2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk
	; Samobieżna haubica 2S1 Goździk w muzeum artylerii w Petersburgu
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	samobieżna haubica
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 lub 5
	Historia
Prototypy	1967
Produkcja	1971–1994
Egzemplarze	ponad 10 000
	Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny JAMZ-238N o mocy 300 KM (220 kW) lub SW-680T o mocy 240 KM (177 kW)
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	550 l
Pancerz	15–20 mm
Długość	7,265 m
Szerokość	2,85 m
Wysokość	2,74 m
Prześwit	0,40 m
Masa	15 700 kg (bojowa)
Moc jedn.	14,01 kW/t (SW-680T)
Nacisk jedn.	0,49 kg/cm²
	Osiągi
Prędkość	60 km/h (po drodze); 30 km/h (w terenie); 4,5 km/h (w wodzie)
Zasięg pojazdu	500 km (po drodze)
	Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	pływający
Rowy (szer.)	3,00 m
Ściany (wys.)	0,70 m
Kąt podjazdu	60°
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 haubica 2A31 kal. 122 mm, zasięg 15 km (23 km z amunicją rakietową)
	Użytkownicy
	; Niebieski – aktualni, Czerwony – dawni
	Multimedia w Wikimedia Commons

2S1 Goździk (ros. 2S1 Gwozdika – 2C1 Гвоздикa; oznaczenie NATO – M1974^[2]) – samobieżna haubica kalibru 122 mm, konstrukcji radzieckiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym, zdolnym do pływania. Jego budowę oparto na konstrukcji czołgu pływającego PT-76 oraz przedłużonym podwoziu transportera opancerzonego MTLB.

Prototyp samobieżnej haubicy został zbudowany w 1967 roku, a od 1971 roku rozpoczęto jego produkcję seryjną. Oprócz ZSRR, gdzie produkowane były do 1991 roku, działo to produkowane było na licencji także w Bułgarii i Polsce. W Polsce działa te produkowane były w zakładach Huta Stalowa Wola, gdzie w latach 1983–1991 wyprodukowano 602 egzemplarze^[3]. Działa produkcji HSW trafiły głównie na uzbrojenie polskiej armii, jedynie 73 zostały wyeksportowane do ZSRR jako rozliczenie licencji^[3].

W Polsce opracowano ulepszoną wersję tej haubicy Wolfram, z polepszoną możliwością pływania, z pędnikami śrubowymi, lecz pozostała prototypem^[4]. W XXI wieku na bazie wycofywanych podwozi 2S1 opracowano w HSW Lekkie Podwozie Gąsienicowe^[3].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Goździk armii irackiej porzucony podczas wojny w 1991 roku

Samobieżna haubica 2S1 Goździk od 1971 roku była wprowadzana do jednostek artylerii państw Układu Warszawskiego. W późniejszym okresie haubice takie zostały sprzedane do niektórych krajów arabskich i afrykańskich.

Do polskiej armii pierwszych dwanaście haubic 2S1 Goździk trafiło w 1974 roku. Kolejnych egzemplarzy nie zamawiano w związku z planowaną produkcją w kraju. W 1990 roku wojsko dysponowało 534 wozami tego typu, choć powinno ich być 543. Różnica wynikała z tego, że część pojazdów została przebudowana na pojazdy pochodne, a część dział utracono w wypadkach^[5]. Od 2009 roku część wycofywanych pojazdów została użyta w Polsce do przebudowy na Lekkie Podwozie Gąsienicowe pod wozy dowodzenia^[6]. W 2019 roku Polska posiadała 362 sztuki 2S1, a w 2021 roku 227, z czego nieujawnioną liczbę przekazano w 2022 roku Ukrainie^[7].

Haubica ta jest współcześnie podstawowym rodzajem samobieżnych haubic w jednostkach artylerii samobieżnej m.in. w Rosji.

Bojowo została użyta w wojnie w Czeczenii, w latach 1999–2000, oraz w Iraku.

Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]

Samobieżna haubica 2S1 Goździk ma klasyczny układ konstrukcyjny i stosunkowo niską sylwetkę (zbudowano ją na wydłużonym podwoziu MTLB). Kadłub spawany z płyt pancernych zawiera w przedniej części zespoły układu napędowego i przedział kierowania, w środkowej – silnik, a w tylnej – przedział bojowy i amunicyjny.

W umieszczonej z tyłu kadłuba wieży zamontowano haubicę 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm). Haubicę 2A31 wyposażono w: przedmuchiwacz przewodu lufy, dwukomorowy hamulec wylotowy i zamek klinowy o pionowym ruchu klina. W wieży znajdują się: zmechanizowany układ zasilania amunicją, który zapewnia prowadzenie ognia z szybkostrzelnością od 5 do 7 strz./min. i stanowiska dla trzech żołnierzy. Obsługa haubicy składa się z 4 członków załogi w czasie pokoju, tj. dowódcy, celowniczego, ładowniczego i kierowcy, zaś w czasie wojny dodatkowo obecny jest amunicyjny. Stanowisko czwartego członka załogi (mechanik-kierowca) znajduje się z przodu kadłuba po lewej stronie.

Do strzelania stosuje się naboje rozdzielnego ładowania, przede wszystkim z pociskiem: odłamkowo-burzącym (o maksymalnej donośności 15 300 m i masie 21,76 kg), dymnym i kumulacyjnym (o masie 18,2 kg) stabilizowanym brzechwowo. Ponadto dostępne są naboje z pociskami:

z dodatkowym napędem rakietowym (o zasięgu do 21 900 m)
agitacyjne
kasetowe
oświetlające
pocisk chemiczny – wycofano z uzbrojenia

Pojazd przewozi 40 sztuk amunicji, jednak podczas przygotowania działa do pływania liczbę nabojów należy ograniczyć do 30.

Napęd samobieżnej haubicy stanowi silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą, 8-cylindrowy JAMZ-238N lub SW-680T (późniejsze egzemplarze). Gąsienicowy układ bieżny, z przednimi kołami napędowymi i siedmioma kołami nośnymi po każdej stronie. Zawieszenie indywidualne na wałkach skrętnych.

Wersje produkcyjne i pojazdy pochodne[edytuj | edytuj kod]

2S1 IW12 (MT – Lbus) – wóz dowodzenia i rozpoznawczy
2S1 IW13 (M1974-1) – wóz dowódcy baterii (wysunięte stanowisko dowodzenia)
2S1 IW14 (M1974-2A) – wóz dowódcy baterii
2S1 IW15 (M1974-2B) – wóz dowódcy dywizjonu
2S1 IW16 (M1974-3) – wóz dowódcy dywizjonu (wysunięte stanowisko dowodzenia)
2S1 IW21 – wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej
2S1? (M1979) – wóz saperski
RChM – wóz rozpoznania chemicznego
Da1 – wóz rozpoznania chemiczno-jądrowego
Zoopark 1 – wóz z systemem radarów do kierowania ogniem artylerii

Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Aktualni użytkownicy

Algieria – 145
Angola
Armenia – 20
Azerbejdżan – 81
Białoruś – 246
Bośnia i Hercegowina – 5
Bułgaria – 506
Chorwacja – 9
Erytrea – 20
Etiopia
Finlandia – 72
Gruzja – 48
Indie – 110
Iran
Irak
Jemen
Kazachstan – 10
Libia
Osetia Południowa
Polska – 362^[8] (Wycofywany z uzbrojenia i zastępowany przez AHS Krab)
Rosja – 622
Serbia – 72
Słowacja – 49
Syria – 400
Turkmenistan – Nieznana liczba
Ukraina – W 1995 roku armia ukraińska dysponowała 640 armatohaubicami Goździk, a w 2014 roku liczba posiadanych egzemplarzy spadła do 600^[9]. W 2018 roku ukraińskie siły zbrojne otrzymały bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 za pośrednictwem polskiej firmy Wtórplast, które był używane wcześniej przez czeskie siły zbrojne. Następnie w 2019 roku przeprowadzono dostawy 49 armatohaubic z Republiki Czeskiej oraz Polski. Prawdopodobnie część dostarczonych armatohaubic była używana przez Wojska Lądowe w Wojsku Polskim^[10]. W 2022 roku w trakcie trwającej rosyjskiej inwazji na Ukrainę spółka Excalibur ponownie dostarczyła bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 Goździk, które były wcześniej używane przez Czeskie Siły Zbrojne. W dodatku dostarczono również niewielką liczbę, prawdopodobnie dwudziestu armatohaubic 2S1 Goździk z Polski, które znajdowały się wcześniej na wyposażeniu Wojsk Lądowych^[11].
Urugwaj – 6
Uzbekistan
Wietnam

