Mortęgi

Mortęgi
Rodzaj miejscowości	wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Lubawa
Liczba ludności (2007)	ok. 600
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-260
Tablice rejestracyjne	NIL
SIMC	0480336
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Mortęgi
Położenie na mapie Polski Mortęgi
53°27′26″N 19°43′24″E

Mortęgi (niem. Mortung) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W zabytkowym pałacu z XIX w. (do 1945 r. należał do rodziny Geiger) mieści się obecnie pensjonat agroturystyczny.

Historia

W XIV wieku była to wieś szlachecka na prawie polskim (prawo lokacyjne). Wielki mistrz krzyżacki Michał Küchmeister zmienił na prawo chełmińskie. Później wielki mistrz Dytryk von Aldenburg nadał wieś Ludwikowi z Krzykos, a w 1402 przywilej potwierdził biskup Chełmiński Jan dla Ludwika z Mortęg (protoplasta rodu Mortęskich, wśród których dwóch było wojewodami chełmińskimi. Ród pieczętujący się herbem Orlik był pochodzenia pruskiego i przeniósł się z Pomezanii do Ziemi Chełmińskiej). W okresie krzyżackim wieś wchodziła administracyjnie do wójtostwa bratiańskiego. W 1497 r. Ludwik z Mortęg zapisał dominikanom w Toruniu 300 marek na odprawianie jednej mszy świętej w tygodniu. W 1556 r. urodziła się w Mortęgach Magdalena Mortęska, późniejsza ksieni zakonu Benedyktynek w Chełmnie. W 1667 r. właścicielem wsi był Stanisław Narzymski, także skoligacony z rodem Kostków.

Kaplica w Mortegach, wybudowana przez Mortęskich, znajdowała się przy domu, była to kaplica grobowa. W 1619 r. ksieni Magdalena Mortęska przeniosła zwłoki pogrzebanych przodków i umieściła w nowo zbudowanej kaplicy Mortęskich w Lubawie kościele parafialnym. Kaplica w Mortęgach po tym czasie była używana w celach religijnych, a w roku 1630 bp Zadzik zezwolił na odprawianie w niej mszy świętych w dzień powszedni. W tym czasie Mortęgi były w posiadaniu Stanisława Działyńskiego, starosty tolkmickiego.

Bibliografia

• Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1953, 240 str.
• ks. Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych. Region, Gdynia 2011 ​ISBN 978-83-7591-220-3​, reprint książki wydanej w 1880 w Pelplinie (uwspółcześniony i opatrzony komentarzami)
• Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa . Wyd. Z.P. POLIMER  Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6 , s. 82, 257, 273 i 274