Brwinów
| [[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
| Państwo | {{{państwo}}} | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Zarządzający |
Burmistrz | ||||
| Powierzchnia |
10,06 km² | ||||
| Populacja (2008) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
| Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
| Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak  Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
| Strona internetowa | |||||
Brwinów – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brwinów, 25 km od centrum Warszawy. Miasto wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 12 131 mieszkańców[1].
Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł m.in. meblarski. Wydział Zootechniki SGGW – w 2002 roku przeniesiony do Warszawy, zlikwidowany Zespół Szkół Agroekonomicznych[2]. Przez miasto przebiega linia kolejowa Warszawa – Katowice i drogi wojewódzkie: nr 720 (Błonie – Nadarzyn) oraz nr 719 (Warszawa – Żyrardów).
Położenie
Do 1954 siedziba gminy Helenów, a w latach 1927–1949 także gminy Letnisko-Brwinów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. warszawskiego. Miasto znajduje się w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej.
Demografia
Historia
Na terenach obecnego Brwinowa życie ludzkie istniało już ok. 8000 lat p.n.e. Natrafiono tutaj na ślady jednego z największych w ówczesnej Europie ośrodków hutnictwa opartego o znaczne zasoby rudy darniowej.
Nazwa Brwinów znana jest od XV w. W 1406 r. występuje jako Brwinowo, w 1429 r. – jako Brwynowo. Według historyków u jej podstaw leży staropolskie birzwo – belka, tram, drzewo, gwarowe: berwina, kładka.
Według etymologii opartej na miejscowej tradycji źródłosłów ten miałby się wywodzić od określenia "borowy nów". Wspomniany tu już rok 1406 to najdawniejsza znana data z dziejów Brwinowa. W akcie erekcyjnym ogłoszonym w tym właśnie roku biskup poznański wymienia między innymi wieś Brwinowo. W XVIII i XIX w. krzyżowały się tutaj dwa szlaki: tzw. droga królewska prowadząca z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miejsca sejmików szlacheckich, oraz lokalny trakt ze stolicy do Grodziska.
14 czerwca 1845 r. przez Brwinów przejechał pierwszy pociąg Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Rozwój kolei stał się punktem zwrotnym w historii Brwinowa zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym. W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej Brwinów liczył już ponad 2 tys. mieszkańców.
W 1927 r. Brwinów otrzymał status letniska. Powołany został lokalny samorząd i wybrany wójt. W 1929 r. Brwinów gościł prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. Miejscowość rozwijała się, powstawały wille i pałacyki. Osiedlili się tutaj m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, Zygmunt Bartkiewicz, Stefan Kiedrzyński.
We wrześniu 1939 r. rozegrała się pod Brwinowem bitwa 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej z wojskami niemieckimi, która opóźniła marsz hitlerowców na Warszawę.
Prawa miejskie Brwinów uzyskał w 1950 roku[3].
Burmistrzowie
- 1990–1998 – Jan Witkowski
- 1998–2002 – Maciej Nowicki
- 2002–2010 – Andrzej Guzik
- od 2010 – Arkadiusz Kosiński[4]
Zabytki
Cechą charakterystyczną miasta Brwinowa jest zabudowa willowa i pałacowa pochodząca z przełomu XIX i XX w., oraz XX-lecia międzywojennego.
Niektóre z zabytków to[5]:
- Willa "Chałupka" (1898) przy ul. Batorego, wg projektu Oskara Sosnowskiego
- Willa "Janina" (1909–11) przy skrzyżowaniu ulic Leśnej i Słonecznej
- Dworek "Zagroda" (1905) przy ul. Grodziskiej. Dawniej mieszkał tu pisarz Zygmunt Bartkiewicz. Obecnie siedziba Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa
- Dworek rodziny Wernerów (1914) przy ul. Słonecznej. Znajduje się tu tablica upamiętniająca ukrycie przez prof. Wacława Wernera radu w czasie okupacji hitlerowskiej
- Dom "Pod Wiatrakiem" (1912) przy ul. Żwirowej, wg projektu Oskara Sosnowskiego
- Pałacyk rodziny Tobołków (1927) przy wejściu do parku miejskiego. W latach 1939–44 w domu tym mieściła się siedziba Gestapo.
