Kościół Mariacki w Katowicach
 A/266/09 z dnia 02 lutego 1982[1]
| |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 Fasada (2012) | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
plac ks. Emila Szramka 1 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||
 50°15′25,65″N 19°01′48,57″E/50,257125 19,030158
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach (kościół mariacki) – kościół wzniesiony w latach 1862–1870 w Katowicach, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego. Zbudowany w stylu neogotyckim według projektu Alexisa Langera na planie krzyża łacińskiego z ciosów kamiennych, przy obecnym placu ks. Emila Szramka[2], zamyka wylot ulicy Mariackiej[3]. Należy do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach; najstarszy zachowany kościół katolicki w Śródmieściu Katowic[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Plany utworzenia katowickiej parafii sięgają połowy XIX wieku, kiedy to następowała industrializacja Górnego Śląska i – co za tym idzie – szybki wzrost ludności w tym regionie. W 1858 katowiccy katolicy rozpoczęli rozmowy w sprawie przeniesienia do Katowic (które wówczas były wsią) drewnianego kościółka z Biskupic. W międzyczasie postawiono tymczasową świątynię z muru pruskiego, która została później rozebrana. O budowie większego kościoła zadecydował ówczesny biskup wrocławski, Heinrich Förster, który wiosną 1861 podczas wizyty u kanonika w Raciborzu wyznaczył na architekta Alexisa Langera[3]. Kamień węgielny pod budowę świątyni poświęcono w 1862 roku[3].
Zamysł świątyni był początkowo dość monumentalny. Biskup Förster, zdając sobie sprawę z lawinowego wzrostu ludności, wywołanego rozwojem śląskiego górnictwa, polecił architektowi zaprojektować potężną, trzynawową bazylikę[3] i wspomógł w dużym stopniu finansowo realizację przedsięwzięcia. Jednak tak szeroko zakrojony pomysł świątyni okazał się zbyt kosztowny dla niewielkiej jeszcze parafii, zaczęto więc zmieniać projekt architektoniczny. Główną zmianą jest zredukowanie naw bocznych do rzędu kaplic umieszczonych pomiędzy przyporami. Ostatecznie powstała czteroprzęsłowa jednonawowa świątynia z rzędem bocznych kaplic[3], z przejściami przeprutymi między przyporami, co sprawiło, że sprawiają one wrażenie naw.
W latach 70. XX wieku świątynia utraciła część oryginalnego wyposażenia, w tym ołtarz główny oraz balaski ołtarzowe[3]. W 2001 roku witraże poddano gruntownej konserwacji[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół w stylu neogotyckim[3], z transeptem i jednoprzęsłowym wielobocznym prezbiterium, do którego przylega zakrystia. Nawa nakryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym[3]. Na piętrze przy prezbiterium znajduje się oratorium. Od strony frontalnej (zachodniej) kościół posiada wysoką (71 m) oktagonalną wieżę, zdobioną w stylu typowego dla Langera neogotyku z wpływami szkoły nadreńskiej[3], nakrywa ją ostrosłupowy kamienny hełm[3]. Wieżę poprzedza duża kruchta na rzucie połowy sześciokąta; dwie mniejsze kruchty znajdują się przy bocznych wyjściach na ramionach transeptu. Sama budowla nie jest jednak całkiem typowa dla tego architekta – warto zauważyć, że jest to jedyny kościół projektu Langera wybudowany nie z cegły, lecz z kamienia (z dolomitu śląskiego). Sprawia to wrażenie, że świątynia jest mniej strzelista a bardziej przysadzista, niż jest w rzeczywistości. W najszerszym miejscu transeptu kościół ma 31 m, od prezbiterium do kruchty mierzy 43 m długości.
Nad wystrojem wnętrza pracowało wielu twórców. Witraże zaprojektował Adam Bunsch[3], uczeń Józefa Mehoffera[3], pochodzą z lat 1936–1939[3]. Przedstawiają one: z prawej strony nawy głównej – symbole cnót chrześcijańskich z lewej – symbole grzechu[3]. Po obu stronach nawy głównej umieszczono obrazy Cyklu Maryjnego Józefa Unierzyskiego[4], zięcia Jana Matejki powstałe w latach 1928–1930. Dawny obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, który umieszczony był w prezbiterium kościoła, aktualnie znajduje się w Kaplicy Chrystusa Zbawiciela w Domu Katechetycznym. Wystrój Kaplicy Najświętszego Sakramentu zaprojektowała Teresa Michałowska-Rauszer. Wspólnie z artystą rzeźbiarzem Henrykiem Piechaczkiem z Wodzisławia Śląskiego wykonała także kamienną monstrancję, która jest wotum z okazji II Krajowego Kongresu Eucharystycznego i III Wizyty Duszpasterskiej Jana Pawła II w Polsce. W kaplicy umieszczono także obraz: pt. Św. Jacek z ludem śląskim wykonany przez artystę malarza Aleksandra Grigorjewicza Paskiewicza z Białorusi, według szkicu Adama Bunscha. Wśród ludu widoczny jest przedstawiony błogosławiony ks. Emil Szramek w stroju śląskim.
W transepcie znajduje się ołtarz utrzymany w konwencji Sacra Conversazione, pochodzący prawdopodobnie z III ćwierci XV wieku, malowany temperą na desce, stylistycznie należący do niemieckiego malarstwa gotyckiego[5].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Elewacja północna (2021) -
Apsyda (2021) -
Widok z południa (2019) -
Rzygacz na wieży (2008) -
Mozaika nad wejściem głównym (2006) -
Wnętrze (2021) -
Prezbiterium (2021) -
Empora organowa (2021) -
Tryptyk gotycki -
Obraz z motywem zdjęcia z krzyża autorstwa J. Unierzyskiego -
Kaplica przy kościele (2021)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-12-30].
- ↑ a b c Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 113. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Dorota Bajowska, Kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl [online], zabytek.pl, 22 listopada 2015 [dostęp 2022-10-25].
- ↑ Andrzej Holeczko-Kiehl, Sześć obrazów Józefa Unierzyskiego w kościele Mariackim [WIDEO] [online], katowice.wyborcza.pl, 2 września 2018 [dostęp 2022-10-26] (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 24-27. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 24-27. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
