Ogniem i mieczem (film 1999)

Ogniem i mieczem
Gatunek	historyczny wojenny przygodowy
Data premiery	12 lutego 1999
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	180 min
Reżyseria	Jerzy Hoffman
Scenariusz	Jerzy Hoffman
Główne role	Michał Żebrowski Aleksandr Domogarow Izabella Scorupco
Muzyka	Krzesimir Dębski
Zdjęcia	Grzegorz Kędzierski
Scenografia	Andrzej Haliński
Kostiumy	Magdalena Tesławska Paweł Grabarczyk
Montaż	Marcin Bastkowski Cezary Grzesiuk
Produkcja	Jerzy R. Michaluk
Dystrybucja	Syrena EG
Budżet	24 mln zł

Ogniem i mieczem – polski film historyczny z 1999 roku, w reżyserii Jerzego Hoffmana, na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza pod tym samym tytułem.

Jest to ostatnia z trzech części trylogii Sienkiewicza przeniesiona na ekran przez Jerzego Hoffmana, po Potopie i Panu Wołodyjowskim, choć pisarz stworzył ją jako pierwszą. Równocześnie z wersją kinową wyprodukowano wersję telewizyjną – miniserial pod tym samym tytułem.

Fabuła

Jan Skrzetuski, poseł księcia Wiśniowieckiego, wraca z misji na Krymie. W drodze ratuje życie kozackiemu pułkownikowi Bohdanowi Chmielnickiemu. Podczas postoju w karczmie zaprzyjaźnia się z dwoma szlachcicami Onufrym Zagłobą i Longinusem Podbipiętą, którzy mieli okazję zobaczyć, jak Skrzetuski poradził sobie z napastliwym starostą Czaplińskim, wyrzucając go na bruk. W dalszą drogę wyruszają razem. Wkrótce trafiają na rozbitą kolaskę kniahini Kurcewiczowej. Ratują z opresji ją oraz piękną bratanicę jej nieboszczyka męża, Helenę.

Chmielnicki organizuje na Siczy wielkie powstanie Kozaków sprzymierzonych z Tatarami. Rebelianci pokonują wojska koronne nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem. Bunt próbuje „utopić we krwi” książę Jeremi Wiśniowiecki, któremu służą wiernie Skrzetuski z Podbipiętą. Obowiązki zawodowe odrywają Skrzetuskiego od ukochanej Heleny. Nie ma dość czasu, aby bronić ją przed wojną i zakochanym w niej Kozakiem, Bohunem. Bohun ukrywa Kurcewiczównę u czarownicy w Czarcim Jarze, a znakiem-hasłem ustala swój piernacz.

Wojska Wiśniowieckiego nie mogą liczyć na pomoc innych magnatów, bo ci chcą ugody z Kozakami. Pospolite ruszenie, zebrane pod Piławcami, ucieka na wieść o przybyciu Tatarów. Wojska księcia fortyfikują się w twierdzy Zbaraż, gdzie oblega wielka armia Chmielnickiego i chana Islama Gireja. Szlachta w liczbie kilkunastu tysięcy żołnierzy broni się dzielnie, ale nie ma szans z tak wielką potęgą.

Książę posyła Podbipiętę, by przekradł się przez Kozaków i zawiadomił króla o trudnym położeniu. Longinus ginie naszpikowany strzałami, z litanią na ustach. Misja udaje się Skrzetuskiemu, dzięki któremu król Jan Kazimierz rusza z odsieczą pod Zbaraż.

Książę, Skrzetuski i Zagłoba są uważani za bohaterów, Helena zostaje ocalona, a Jurko Bohun schwytany (ale Skrzetuski przebacza mu porwanie Heleny) i uwolniony.

Obsada

• Bohdan Stupka − jako hetman Bohdan Zenobi Chmielnicki
• Aleksandr Domogarow − jako ppłk Jurko Bohun (głos – Jacek Rozenek)
• Krzysztof Kowalewski − jako Jan Onufry Zagłoba
• Michał Żebrowski − jako por. Jan Skrzetuski
• Zbigniew Zamachowski − jako por. Jerzy Michał Wołodyjowski
• Izabella Scorupco − jako kniaziówna Helena Kurcewiczówna
• Andrzej Seweryn − jako książę wojewoda ruski Jeremi Michał Wiśniowiecki
• Wiktor Zborowski − jako por. Longinus Podbipięta
• Wojciech Malajkat − jako Rzędzian
• Ewa Wiśniewska − jako kniahini Kurcewiczowa
• Maciej Kozłowski − jako płk Maksym Krzywonos
• Marek Kondrat − jako król Jan II Kazimierz Waza
• Rusłana Pysanka − jako Horpyna
• Daniel Olbrychski − jako Tuhaj-bej
• Leszek Teleszyński − jako ksiądz Muchowiecki
• Jerzy Bończak − jako podstarości czehryński Daniel Czapliński
• Andrzej Kopiczyński − jako płk Zaćwilichowski
• Gustaw Holoubek − jako wojewoda kijowski Adam Kisiel
• Adam Ferency − jako chan krymski Islam III Girej
• Gustaw Lutkiewicz − jako płk Barabasz
• Anna Majcher − jako karczmarka
• Joanna Brodzik − jako młoda Rusinka
• Andrzej Pieczyński − jako Czeremis
• Jerzy Karaszkiewicz − jako starosta Hieronim Radziejowski
• Krzysztof Gosztyła − jako kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński
• Dmytro Myrhorodski − jako ataman koszowy
• Andrzej Grąziewicz − jako ataman Czarnota
• Zdzisław Szymborski − jako dworzanin
• Jerzy Dukay − jako Hładki
• Marek Cichucki − jako Krzysztof Wierszułł
• Tomasz Grochoczyński − jako Bychowiec
• Paweł Kleszcz − jako Mołojec
• Agnieszka Krukówna − jako młoda Ukrainka
• Andrzej Haliński − jako Żyd karczmarz
• Andrzej Szczytko − jako ataman koszowy
• Krzysztof Łukaszewicz − jako młody Krzywonos
• Jerzy Braszka

