Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2020-04

2020-04-01

Piżmaczek wiosenny – gatunek rośliny należący do rodziny piżmaczkowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. W Polsce jest rozpowszechniony. Rośnie na żyznych próchnicznych glebach, zwykle w lasach. Roślina zakwita wczesną wiosną i w tym czasie, ze względu na charakterystyczny wygląd, jest łatwa do rozpoznania. Zwykle do końca czerwca nie ma już jednak po niej śladu na powierzchni ziemi. Nazwa rośliny pochodzi od wydzielanego zapachu piżma. Nie ma znaczenia użytkowego, co zresztą ujęte jest w nazwie rodzajowej utworzonej z greckiego słowa ádoxos tłumaczonego jako „bez znaczenia, bezużyteczny”. Według niektórych źródeł lokalnie bywa uprawiany w parkach i ogrodach, skąd łatwo dziczeje. Gatunek nie jest ujęty na czerwonej liście publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Regionalnie na krańcach swego zasięgu bywa rzadki i na takich obszarach ma status gatunku zagrożonego – tak jest np. w trzech stanach Stanów Zjednoczonych. Czytaj więcej…

2020-04-02

Princeton University Art Museum – muzeum sztuki w Princeton, założone w 1882 roku. Znajduje się na terenie kampusu Uniwersytetu w Princeton. Początek zbiorów sztuki sięga niemal dnia założenia uniwersytetu, co czyni z muzeum sztuki jedną z najstarszych instytucji kolekcjonerskich w Ameryce. Muzeum od samego początku miało służyć podwójnemu celowi: wystawianiu oryginalnych dzieł sztuki oraz nauczaniu historii sztuki w oparciu o kolekcję sztuki światowej. Kolekcja muzeum liczy ponad 97 tysięcy eksponatów, obejmujących dzieła sztuki starożytnej, amerykańskiej, europejskiej, azjatyckiej, afrykańskiej i prekolumbijskiej. Ich chronologia obejmuje okres od sztuki starożytnej do współczesnej. Obszerna kolekcja zabytków greckich i rzymskich obejmuje ceramikę, wyroby z marmuru, brązu oraz rzymskie mozaiki. Sztukę średniowiecznej Europy reprezentują rzeźby, metaloplastyka oraz witraże. Kolekcja sztuki afrykańskiej obejmuje ponad 2500 lat historii i eksponaty z 22 krajów. W 1975 roku jeden z budynków muzeum, McCormick Hall, wchodzący w skład Princeton Historic District, został wpisany na listę National Register of Historic Places. Czytaj więcej…

2020-04-03

Wilhelm Kotarbiński (ur. 30 listopada 1848 w Nieborowie, zm. 4 września 1921 w Kijowie) – polski malarz, którego twórczość zaliczana jest do akademizmu, romantyzmu, symbolizmu oraz secesji. Brat stryjeczny Miłosza – znanego malarza, rysownika i krytyka sztuki, w wielu źródłach z nim mylony – oraz Józefa Kotarbińskiego – pisarza, krytyka literackiego i teatralnego, aktora teatralnego i filmowego. Tematyka obrazów Wilhelma Kotarbińskiego obejmowała przede wszystkim sceny biblijne i antyczne. Najwybitniejsze dzieła Kotarbińskiego zostały wykonane techniką olejną na płótnie. Przez dziewiętnastowiecznych polskich krytyków malarstwa jego twórczość była często porównywana z obrazami Henryka Siemiradzkiego, z którym Kotarbiński przyjaźnił się od czasu pobytu w Rzymie. Po śmierci artysty jego dzieła popadły na blisko sto lat w zapomnienie, a wiele z nich uległo zniszczeniu bądź zaginęło w pełnych zamętu latach obu wojen światowych, rewolucji 1905 roku oraz rewolucji październikowej w Rosji. Zdecydowana większość ocalałych dzieł znajduje się obecnie poza granicami Polski. Czytaj więcej…

2020-04-04

Kira Iwanowa (ur. 10 stycznia 1963 w Moskwie, zm. 18 grudnia 2001 tamże) – radziecka łyżwiarka figurowa, startująca w konkurencji solistek. Brązowa medalistka olimpijska z Sarajewa oraz dwukrotna uczestniczka igrzysk olimpijskich, wicemistrzyni świata, 4-krotna wicemistrzyni Europy oraz 3-krotna mistrzyni Związku Radzieckiego. W 1984 roku Iwanowa została pierwszą radziecką medalistką olimpijską w konkurencji solistek, a jej występy łyżwiarskie zainspirowały ojca Keiry Knightley do nazwania córki jej imieniem. Po 1988 roku zaczęła grać w filmach i występowała z Ice-Theatre Igora Bobrina. Życie prywatne Iwanowej było burzliwe. W trakcie kariery łyżwiarskiej miała romans ze swoim trenerem Władimirem Kowalowem, zaś po jej zakończeniu została trenerką, ale dalej borykała się z problemami osobistymi m.in. miała za sobą dwa nieudane małżeństwa i porzuciła dziecko, walczyła z chorobą alkoholową. W 2001 roku, w wieku 38 lat została zamordowana przez nieustalonego do dziś sprawcę. Czytaj więcej…