Dawni użytkownicy

Czechy – Wycofane we wczesnych latach 2000
Czechosłowacja
Jugosławia
NRD
Rumunia – 48 w rezerwie od 2005 roku
Słowenia – 8 w rezerwie
Węgry – 144 Wycofane w 2004 roku
ZSRR

W muzeach[edytuj | edytuj kod]

Muzeum Militariów Atena w Skwierzynie (na terenie firmy Pomoc Drogowa Gorzów Wlkp.) – sprawny
Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – nr taktyczny 0606
Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
Muzeum Artylerii w Toruniu
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wystawa plenerowa przed siedzibą główną. Pojazd przekazany do muzeum w 1996 roku przez Hutę Stalowa Wola
Muzeum Broni i Militariów – Witoszów^[12]
Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej^[13]^[14]
Militarne Borne w Bornem Sulinowie – pojazd znajduje w ciągłym użytkowaniu^[15].
Muzeum Techniki Militarnej w Tarnowskich Górach – 2 sztuki sprawne

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Самоходная гаубица Гвоздика 2С1 122-мм. Государственный Военно-технический музей. [dostęp 2014-04-27]. (ros.).
↑ R. Jackson, „Czołgi i pojazdy bojowe”, s. 361.
↑ ^a ^b ^c Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021. s. 13. Warszawa. ISSN 2450-1301.
↑ Jerzy Kajetanowicz. Prace nad rozwojem sprzętu pancernego w Polsce – przegląd lat 1955–1990. „Poligon”. 5(22)/2010, s. 14, wrzesień-październik 2010. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344.
↑ Tomasz Szulc: Morski Goździk – polska wersja samobieżnej haubicy 2S1. magnum-x.pl. [dostęp 2019-10-31].
↑ Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021, s. 13–14, maj 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301.
↑ Tomasz Dmitruk. Modernizacja Wojsk Lądowych 2021–2035. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2022, s. 17, wrzesień 2022. Magnum-X.
↑ UNROCA (United Nations Register of Conventional Arms) [online], www.unroca.org [dostęp 2020-06-03] .
↑ Ground Forces Equipment - Ukraine [online], globalsecurity.org [dostęp 2024-04-22] (ang.).
↑ Kolejne haubice Goździk trafią na Ukrainę | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
↑ Polskie uzbrojenie w obronie Ukrainy [ANALIZA] | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
↑ 31 lipca 2012 – „Goździk” w muzeum – to trzeba zobaczyć http://www.muzeum-broni.pl/.
↑ MKDNiS – Muzea utworzone przez osoby fizyczne s. 7, poz. 73.. bip.mkdnis.gov.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-06)].
↑ Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej w Bytomiu [online], www.mtmiu.pl [dostęp 2017-11-21] .
↑ Militarne Borne.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 83. ISBN 83-86028-01-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Opis. pancerni.abajt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-12)].
Zdjęcia, rysunek
JerzyJ. Reszczyński JerzyJ., Zanim powstał Krab: Jak polska zbrojeniówka zdobyła Goździka [online], Defence24.pl, 26 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-27] .

[1] Самоходная гаубица Гвоздика 2С1 122-мм. Государственный Военно-технический музей. [dostęp 2014-04-27]. (ros.).

[2] R. Jackson, „Czołgi i pojazdy bojowe”, s. 361.

[kinski-3] Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021. s. 13. Warszawa. ISSN 2450-1301.

