Przejdź do zawartości

1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1944

Rozformowanie

1945

Nazwa wyróżniająca

Warszawska

Tradycje
Kontynuacja

1 Warszawska Dywizja Kawalerii

Dowódcy
Pierwszy

płk Władimir Radziwanowicz

Ostatni

płk Aleksander Dawidziuk

Działania zbrojne
II wojna Światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

Kawaleria

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Podczas defilady 15 sierpnia w Lublinie
Ułani 1 Brygady pod Warszawą, 1944
Oficerowie 1 Brygady w styczniu 1945 roku
Marzec 1945, po walkach o Wał Pomorski
Głaz upamiętniający żołnierzy 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii przy ul. Wybrzeże Szczecińskie w Warszawie
Pomnik zaślubin Polski z morzem w Mrzeżynie

1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii – jednostka kawalerii ludowego Wojska Polskiego.

Utworzona w ZSRR w 1944 roku jako 1 Samodzielna Brygada Kawalerii. Był to jedyny związek taktyczny kawalerii polskiej sformowany po kampanii wrześniowej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Brygadę formowano od marca do maja 1944 roku w Trościańcu na południowy wschód od Sum (Ukraińska SRR) według etatu 06/450 radzieckiej samodzielnej brygady kawalerii. Stan brygady wynosił 3025 żołnierzy, a po zmianach – 3500. Rozkazem nr 38 z 8 maja 1944 roku została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR. Od 6 sierpnia 1944 do końca II wojny światowej działała w składzie 1 Armii Wojska Polskiego.

Żołnierze rekrutowali się przede wszystkim z kawalerzystów polskich – uczestników walk we wrześniu 1939 roku. Ok. 75% stanowili żołnierze 19 pułku Ułanów Wołyńskich i 21 pułku Ułanów Nadwiślańskich, a pozostali z 6 pułku Ułanów Kaniowskich, 9 pułku Ułanów Małopolskich, 12 pułku Ułanów Podolskich, 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, 23 pułku Ułanów Grodzieńskich, 2 pułku strzelców konnych i 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego i inni, także spoza jednostek kawalerii.

Były jednak braki w kadrze oficerskiej. Stanowiska oficerów starszych obsadzono głównie kawalerzystami z Armii Czerwonej polskiego pochodzenia, natomiast na stanowiska oficerów młodszych promowano podoficerów. Po wkroczeniu do kraju brygada została uzupełniona poborowymi z terenów Wołynia i Podola głównie z okolic Tarnopola i Równego oraz grupą partyzantów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty[1].

Poszczególne pododdziały zaprzysiężono w Dobrzyńcu 4, 6 i 13 października 1944 roku[1].

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]

Stan etatowy: 3025 ludzi (302 oficerów, 693 podoficerów, 2 030 szeregowych), następnie 3 500 ludzi; 3 004 konie, 7 motocykli, 109 samochodów, 25 radiostacji, 429 pistoletów maszynowych, 2 427 karabinków, 60 karabinów maszynowych, 6 wielkokalibrowych karabinów maszynowych (DSzK), 48 rusznic przeciwpancernych, 24 moździerze 82 mm, 20 armat 76 mm, 6 armat przeciwlotniczych 37 mm wz. 1939 (61-K).

Dowództwo brygady

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca brygady:

  • płk Władimir Radziwanowicz (12 kwietnia 1944 – 12 lutego 1945),
  • p.o. ppłk Konstanty Gryżewski (15 lutego – 2 marca 1945),
  • płk Aleksander Dawidziuk (3 marca – 1 maja 1945).

Zastępca dowódcy brygady ds. polityczno-wychowawczych:

Zastępca dowódcy brygady ds. liniowych:

  • vakat – do 8 kwietnia 1945,
  • ppłk Andrzej Lisowski (8 kwietnia 1944 – do końca wojny).

Szef sztabu:

  • ppłk Mikołaj Pichowicz (1 maja 1944 – 5 lutego 1945),
  • p.o. mjr Leonid Maksimow (5 lutego – 3 marca 1945),
  • ppłk Mikołaj Pichowicz (3 marca 1945 – do końca wojny).

Działania bojowe

[edytuj | edytuj kod]

Po ukończeniu szkolenia i otrzymaniu wyposażenia kawaleryjskiego, 1 Brygada osiągnęła gotowość bojową. Na początku lipca 1944 roku transportem kolejowym przewieziono brygadę z rejonu Sum na Wołyń w okolicę Kiwerc, gdzie skoncentrowała się w lasach w rejonie Onewa i Suska. 23 lipca opuściła rejon wyczekiwania i po forsownym marszu doszła do Chełma, gdzie pełniła służbę garnizonową i ochraniała PKWN[2]. 15 sierpnia 1944 roku wzięła udział w defiladzie w Lublinie. Defilowała przed przewodniczącym Krajowej Rady Narodowej Bolesławem Bierutem.

Do walki brygada weszła po raz pierwszy we wrześniu 1944 roku na przyczółku warecko-magnuszewskim. Następnie wkroczyła na Pragę, gdzie w czasie forsowania Wisły prowadziła działania demonstracyjne w rejonie mostu Kierbedzia[3]. Od października do grudnia Brygada znajdowała się na linii frontu w rejonie Glinianka - Kołbiel, a następnie Świdry Małe - Karczew.

Podczas radzieckiej ofensywy styczniowej 1945 roku jednostka wojskowa sforsowała Wisłę i wkroczyła do Warszawy od strony Służewca, po czym otrzymała rozkaz przejścia do Bydgoszczy. Następnie walczyła na Pomorzu wraz z oddziałami 1 Armii Wojska Polskiego, m.in. o Podgaje, Jastrowie, Wielboki, Sośnicę[4].