2020-04-05

Brodziec alaskański – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny bekasowatych. Wędrowny. Gniazduje w północno-wschodniej Syberii, na Alasce oraz przyległym terytorium Kanady. Zimuje wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego na południe po Peru oraz na wyspach Oceanii, a jego zachodnia granica zasięgu przechodzi przez Nową Gwineę i Australię - gdzie również zimuje. Stosunkowo słabo poznany, typowo dla zamieszkujących tereny górskie siewkowców, które ogółem są niedostatecznie zbadane, co wynika z ich specyficznych zachowań, niedostępności miejsc gniazdowania oraz stosunkowo niskiego zagęszczenia. Pierwszy raz gniazdo brodźca alaskańskiego znaleziono w 1912 roku, a pierwsze jaja pozyskano w 1923 roku, prawie 150 lat po odkryciu gatunku. Ptaki te gniazdują w pobliżu górskich strumieni. W sezonie lęgowym żerują zazwyczaj na różnych nadwodnych skalistych obszarach. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje brodźca alaskańskiego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku. Czytaj więcej…

2020-04-06

Jar of Flies – trzeci minialbum amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, opublikowany 25 stycznia 1994 roku nakładem wytwórni Columbia Records. Tygodniowa sesja nagraniowa odbyła się w London Bridge Studio w Seattle. Produkcją epki zajęli się muzycy, którzy przygotowali zestaw siedmiu premierowych kompozycji. W stosunku do poprzednich wydawnictw, większy wkład w komponowanie, poza duetem Layne Staley i Jerry Cantrell, mieli także pozostali członkowie. Jar of Flies uchodzi za kontynuację akustycznego i melancholijnego brzmienia, zapoczątkowanego na wydawnictwie Sap z 1992 roku. 12 lutego 1994 roku minialbum zadebiutował na 1. pozycji w zestawieniu Billboard 200, przechodząc tym samym do historii jako pierwszy album wydany w formacie EP, który tego dokonał. Otrzymał na ogół pozytywne recenzje ze strony krytyków, którzy podkreślali, że mimo lżejszych aranżacji, utwory wciąż zachowują mroczny i przygnębiający charakter. Album promowany był przez single „No Excuses” oraz „I Stay Away”, z czego druga z kompozycji uzyskała nominację do nagrody Grammy w kategorii Best Hard Rock Performance. Jar of Flies okazał się sukcesem komercyjnym, odnotowując wysoką sprzedaż. Czytaj więcej…

2020-04-07

Ulica Stanisława Moniuszki w Łodzi – ulica w Śródmieściu Łodzi w obszarze SIM Centrum, dawniej pasaż Meyera, o długości 0,3 km, biegnąca niemal równoleżnikowo od ul. Piotrkowskiej do ul. Henryka Sienkiewicza. Dawny prywatny pasaż Ludwika Meyera z neorenesansowymi willami zaprojektowanymi przez Hilarego Majewskiego w latach 1883–1885. Impulsem do wybudowania pasażu była plotka o przeniesieniu stolicy guberni z Piotrkowa do Łodzi, która pojawiła się na początku lat 80. XIX wieku. Meyer postanowił, że wybuduje tam domy, które staną się siedzibą carskich władz. Zgodę magistratu na wytyczenie ulicy uzyskał w maju 1885 roku. Do awansu miasta nie doszło, niemniej ulica powstała i wkrótce doczekała się miana najpiękniejszej ulicy w Łodzi. Pasaż zamieszkiwali członkowie łódzkiej elity, m.in. prezydent miasta Władysław Pieńkowski. Obecnie, ulica w całości znajduje się w turystyczno-historycznej strefie miasta. Zespół urbanistyczny ulicy jest wpisany do rejestru zabytków. Na całej długości ulicy obowiązuje ruch dwukierunkowy. Ulica znajduje się w obrębie rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Świętego Krzyża. Czytaj więcej…

