Zamek Wleń

Zamek Wleński Gródek

nr rej. 388/968 z 13.11.1961
Państwo	Polska
Miejscowość	Łupki
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	XII w.
Ważniejsze przebudowy	XIII w., 1377, 1567–74
Zniszczono	1646
Pierwszy właściciel	Bolesław I Wysoki
Kolejni właściciele	Bolesław I Wysoki, Henryk I Brodaty, Bolesław II Rogatka, Bolko II Mały, von Zedlitz, Adam von Kaulhaus, Grünfeld, Haugwitz
Położenie na mapie gminy Wleń Zamek Wleński Gródek
Położenie na mapie Polski Zamek Wleński Gródek
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek Wleński Gródek
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Zamek Wleński Gródek
51°01′03″N 15°39′46″E

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia =

Zamek Wleński Gródek (niem. Lehnhaus) – położony na Górze Zamkowej (383 m n.p.m.) w przysiółku Wleński Gródek, stanowiącym część niewielkiej miejscowości Łupki w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Wleń.

Nazwa

Miejscowa ludność zamek nazwała od imienia Jadwigi (Hedwigsburg), po II wojnie światowej funkcjonowały nazwy: Lenno, Lenno-Zamek, Zamek Lenno oraz Łupki-Zamek. Obecnie nazywa się zamek Wleński Gródek.

Historia

Zamek powstał na miejscu istniejącego tu grodu drewniano-ziemnego, podniesionego w 1108 r. do rangi kasztelanii przez Bolesława Krzywoustego. Kasztelania była wzmiankowana w bulli papieża Hadriana I w 1155 r. jako castrum Valan. Wzniesienie pierwszej murowanej budowli przypisuje się księciu Bolesławowi I Wysokiemu. Powstała ona w końcu XII wieku i składała się z muru obwodowego i sześciokątnej wieży. Na początku wieku XIII często na zamku przebywał książę Henryk I Brodaty wraz ze swoją małżonką Jadwigą (która została świętą i jest patronką Śląska). Książę rozbudował zamek o mieszkalną wieżę i licząca 9 metrów kaplicę. Wkrótce zastąpiono sześciokątną wieżę okrągłą, o średnicy 12 metrów i grubości murów do 3 metrów. Wieża dotrwała do naszych czasów i obecnie ma 12 metrów wysokości.

W połowie XIII wieku zamek upodobał sobie znany z awanturniczego życia syn Henryka II Pobożnego (a wnuk Henryka I Brodatego i św. Jadwigi), Bolesław II Rogatka. Właśnie w zamkowej wieży więził on w 1257 r. wrocławskiego biskupa Tomasza I, a w 1277 swego bratanka, księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. W połowie XIV wieku za panowania księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego nastąpiła kolejna rozbudowa zamku, powstał wówczas tzw. zamek średni. Po jego śmierci wdowa po nim, księżna Agnieszka przekazała w 1368 r. zamek w zastaw lenny rycerzom von Zedlitz. W 1377 r. właścicielem zamku został Tymo von Kolditz, który dokonał rozbudowy i umocnienia warowni. W 1428 r. podczas powstania husyckiego zamek był przez powstańców bezskutecznie oblegany.

W następnych latach właściciele zmieniali się często i nie dbali o budowlę. Od 1465 r. jego właścicielem był rozbójnik Hans von Zedlitz, który nie oszczędzał nawet mieszkańców Wlenia. W latach 1567–1574 następny właściciel zamku Sebastian Zedlitz przeprowadził przebudowę zamku. Prace nadzorował architekt Jerzy der Wahlich. Wzmocniono wówczas obronność warowni poprzez podwyższenie murów i wieży. Nowym właścicielem zamku już w 1581 r. został Sebastian von Schaffgotsch, a w 1605 r. następny awanturnik z rodziny von Zedlitz, Konrad, gnębiący okoliczną ludność. Wymuszał on od ludności różnorodne daniny i usługi, a jeżeli nie chcieli oni spełnić jego życzeń, więził on w lochu burmistrza miasta.

W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był kilkakrotnie oblegany i zdobywany przez wojska szwedzkie i cesarskie. Wreszcie w 1646 r. został podpalony, przez co popadł całkowicie w ruinę. Po tej wojnie nowym właścicielem zamku został pułkownik króla Francji Ludwika XIII Adam von Kaulhaus. Jednak nie podjął on odbudowy zniszczonego zamku, lecz zbudował na stokach góry na której stoi zamek nowy pałac, w którym zamieszkiwał. W wieku XVIII zamek kupił hrabia Grünfeld, a po jego śmierci w 1804 r. przeszedł na własność rodziny Haugowitz, w której rękach pozostawał do II wojny światowej.

W latach 1989–1994 prowadzono na zamku badania archeologiczne (Katedra Archeologii Uniwersytetu we Wrocławiu). Założeniem tych badań było dalsze poznanie rozwoju przestrzennego zamku oraz identyfikacji wzmiankowanej w źródłach pisanych historii kasztelanii wleńskiej. Z dobrze zachowanej baszty, udostępnionej dla turystów, przy pięknej pogodzie można było podziwiać pasmo Karkonoszy, a także panoramę Gór Kaczawskich i Pogórza Izerskiego.

Stan obecny

W 2005 roku w wyniku osypywania się kamieni z baszty zamkowej zamek został zamknięty dla ruchu turystycznego. 9 kwietnia 2006 roku w wyniku braku zabezpieczeń runął mur południowo-zachodni, a baszta mocno się przechyliła. Od czerwca do lipca 2009 rozpoczęte zostały prace, w wyniku których nastąpiła odbudowa muru i zabezpieczenie wieży. MKiDN przeznaczyło na ten cel 1,5 mln zł, a gmina ponad 400 tys. Obecnie zamek jest ponownie udostępniony do zwiedzania (2015).

• 
  Wieża czworoboczna - najstarsza część murowanego zamku
• 
  Stołp zamkowy
• 
  Widok na zamek z wieży. Po prawej wjazd, po lewej stronie w głębi pozostałości budynków w stylu romańskim.
• 
  Mury zamkowe
• 
  Plan zamku
• 
  Widok od północy
• 
  Widok na zamek na starej pocztówce

Bibliografia

• Romuald M. Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica 2008, ss. 406-413
• Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012, s. 86-88, ISBN 978-83-213-4158-3
• Chorowska Małgorzata, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2003, ISBN 83-7085-680-2
• Marek Staffa (red.): Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 2 (M-Ż) Pogórze Izerskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2003, ss. 423–431, ISBN 83-85773-61-4

Linki zewnętrzne

• Łupki. [w:] Strona internetowa gminy Wleń [on-line].
• Gmina Wleń – Historia i Turystyka