Przejdź do zawartości

Zielonka (miasto)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Zielonka (powiat wołomiński))
Zielonka
miasto i gmina
Ilustracja
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Zielonce
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

wołomiński

Prawa miejskie

1960

Burmistrz

Kamil Michał Iwandowski

Powierzchnia

79,5[1] km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


18 179[2]
229 os./km²

Strefa numeracyjna

22

Kod pocztowy

05-220, 05-222

Tablice rejestracyjne

WWL

Położenie na mapie powiatu wołomińskiego
Mapa konturowa powiatu wołomińskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Ziemia52°18′12″N 21°09′38″E/52,303333 21,160556
TERC (TERYT)

1434041

SIMC

0921970

Urząd miejski
ul. Lipowa 5
05-220 Zielonka
Strona internetowa
BIP
Urząd Miejski

Zielonkamiasto w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim. Należy do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 18 179 mieszkańców[2]

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą częściowo do parafii św. Stanisława Kostki w Okuniewie[3].

Dane ogólne

[edytuj | edytuj kod]

Ośrodek głównie mieszkaniowy i usługowy, choć ze względu na znaczną ilość terenów leśnych oraz pięć glinianek, o łącznej powierzchni wód wynoszącej nieco powyżej 30 ha, Zielonka jest podwarszawską miejscowością rekreacyjną. Wyznaczonych jest tu kilka szlaków turystycznych, m.in. w okolicach przepływającej przez teren gminy rzeki Długiej.

Zielonka otrzymała status osiedla w 1956, a prawa miejskie w 1960. Na terenie miasta funkcjonuje Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia oraz Centralny Wojskowy Ośrodek Metrologii. Wyróżnia się drobny przemysł: spożywczy, włókienniczy, odzieżowy i dziewiarski, oraz kilka cegielni.

14 maja 2009 na terenie Zespołu Szkół im. Prezydenta Ignacego Mościckiego otwarto obiekt wybudowany w ramach rządowego projektu „Orlik 2012”. Planuje się budowę nowej szkoły podstawowej i basenu.

Na terenie poligonu wojskowego w Zielonce, w sąsiedztwie Wojskowych Zakładów Lotniczych (przy granicy z warszawską dzielnicą Wesoła), powstanie najnowocześniejsze na świecie Laboratorium Badań Napędów Lotniczych[4] Polonia Aero[5].

W Zielonce powstaje centrum produkcji i licencjonowania rakiet typu ziemia-morze i ziemia-ziemia, 31 maja 2019 roku umowę z wykonawcą podpisały Wojskowe Zakłady Elektroniczne. Jest to inwestycja w ramach projektu utworzenia Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Inwestycja ma być zakończona na przełomie 2019/2020 roku. Rakiety będą częścią systemu Patriot[6].

Ponadto w Zielonce znajdują się:

Szlak turystyczny

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta istnieje szlak turystyczny, oznaczany tablicami pod hasłem „Zielonka – miasto pod Dębami”, w skład którego wchodzi m.in. Park Dębinki, Plac Jana Pawła II czy Skwer Matki Teresy z Kalkuty.

Struktura powierzchni

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2008[1] Zielonka ma obszar 79,5 km², w tym:

  • użytki rolne: 5%
  • użytki leśne: 53%

Miasto zajmuje 8,3% powierzchni powiatu.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki

[edytuj | edytuj kod]

Osadnictwo na terenie Równiny Praskiej rozpoczęło się w epoce mezolitu (8000–4000 p.n.e.). Jego ślady znaleziono m.in. w okolicy Zielonki, w Siwkach i Maciołkach.

Przy drodze wiodącej od traktu do karczmy Mokry Ług powstała wieś opisywana na mapach jako Zielonka, a już przed 1920 nazywana Zielonką Bankową. Ciężko ustalić, czy jej ludność wliczona została w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Litwy z 1895 do ogólnej liczby 40 mieszkańców miejscowości nazywanej „Folwark Zielonka alias nutka”. Do folwarku należało wtedy 195 mórg ziemi wraz z 45 morgami lasu.