2020-04-08

Adolf Erik Nordenskiöld (ur. 18 listopada 1832 w Helsinkach, zm. 12 sierpnia 1901 w Västerljung) – fiński oraz szwedzki geolog, mineralog, geograf, badacz polarny oraz odkrywca. Przeprowadził wiele wypraw na Arktykę, których bezpośrednim celem był Spitsbergen, Grenlandia i północne wybrzeże Syberii. Próbował także dotrzeć do bieguna północnego. Najbardziej znaczącą wyprawę odbył w latach 1878–1879, kiedy jako pierwszy człowiek przepłynął Przejście Północno-Wschodnie z północnej Norwegii do Cieśniny Beringa. Wyczyn ten uczynił go postacią znaną na całym świecie. Podczas swoich dziesięciu wypraw na Arktykę, Nordenskiöld dokonywał odniesień do siatki geograficznej i mapowań, które stanowiły ogólnie jeden projekt. Jego rezultatem były mapy dużych obszarów, które dotychczas albo nie istniały, albo były niewłaściwie sporządzone. Nordenskiöld opublikował zarówno mapy topograficzne, jak i geologiczne Spitsbergenu, a ponadto dokładne tabele z wynikami pomiarów temperatury oraz pomiarów i obserwacji astronomicznych. Pod kątem ilości i rozmiaru wyprawy Nordenskiölda są uważane za wyczyn jego czasów. Badacz opisał wyprawy w kilku publikacjach w kilku językach, znacząco poszerzając wiedzę naukową o regionach polarnych. Czytaj więcej…

2020-04-09

Gerard Cieślik (ur. 29 kwietnia 1927 w Hajdukach Wielkich, zm. 3 listopada 2013 w Chorzowie) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1947–1958, olimpijczyk, trener piłkarski. W trakcie II wojny światowej został skierowany na front, zaś po jej zakończeniu znajdował się na terenach zajętych przez Armię Czerwoną, przez co wraz z innymi żołnierzami przepłynął Łabę chcąc oddać się w ręce wojsk amerykańskich, którzy przekazali ich z powrotem Rosjanom. Trafił do mieszczącego się w Brandenburg an der Havel obozu jenieckiego, ale uniknął wywozu do łagrów. Po powrocie z frontu podpisał akces do gry w Ruchu Chorzów, dla którego występował przez blisko piętnaście lat. W barwach Ruchu trzykrotnie zdobył mistrzostwo Polski i jeden raz Puchar Polski. Z reprezentacją Polski wziął udział w igrzyskach olimpijskich 1952 w Helsinkach. Jest członkiem Klubu Wybitnego Reprezentanta z dorobkiem 168 goli Klubu 100. Czytaj więcej…

2020-04-10

Chrysler 300 non-letter series – samochód osobowy klasy średniej-wyższej produkowany pod amerykańską marką marką Chrysler w latach 1962–1971. Chrysler 300 został zaprezentowany po raz pierwszy w 1962 roku. Koncern Chrysler zdecydował wprowadzić model 300 jako samochód pośredniego segmentu cenowego, między tańszym modelem Chrysler Newport, a droższym New Yorker, zastępujący dotychczasowy model Windsor. Model 300 oparty był na modelu Newport, o rozstawie osi 122 cale, lecz napędzany był mocniejszymi silnikami i odróżniał się wykończeniem, w tym atrapą chłodnicy z charakterystycznym dla tego modelu krzyżem z trójkolorowym medalionem „300” pośrodku. Oferowano tylko trzy wersje nadwozia: dwudrzwiowy hardtop coupé, czterodrzwiowy hardtop oraz dwudrzwiowy kabriolet. Określenie tego modelu non-letter series (seria nieliterowa) stosowane jest w literaturze dla odróżnienia od równolegle produkowanych sportowych modeli Chryslera 300 oznaczonych literami (letter series). Wyprodukowano na rynek amerykański ponad 270 tysięcy sztuk. Czytaj więcej…

2020-04-11

I-168 – japoński oceaniczny okręt podwodny typu KD6 z czasów przedwojennych i II wojny światowej. Okręt został zwodowany 26 czerwca 1933 roku w stoczni w Kure jako I-68, po czym – podobnie jak w przypadku wielu innych jednostek – jego nazwa została zmieniona na I-168. Przyjęty do służby w japońskiej marynarce wojennej w lipcu 1934 roku miał wyporność 1400 ton na powierzchni oraz 2440 ton ton w zanurzeniu. Wyposażony był w 6 wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm dla 14 torped. W momencie wejścia do służby I-168 był najszybszym okrętem podwodnym na świecie. Wprawdzie późniejsze typy japońskich okrętów były jeszcze szybsze, jednak 23 węzły maksymalnej prędkości na powierzchni wciąż pozostawało bardzo dużą prędkością. Prędkość podwodna zaś wynosząca 8,25 węzła nie odbiegała zasadniczo od standardu tego okresu. Podczas wojny na Pacyfiku, dowodzony przez shōsa Yahachi Tanabe, zatopił pod Midway amerykański duży lotniskowiec USS „Yorktown” (CV-5). 27 lipca 1943 roku został zatopiony przez USS „Scamp” (SS-277), w wyniku czego śmierć poniosła cała, licząca 68 osób załoga. Czytaj więcej…

