Małogoszcz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
dodanie ilustracji, linków wew. |
ilustracja |
||
| Linia 49: | Linia 49: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
[[Plik:Stacja Małogoszcz.jpg|thumb|240px|[[Małogoszcz (stacja kolejowa)|Stacja kolejowa Małogoszcz]] zbudowana w 1911 roku]] |
[[Plik:Stacja Małogoszcz.jpg|thumb|240px|[[Małogoszcz (stacja kolejowa)|Stacja kolejowa Małogoszcz]] zbudowana w 1911 roku]] |
||
[[Plik:Kaplica cmentarna w Małogoszczu.jpg|thumb|Kaplica św. Stanisława (cmentarna)]] |
|||
Małogoszcz został założony w czasach wczesnopiastowskich jako osada na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Najstarsze zapiski o grodzie kasztelańskim pochodzą z bulli arcybiskupa gnieźnieńskiego z [[1136]]. Gród miał arcybiskupowi oddawać dziesięcinę ze zboża, miodu oraz skór. W [[XII wiek|XII w.]] Małogoszcz stanowił ważny lokalny ośrodek gospodarczy. Osada była znana jako gród kasztelański Malogost oraz często odwiedzana przez książąt i królów polskich. W [[1140]] roku przebywała w Małogoszczu wdowa po [[Bolesław III Krzywousty|Bolesławie Krzywoustym]] księżna [[Salomea z Bergu|Salomea]]. W [[1259]] roku gród został zniszczony przez najazd tatarski. W [[XIV wiek]]u król [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz Wielki]] wzniósł fortyfikacje obronne. W [[1273]] roku w Małogoszczu spędzała dzień [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]] [[Święta Kinga]], ks. krakowska i sandomierska. |
Małogoszcz został założony w czasach wczesnopiastowskich jako osada na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Najstarsze zapiski o grodzie kasztelańskim pochodzą z bulli arcybiskupa gnieźnieńskiego z [[1136]]. Gród miał arcybiskupowi oddawać dziesięcinę ze zboża, miodu oraz skór. W [[XII wiek|XII w.]] Małogoszcz stanowił ważny lokalny ośrodek gospodarczy. Osada była znana jako gród kasztelański Malogost oraz często odwiedzana przez książąt i królów polskich. W [[1140]] roku przebywała w Małogoszczu wdowa po [[Bolesław III Krzywousty|Bolesławie Krzywoustym]] księżna [[Salomea z Bergu|Salomea]]. W [[1259]] roku gród został zniszczony przez najazd tatarski. W [[XIV wiek]]u król [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz Wielki]] wzniósł fortyfikacje obronne. W [[1273]] roku w Małogoszczu spędzała dzień [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]] [[Święta Kinga]], ks. krakowska i sandomierska. |
||
Wersja z 11:33, 23 mar 2015
Małogoszcz – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Małogoszcz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego. Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Małogost[1].
Na koniec 2010 r. miasto zajmowało powierzchnię 9,68 km² i liczyło 3849 mieszkańców[2].
W Małogoszczu znajduje się Szkoła Podstawowa im. 24 lutego 1863 roku, Publiczne Gimnazjum oraz Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Powstania Styczniowego. Funkcjonują one w jednym budynku przy ul. 11 Listopada. W pobliżu miasta znajduje się cementownia, której właścicielem obecnie jest koncern Lafarge. Życie kulturalne miasta organizuje Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. W architekturze urbanistycznej zwraca uwagę osiedle wybudowane w latach 70. XX wieku podczas wznoszenia Cementowni Małogoszcz. Centrum architektonicznym miasta jest zabytkowy rynek. Na terenie miasta działa rozbudowana sieć internetowa zapewniająca mieszkańcom nielimitowany dostęp do internetu. Rozpoczęła ona działalność w 2003 roku.
W mieście swoją siedzibę ma klub piłkarski Wierna Małogoszcz, grający w latach 2004-2011 w III lidze[3].