1 marca 1945 roku 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii przeprowadziła ostatnią w historii jazdy polskiej szarżę kawaleryjską, na pozycje niemieckie we wsi Borujsko (Schönfeld), stanowiące część trzeciej linii umocnień Wału Pomorskiego. Wcześniejsze natarcia na Borujsko tego dnia – czołgi i oddziały 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty – nie przynosiły powodzenia z uwagi na trudny podmokły teren i położenie wsi na wzniesieniu, na otwartym terenie. Do wsparcia kolejnego natarcia wyznaczono grupę bojową kawalerii w składzie dwóch szwadronów pod dowództwem podporucznika Zbigniewa Staraka. Grupa konna, po zaciętej walce, zdobyła Borujsko ze stratą w boju zaledwie 7 ułanów zabitych i 10 rannych[5].

Brygada wzięła następnie udział w walkach o Gryfice oraz dokonała uroczystych zaślubin Polski z morzem w Mrzeżynie. W tym czasie walczyła w składzie 7 Gwardyjskiego Korpusu Kawalerii Armii Czerwonej[6]. W kwietniu 1945 roku zajmowała pozycje obronne wzdłuż brzegów rzeki Dziwna i Zalewu Szczecińskiego. Po przekroczeniu Odry, warszawscy kawalerzyści rozpoczęli walki w Brandenburgii podchodząc do północnych przedmieść Berlina. W pierwszych dniach maja Warszawska Brygada przeszła w okolice Łaby, kończąc szlak bojowy w rejonie Wandlitz[4].

W dniu 15 maja 1945 rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego przeformowano 1 Warszawską Samodzielną Brygadę Kawalerii na 1 Warszawską Dywizję Kawalerii[7], istniejącą do 1947 roku.

Walki o Wał Pomorski
Forsowanie Odry (położenie 16 kwietnia 1945)
Forsowanie Odry (położenie od 18 do 20 kwietnia 1945)

Symbole brygady

[edytuj | edytuj kod]

Sztandar
Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo Lublina w lipcu 1944 roku i wręczony brygadzie na froncie. Wykonały go w Lublinie zakonnice wg wzoru sztandarów kawaleryjskich okresu międzywojennego z wizerunkiem krzyża Virtuti Militari. Po raz pierwszy na sztandar ten składało przysięgę uzupełnienie wcielone do brygady na Pradze[8].

Proporczyk na mundur
Proporczyki sztabu brygady i służb były czerwono-jasnoniebieskie.

Proporczyki na lance
Początkowo brygada lanc nie posiadała, jednakże rozkaz dowódcy 1 KPSZ w ZSRR nr 13 z 24 października 1943 roku przewidywał wyposażenie kawalerii w proporczyki na lance o barwach narodowych. Pierwsze lance sporządzono prowizorycznie. Po wkroczeniu na dawne tereny polskie uzyskano pewną liczbę lanc z okresu międzywojennego, które wożono jako oznaki poszczególnych szwadronów. Z czasem proporczyki o barwach narodowych zaczęto zastępować proporczykami o barwach pułków lub szwadronów specjalnych, na których zaznaczano numer szwadronu albo baterii. Proporce szwadronowe miały wygląd prostokąta z wycięciem, złożonego jakby z dwóch części: od strony wycięcia proporzec był dwukolorowy o barwach pułku[9].

Poszczególne szwadrony oznaczano barwami: 1 szwadron – czerwony, 2 szwadron – biały, 3 szwadron – żółty, 4 szwadron – niebieski, szwadron ckm – czarny. Dowództwo 1 SBK używało proporca w formie biało-czerwonego trójkąta, a po utworzeniu 1 WDK proporca złożonego od strony wycięcia z części biało-czerwonej, a od strony drzewca z kwadratu podzielonego na cztery pola oznaczające pułki. W górnym rzędzie: pole czerwone z cyfrą 1 oznaczało 1 puł, pole białe z cyfrą 2 – 2 puł; w dolnym rzędzie: pole żółte z cyfrą 3 – 3 puł, pole czarne bez cyfry – 57 pak[9].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 1967 przy ul. Wybrzeże Szczecińskie w Warszawie, w pobliżu mostu Poniatowskiego, odsłonięto głaz z wykutym napisem upamiętniający żołnierzy 1 Warszawskiej Brygady Kawalerii poległych w walkach o wyzwolenia Warszawy we wrześniu 1944 i styczniu 1945[10].

Nazwy wyróżniające i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Rozkazem dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego nr 60 z 24 lutego 1945 roku i rozkazem Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej nr 011 z 19 lutego 1945 roku brygada otrzymała miano Warszawska[11].

Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 127 z 8 maja 1946 roku została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Komornicki 1987 ↓, s. 29.
  2. Komornicki 1987 ↓, s. 30.
  3. Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 37.
  4. a b Komornicki 1987 ↓, s. 31–33.
  5. Ostatnia szarża w historii polskiej kawalerii
  6. Kosiarz 1967 ↓, s. 171.
  7. Kajetanowicz 2005 ↓, s. 41.
  8. Komornicki 1987 ↓, s. 29–30.
  9. a b Komornicki 1987 ↓, s. 15–16.
  10. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 351. ISBN 83-912463-4-5.
  11. a b Komornicki 1987 ↓, s. 33.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń, Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
  • Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
  • Edmund Kosiarz: Wyzwolenie Polski północnej 1945. Gdynia: 1967.
  • Cezary Leżeński, Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03364-X.
  • Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Edward Pawłowski. 1 Brygada Kawalerii na Pomorzu Zachodnim. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4, s. 3–29, styczeń-czerwiec 1988. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.