Azotan sodu

Azotan sodu
komórka elementarna kryształu
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) addyt. trioksydoazotan(1−) sodu Inne nazwy i oznaczenia półsyst. azotan sodu Stocka azotan(V) sodu inne saletra sodowa
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaNO 3
Masa molowa	84,99 g/mol
Wygląd	bezbarwne, higroskopijne kryształy
Minerały	nitronatryt (saletra chilijska, saletra sodowa, nitratyn)
Identyfikacja
Numer CAS	7631-99-4
PubChem	24268
InChI InChI=1S/NO3.Na/c2-1(3)4;/q-1;+1 Key=VWDWKYIASSYTQR-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 2,261 g/cm³; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 91,2 g/100 g w innych rozpuszczalnikach etanol: 8 g/l, metanol: 3,3 g/l Temperatura topnienia 306,5 °C Temperatura rozkładu 380 °C logP −3,799
Budowa Układ krystalograficzny heksagonalny
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-12-27] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H272, H319 Zwroty P P220, P305+P351+P338 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 0 1 OX Numer RTECS WC5600000 Dawka śmiertelna LD50 175 mg/kg (mysz, dożylnie)
Podobne związki
Inne aniony	azotyn sodu, chloran sodu
Inne kationy	azotan potasu, azotan amonu
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Azotan sodu (nazwa Stocka: azotan(V) sodu, nazwy zwyczajowe: saletra sodowa, saletra chilijska), NaNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól kwasu azotowego i sodu. Tradycyjne określenie „saletra” pochodzi z łac. sal petrae – sól skalna.

Występowanie

Azotan sodu występuje naturalnie jako minerał nitronatryt (nitratyn, saletra chilijska, saletra sodowa). Nazwa nitronatryt jest utworzona od składu chemicznego minerału: łac. nitrogenium – azot, a natrium – sód. Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Spotykany zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy też naloty i wykwity.

Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile – stąd powstała pierwotna nazwa „saletra chilijska” (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.

Właściwości

Azotan sodu jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Topi się w temperaturze ok. 307 °C. Rozkłada się po podgrzaniu do 380 °C. Ma właściwości utleniające. Jest higroskopijny, powinien być przechowywany w szczelnych pojemnikach. Wykazuje dwójłomność, współczynniki załamania wynoszą n_o=1,587 i n_e=1,336 dla długości fali około 590 nm.

Właściwości krystaliczne

• Układ krystalograficzny: trygonalny
• Twardość: 1,5–2
• Gęstość: 2,24–2,29 g/cm³
• Rysa: biała
• Barwa: biała, czerwonawa, żółtobrunatna
• Przełam: nierówny
• Połysk: szklisty
• Łupliwość: brak

Bardzo rzadko tworzy kryształy izometryczne, tabliczkowe, płytkowe, przyjmujące postać romboedrów. Kryształy są takie same jak kryształy kalcytu. Można sztucznie wyhodować kryształ nitratynu: do roztworu azotanu sodowego wprowadza się romboedr kalcytu w charakterze jądra.

Otrzymywanie

Otrzymuje się go, działając kwasem azotowym na węglan sodu:

Na
2CO
3 + 2HNO
3 → 2NaNO
3 + H
2O + CO
2↑

Zastosowanie

• jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu)
• przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego
• wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej)
• w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE – E251)
• w przemyśle szklarskim
• do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny
• jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów
• jest używany do produkcji farb, emalii i leków
• stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice

Bibliografia

• Guillermo GoldG.G. Gormaz Guillermo GoldG.G., Jordi JubanyJ.J. Casanovas Jordi JubanyJ.J., Atlas mineralogii, BarbaraB. Zapolska (tłum.), Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2, OCLC 749625560 .
• Jerzy Żaba Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II sp. z o.o., 2003, ​ISBN 83-7183-174-9​
• Walter Schumann Minerały świata – Wyd. Alma-Press, 2003, ​ISBN 83-7020-313-2​
• Jaroslav Bauer Skały i minerały – Wyd. Multico, 1997, ​ISBN 83-7073-050-7​

Linki zewnętrzne

• Nitratine Mineral Data (ang.). Mineralogy Database (Webmineral). [dostęp 2011-12-23].