Ił-20

Ił-20

Dane podstawowe
Państwo	ZSRR Rosja
Producent	Iljuszyn
Typ	zwiadowczy
Konstrukcja	metalowa
Załoga	5 + 6
Historia
Data oblotu	21 marca 1968
Dane techniczne
Napęd	4 x Silnik turbośmigłowy AI-20M
Moc	4250 KM każdy
Wymiary
Rozpiętość	37,42 m
Długość	35,90 m
Wysokość	10,17 m
Powierzchnia nośna	140 m²
Masa
Startowa	64 000 kg
Osiągi
Prędkość maks.	650 km/h
Prędkość przelotowa	600 km/h
Pułap praktyczny	11 000 m
Zasięg	4 500 km
Długotrwałość lotu	8 h
Dane operacyjne
Użytkownicy
ZSRR, Rosja

Ił-20 (ros. Ил-20) – rosyjski samolot zwiadowczy, przeznaczony do rozpoznania obrazowego i elektronicznego, opracowany na bazie pasażerskiej maszyny Ił-18D. Oznaczenie kodowe NATO - Coot-A.

Historia

23 marca 1965 roku, Komisja Wojskowo Przemysłowa przy prezydium rządu ZSRR przyjęła uchwałę o budowie nowego samolotu rozpoznawczego o szerokich możliwościach działania. Nowa maszyna miała prowadzić rozpoznanie obrazowe oraz rozpoznanie elektroniczne. Poprzez możliwości ten Ił miał prowadzić rozpoznanie w rodzajach rozpoznania elektronicznego - rozpoznanie w strefie telekomunikacji tj. wykrywać, przechwytywać i namierzać źródła telekomunikacyjne i IT oraz rozpoznanie elektromagnetyczne strefy spoza telekomunikacji czyli wykrywać, przechwytywać i analizować źródła promieniowania elektromagnetycznego z radarów, a za pomocą radaru obserwacji bocznej prowadzić rozpoznanie terenu. Jako że zakładano, iż nowy samolot nie będzie latał nad potencjalnie wrogim terytorium lecz prowadził operacje z bezpiecznej przestrzeni międzynarodowej, jako platformę dla nowego systemu wybrano nowoczesny jak na tamte czasy, pasażerski samolot Ił-18. Do prac nad nową maszyną przystąpiono w maju 1967 roku w moskiewskich zakładach "Sztandaru pracy" (Знамя Труда). Do modernizacji wybrano egzemplarz samolotu Ił-18D o numerze 9403. Gotowy prototyp do swojego pierwszego lotu wzbił się w powietrze 21 marca 1968 roku. Na pokładzie nie było jeszcze docelowego wyposażenia, ale maszyna obudowana była już owiewkami, w których miały znaleźć się przewidywane systemy i urządzenia. Próby zakładowe samolotu, wyposażonego już w docelowe systemy trwały od końca 1968 roku do lata 1969 a po ich zakończeniu podjęto decyzje o produkcji seryjnej samolotu. Pierwsza seryjna maszyna ukończona została pod koniec 1969 roku. Do czasu zakończenia produkcji 1976 wybudowano około 20 samolotów.