2020-04-12

Dozwolony użytek prywatny – w polskim prawie ustawowe zezwolenie dla użytkowników na prywatne korzystanie z chronionych utworów; jedna z postaci dozwolonego użytku. Dzięki niemu użytkownicy nie muszą uzyskiwać zgody podmiotów praw autorskich ani im płacić. Stanowi on jedno z ograniczeń (lub wyjątków), które są regulowane przepisami prawa międzynarodowego oraz unijnego. Ochrona autorskoprawna głównie dotyczy publicznego wykorzystywania utworu i nie ingeruje w sferę prywatną. W celu dostosowania prawa do korzystania z utworów w prywatnej sferze indywidualnych użytkowników, ustawodawcy wprowadzili przepisy analogiczne do dozwolonego użytku prywatnego. Jest on klasyczną instytucją prawa autorskiego, o szczególnym znaczeniu społecznym. Analogiczne przepisy znajdowały się w ustawach z 1926 roku i z 1952 roku. Znajdują się także w ustawach wszystkich europejskich państw. W polskiej ustawie z 1994 roku dozwolony użytek prywatny został uregulowany w art. 23. Chociaż tradycja tej instytucji jest głęboko zakorzeniona, a jej istota – stała, to jej zakres podlega zmianom. Czytaj więcej…

2020-04-13

Jar of Flies – trzeci minialbum amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, opublikowany 25 stycznia 1994 roku nakładem wytwórni Columbia Records. Tygodniowa sesja nagraniowa odbyła się w London Bridge Studio w Seattle. Produkcją epki zajęli się muzycy, którzy przygotowali zestaw siedmiu premierowych kompozycji. W stosunku do poprzednich wydawnictw, większy wkład w komponowanie, poza duetem Layne Staley i Jerry Cantrell, mieli także pozostali członkowie. Jar of Flies uchodzi za kontynuację akustycznego i melancholijnego brzmienia, zapoczątkowanego na wydawnictwie Sap z 1992 roku. 12 lutego 1994 roku minialbum zadebiutował na 1. pozycji w zestawieniu Billboard 200, przechodząc tym samym do historii jako pierwszy album wydany w formacie EP, który tego dokonał. Otrzymał na ogół pozytywne recenzje ze strony krytyków, którzy podkreślali, że mimo lżejszych aranżacji, utwory wciąż zachowują mroczny i przygnębiający charakter. Album promowany był przez single „No Excuses” oraz „I Stay Away”, z czego druga z kompozycji uzyskała nominację do nagrody Grammy w kategorii Best Hard Rock Performance. Jar of Flies okazał się sukcesem komercyjnym, odnotowując wysoką sprzedaż. Czytaj więcej…

2020-04-14

Ulica Stanisława Moniuszki w Łodzi – ulica w Śródmieściu Łodzi w obszarze SIM Centrum, dawniej pasaż Meyera, o długości 0,3 km, biegnąca niemal równoleżnikowo od ul. Piotrkowskiej do ul. Henryka Sienkiewicza. Dawny prywatny pasaż Ludwika Meyera z neorenesansowymi willami zaprojektowanymi przez Hilarego Majewskiego w latach 1883–1885. Impulsem do wybudowania pasażu była plotka o przeniesieniu stolicy guberni z Piotrkowa do Łodzi, która pojawiła się na początku lat 80. XIX wieku. Meyer postanowił, że wybuduje tam domy, które staną się siedzibą carskich władz. Zgodę magistratu na wytyczenie ulicy uzyskał w maju 1885 roku. Do awansu miasta nie doszło, niemniej ulica powstała i wkrótce doczekała się miana najpiękniejszej ulicy w Łodzi. Pasaż zamieszkiwali członkowie łódzkiej elity, m.in. prezydent miasta Władysław Pieńkowski. Obecnie, ulica w całości znajduje się w turystyczno-historycznej strefie miasta. Zespół urbanistyczny ulicy jest wpisany do rejestru zabytków. Na całej długości ulicy obowiązuje ruch dwukierunkowy. Ulica znajduje się w obrębie rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Świętego Krzyża. Czytaj więcej…