Przez miasto przechodzi 
niebieski szlak turystyczny z Jedlnicy do Żarczyc a na placu Kościuszki (rynku) zaczyna się czarny szlak do rezerwatu Milechowy[4].
Historia
Małogoszcz został założony w czasach wczesnopiastowskich jako osada na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Najstarsze zapiski o grodzie kasztelańskim pochodzą z bulli arcybiskupa gnieźnieńskiego z 1136. Gród miał arcybiskupowi oddawać dziesięcinę ze zboża, miodu oraz skór. W XII w. Małogoszcz stanowił ważny lokalny ośrodek gospodarczy. Osada była znana jako gród kasztelański Malogost oraz często odwiedzana przez książąt i królów polskich. W 1140 roku przebywała w Małogoszczu wdowa po Bolesławie Krzywoustym księżna Salomea. W 1259 roku gród został zniszczony przez najazd tatarski. W XIV wieku król Kazimierz Wielki wzniósł fortyfikacje obronne. W 1273 roku w Małogoszczu spędzała dzień Bożego Narodzenia Święta Kinga, ks. krakowska i sandomierska.
W 1408 Małogoszcz uzyskał od króla Władysława Jagiełły prawa miejskie. W 1572 roku przez Małogoszcz wieziono do Krakowa ciało Zygmunta Augusta. 1 czerwca 1582 roku w Małogoszczu nocował Stefan Batory udający się do Warszawy na swoją koronację. W latach 1591-1595 w Małogoszczu wybudowano kościół w stylu barokowym.
Pomyślny rozwój miasta był związany z rozwojem wyrobu płótna (XVI-XVII w.). W I połowie XVII wieku, zwłaszcza w czasie kiedy starostami małogoskimi byli Samuel i Stanisław Lanckorońscy, trwał nieprzerwanie do potopu szwedzkiego rozwój miasta, co znalazło potwierdzenie w liczbie ludności i stanie zabudowy. Szacuje się, iż przed „Potopem” w mieście było 180 budynków mieszkalnych i 1200 osób. Po odejściu wojsk szwedzkich, w 1661 r. przybyli do miasta lustratorzy królewscy naliczyli ogółem 130 budynków, z czego 114 w części królewskiej i 16 w części kościelnej. Liczbę ludności oszacowano na ok. 700-800 osób. Wynika z tego, że straty w ludziach zamknęły się w granicach 380-400 osób[5]. Był to obraz pełnej pauperyzacji miasta i mieszczan, jednak nie tak katastrofalny, jak zniszczonych niemal doszczętnie Chęcin.
W 1795 roku miasto znalazło się w zaborze austriackim. Małogoszcz zapisał się następnie w polskich walkach narodowowyzwoleńczych. W czerwcu 1794 zatrzymał się w nim z armią naczelnik Tadeusz Kościuszko po bitwie pod Szczekocinami. Kwaterował na plebanii, która pełniła też funkcję lazaretu (wśród rannych był Bartosz Głowacki). Tu też zmarli od ran odniesionych w bitwie pod Szczekocinami generałowie Insurekcji Kościuszkowskiej Jan Grochowski i Józef Wodzicki[6].
24 lutego 1863 rozegrała się jedna z najkrwawszych bitew powstania styczniowego – I bitwa pod Małogoszczem. W małogoskiej plebanii mieścił się sztab generała Mariana Langiewicza. W bitwie tej brał także udział twórca Oddziałów Langiewicza z rejonu powiatu krotoszyńskiego (Baszków, Konarzew, Krotoszyn) Franciszek Nawrocki (Jakub Nawrot). Był on bliskim współpracownikiem dyktatora powstania[7]. Rzeka Łosośna uzyskała odtąd nazwę Wierna Rzeka, stając się tytułową bohaterką powieści Stefana Żeromskiego. Za pomoc powstańcom, a także z powodu spadku liczby ludności, w 1869 rząd rosyjski odebrał Małogoszczowi prawa miejskie.