Wyposażenie

Ił-20M

Ił-20RT

Podstawowa wersja samolotu Ił-20 wyposażona była w system radiolokacyjny Igła-1, antena boczna radaru Igła-1 znajdowała się w długiej owiewce umieszczonej pod kadłubem samolotu. Radar pracował w zakresie fali o długości 2 cm i dawał obraz o bardzo wysokiej rozdzielczości. Duże owiewki po bokach kadłuba, w przedniej jego części mieściły zamocowane na stałe dwa aparaty fotograficzne A-87P o ogniskowej 1200 mm (po jednym po każdej stronie). Aparaty wykonywały zdjęcia pod kątem 57°10', 70° lub 82°30' od pionu. Podczas wykonywania zdjęcia w owiewce odsuwana była osłona i przez odkryte okno z płaskim szkłem optycznym wykonywano zdjęcia. Zamiast aparatów A-87P istniała możliwość zainstalowania systemu z kamerą telewizyjną. Pod kadłubem umieszczono dwa aparaty fotograficzne przeznaczone do wykonywania zdjęć topograficznych pionowo w dół. Aparaty były wymienne, używano TAFA-10 o ogniskowej 100 mm, AFA-41/20 o ogniskowej 200 mm lub AFA-42/100 o ogniskowej 1000 mm lub inne. Boczne owiewki mieściły również anteny systemu Romb-4 wykrywającego emisje radarowe określając kierunek, z którego nadeszła zarejestrowana emisja jak również częstotliwość pracy wykrytego radaru. Podobną funkcję pełnił system Kwadrata-2, którego anteny umieszczone były w kopulastych owiewkach pod kadłubem w tylnej jego części. Z przodu kadłuba samolotu na jego górze zainstalowano płaskie anteny systemu Wisznia, system umożliwiał rejestrowanie rozmów na częstotliwościach radiowych. Wszystkie systemy obsługiwało sześciu operatorów. Załogę samolotu stanowiła załoga złożona z: dwóch pilotów, nawigator, inżynier pokładowy i łącznościowiec.

Służba

Samoloty zorganizowane były w samodzielne klucze liczące zwykle po dwa samoloty. Operując z bazy w NRD i w Polsce (maszyny stacjonowały w Legnicy) samoloty rozpoznawały zachodnie granice państw Układu Warszawskiego. Bazując w Tbilisi samoloty patrolowały południowo - zachodnie granice. Na dalekim wschodzie Ił-20 operował z bazy w Chabarowsku. Pierwsze doniesienia o nowym radzieckim samolocie rozpoznawczym pojawiły się na zachodzie w 1978 roku, kiedy to po raz pierwszy zaobserwowano samolot podczas jego lotów nad Bałtykiem. Wtedy również otrzymał swoje oznaczenie kodowe Coot-A. Samoloty pojawiły się również nad Afganistanem podczas radzieckiej interwencji w tym kraju. Ił-20 wziął również aktywny udział w akcji mającej na celu zlikwidowanie Dżochara Dudajewa w 1996 roku podczas I wojny czeczeńskiej. W działaniach nad Czeczenią okazało się, że aparatura nasłuchowa zamontowana na samolocie radzi sobie dużo gorzej niż cywilne urządzenie skanujące AOR AR-2800. Kosztujący kilkaset dolarów aparat został zakupiony i trafił na wyposażenie Ił-20. W latach 90 XX w. samoloty ze względów finansowych i zużycia były coraz mniej używane. Wraz z nastaniem władzy Władimira Putina i zwiększeniu pieniędzy na obronność w XXI w., po modernizacji Iły zwiadu elektronicznego ponownie wykonują zadania do dnia dzisiejszego.

Wersje

• Ił-18D Igła (artykuł 20) - prototyp samolotu
• Ił-20M (artykuł 17)- wersja ze zmodernizowanym wyposażeniem rozpoznawczym, wyprodukowano 20 samolotów
• Ił-20M1 - wersja ze zmodernizowanym wyposażeniem rozpoznawczym
• Ił-20RT - samolot retranslacyjny wspierający systemy łączności
• Ił-18RTL - samolot do testowania technologii rakietowej (telemetrii, latające laboratorium, jeden samolot
• Ił-22 Bizon - powietrzne stanowisko dowodzenia. Zbudowano 14 samolotów na podstawie projektu wykonanego w biurze konstrukcyjnym Miasiszczewa
• Ił-22M-11 Zebra (artykuł 40) - Modyfikacja wyposażenia, wykonano 21 samolotów
• Ił-22M-15 (artykuł 41)- Zmodernizowane wyposażenie specjalne, przebudowano tylko jeden samolot przed rozpadem ZSSR

Bibliografia

• Piotr Butowski, Samolot rozpoznawczy Ił-20, "Lotnictwo", nr 1 (2007), s. 48-52, ISSN 1732-5323.