Wzrost liczby mieszkańców sprawił potrzebę wzniesienia kościoła i utworzenia własnej parafii. Inicjatorem tej idei był ks. Bolesław Jagiełłowicz, kapelan Schroniska dla Nauczycieli. Dzięki jego staraniom w 1936 r. powstał komitet budowy, a teren ofiarowała rodzina Kulczyckich. W 1938 ukończono prezbiterium, a w 1939 utworzono parafię.

Wydarzenia historyczne

[edytuj | edytuj kod]

W pobliżu i na terenie gminy, w październiku 1794 roku, podczas insurekcji kościuszkowskiej odbyła się Bitwa pod Kobyłką[8]. W 1862 Zielonka uzyskała połączenie kolejowe z Warszawą[8]. W sierpniu 1920 polscy żołnierze pokonali Armię Czerwoną, powstrzymując pochód komunizmu na zachód (Bitwa Warszawska)[8]. Polegli w tej bitwie zostali pochowani na cmentarzu w Ossowie.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowało tu dowództwo III/1 dywizjonu myśliwskiego Brygady Pościgowej[9] oraz 111 Eskadra Myśliwska[10], 112 Eskadra Myśliwska[11] i 152 Eskadra Myśliwska[12].

W czasie II wojny światowej na terenie gminy miały miejsce egzekucje, dziś upamiętnione pomnikami. Jednym z nich jest pomnik ku czci rozstrzelanych przez Niemców 11 listopada 1939 harcerzy i mieszkańców Zielonki[8]. Mord ten był odwetem Niemców za rozwieszenie na terenie Zielonki plakatów z tekstem „Roty” Marii Konopnickiej[8]. Usytuowane w południowo-zachodniej części gminy miejsce kaźni otaczane jest szczególną opieką przez harcerzy. O okolicznościach zbrodni opowiada nakręcony przez zielonkowskich harcerzy film pt. 11 listopada. Kolejnym jest oddalony o około 1 km od cmentarza punkt nieopodal Jeziora Czarnego, gdzie 31 lipca 1944 roku Niemcy rozstrzelali około 60 mieszkańców Marek, Pustelnika i Zielonki.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Liczba mieszkańców Zielonki w latach 1995–2017
Źródło: GUS
Dane z 30 czerwca 2004[13].
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 17 075 100 8977 52,6 8098 47,4
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
215,5 113,3 102,2

na podstawie danych GUS[14].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Obecna Zielonka w końcu lat dwudziestych rozdzielona została na trzy części: Zielonka-Letnisko, Zielonka Bankowa i Zielonka Centralna.

Do 19 lipca 1924 Zielonka-Letnisko nosiła nazwę: Zielonka Uczastkowa (gmina Bródno, powiat warszawski)[15].

W okresie międzywojennym obszar Zielonki należał do gminy Marki w powiecie warszawskim. W jej skład wchodziły wsie: Drewnica i Pustelnik Struga, kolonie: Czarna Struga, Czerwony Dwór, Drewnica, Halberówka, Henryków, Horowa Góra, Nowa Zielonka, Osinki, Piotrówka, Pustelnik D, Rogaczówka, Rościszewo, Struga, Szpitalna Drewnica, Zieleniec, Zielonka Bankowa, Zielonka-Letnisko i Poligon Wojskowy oraz folwark Nutka Zielonka i Nadleśnictwo Drewnica[16].