[4] Jerzy Kajetanowicz. Prace nad rozwojem sprzętu pancernego w Polsce – przegląd lat 1955–1990. „Poligon”. 5(22)/2010, s. 14, wrzesień-październik 2010. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344.

[Szulc-5] Tomasz Szulc: Morski Goździk – polska wersja samobieżnej haubicy 2S1. magnum-x.pl. [dostęp 2019-10-31].

[6] Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021, s. 13–14, maj 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301.

[ntw22-7] Tomasz Dmitruk. Modernizacja Wojsk Lądowych 2021–2035. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2022, s. 17, wrzesień 2022. Magnum-X.

[8] UNROCA (United Nations Register of Conventional Arms) [online], www.unroca.org [dostęp 2020-06-03] .

[9] Ground Forces Equipment - Ukraine [online], globalsecurity.org [dostęp 2024-04-22] (ang.).

[10] Kolejne haubice Goździk trafią na Ukrainę | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).

[11] Polskie uzbrojenie w obronie Ukrainy [ANALIZA] | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).

[12] 31 lipca 2012 – „Goździk” w muzeum – to trzeba zobaczyć http://www.muzeum-broni.pl/.

[13] MKDNiS – Muzea utworzone przez osoby fizyczne s. 7, poz. 73.. bip.mkdnis.gov.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-06)].

[14] Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej w Bytomiu [online], www.mtmiu.pl [dostęp 2017-11-21] .

[15] Militarne Borne.

[:1-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw Produkcji polskiej.

[pl-17] Produkcji polskiej.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[A]

Czołgi	PT-76 IS-3 IS-4 IT-1 T-10 T-34-85 T-44 T-54 T-55 T-62 T-64 T-72 T-80 T-90 T-14
Działa samobieżne i moździerze	SU-122-54 ASU-57 ASU-85 2S1 2S3 2S4 2S5 2S7 2S9 2S19 2S23 2S25 2S31 2S34 2S35 2S39 2S40 2S41 2S42 2S43
Pojazdy przeciwlotnicze	ZSU-23-4 Szyłka ZSU-57-2 2K11 Krug 2K12 Kub 2K22 Tunguska 9K31 Strieła-1 9K33 Osa 9K35 Strieła-10 9K37 Buk 9K330 Tor Pancyr 2S38
Samobieżne wyrzutnie rakietowe	2K5 Korszun BM-14 BM-21 Grad BM-24 BM-27 Uragan BM-30 Smiercz BMD-20 9A52-4 Tornado TOS-1 TOS-2
Transportery opancerzone	BTR-152 BTR-40 BTR-50 BTR-60 BTR-70 BTR-80 BTR-82 BTR-90 Bumierang BTR-D Witiaź BPM-97 BTR-22
Bojowe wozy piechoty	BMP-1 BMP-2 BMP-3 BMD-1 BMD-2 BMD-3 BMD-4 BMPT Kurganiec-25 T-15
Pojazdy rozpoznawcze	BRDM-1 BRDM-2 BRM-1 BRM-3K PRP-3 PRP-4 PRP-5
Samochody ciężarowe	GAZ-51 GAZ-63 GAZ-66 ZiS-5 ZiS-151 ZiŁ-157 ZiŁ-131 Ural-375 Ural-4320 KrAZ-214 KrAZ-255 KrAZ-260 ZiŁ-135
Inne pojazdy	ATS-59 BAW MT-LB PTS UR-77 Meteorit GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 UAZ 469 UAZ Hunter GAZ Tigr GAZ 3927 GAZ-3937 MAZ-535 MAZ-537 GMZ-3 MTU-12 MTU-20 PMR-3
Pociągi pancerne	BP-1
Konstrukcje doświadczalne i prototypowe	1K17 IS-7 BTR-T Czarny Orzeł Obiekt 477
Pojazdy bezzałogowe	Uran-6 Uran-9

