1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1944 |
Rozformowanie |
1945 |
Nazwa wyróżniająca |
Warszawska |
Tradycje | |
Kontynuacja | |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni | |
Działania zbrojne | |
II wojna Światowa | |
Organizacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Odznaczenia | |
1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii – jednostka kawalerii ludowego Wojska Polskiego.
Utworzona w ZSRR w 1944 roku jako 1 Samodzielna Brygada Kawalerii. Był to jedyny związek taktyczny kawalerii polskiej sformowany po kampanii wrześniowej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Brygadę formowano od marca do maja 1944 roku w Trościańcu na południowy wschód od Sum (Ukraińska SRR) według etatu 06/450 radzieckiej samodzielnej brygady kawalerii. Stan brygady wynosił 3025 żołnierzy, a po zmianach – 3500. Rozkazem nr 38 z 8 maja 1944 roku została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR. Od 6 sierpnia 1944 do końca II wojny światowej działała w składzie 1 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze rekrutowali się przede wszystkim z kawalerzystów polskich – uczestników walk we wrześniu 1939 roku. Ok. 75% stanowili żołnierze 19 pułku Ułanów Wołyńskich i 21 pułku Ułanów Nadwiślańskich, a pozostali z 6 pułku Ułanów Kaniowskich, 9 pułku Ułanów Małopolskich, 12 pułku Ułanów Podolskich, 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, 23 pułku Ułanów Grodzieńskich, 2 pułku strzelców konnych i 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego i inni, także spoza jednostek kawalerii.
Były jednak braki w kadrze oficerskiej. Stanowiska oficerów starszych obsadzono głównie kawalerzystami z Armii Czerwonej polskiego pochodzenia, natomiast na stanowiska oficerów młodszych promowano podoficerów. Po wkroczeniu do kraju brygada została uzupełniona poborowymi z terenów Wołynia i Podola głównie z okolic Tarnopola i Równego oraz grupą partyzantów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty[1].
Poszczególne pododdziały zaprzysiężono w Dobrzyńcu 4, 6 i 13 października 1944 roku[1].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]- Dowództwo i sztab,
- 2 pułk ułanów,
- 3 pułk ułanów,
- 4 dywizjon artylerii konnej
- dywizjon szkolny,
- 8 bateria przeciwlotnicza,
- 12 szwadron saperów,
- służby:
- 4 park amunicyjny,
- 5 ambulans weterynaryjny,
- 6 szwadron medyczno-sanitarny,
- 7 kolumna taborowa,
- 9 szwadron zabezpieczenia technicznego,
- 10 szwadron łączności,
- Wojskowa Stacja Pocztowa nr 2977.
Stan etatowy: 3025 ludzi (302 oficerów, 693 podoficerów, 2 030 szeregowych), następnie 3 500 ludzi; 3 004 konie, 7 motocykli, 109 samochodów, 25 radiostacji, 429 pistoletów maszynowych, 2 427 karabinków, 60 karabinów maszynowych, 6 wielkokalibrowych karabinów maszynowych (DSzK), 48 rusznic przeciwpancernych, 24 moździerze 82 mm, 20 armat 76 mm, 6 armat przeciwlotniczych 37 mm wz. 1939 (61-K).
Dowództwo brygady
[edytuj | edytuj kod]Dowódca brygady:
- płk Władimir Radziwanowicz (12 kwietnia 1944 – 12 lutego 1945),
- p.o. ppłk Konstanty Gryżewski (15 lutego – 2 marca 1945),
- płk Aleksander Dawidziuk (3 marca – 1 maja 1945).
Zastępca dowódcy brygady ds. polityczno-wychowawczych:
- rtm. (mjr, ppłk) Stanisław Arkuszewski (1 maja 1944 – do końca wojny).
Zastępca dowódcy brygady ds. liniowych:
- vakat – do 8 kwietnia 1945,
- ppłk Andrzej Lisowski (8 kwietnia 1944 – do końca wojny).
Szef sztabu:
- ppłk Mikołaj Pichowicz (1 maja 1944 – 5 lutego 1945),
- p.o. mjr Leonid Maksimow (5 lutego – 3 marca 1945),
- ppłk Mikołaj Pichowicz (3 marca 1945 – do końca wojny).
Działania bojowe
[edytuj | edytuj kod]Po ukończeniu szkolenia i otrzymaniu wyposażenia kawaleryjskiego, 1 Brygada osiągnęła gotowość bojową. Na początku lipca 1944 roku transportem kolejowym przewieziono brygadę z rejonu Sum na Wołyń w okolicę Kiwerc, gdzie skoncentrowała się w lasach w rejonie Onewa i Suska. 23 lipca opuściła rejon wyczekiwania i po forsownym marszu doszła do Chełma, gdzie pełniła służbę garnizonową i ochraniała PKWN[2]. 15 sierpnia 1944 roku wzięła udział w defiladzie w Lublinie. Defilowała przed przewodniczącym Krajowej Rady Narodowej Bolesławem Bierutem.
Do walki brygada weszła po raz pierwszy we wrześniu 1944 roku na przyczółku warecko-magnuszewskim. Następnie wkroczyła na Pragę, gdzie w czasie forsowania Wisły prowadziła działania demonstracyjne w rejonie mostu Kierbedzia[3]. Od października do grudnia Brygada znajdowała się na linii frontu w rejonie Glinianka - Kołbiel, a następnie Świdry Małe - Karczew.
Podczas radzieckiej ofensywy styczniowej 1945 roku jednostka wojskowa sforsowała Wisłę i wkroczyła do Warszawy od strony Służewca, po czym otrzymała rozkaz przejścia do Bydgoszczy. Następnie walczyła na Pomorzu wraz z oddziałami 1 Armii Wojska Polskiego, m.in. o Podgaje, Jastrowie, Wielboki, Sośnicę[4].