2020-04-15

Adolf Erik Nordenskiöld (ur. 18 listopada 1832 w Helsinkach, zm. 12 sierpnia 1901 w Västerljung) – fiński oraz szwedzki geolog, mineralog, geograf, badacz polarny oraz odkrywca. Przeprowadził wiele wypraw na Arktykę, których bezpośrednim celem był Spitsbergen, Grenlandia i północne wybrzeże Syberii. Próbował także dotrzeć do bieguna północnego. Najbardziej znaczącą wyprawę odbył w latach 1878–1879, kiedy jako pierwszy człowiek przepłynął Przejście Północno-Wschodnie z północnej Norwegii do Cieśniny Beringa. Wyczyn ten uczynił go postacią znaną na całym świecie. Podczas swoich dziesięciu wypraw na Arktykę, Nordenskiöld dokonywał odniesień do siatki geograficznej i mapowań, które stanowiły ogólnie jeden projekt. Jego rezultatem były mapy dużych obszarów, które dotychczas albo nie istniały, albo były niewłaściwie sporządzone. Nordenskiöld opublikował zarówno mapy topograficzne, jak i geologiczne Spitsbergenu, a ponadto dokładne tabele z wynikami pomiarów temperatury oraz pomiarów i obserwacji astronomicznych. Pod kątem ilości i rozmiaru wyprawy Nordenskiölda są uważane za wyczyn jego czasów. Badacz opisał wyprawy w kilku publikacjach w kilku językach, znacząco poszerzając wiedzę naukową o regionach polarnych. Czytaj więcej…

2020-04-16

Gerard Cieślik (ur. 29 kwietnia 1927 w Hajdukach Wielkich, zm. 3 listopada 2013 w Chorzowie) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1947–1958, olimpijczyk, trener piłkarski. W trakcie II wojny światowej został skierowany na front, zaś po jej zakończeniu znajdował się na terenach zajętych przez Armię Czerwoną, przez co wraz z innymi żołnierzami przepłynął Łabę chcąc oddać się w ręce wojsk amerykańskich, którzy przekazali ich z powrotem Rosjanom. Trafił do mieszczącego się w Brandenburg an der Havel obozu jenieckiego, ale uniknął wywozu do łagrów. Po powrocie z frontu podpisał akces do gry w Ruchu Chorzów, dla którego występował przez blisko piętnaście lat. W barwach Ruchu trzykrotnie zdobył mistrzostwo Polski i jeden raz Puchar Polski. Z reprezentacją Polski wziął udział w igrzyskach olimpijskich 1952 w Helsinkach. Jest członkiem Klubu Wybitnego Reprezentanta z dorobkiem 168 goli Klubu 100. Czytaj więcej…

2020-04-17

Chrysler 300 non-letter series – samochód osobowy klasy średniej-wyższej produkowany pod amerykańską marką marką Chrysler w latach 1962–1971. Chrysler 300 został zaprezentowany po raz pierwszy w 1962 roku. Koncern Chrysler zdecydował wprowadzić model 300 jako samochód pośredniego segmentu cenowego, między tańszym modelem Chrysler Newport, a droższym New Yorker, zastępujący dotychczasowy model Windsor. Model 300 oparty był na modelu Newport, o rozstawie osi 122 cale, lecz napędzany był mocniejszymi silnikami i odróżniał się wykończeniem, w tym atrapą chłodnicy z charakterystycznym dla tego modelu krzyżem z trójkolorowym medalionem „300” pośrodku. Oferowano tylko trzy wersje nadwozia: dwudrzwiowy hardtop coupé, czterodrzwiowy hardtop oraz dwudrzwiowy kabriolet. Określenie tego modelu non-letter series (seria nieliterowa) stosowane jest w literaturze dla odróżnienia od równolegle produkowanych sportowych modeli Chryslera 300 oznaczonych literami (letter series). Wyprodukowano na rynek amerykański ponad 270 tysięcy sztuk. Czytaj więcej…

2020-04-18

I-168 – japoński oceaniczny okręt podwodny typu KD6 z czasów przedwojennych i II wojny światowej. Okręt został zwodowany 26 czerwca 1933 roku w stoczni w Kure jako I-68, po czym – podobnie jak w przypadku wielu innych jednostek – jego nazwa została zmieniona na I-168. Przyjęty do służby w japońskiej marynarce wojennej w lipcu 1934 roku miał wyporność 1400 ton na powierzchni oraz 2440 ton ton w zanurzeniu. Wyposażony był w 6 wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm dla 14 torped. W momencie wejścia do służby I-168 był najszybszym okrętem podwodnym na świecie. Wprawdzie późniejsze typy japońskich okrętów były jeszcze szybsze, jednak 23 węzły maksymalnej prędkości na powierzchni wciąż pozostawało bardzo dużą prędkością. Prędkość podwodna zaś wynosząca 8,25 węzła nie odbiegała zasadniczo od standardu tego okresu. Podczas wojny na Pacyfiku, dowodzony przez shōsa Yahachi Tanabe, zatopił pod Midway amerykański duży lotniskowiec USS „Yorktown” (CV-5). 27 lipca 1943 roku został zatopiony przez USS „Scamp” (SS-277), w wyniku czego śmierć poniosła cała, licząca 68 osób załoga. Czytaj więcej…

