Azotan sodu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
NaNO | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
84,99 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwne, higroskopijne kryształy[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Minerały |
nitronatryt (saletra chilijska, saletra sodowa, nitratyn) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azotan sodu (nazwa Stocka: azotan(V) sodu, nazwy zwyczajowe: saletra sodowa, saletra chilijska), NaNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól kwasu azotowego i sodu. Tradycyjne określenie „saletra” pochodzi z łac. sal petrae – sól skalna.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Azotan sodu występuje naturalnie jako minerał nitronatryt (nitratyn, saletra chilijska, saletra sodowa). Nazwa nitronatryt jest utworzona od składu chemicznego minerału: łac. nitrogenium – azot, a natrium – sód. Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Spotykany zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy też naloty i wykwity.
Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile – stąd powstała pierwotna nazwa „saletra chilijska” (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Azotan sodu jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Topi się w temperaturze ok. 307 °C. Rozkłada się po podgrzaniu do 380 °C. Ma właściwości utleniające. Jest higroskopijny, powinien być przechowywany w szczelnych pojemnikach. Wykazuje dwójłomność, współczynniki załamania wynoszą no=1,587 i ne=1,336 dla długości fali około 590 nm.
- Właściwości krystaliczne
- Układ krystalograficzny: trygonalny
- Twardość: 1,5–2
- Gęstość: 2,24–2,29 g/cm³
- Rysa: biała
- Barwa: biała, czerwonawa, żółtobrunatna
- Przełam: nierówny
- Połysk: szklisty
- Łupliwość: brak
Bardzo rzadko tworzy kryształy izometryczne, tabliczkowe, płytkowe, przyjmujące postać romboedrów. Kryształy są takie same jak kryształy kalcytu. Można sztucznie wyhodować kryształ nitratynu: do roztworu azotanu sodowego wprowadza się romboedr kalcytu w charakterze jądra.
Otrzymywanie[edytuj | edytuj kod]
Otrzymuje się go, działając kwasem azotowym na węglan sodu:
- Na
2CO
3 + 2HNO
3 → 2NaNO
3 + H
2O + CO
2↑
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu)
- przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego
- wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej)
- w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE – E251)
- w przemyśle szklarskim
- do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny
- jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów
- jest używany do produkcji farb, emalii i leków
- stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).
- ↑ a b Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).
- ↑ Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2016-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas, Atlas mineralogii, Barbara Zapolska (tłum.), Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2, OCLC 749625560.
- Jerzy Żaba Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II sp. z o.o., 2003, ISBN 83-7183-174-9.
- Walter Schumann Minerały świata – Wyd. Alma-Press, 2003, ISBN 83-7020-313-2.
- Jaroslav Bauer Skały i minerały – Wyd. Multico, 1997, ISBN 83-7073-050-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nitratine Mineral Data. Mineralogy Database (Webmineral). [dostęp 2011-12-23]. (ang.).