- Dom "Amerykanka" (1925) przy Rynku, obecnie mieszczą się w nim sklepy
- Pałac rodziny Wierusz-Kowalskich (1909) przy ul. Dworskiej, obok parku miejskiego, wg projektu Stanisława Grochowicza. Dawniej należał do SGGW, obecnie jest zniszczony.
- Budynek apteki (1911) przy ul. Grodziskiej.
Na cmentarzu w Brwinowie znajdują się m.in. groby Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, aktora Wacława Kowalskiego, archeologa-egiptologa Kazimierza Michałowskiego oraz historyka Jaremy Maciszewskiego.
Religia
Do zabytków sakralnych należy kaplica na brwinowskim cmentarzu z połowy XIX wieku.
W Brwinowie ma siedzibę parafia św. Floriana. Przy rynku położony jest kościół parafialny św. Floriana, którego budowa rozpoczęła się w 1927, a który został konsekrowany 13 czerwca 1967 przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Powstał on na miejscu poprzedniego, drewnianego. Pierwsze wzmianki o parafii św. Floriana pochodzą z roku 1423. Od roku 1993 Brwinów jest siedzibą dekanatu brwinowskiego[6].
W Brwinowie funkcjonuje grupa Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego[7].
Osoby związane z Brwinowem
- Leszek Bugajski, krytyk literacki, redaktor "Twórczości" i działu kulturalnego w "Newsweeku"
- Tomasz Burek, historyk i badacz literatury współczesnej
- Leszek Engelking, poeta, nowelista, krytyk literacki, tłumacz (m.in. Vladimira Nabokova)
- Henryk Waniek, artysta malarz
- Wacław Kowalski, polski aktor
- Bolesław Hryniewiecki, przyrodnik
- Jerzy Hryniewiecki, architekt
- Roman Kurkiewicz, dziennikarz i publicysta
- Anna Lisowska-Niepokólczycka, pisarka, autorka słuchowisk
- Wacław Niepokólczycki, tłumacz
- Jarosław Iwaszkiewicz, pisarz, poeta
- Radosław Pazura, polski aktor
- Wacław Werner, fizyk, wykładowca Politechniki Warszawskiej
- Paweł Milcarek, publicysta, dyrektor II Programu Polskiego Radia.
Od 2006 r. w Brwinowie przechowywane jest archiwum literackie pisarza, dziennikarza i reportera Lucjana Wolanowskiego (1920-2006)[8].
Gminy partnerskie
Gmina Brwinów od 2003 r. utrzymuje stosunki partnerskie z włoską gminą Torre Cajetani[9], a od 2008 r. również z gminą Trzebiatów w województwie zachodniopomorskim[10].
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). , 2009. GUS, Departament Badań Statystycznych. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ Likwidacja szkół rolniczych » Pierwszy Portal Rolny
- ↑ Słowniczek krajoznawczy wraz z najważniejszymi informacjami praktycznymi. W: Marek Dąbrowski, Roman Kościński, Zbigniew Kozłowski, Zygmunt Malinowski, Wiesław Szczepanek: Trasy kolarskie wokół Warszawy. Warszawa: Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, 1981, s. 64.
- ↑ PKW. Wyniki w powiecie pruszkowskim. [dostęp 2010-12-06].
- ↑ Zabytki architektury Brwinowa. Brwinow.com. [dostęp 14 sierpnia 2009].
- ↑ Z dziejów brwinowskiej parafii. [dostęp 14 sierpnia 2009].
- ↑ Zbory i grupy Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. [dostęp 14 sierpnia 2009].
- ↑ Archiwum Lucjana Wolanowskiego w Brwinowie. [dostęp 21 kwietnia 2010].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej. Urząd Gminy Brwinów. Uchwała nr 121-IV Rady Miejskiej w Brwinowie z dnia 11 września 2003 r.. [dostęp 1 lipca 2009].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej. Urząd Gminy Brwinów. Protokół z XXVIII Sesji Rady Miejskiej w Brwinowie V kadencji. [dostęp 1 lipca 2009].
