wycofywanie się nieprzyjacielowi w kierunku na most w Wiźnie. Pododdziały 71 pułku piechoty stosowały zasadzki na drogach Zambrów – Łomża, Ostrów Mazowiecka – Zambrów-Białystok, Zambrów – Czyżew i Łomża – Ostrów Mazowiecka. 22 lipca pod Kołakami rozbito oddział niemiecki pędzący 2500 sztuk bydła. W trzy dni później pod Undami uwolniono 150 jeńców sowieckich.
5 pułk ułanów AK działał w obwodzie ostrołęckim. 20 sierpnia dokonał napadu na stanowiska baterii niemieckiej pod wsią Łabędy. Po demobilizacji w Puszczy Zielonej pozostał oddział por. Kazimierza Stefanowicza „Asa”. Współdziałał on z sowieckimi grupami wywiadowczymi.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przyłucki 1994 ↓, s. 27.
- ↑ Suchcitz 2002 ↓, s. 294.
- ↑ Przyłucki 1994 ↓, s. 28.
- ↑ a b Chociej 2012 ↓, s. 3.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Przyłucki: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6.
- Andrzej Suchcitz: Dzieje 1 Pułku Ułanów Krechowieckich 1941-1947. Londyn: Koło Krechowiaków, 2002. ISBN 0-948202-99-8.
- Czesław Chociej: Armia Krajowa Okręg Białystok. 2012. [dostęp 2017-09-15].
