T-64

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
T-64
Ilustracja
T-64A
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Fabryka im. Małyszewa

Typ pojazdu

czołg podstawowy

Trakcja

gąsienicowa

Załoga

3

Historia
Prototypy

1962/1963

Produkcja

1964–1987

Egzemplarze

ok. 8000

Dane techniczne
Silnik

1 silnik wysokoprężny, 5 cylindrowy (z przeciwnie ustawionymi 10 tłokami) 5DTF o mocy 700 KM (515 kW)

Transmisja

mechaniczna

Pancerz

kompozytowy, grubość przeliczeniowa: 20 – 460 mm

Długość

9,22 m (całkowita)
6,54 m (kadłuba)

Szerokość

3,60 m

Wysokość

2,17 m

Prześwit

0,50 m

Masa

42 400 kg (bojowa)
38 000 kg (własna)

Moc jedn.

16,2 KM/t

Nacisk jedn.

0,83 kg/cm²

Osiągi
Prędkość

60,5 km/h (po drodze)
45 km/h (w terenie)

Zasięg pojazdu

500 km (normalny)
700 km (z dodatkowymi zbiornikami)

Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)

1,00 m (bez przygotowania)

Rowy (szer.)

2,85 m

Kąt podjazdu

30º

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata gładkolufowa 2A46 kal. 125 mm (zapas amunicji – 40 szt.)
1 karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm (zapas amunicji – 2000 szt.)
1 wielkokalibrowy karabin maszynowy NSW kal. 12,7 mm (zapas amunicji – 500 szt.)
Użytkownicy

Aktualni – kolor niebieski

Byli – kolor czerwony

T-64radziecki czołg podstawowy. Na Zachodzie oznaczono go symbolem M-1970[1]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Prace nad czołgiem T-64 rozpoczęto w ZSRR w roku 1954. Podjęło się tego zadania Biuro Konstrukcyjne Fabryki Maszyn Transportowych im. W. Małyszewa w Charkowie. Głównym konstruktorem czołgu był A. Morozow. T-64 był pierwszym na świecie wozem bojowym tego typu, wyposażonym w automat ładowania i trzyosobową załogę. Pierwsze prototypy posiadały armatę kalibru 100 mm. Następnie zamieniono ją na armatę kalibru 115 mm. W roku 1969 wprowadzono nowy typ armaty kalibru 125 mm – 2A46. Unikalnym rozwiązaniem charakteryzował się silnik 5TDF zamontowany w tym czołgu. Jest to silnik wielopaliwowy dwusuwowy, pięciocylindrowy, dziesięciotłokowy. Silnik posiada dwa wały korbowe, zaś komorę spalania tworzyła przestrzeń między przeciwbieżnymi tłokami w ich GMP (górnym martwym położeniu). Silnik ten miał niewielką pojemność 13,6 l w stosunku do silnika W-2 znanego z czołgów T-34/44/54/55, rozwijał jednak moc 700 KM. Na przedniej dolnej płycie kadłuba znajduje się lemiesz do samookopywania. Dzięki temu czołg w kilkanaście minut jest w stanie przygotować ukryte stanowisko ogniowe.

T-64 był również pierwszym na świecie seryjnie produkowanym czołgiem wyposażonym w pancerz kompozytowy, w dwóch wersjach: początkowo między dwiema warstwami stali umieszczano warstwę aluminium, a w drugiej kulki ceramiczne zatopione w metalowej matrycy. Zwiększało to odporność na działanie pocisków kumulacyjnych[2].

Pojawienie się czołgu T-64 było ogromnym zaskoczeniem dla sił zbrojnych państw NATO[potrzebny przypis]. Armata 2A46 umożliwia prowadzenie ognia przeciwpancernymi pociskami kierowanymi o zasięgu 4 km. W czasach ZSRR wyprodukowano ponad 12 500 wozów tego typu[3].

Służba i modernizacje[edytuj | edytuj kod]

Czołg był projektowany równolegle do innego czołgu – T-72 i przypomina go wyglądem. Ale w przeciwieństwie do T-72, był używany tylko przez Armię Radziecką i nigdy nie został wyeksportowany. Wiele z wozów jest jeszcze w służbie. Przed 1989 rokiem, był używany przez oddziały radzieckie stacjonujące w Niemczech Wschodnich. Wszędzie indziej Rosjanie używali czołgów T-72. Aktualnie znaczna liczba T-64 (2200 szt.) jest używana przez Ukrainę. Konstrukcja czołgu T-64 była dalej rozwijana jako T-80 i T-84.