W latach 1948–1954 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Zielonka[17]. 1 stycznia 1956 Zielonka otrzymała prawa osiedla[18], a 30 grudnia 1960 prawa miejskie[19].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Dom Pomocy Społecznej
  • Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej z lat 1936–1939[20].
  • Dom Pomocy Społecznej (dawne schronisko dla nauczycielek) z 1902 – neogotycki, dwupiętrowy budynek projektu Stefana Szyllera, usytuowany na wydmie, wśród terenu parkowego ze stawem. W okresie powstania listopadowego w ówcześnie stojącym w tym miejscu budynku szyto mundury dla wojsk polskich.
  • Skwer Armii Krajowej wraz z pomnikiem Żołnierzy Armii Krajowej i rozstrzelanych mieszkańców[21]. (W tym miejscu celebrowane są oficjalne, zielonkowskie uroczystości patriotyczne, takie jak Święto Konstytucji 3 Maja, obchody wybuchu Powstania Warszawskiego czy Święto Niepodległości).
  • Zabudowa letniskowa przy ulicy Kolejowej 11 (Najprawdopodobniej jeden z najstarszych budynków w mieście – jego powstanie szacuje się na drugą połowę XVIII wieku).
  • Tablica „Wypędzonych” przy ulicy Mickiewicza.
  • Muzeum Zielonki (dawna siedziba policji i władz gminy).
Zabytki wpisane do rejestru KOBiDZ[22]
  • Willa z ogrodem, drewniano-murowana, XIX/XX, po 1930 przy ul. Sienkiewicza 20 (nr rej. 1441-A z 2.08.1990).
Skwer Armii Krajowej

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Miasto w centralnej Polsce, w aglomeracji warszawskiej, około 13 km na północny wschód od centrum Warszawy. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, w Kotlinie Warszawskiej, między Wysoczyzną Ciechanowską od wschodu i Wysoczyzną Siedlecką od południowego wschodu.

Sąsiednie gminy

[edytuj | edytuj kod]

Dębe Wielkie, Halinów, Kobyłka, Marki, Poświętne, Stanisławów, Sulejówek, m.st. Warszawa, Wołomin, Ząbki.

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]
Glinianki zimą
Staw przy Domu Pomocy Społecznej

Gmina Zielonka należy do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Właściwym dla Zielonki jest Nadleśnictwo Drewnica, wchodzące w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Warszawskie”.

Na terenie gminy częściowo znajdują się rezerwaty przyrody:

W ramach programu sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium Unii Europejskiej Natura 2000 w celu zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy, objęte zostały:

  • Strzebla Błotna w Zielonce[23]
  • Poligon Rembertów[24]

W gminie zarejestrowano 86 drzew – pomników przyrody:

Wody powierzchniowe płynące:

Wody powierzchniowe stojące:

Niecałe 80 metrów na północ od granicy miasta, w Markach, znajduje się Jezioro Czarne (Kruczek).

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Przejazd pod torami na ulicy Kolejowej

Zielonka jest istotnym węzłem drogowym i kolejowym.

W Zielonce krzyżują się drogi wojewódzkie:

W grudniu 2017 zakończyła się budowa odcinka trasy S8 Marki – Radzymin, do którego dostęp zapewnia węzeł „Zielonka” na skrzyżowaniu z DW 631, położony na granicy Marek i Zielonki. Na terenie miasta znajdowała się także krótka droga wojewódzka nr 625 łącząca drogę wojewódzką 634 ze stacją kolejową. Droga ta została przekształcona w drogę gminną 18 września 2018 r[28].

Po modernizacji ulicy Kolejowej, pod torami kolejowymi przebiega przejazd dla aut oraz węższy chodnik dla pieszych.

Stacja kolejowa Zielonka zimą

Zielonka leży przy ważnych liniach kolejowych. Pociągi kursują w kierunkach:

W obrębie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe: węzłowa Zielonka i Zielonka Bankowa.

Transport miejski

[edytuj | edytuj kod]
Autobus VDL ProCity na linii L43 na ulicy Mareckiej, w tle wiadukt obwodnicy Marek nad tą ulicą

Przez terytorium Zielonki (strefa 2. ZTM) wyznaczona jest trasa linii N62 autobusów nocnych, o przebiegu Dworzec Centralny w Warszawie – Ząbki – Zielonka – Osiedle Niepodległości w Wołominie. W Zielonce kursują linie L43 i L46 (z dzielnicy Zielonka Bankowa do Centrum Handlowego M1 w Markach) oraz linie L26 (Zielonka-Kobyłka-Turów) i L27 (Zielonka-Turów-Kobyłka-Wołomin-Nadma), uruchomione wspólnie z ZTM, w których (poza L26) honorowana jest karta mieszkańca i bilety ZTM na II strefę (jednodniowe i dłuższe). Dla mieszkańców Zielonki dostępny jest również Bilet Metropolitalny[29], wariant Warszawskiej Karty Miejskiej o obniżonej cenie, dostępny dla mieszkańców odprowadzających podatki na terenie gminy.

