Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie

Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
Pomnik od strony Alei Cieplińskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Rzeszów
Położenie na mapie Rzeszowa Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
Położenie na mapie Polski Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
50°02′26″N 21°59′58″E

Pomnik Czynu Rewolucyjnego lub Pomnik Walk Rewolucyjnych – monument znajdujący się w samym centrum Rzeszowa u zbiegu alei Łukasza Cieplińskiego i alei Józefa Piłsudskiego.

Historia

Pomnik Czynu Rewolucyjnego dotyczy walk toczonych na "Rzeszowszczyźnie". Pomysłodawcą budowy pomnika był I sekretarz KW PZPR w Rzeszowie Władysław Kruczek. Prace ruszyły w 1967. Wykonawcą rzeźby Nike i z drugiej strony pomnika twarzy chłopa, żołnierza i robotnika ze sztandarem rewolucji był rektor krakowskiej ASP, pochodzący z Rzeszowszczyzny Marian Konieczny (twórca warszawskiej Nike). Istniały dwa pomysły lokalizacji, ostatecznie zdecydowano się na ustawienie pomnika w Parku Bernardyńskim. Tuż po zakończeniu prac projektowych w 1971 przystąpiono do budowy. Fundamenty stanowiło kilkadziesiąt żelbetowych pali o długości ok. 10 m. Liście lauru składają się z 37 par również żelbetowych segmentów o wysokości ponad metr każdy. Dwa lata od rozpoczęcia budowy umocowano na liściach rzeźby Koniecznego. W pobliżu pomnika, w kierunku miasta postanowiono stworzyć Plac Defilad. Pomnik uroczyście odsłonięto 1 maja 1974. Koszt budowy pomnika wyniósł 10 812 926,44 złotych. W trakcie budowy zużyto 180 kg gwoździ. Pomnik w stanie nienaruszonym stoi do dziś, jedyną zmianą było zamontowanie na jego szczycie herbu miasta.

Awangardowy kształt pomnika wzbudzał od początku liczne kontrowersje w odbiorze społecznym. Budzi różne skojarzenia niezwiązane z jego oficjalną symboliką. Kojarzony jest m. in. z oślimi uszami lub kobiecymi genitaliami.

W dniu 11 lipca 2006 uchwałą Rady Miasta Rzeszowa teren, na którym stoi pomnik, został oddany za 1% wartości zakonowi oo. bernardynów. Pomnik nie został wyłączony w akcie przekazania gruntu, nie jest również wpisany do rejestru zabytków. Zakonnicy na otrzymanym terenie wybudowali ogólnodostępne ogrody i podziemny parking, nie mają jednak planów co do przyszłości pomnika. Ze względu na możliwość, że zapadnie decyzja o jego wyburzeniu, pojawiły się internetowe (m.in. na facebooku) grupy obrońców pomnika. Prowadzona jest także internetowa zbiórka podpisów pod petycją o zachowanie pomnika (kwiecień 2012: 15 378 podpisów).

W 2011 roku Studenci III roku Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie nakręcili trwający prawie 1,5 minuty film przy pomocy oprogramowania do tworzenia grafiki 3D i montażu nieliniowego. Film, będący pracą zaliczeniową, przedstawia ożywiony Pomnik Czynu Rewolucyjnego, kroczący ulicami Rzeszowa i siejący panikę i zniszczenie.

Podczas spotkania z prof. Marianem Koniecznym, które odbyło się w Rzeszowie w styczniu 2015 roku, autor pomnika podkreślił, że tworząc rzeszowski Pomnik Czynu Rewolucyjnego za tło i inspirację obrał jeden z najstarszych motywów w sztuce sakralnej mający pierwiastek żeński w dominancie stylistycznej – mandorlę. Po środku pomnika widnieje umieszczona na tle flagi grupa rzeźbiarska tj. postać chłopa, robotnika i żołnierza. U szczytu pomnika dopatrzymy się herbu miasta Rzeszowa. Został on umieszczony na pomniku na początku XXI wieku za prezydentury Andrzeja Szlachty z PiS. Według profesora pomnik ściśle nawiązuje do wystąpień chłopskich, które miały miejsce w Małopolsce Wschodniej przed II wojną światową. Do postaci antycznej Nike oraz chłopa i robotnika przedstawionych na pomniku dodał jeszcze żołnierza, mającego symbolizować walki o niepodległość (czy obronę Polski przed okupantem).

W roku 2017 rozgorzał spór zainicjowany przez IPN, według opinii którego pomnik powinien zostać wyburzony na mocy tzw. ustawy dekomunizacyjnej. W obronie monumentu stanął Prezydent Rzeszowa Tadeusz Ferenc oraz członkowie rzeszowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich. Monument, jak twierdził prezydent miasta, jest pomnikiem historii, który cieszy się powszechną rozpoznawalnością i sympatią mieszkańców miasta i jest jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych obiektów w Rzeszowie, posiadającym atuty artystyczne, w tym odwołania do antyku. Niewątpliwie monument prof. Koniecznego jest dziełem artystycznej sztuki pomnikowej poprzedniej epoki, którą należy zachować dla przyszłych pokoleń. Prezydent, występując oficjalnie do rzeszowskiego oddziału IPN dodał, że Pomnik Walk Rewolucyjnych powstał w latach 1971-1974, zaś wydarzeniami, które inspirowały autora przy jego tworzeniu były m.in. bunty chłopskie w Małopolsce Wschodniej w 20-leciu międzywojennym, na czele ze strajkiem chłopskim z 1937 roku.

Opinie:

„Pomnik nie gloryfikuje PRL, ma z nim tyle wspólnego, że w czasach komuny był budowany”, twierdzi Wiktoria Helwin, córka Wacława Kozły, żołnierza AK, fotografa, społecznika, który miał być inicjatorem pomnika i członkiem Komitetu Budowy Rzeszowskiego Pomnika. – „Intencją było upamiętnienie 1000-lecia państwa, a że czasy był takie, a nie inne, komuna go sobie przywłaszczyła. Nazwa jest nietrafiona, ale nie zmienia idei budowy. Bryła pomnika to liście laurowe, od strony ulicy mamy figurę Nike wołającą o sprawiedliwość, od strony urzędu wojewódzkiego chłopa, rolnika i żołnierza. Gdzie tu komuna?”, pyta Wiesław Walat, badacz historii Rzeszowa.

Bibliografia

• Marek Czarnota „Rzeszowskie ulice i okolice”

Linki zewnętrzne

• Widok pomnika on-line
• Pomnik Walk Rewolucyjnych Na Rzeszowszczyźnie – Rzeszowskie Lekcje Architektury odcinek 16
• Społeczność zwolenników pomnika