2020-04-19

Dozwolony użytek prywatny – w polskim prawie ustawowe zezwolenie dla użytkowników na prywatne korzystanie z chronionych utworów; jedna z postaci dozwolonego użytku. Dzięki niemu użytkownicy nie muszą uzyskiwać zgody podmiotów praw autorskich ani im płacić. Stanowi on jedno z ograniczeń (lub wyjątków), które są regulowane przepisami prawa międzynarodowego oraz unijnego. Ochrona autorskoprawna głównie dotyczy publicznego wykorzystywania utworu i nie ingeruje w sferę prywatną. W celu dostosowania prawa do korzystania z utworów w prywatnej sferze indywidualnych użytkowników, ustawodawcy wprowadzili przepisy analogiczne do dozwolonego użytku prywatnego. Jest on klasyczną instytucją prawa autorskiego, o szczególnym znaczeniu społecznym. Analogiczne przepisy znajdowały się w ustawach z 1926 roku i z 1952 roku. Znajdują się także w ustawach wszystkich europejskich państw. W polskiej ustawie z 1994 roku dozwolony użytek prywatny został uregulowany w art. 23. Chociaż tradycja tej instytucji jest głęboko zakorzeniona, a jej istota – stała, to jej zakres podlega zmianom. Czytaj więcej…

2020-04-20

Piotrowice – część dzielnicy administracyjnej Piotrowice-Ochojec miasta Katowice, położona 7 kilometrów na południe od centrum miasta. Do XV wieku wraz z Podlesiem oraz Zarzeczem występowała pod nazwą Uniczowy. Początkowo niewielka wieś, z czasem samodzielna gmina. 1 stycznia 1874 roku weszła w skład okręgu urzędowego Mikołów. W 1939 roku gmina Piotrowice została włączona do powiatu katowickiego. 1 stycznia 1951 roku Piotrowice administracyjnie włączono do Katowic. Mimo to nadal funkcjonował w Piotrowicach Urząd Stanu Cywilnego, udzielano ślubów i prowadzono ewidencję zgonów, aż do 1974 roku, gdy piotrowicki USC zlikwidowano. Od 1990 roku wraz z sąsiednim Ochojcem tworzy dzielnicę administracyjną. Piotrowice są węzłem kolejowym, w którym rozchodzą się linie kolejowe z Katowic w dwóch kierunkach: Bielska-Białej oraz Rybnika, a dalej Zebrzydowic i granicy państwa. Przez dzielnicę przebiega droga krajowa nr 81 Katowice – Wisła. Czytaj więcej…

2020-04-21

Josef Oberhauser (ur. 20 września 1915 w Monachium, zm. 22 listopada 1979 tamże) – niemiecki oficer SS, uczestnik akcji T4 oraz akcji „Reinhardt”, zbrodniarz hitlerowski. Był członkiem załogi obozu zagłady w Bełżcu. Jako adiutant komendanta Christiana Wirtha zajmował trzecie miejsce w hierarchii dowodzenia. Pozostał adiutantem Wirtha także wówczas, gdy ten został inspektorem wszystkich obozów akcji „Reinhardt”. W ostatnim okresie II wojny światowej był komendantem obozu Risiera di San Sabba w Trieście. W 1948 roku sąd w radzieckiej strefie okupacyjnej w Niemczech skazał go na karę 15 lat więzienia. Zwolniony w 1956 roku na mocy amnestii zamieszkał w Niemczech Zachodnich. W 1965 roku był sądzony w procesie załogi Bełżca. Jako jedyny z ośmiu oskarżonych został uznany za winnego i skazany na karę 4,5 roku pozbawienia wolności. Oberhauser odsiedział jedynie połowę wyroku. Do końca życia nie chciał się wypowiadać na temat swojej służby w Bełżcu. Czytaj więcej…

2020-04-22

SM UC-8 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, ósmy w kolejności okręt podwodny typu UC I. Zwodowany w lipcu 1915 roku w stoczni AG Vulcan Stettin w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine jeszcze przed wodowaniem. Załoga okrętu składała się z 1 oficera oraz 13 podoficerów i marynarzy. Podczas przejścia z Kilonii do Flandrii 4 listopada 1915 roku okręt wszedł na mieliznę na wodach terytorialnych Holandii i został internowany. Zakupiony przez holenderski rząd, w marcu 1917 roku wszedł do służby w Koninklijke Marine jako Hr. Ms. M-1. Wiedza holenderskich inżynierów o szczegółach konstrukcji niemieckiego okrętu została wykorzystana przy remoncie okrętu podwodnego Hr. Ms. O 8, na którym też zamontowano peryskop Zeissa zdemontowany z UC-8. Okręt służył holendrom do 1931 roku, a w roku 1932 został sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2020-04-23