Czołgi	T-34-85^[A] IS-2 IS-3 T-54^[A] T-55^[A] T-55AM Merida^[A] T-70 PT-76 T-72^[A] PT-91 Twardy^[A] Leopard 2 Leopard 2PL M1 Abrams K2 Black Panther
Działa pancerne i samobieżne	2S1 Goździk^[A] 2S7 Pion Krab^[A] Loara^[A] M17 SU-57 SU-76 SU-85 SU-100 SU-152 ASU-85 ISU-122 ISU-152 ZSU-23-4 ZSU-23-4MP Biała^[A] ZSU-57-2 wz. 77 Dana Hibneryt^[A] M120 Rak K9 Thunder
Bojowe wozy piechoty i transportery opancerzone	BWP-1 BMP-2 BWR-1D BWR-1S Half-track KTO Rosomak^[A] KTO Ryś^[A] BTR-60 SKOT^[A] BTR-152 BTR-40 TOPAS MT-LB^[A] Łowcza-3 Opal^[A] M113/M557 Cougar H MaxxPro LPG^[A] Waran
Samochody pancerne	BA-64 BRDM-1 BRDM-2 BRDM-2 Żbik/Szakal^[A] FUG Dzik^[A] Żubr^[A] Łoś^[A] Oshkosh M-ATV
Pojazdy techniczne	WZT-1^[A] WZT-2^[A] WZT-3^[A] WPT Mors^[A] Bergepanzer 2
Pojazdy saperskie	BAT SUM-Kalina^[A] Keiler Bożena^[A] BLG-67^[A] Leopard Biber Daglezja^[A] PTS MID/MID-M^[A] TRI^[A]
Ciągniki artyleryjskie	Komintern Woroszyłowiec Mazur D-350^[A]
Samochody terenowe	UAZ 469B Honker^[A] UAZ-452 GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 Mercedes-Benz G Daewoo Musso Mitsubishi Pajero Toyota Hilux Toyota Land Cruiser Land Rover Defender HMMWV (potocznie Humvee) Skorpion-3^[A] Willys MB Ford Ranger PWA Aero LPU-1 Wirus
Motocykle i quady	M-72 Yamaha FZ6 Yamaha XT 660 Honda TRX-300 FW Honda TRX 400 4x4 Polaris Sportsman Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe	Star 266^[A] Star 660^[A] Star 744^[A] Star 944^[A] Star 1466^[A] Studebaker US-6 KrAZ-255 GAZ-66 Ural-375D Ural-4320 BAW SLT 50 Elefant ZiŁ-130 ZiŁ-131 ZiŁ-157 SCAM Unimog Iveco EuroTrakker Iveco Eurocargo Mercedes-Benz Atego Mercedes-Benz Actros Mercedes-Benz 1017A Tatra 148 Tatra 815 Scania R480 AMZ SCAM^[A] Volvo FM Volvo FL Star 266M2^[A] Jelcz 800^[A] Jelcz C642 C662^[A] Jelcz 442.32 Jelcz P662
Samochody inne	Fiat Ducato^[A] Ford Transit Autosan A1112T^[A] Autosan A1012T^[A] Autosan A1010T^[A] Solbus C 10,5^[A] Volkswagen Transporter Volkswagen Crafter MAN TGE
Polskie konstrukcje prototypowe^[A]	LPT Anders BWP-2000 BWP-40 BWP-1M „Puma” PT-94 PT-97 Goryl PT-2001 CV90 PL Jenot Tur Tur 2 Tur 3 Lewiatan Świstak PMC-90 MTS-360 Hipopotam PL-01 Concept AHS Kryl BWP Borsuk AMZ Bóbr-3

Artyleria ciągniona	85 mm armata przeciwpancerna D-44 100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3) wz. 1938/1985 152 mm haubicoarmata wz. 1937 (MŁ-20)
Artyleria samobieżna	2S1 Goździk wz. 1977 Dana Krab^[A] 2S7 Pion ASU-85 Rak
Artyleria rakietowa	WP-8z BM-8 BM-13 BM-14 BM-21 Grad BM-24 RM-70 WR-40 Langusta^[A] 3M6 Trzmiel 9M14 Malutka 9K111 Fagot 2P16 (2K6 Luna) OTR-21 Toczka (9K79) 9P113 (9K52 Łuna-M)