Schizofrenia: Różnice pomiędzy wersjami

Schizofrenia
	{{{nazwa naukowa}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
	Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}}; {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	F20
DSM-5	{{{DSM-5}}}; {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}}; {{{DSM-IV nazwa}}}
	[[commons:{{{commons}}}\|Multimedia w Wikimedia Commons]]

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:36, 31 sty 2014

Schizofrenia (stgr. σχίζειν, schizein, „rozszczepić” i stgr. φρήν, φρεν-, phrēn, phren-, „umysł”) – zaburzenie psychiczne zaliczane do grupy psychoz endogennych.

Wstęp

Początek zaburzenia występuje najczęściej we wczesnej dorosłości^[1], najczęściej między 18 a 35rokiem życia, dotykając 0,4-0,6% populacji^[2]^[3]. Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem, a także na podstawie zaobserwowanego zachowania. Wykrycie schizofrenii nie jest możliwe za pomocą współcześnie dostępnych badań laboratoryjnych^[4]. Z uwagi jednak na możliwe rozwinięcie na podłożu organicznych schorzeń mózgu zaburzeń o obrazie podobnym do schizofrenii należy je wykluczyć. Kryteria diagnostyczne ICD-10 nie pozwalają także rozpoznać schizofrenii u osób z upośledzeniem umysłowym.

Wyniki badań wskazują na to, że w patogenezie tego zaburzenia mają znaczenie czynniki genetyczne, wczesne warunki środowiskowe, procesy socjologiczne i neurobiologiczne. Aktualne badania psychiatryczne są skoncentrowane na neurobiologii, lecz nie udało się odnaleźć konkretnej przyczyny organicznej. Fuller Torrey wystąpił z hipotezą że schizofrenia jest powiązana z infekcją wirusową przebytą przez pacjenta w pierwszych miesiącach życia^[5].

Ze względu na często niejednorodny obraz kliniczny powstała hipoteza, że schizofrenia to nie jedno zaburzenie, lecz grupa chorób, dla których stosuje się określenie zbiorcze psychozy schizofreniczne. Z tego powodu Eugen Bleuler określił to zaburzenie mianem schizofrenie (liczba mnoga). Słowo „schizofrenia” dosłownie oznacza „rozszczepienie umysłu”, ale pomimo swojej etymologii, nazwa ta nie oznacza posiadania więcej niż jednej osobowości (tzw. osobowość mnoga, „rozdwojenie jaźni”)^[6]; według obowiązujących w psychiatrii kryteriów diagnostycznych podstawowym objawem schizofrenii jest rozszczepienie (gr. schisis) pomiędzy myśleniem, zachowaniem, emocjami, sferą motywacyjną, ekspresją emocji, przejawiające się m.in. niedostosowaniu zachowania, emocji pacjenta do sytuacji i treści jego wypowiedzi.

W zaburzeniu tym zwiększona jest aktywność dopaminergiczna w szlaku mezolimbicznym mózgu, co konsekwentnie wykazują różne badania. Szczególną rolę odgrywa tu [[receptor dopaminergiczny D₂]]. Podejrzewa się, że jego niewłaściwe funkcjonowanie jest odpowiedzialne za część objawów. Podstawą leczenia jest farmakoterapia z użyciem leków przeciwpsychotycznych, które działają głównie poprzez hamowanie aktywności dopaminergicznej. Stosowane dawki są zazwyczaj niższe, niż w początkowych dekadach ich używania. Ważną rolę pełnią atypowe neuroleptyki (początkowo klozapina wprowadzona na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, obecnie też risperidon, olanzapina i inne). Z jednej strony nie powodują one tak wyraźnych objawów pozapiramidowych oraz późnych dyskinez na tle wtórnej nadwrażliwości receptora D₂, z drugiej strony część z nich ma niekorzystny profil metaboliczny, może w związku z tym zwiększać ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób serca. Psychoterapia, zawodowa i społeczna rehabilitacja są także ważne. W poważniejszych przypadkach, gdy pacjent zagraża własnemu życiu albo zdrowiu lub życiu innych osób, może być stosowana przymusowa hospitalizacja, chociaż obecnie pobyty w szpitalu są krótsze i rzadsze niż w dawniejszych czasach.

Uważa się, że zaburzenie to dotyka pierwotnie zdolności poznawcze, ale znaczenie mają także przewlekłe problemy z zachowaniem i emocjami. U osób ze zdiagnozowaną schizofrenią zwiększone jest prawdopodobieństwo wykrycia zaburzeń współtowarzyszących, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, a występowanie nadużywania różnych substancji psychoaktywnych w ciągu całego życia wynosi 40%. Jednakże, w odróżnieniu od depresji jako choroby afektywnej niejako podłożem obniżonego nastroju nie jest smutek, a ogarniająca chorego pustka.

U osób ze schizofrenią powszechne są problemy społeczne, takie jak długotrwałe bezrobocie, ubóstwo i bezdomność, a ich oczekiwana długość życia jest mniejsza o około 10–12 lat z powodu problemów ze zdrowiem fizycznym oraz sięgającego 10% wskaźnika samobójstw^[7]. W schizofrenii spotyka się też najwięcej przypadków ciężkiego samookaleczenia.