Kukułka wschodnia – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kukułkowatych. Częściowo wędrowny; przedstawiciele jednego z podgatunków gniazdują w Azji Południowo-Wschodniej, a zimują w Indonezji, zaś przedstawiciele drugiego z podgatunków prowadzą osiadły tryb życia i występują w Malezji oraz Indonezji. Po raz pierwszy gatunek opisał Edward Blyth w 1843 roku. Holotyp pochodził z Nepalu. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Cuculus saturatus. Środowiskiem życia kukułek wschodnich są lasy. W Himalajach występują w lasach mieszanych z udziałem drzew iglastych oraz liściastych, w lasach modrzewi, zimozielone lasy liściaste, różaneczników i dębów, w innych zadrzewionych obszarach oraz w zaroślach. W Azji Południowo-Wschodniej również występują w lasach szerokolistnych, a do tego na zadrzewionych, ale otwartych terenach. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje kukułkę wschodnią za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 2014 roku. Czytaj więcej…

2020-04-24

Chrysler 300 non-letter series – samochód osobowy klasy średniej-wyższej produkowany pod amerykańską marką marką Chrysler w latach 1962–1971. Chrysler 300 został zaprezentowany po raz pierwszy w 1962 roku. Koncern Chrysler zdecydował wprowadzić model 300 jako samochód pośredniego segmentu cenowego, między tańszym modelem Chrysler Newport, a droższym New Yorker, zastępujący dotychczasowy model Windsor. Model 300 oparty był na modelu Newport, o rozstawie osi 122 cale, lecz napędzany był mocniejszymi silnikami i odróżniał się wykończeniem, w tym atrapą chłodnicy z charakterystycznym dla tego modelu krzyżem z trójkolorowym medalionem „300” pośrodku. Oferowano tylko trzy wersje nadwozia: dwudrzwiowy hardtop coupé, czterodrzwiowy hardtop oraz dwudrzwiowy kabriolet. Określenie tego modelu non-letter series (seria nieliterowa) stosowane jest w literaturze dla odróżnienia od równolegle produkowanych sportowych modeli Chryslera 300 oznaczonych literami (letter series). Wyprodukowano na rynek amerykański ponad 270 tysięcy sztuk. Czytaj więcej…

2020-04-25

I-168 – japoński oceaniczny okręt podwodny typu KD6 z czasów przedwojennych i II wojny światowej. Okręt został zwodowany 26 czerwca 1933 roku w stoczni w Kure jako I-68, po czym – podobnie jak w przypadku wielu innych jednostek – jego nazwa została zmieniona na I-168. Przyjęty do służby w japońskiej marynarce wojennej w lipcu 1934 roku miał wyporność 1400 ton na powierzchni oraz 2440 ton w zanurzeniu. Wyposażony był w 6 wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm dla 14 torped. W momencie wejścia do służby I-168 był najszybszym okrętem podwodnym na świecie. Wprawdzie późniejsze typy japońskich okrętów były jeszcze szybsze, jednak 23 węzły maksymalnej prędkości na powierzchni wciąż pozostawało bardzo dużą prędkością. Prędkość podwodna zaś wynosząca 8,25 węzła nie odbiegała zasadniczo od standardu tego okresu. Podczas wojny na Pacyfiku, dowodzony przez shōsa Yahachi Tanabe, zatopił pod Midway amerykański duży lotniskowiec USS „Yorktown” (CV-5). 27 lipca 1943 roku został zatopiony przez USS „Scamp” (SS-277), w wyniku czego śmierć poniosła cała, licząca 68 osób załoga. Czytaj więcej…

2020-04-26

Dozwolony użytek prywatny – w polskim prawie ustawowe zezwolenie dla użytkowników na prywatne korzystanie z chronionych utworów; jedna z postaci dozwolonego użytku. Dzięki niemu użytkownicy nie muszą uzyskiwać zgody podmiotów praw autorskich ani im płacić. Stanowi on jedno z ograniczeń (lub wyjątków), które są regulowane przepisami prawa międzynarodowego oraz unijnego. Ochrona autorskoprawna głównie dotyczy publicznego wykorzystywania utworu i nie ingeruje w sferę prywatną. W celu dostosowania prawa do korzystania z utworów w prywatnej sferze indywidualnych użytkowników, ustawodawcy wprowadzili przepisy analogiczne do dozwolonego użytku prywatnego. Jest on klasyczną instytucją prawa autorskiego, o szczególnym znaczeniu społecznym. Analogiczne przepisy znajdowały się w ustawach z 1926 roku i z 1952 roku. Znajdują się także w ustawach wszystkich europejskich państw. W polskiej ustawie z 1994 roku dozwolony użytek prywatny został uregulowany w art. 23. Chociaż tradycja tej instytucji jest głęboko zakorzeniona, a jej istota – stała, to jej zakres podlega zmianom. Czytaj więcej…