1 marca 1945 roku 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii przeprowadziła ostatnią w historii jazdy polskiej szarżę kawaleryjską, na pozycje niemieckie we wsi Borujsko (Schönfeld), stanowiące część trzeciej linii umocnień Wału Pomorskiego. Wcześniejsze natarcia na Borujsko tego dnia – czołgi i oddziały 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty – nie przynosiły powodzenia z uwagi na trudny podmokły teren i położenie wsi na wzniesieniu, na otwartym terenie. Do wsparcia kolejnego natarcia wyznaczono grupę bojową kawalerii w składzie dwóch szwadronów pod dowództwem podporucznika Zbigniewa Staraka. Grupa konna, po zaciętej walce, zdobyła Borujsko ze stratą w boju zaledwie 7 ułanów zabitych i 10 rannych[5].
Brygada wzięła następnie udział w walkach o Gryfice oraz dokonała uroczystych zaślubin Polski z morzem w Mrzeżynie. W tym czasie walczyła w składzie 7 Gwardyjskiego Korpusu Kawalerii Armii Czerwonej[6]. W kwietniu 1945 roku zajmowała pozycje obronne wzdłuż brzegów rzeki Dziwna i Zalewu Szczecińskiego. Po przekroczeniu Odry, warszawscy kawalerzyści rozpoczęli walki w Brandenburgii podchodząc do północnych przedmieść Berlina. W pierwszych dniach maja Warszawska Brygada przeszła w okolice Łaby, kończąc szlak bojowy w rejonie Wandlitz[4].
W dniu 15 maja 1945 rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego przeformowano 1 Warszawską Samodzielną Brygadę Kawalerii na 1 Warszawską Dywizję Kawalerii[7], istniejącą do 1947 roku.
Symbole brygady
[edytuj | edytuj kod]Sztandar
Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo Lublina w lipcu 1944 roku i wręczony brygadzie na froncie. Wykonały go w Lublinie zakonnice wg wzoru sztandarów kawaleryjskich okresu międzywojennego z wizerunkiem krzyża Virtuti Militari. Po raz pierwszy na sztandar ten składało przysięgę uzupełnienie wcielone do brygady na Pradze[8].
Proporczyk na mundur
Proporczyki sztabu brygady i służb były czerwono-jasnoniebieskie.
Proporczyki na lance
Początkowo brygada lanc nie posiadała, jednakże rozkaz dowódcy 1 KPSZ w ZSRR nr 13 z 24 października 1943 roku przewidywał wyposażenie kawalerii w proporczyki na lance o barwach narodowych. Pierwsze lance sporządzono prowizorycznie. Po wkroczeniu na dawne tereny polskie uzyskano pewną liczbę lanc z okresu międzywojennego, które wożono jako oznaki poszczególnych szwadronów. Z czasem proporczyki o barwach narodowych zaczęto zastępować proporczykami o barwach pułków lub szwadronów specjalnych, na których zaznaczano numer szwadronu albo baterii. Proporce szwadronowe miały wygląd prostokąta z wycięciem, złożonego jakby z dwóch części: od strony wycięcia proporzec był dwukolorowy o barwach pułku[9].
Poszczególne szwadrony oznaczano barwami: 1 szwadron – czerwony, 2 szwadron – biały, 3 szwadron – żółty, 4 szwadron – niebieski, szwadron ckm – czarny. Dowództwo 1 SBK używało proporca w formie biało-czerwonego trójkąta, a po utworzeniu 1 WDK proporca złożonego od strony wycięcia z części biało-czerwonej, a od strony drzewca z kwadratu podzielonego na cztery pola oznaczające pułki. W górnym rzędzie: pole czerwone z cyfrą 1 oznaczało 1 puł, pole białe z cyfrą 2 – 2 puł; w dolnym rzędzie: pole żółte z cyfrą 3 – 3 puł, pole czarne bez cyfry – 57 pak[9].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1967 przy ul. Wybrzeże Szczecińskie w Warszawie, w pobliżu mostu Poniatowskiego, odsłonięto głaz z wykutym napisem upamiętniający żołnierzy 1 Warszawskiej Brygady Kawalerii poległych w walkach o wyzwolenia Warszawy we wrześniu 1944 i styczniu 1945[10].
Nazwy wyróżniające i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Rozkazem dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego nr 60 z 24 lutego 1945 roku i rozkazem Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej nr 011 z 19 lutego 1945 roku brygada otrzymała miano Warszawska[11].
Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 127 z 8 maja 1946 roku została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Komornicki 1987 ↓, s. 29.
- ↑ Komornicki 1987 ↓, s. 30.
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 37.
- ↑ a b Komornicki 1987 ↓, s. 31–33.
- ↑ Ostatnia szarża w historii polskiej kawalerii
- ↑ Kosiarz 1967 ↓, s. 171.
- ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 41.
- ↑ Komornicki 1987 ↓, s. 29–30.
- ↑ a b Komornicki 1987 ↓, s. 15–16.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 351. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ a b Komornicki 1987 ↓, s. 33.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń, Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
- Edmund Kosiarz: Wyzwolenie Polski północnej 1945. Gdynia: 1967.
- Cezary Leżeński, Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03364-X.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Edward Pawłowski. 1 Brygada Kawalerii na Pomorzu Zachodnim. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4, s. 3–29, styczeń-czerwiec 1988. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Brygady kawalerii polskiej
- Kawaleria ludowego Wojska Polskiego
- Jednostki o nazwie wyróżniającej Warszawska
- Jednostki odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu
- Związki taktyczne 1 Armii Wojska Polskiego
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1944
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1945