W 2005 roku Ukraina opracowała własną modernizację T-64 o nazwie BM Bułat. Na potrzeby eksportowe powstała również modyfikacja o nazwie T-64B1M. Wóz miał być sprzedany do Kongo, jednak przetarg został zerwany[4], a zmodernizowane 50 wozów przekazano do Sił Zbrojnych Ukrainy jako uzupełnienie strat powstałych podczas walk w Donbasie[5].

Również na Ukrainie, na podwoziu czołgu T-64 powstał ciężki wóz bojowy BMP-64. Pojazd w miejscu standardowej wieży wyposażony jest w wieżę z działkiem 2A42 30 mm, karabin PKT, podwójną wyrzutnię pocisków przeciwpancernych i granatnik[6].

BM Bułat w służbie Ukraińskich Sił Zbrojnych

Pierwsze użycie bojowe czołgów T-64 miało miejsce podczas wojny o Naddniestrze w maju 1992 roku, gdy kompania 10 czołgów T-64BW 14. Armii została przejęta przez siły separatystycznego Naddniestrza i następnie użyta przez nie w walkach z wojskami Mołdawii[7]. Pierwszy czołg został zniszczony w tym samym miesiącu, w rejonie Dubosarów, a dwa 20 czerwca od ognia armat MT-12 z flanki w rejonie Bender[7]. W lipcu w walkach uczestniczyły także rosyjskie T-64BW z 14. Armii, tracąc jeden czołg[7].

Czołgi te są używane podczas wojny w Donbasie oraz w trakcie rosyjskiej inwazji na Ukrainę przez obie strony konfliktu. Prawdopodobnie niektóre czołgi T-64 mogły zostać dostarczone z Rosji[8][9][10].

Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Dawni[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. W lutym 2014 roku DRK zawarła umowę z ukraińskim Ukroboronprom w sprawie zakupu pięćdziesięciu czołgów T-64BV-1[11]. Ich dostawy rozpoczęto w 2016 roku, ale dostarczono tylko dwadzieścia pięć czołgów T-64BV-1[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Bons 1999 ↓, s. 22.
  2. Steven Zaloga: T-80 Standard Tank: The Soviet Army’s Last Armored Champion. Oxford: Osprey Publishing, 2009, s. 14, seria: New Vanguard. ISBN 978-1846032448.
  3. Jarosław Wolski, Anatomia Pancerza. Czołgi T-64, „Nowa Technika Wojskowa”, lipiec 2017.
  4. T-64BM1M nie dla Kongo – Altair Agencja Lotnicza, www.altair.com.pl [dostęp 2017-01-08].
  5. Ukraiński pancerz reaktywny Nóż. Część III – Opłot-M, BM Bułat, T-64B1M i ich użycie w wojnie na Ukrainie – DziennikZbrojny.pl, „DziennikZbrojny.pl” [dostęp 2017-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-07] (pol.).
  6. BMP-64 – Nowe dziecko. [dostęp 2015-02-11].
  7. a b c Siergiej Suworow. Bronietankowaja tiechnika w sowriemiennych wojnach. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 8/2006, s. 18, sierpień 2006. (ros.). 
  8. https://www.oryxspioenkop.com/2022/02/attack-on-europe-documenting-ukrainian.html.
  9. https://www.oryxspioenkop.com/2022/02/attack-on-europe-documenting-equipment.html.
  10. a b c https://tanks-encyclopedia.com/coldwar/ussr/soviet_t-64.php.
  11. https://www.armyrecognition.com/defense_news_july_2021_global_security_army_industry/congolese_t-64bv1_mbts_remain_to_be_delivered.html.
  12. https://archive.ph/20170801163912/http://www.janes.com/article/72775/t-64-tank-delivery-to-drc-confirmed.
  13. https://web.archive.org/web/20091104073203/http://pridnestrovie.net/armedforces.html.
  14. https://www.iiss.org/publications/the-military-balance.
  15. Айдос Semey, Сухопутные войска курс молодого бойца | Армия Казахстана | Қазақстанның Қарулы Күштері | Qazaqstan áskeri, 17 kwietnia 2019 [dostęp 2023-07-28] (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ray Bons: Ilustrowany przewodnik po radzieckich wojskach lądowych. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1999. ISBN 83-11-08763-6.