2020-04-27

Piotrowice – część dzielnicy administracyjnej Piotrowice-Ochojec miasta Katowice, położona 7 kilometrów na południe od centrum miasta. Do XV wieku wraz z Podlesiem oraz Zarzeczem występowała pod nazwą Uniczowy. Początkowo niewielka wieś, z czasem samodzielna gmina. 1 stycznia 1874 roku weszła w skład okręgu urzędowego Mikołów. W 1939 roku gmina Piotrowice została włączona do powiatu katowickiego. 1 stycznia 1951 roku Piotrowice administracyjnie włączono do Katowic. Mimo to nadal funkcjonował w Piotrowicach Urząd Stanu Cywilnego, udzielano ślubów i prowadzono ewidencję zgonów, aż do 1974 roku, gdy piotrowicki USC zlikwidowano. Od 1990 roku wraz z sąsiednim Ochojcem tworzy dzielnicę administracyjną. Piotrowice są węzłem kolejowym, w którym rozchodzą się linie kolejowe z Katowic w dwóch kierunkach: Bielska-Białej oraz Rybnika, a dalej Zebrzydowic i granicy państwa. Przez dzielnicę przebiega droga krajowa nr 81 Katowice – Wisła. Czytaj więcej…

2020-04-28

Josef Oberhauser (ur. 20 września 1915 w Monachium, zm. 22 listopada 1979 tamże) – niemiecki oficer SS, uczestnik akcji T4 oraz akcji „Reinhardt”, zbrodniarz hitlerowski. Był członkiem załogi obozu zagłady w Bełżcu. Jako adiutant komendanta Christiana Wirtha zajmował trzecie miejsce w hierarchii dowodzenia. Pozostał adiutantem Wirtha także wówczas, gdy ten został inspektorem wszystkich obozów akcji „Reinhardt”. W ostatnim okresie II wojny światowej był komendantem obozu Risiera di San Sabba w Trieście. W 1948 roku sąd w radzieckiej strefie okupacyjnej w Niemczech skazał go na karę 15 lat więzienia. Zwolniony w 1956 roku na mocy amnestii zamieszkał w Niemczech Zachodnich. W 1965 roku był sądzony w procesie załogi Bełżca. Jako jedyny z ośmiu oskarżonych został uznany za winnego i skazany na karę 4,5 roku pozbawienia wolności. Oberhauser odsiedział jedynie połowę wyroku. Do końca życia nie chciał się wypowiadać na temat swojej służby w Bełżcu. Czytaj więcej…

2020-04-29

SM UC-8 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, ósmy w kolejności okręt podwodny typu UC I. Zwodowany w lipcu 1915 roku w stoczni AG Vulcan Stettin w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine jeszcze przed wodowaniem. Załoga okrętu składała się z 1 oficera oraz 13 podoficerów i marynarzy. Podczas przejścia z Kilonii do Flandrii 4 listopada 1915 roku okręt wszedł na mieliznę na wodach terytorialnych Holandii i został internowany. Zakupiony przez holenderski rząd, w marcu 1917 roku wszedł do służby w Koninklijke Marine jako Hr. Ms. M-1. Wiedza holenderskich inżynierów o szczegółach konstrukcji niemieckiego okrętu została wykorzystana przy remoncie okrętu podwodnego Hr. Ms. O 8, na którym też zamontowano peryskop Zeissa zdemontowany z UC-8. Okręt służył holendrom do 1931 roku, a w roku 1932 został sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2020-04-30

Kukułka wschodnia – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kukułkowatych. Częściowo wędrowny; przedstawiciele jednego z podgatunków gniazdują w Azji Południowo-Wschodniej, a zimują w Indonezji, zaś przedstawiciele drugiego z podgatunków prowadzą osiadły tryb życia i występują w Malezji oraz Indonezji. Po raz pierwszy gatunek opisał Edward Blyth w 1843 roku. Holotyp pochodził z Nepalu. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Cuculus saturatus. Środowiskiem życia kukułek wschodnich są lasy. W Himalajach występują w lasach mieszanych z udziałem drzew iglastych oraz liściastych, w lasach modrzewi, zimozielone lasy liściaste, różaneczników i dębów, w innych zadrzewionych obszarach oraz w zaroślach. W Azji Południowo-Wschodniej również występują w lasach szerokolistnych, a do tego na zadrzewionych, ale otwartych terenach. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje kukułkę wschodnią za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 2014 roku. Czytaj więcej…