Nagrody

• FPFF – Marcin Bastkowski – nagroda za montaż (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – Cezary Grzesiuk – nagroda za montaż (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – Andrzej Haliński – nagroda za scenografię (XXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni) (1999)
• FPFF – nagroda Jury za twórcze zamknięcie ekranizacji sienkiewiczowskiej epopei – Jerzy Hoffman (1999)
• FPFF – nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej – Jerzy Hoffman (1999)
• Festiwal Polskich Filmów w Chicago – Złote Zęby – nagroda publiczności – Jerzy Hoffman (1999).
• Brylantowy Bilet Stowarzyszenia „Kina Polskie” dla filmu, który przyciągnął do kin najwięcej widzów – Jerzy Hoffman (1999)
• 3. ceremonia wręczenia Orłów
  • Zwycięzca – Najlepsza Drugoplanowa Rola Kobieca – Ewa Wiśniewska
  • Zwycięzca – Najlepszy Producent – Jerzy R. Michaluk, Jerzy Hoffman
• Złota Kaczka w kategorii: najlepszy polski film za rok 1999 – Jerzy Hoffman (2000)
• MFF Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie – I nagroda – Jerzy Hoffman (2000)
• TP SA Music and Film Festival – „Philip Award” w kategorii: muzyka oryginalna i adaptowana w polskim filmie – Krzesimir Dębski (2000)

Informacje dodatkowe

• Ogniem i mieczem przyciągnęło do polskich kin największą liczbę widzów po 1989 roku – 7,15 mln
• Efekty specjalne stworzyła firma Machine Shop, która pracowała wcześniej nad takimi filmami jak Terminator 2: Dzień sądu czy Braveheart. Waleczne serce.
• Film zajmuje piąte miejsce (2012) na liście najdroższych polskich filmów.
• Część zdjęć kręcono w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, zbudowane tam makiety można podziwiać do dziś, a także w Biskupinie oraz na poligonie w Biedrusku
• Okres zdjęciowy trwał od 6 października 1997 do 28 czerwca 1998
• Film ten promowała piosenka Dumka na dwa serca Edyty Górniak i Mietka Szcześniaka
• Taśmy filmowej do montażu było ponad 130 kilometrów.
• Jednym z powodów kręcenia Trylogii „od końca” było to, że Jerzy Hoffman właśnie w takiej kolejności czytał dzieła Sienkiewicza, będąc dzieckiem zesłanym na Syberię.
• Miecz, którym Wiktor Zborowski się posługiwał, został wykuty przez Aleksandra Dobromilskiego.

Ścieżka dźwiękowa

Ogniem i mieczem – ścieżka dźwiękowa z filmu ukazała się 24 lutego 1999 roku nakładem wytwórni muzycznej Pomaton EMI. Wydawnictwo stanowią utwory skomponowane przez Krzesimira Dębskiego. Nagrania jak i obrazy były promowane piosenką Dębskiego do słów Jacka Cygana pt. „Dumka na dwa serca”. Partie wokalne wykonali Mieczysław Szcześniak oraz Edyta Górniak.

Lista utworów

Prolog Pieśń Jana Pieśń Heleny Atak Kozaków Bezkresny, szeroki stepie... Dumka Bohuna Gniew Bohuna Szarża jazdy polskiej Obrona Zbaraża Pan Longinus Ruta miata Husaria ginie Bitwa Na zielonej Ukrainie Pan Onufry Zagłoba Dajcie dziewkę... Rzędzian i kozacy Żegnaj miła...poseł to święta rzecz... Rozpacz Jana Bunt (Ty byś we krwi utopił...) A kto tu jest szczęśliwy na tej Ukrainie Jar Horpyny Helena w kąpieli Tatarzy Pieśń Heleny (wersja instrumentalna) Na zielonej Ukrainie (finał) Dumka na dwa serca – Edyta Górniak i Mietek Szcześniak

Zobacz też

• Lista filmów z największą liczbą widzów w Polsce
• Lista najdroższych polskich filmów

Linki zewnętrzne

• Plakat
• Ogniem i mieczem w bazie filmpolski.pl
• Ogniem i mieczem w bazie Internet Movie Database (ang.)
• Film do obejrzenia na portalu tvp.pl
• „Ogniem i mieczem” w filmweb.pl