Oświata

[edytuj | edytuj kod]
Szkoła Podstawowa nr. 4 (dawne Miejskie Gimnazjum im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego)

Szkoły podstawowe

[edytuj | edytuj kod]

Szkoły średnie i policealne

[edytuj | edytuj kod]

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Władze miasta

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1990 burmistrzem Zielonki został Jan Olszowski. Następnie urząd burmistrza sprawował Edmund Żukowski (1994–1998)[31]. W latach 1998–2002 burmistrzem był Stefan Stępkowski, a w latach 2002–2010 – Adam Łossan. W drugiej turze wyborów samorządowych 5 grudnia 2010, osiągając wynik 55% głosów[32], na stanowisko burmistrza został wybrany Grzegorz Dudzik. Był burmistrzem przez dwie kadencje. Od 2018 burmistrzem miasta jest Kamil Michał Iwandowski[33].

Ludzie związani z Zielonką

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zielonką (powiat wołomiński).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
  3. Opis parafii na stronie diecezji.
  4. Minister nauki wsparła projekt centrum badań napędów lotniczych. Wirtualny Nowy Przemysł – Serwis Logistyka. Transport, logistyka, firmy kurierskie.
  5. O projekcie / Polonia Aero / Sites / Home – Avioaero [online], poloniaaero.avioaero.com [dostęp 2017-02-22] (pol.).
  6. Fabryka rakiet w Zielonce.
  7. Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonce [online], biblioteka.zielonka.pl [dostęp 2017-06-12] (pol.).
  8. a b c d e f g Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak: Mazowsze Północne. Warszawa: Sport i Turystyka, 1998, s. 276. ISBN 83-7200-144-8.
  9. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 20, 30. ISBN 83-206-0795-7.
  10. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 21. ISBN 83-206-0795-7.
  11. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 30. ISBN 83-206-0795-7.
  12. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 129. ISBN 83-206-0795-7.
  13. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  14. Zielonka w liczbach. Zielonka – Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  15. Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 lipca 1924 r. o zmianie nazw niektórych miejscowości Województwa Warszawskiego Dz. Urz. Min. Spr. Wew. nr 2-6 z 31 grudnia 1924 r.
  16. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 czerwca 1939 r. o rozciągnięciu przepisów policyjno-budowlanych dla gmin miejskich na niektóre osiedla gmin wiejskich na obszarze województwa warszawskiego, Dz.U. z 1939 r. nr 62, poz. 408.
  17. Dz.U. z 1948 r. nr 5, poz. 37.
  18. Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  19. Dz.U. z 1960 r. nr 60, poz. 345.
  20. Historia parafii w Zielonce.
  21. Zielonka.pl > Symbolicznie nadano nazwę Skwerowi Armii Krajowej [online], zielpl13.pro-linuxpl.com [dostęp 2017-02-22].
  22. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa mazowieckiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 180. [dostęp 2014-09-06].
  23. Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  24. Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  25. Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  26. Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  27. Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  28. https://bip.mazovia.pl/resource/5522/uchwala.pdf
  29. Bilet Metropolitalny [online] [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  30. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18].
  31. Odeszli, ale są z nami. Każde życie sięga w przyszłość... [online], samorzad.pap.pl, 30 października 2014 [dostęp 2019-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-23].
  32. Wizualizacja wyborów samorządowych 2010 na terenie gminy Zielonka.
  33. CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Zielonka.pl – Serwis informacyjny Wyniki II tury w głosowaniu na burmistrza [online], zielonka.pl [dostęp 2018-11-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-06] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]