W 1904 roku wielki pożar zniszczył znaczną część osady. Podczas I wojny światowej, na przełomie 1914 i 1915 roku linia frontu przebiegała w pobliżu Małogoszcza, który został doszczętnie zniszczony przez ogień artyleryjski. W 1915 roku wieś została zajęta przez wojska niemieckie i austriackie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w granicach woj. kieleckiego.
W styczniu 1945 do Małogoszcza wkroczyły wojska radzieckie.
W 1996 roku Małogoszcz odzyskał prawa miejskie.
Żydzi w Małogoszczu
W 1775 roku miasto uzyskało przywilej zabraniający żydowskiego osadnictwa. Jednakże prawdopodobnie ok. 1789 roku żyli już tutaj Żydzi. W 1882 roku powstała samodzielna gmina żydowska. W okresie międzywojennym liczba małogoskich Żydów stale wzrastała z 415 osób w 1921 r. (19% ogółu mieszkańców) do 1050 w 1938 r. Bożnica znajdowała się przy ulicy Jędrzejowskiej 16, zaś cmentarz przy szosie prowadzącej do Jędrzejowa. Podczas II wojny światowej, 28 sierpnia 1942 roku Niemcy zebrali wszystkich tutejszych Żydów i wywieźli ich do Jędrzejowa. Stamtąd deportowano ich do obozu zagłady w Treblince.
Zabytki
- kościół pw. Wniebowzięcia NMP wybudowany w latach 1591-1595, dzięki staraniom Jakuba Biedy Chrostkowica dziekana małogoskiego,
- renesansowa plebania (XVI/XVII w.),
- kościółek cmentarny pw.św Stanisława Biskupa pochodzi z 1595 roku, zbudowany z inicjatywy Jakuba Biedy Chrostkowica
- pomnik Tadeusza Kościuszki, wzniesiony przez małogoszczan w 1917 r.
- XVI wieczny kościółek na wzgórzu Babinek
Wspólnoty wyznaniowe
Ciekawostki
- Na jednym z okien małogoskiej plebanii, na nadprożu późno-renesansowego kamiennego obramienia znajduje się łacińska maksyma VIRTUTE DECET NON SANQUINE NITI (pol. Oceniaj ludzi według cnót, a nie pochodzenia).
- ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. GUS, 2011-08-10, s. 142. ISSN 1505-5507.
- ↑ Szymon Piasta: 80 lat Świętokrzyskiego Związku Piłki Nożnej. Kielce: Oficyna Poligraficzna APLA Spółka Jawna, 2008, s. 292-294. ISBN 978-83-85953-44-9.
- ↑ opis szlaku na stronie Urzędu Miasta i Gminy.
- ↑ Por. E. Kosik, Ludność Małogoszcza w latach 1662-1686 w świetle ksiąg metrykalnych, „Studia Kieleckie”, nr 2, 1974, s. 61-73.
- ↑ Por. J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Jędrzejowskiem, Mariówka 1930, s. 107. (Gen. Józef Wodzicki pochowany został w kościele OO. Kapucynów w Krakowie).
- ↑ relacja Franciszka Nawrockiego (Jakuba Nawrota), zawarta w ks. Potomek banity, A. Nawrocki, Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie, por. www.genealogia.okiem.pl, spis powstańców styczniowych 1863r.
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 4 czerwca 2014.
Zobacz też
- Wierna Małogoszcz
- Małogoszcz (stacja kolejowa)
- Kasztelani i starostowie małogoscy
- I bitwa pod Małogoszczem
- II bitwa pod Małogoszczem
- Cmentarz żydowski w Małogoszczu
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa miasta
- Małogoszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 37.
| Miasta |
|
|---|
- Siedziba gminy: Małogoszcz
| Miasta | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Kolonia | |
| Kolonie wsi |
|
| Osady wsi |
|
| Przysiółki wsi |