Pozycja nozologiczna

Nozologiczna pozycja schizofrenii obecnie nie znajduje ostatecznego rozstrzygnięcia. Wobec nieznajomości etiopatogenezy schizofrenii jednostka ta pozostaje umową kliniczną opartą na podobieństwie objawów i przebiegu zaburzeń, rozpoznawanych za pomocą różnych konwencji diagnostycznych. Wynikają z tego istotne wątpliwości:

Czy schizofrenia jest chorobą, czy grupą chorób mających pewne cechy podobne? Za odrębną jednostkę nozologiczną uważa się zespół kliniczny o określonej przyczynie i określonym łańcuchu zależności patogenetycznych, prowadzący poprzez te zależności do stanu klinicznego o charakterystycznych objawach i przebiegu. Różnorodność obrazu klinicznego schizofrenii od początku budziła podejrzenie, że kryją się za nią różne przyczyny i patomechanizmy. W praktyce traktowano schizofrenię jako odrębną chorobę, aktualnie brane są pod uwagę trzy ujęcia:

jedna choroba wyzwalana jednym czynnikiem – ujęcie monogeniczne,
jedna choroba wyzwalana wieloma czynnikami – ujęcie poligeniczne,
wiele odrębnych chorób – ujęcie heterogeniczne.

Obecnie przyjmuje się hipotezę monogeniczną za najmniej prawdopodobną. Według obecnego stanu wiedzy za zasadne uważa się hipotezy poligeniczną albo heterogeniczną, przy czym ostateczne rozstrzygnięcie na korzyść którejś z tych hipotez nie zostało dotychczas wystarczająco udowodnione.

Czy schizofrenia jest chorobą endogenną, czyli taką, której nie można przypisać jasno określonych przyczyn?
Czy schizofrenia jest zaburzeniem o charakterze postępującym? W przeszłości uważano, że schizofrenia jest efektem procesu zwyrodnieniowego dotyczącego mózgu, zakładając postęp i nieodwracalność zmian, prowadzący do stanu zwanego defektem schizofrenicznym. Obecne dane patomorfologiczne nie potwierdzają toczenia się procesu w mózgu chorych osób, a jedynie wykazują (u części z nich) pewne, dość zresztą różniące się pomiędzy sobą, nieprawidłowości o charakterze niepostępującym. Przyjmuje się, że schizofrenia jest chorobą o charakterze epizodycznym, przy czym epizodyczność ta może przebiegać różnorako:
- Jeden epizod psychotyczny w ciągu całego życia, po którego ustąpieniu nie stwierdza się żadnych trwałych następstw, zarówno medycznych, jak i społecznych (np. utrata pracy czy przyjaciół).
- Jeden epizod psychotyczny w ciągu całego życia, po którego ustąpieniu stwierdza się niespecyficzne zmiany w stanie psychicznym, określane przez otoczenie w nieprecyzyjny sposób, np. "jest jakiś inny, to nie ten sam człowiek". Zmiany takie zauważane są jedynie przez osoby znające chorego przed wystąpieniem psychozy, dla pozostałych sprawia on wrażenie osoby zdrowej.
- Jeden epizod psychotyczny w ciągu całego życia, po którego ustąpieniu stwierdza się istotne zmiany, zarówno pod względem społecznym (ograniczenie kontaktów międzyludzkich, bądź ich zamiana na grupę o niższym statusie społecznym, zaniechanie aktywności zawodowej) jak i psychopatologicznym (zauważalne nieprawidłowości w zachowaniu oraz kontakcie).
- Następujące po sobie w różnych okresach epizody psychotyczne, pomiędzy którymi nie obserwuje się istotnych zmian w stosunku do stanu prawidłowego w stanie klinicznym pacjenta.
- Następujące po sobie w różnych okresach epizody psychotyczne, pomiędzy którymi obserwuje się nieprawidłowości psychopatologiczne (zaburzenia kontaktu, zachowania) lub społeczne (wycofanie z kontaktów, albo popadanie w tzw. "złe towarzystwo", co wiąże się np. z nadużywaniem alkoholu, przestępczością).
- Praktycznie ciągle trwający epizod psychotyczny, zły kontakt słowno-logiczny z chorym, krótkie okresy częściowej poprawy.

Choroba może też mieć przebieg nietypowy; np. wystąpienie kilku epizodów dość znacznie odsuniętych od siebie w czasie (np. 3 epizody w ciągu 25 lat), pomiędzy którymi osoba chorująca nie wykazuje żadnych oznak klinicznych z kręgu psychopatologicznego i utrzymuje swój status społeczny na dotychczasowym poziomie. Epizodyczność przebiegu schizofrenii, w odróżnieniu od procesualności, oznacza, że wystąpienie objawów schizofrenii nie jest jednoznaczne z późniejszym niekorzystnym stanem zdrowia, czy funkcjonowaniem społecznym takiej osoby.

Epidemiologia

W wielu podręcznikach podaje się że na schizofrenię zapada 1% (0,55^[3] -1,6% w zależności od miejsca prowadzonych badań) ogólnej populacji w społeczeństwach cywilizowanych, w równym stopniu kobiety i mężczyźni; a obraz chorobowy nie przedstawia istotnych różnic u obu płci^[8]. Wskaźnik chorobowości w oparciu o częściej cytowane źródła wynosi 1,4-4,6 na 1000 mieszkańców, a wskaźnik rocznej zapadalności około 0,2/1000. Pomimo tego, że uznaje się, iż schizofrenia występuje z podobną częstością w różnych częściach świata, to chorobowość różni się pomiędzy państwami^[9], a nawet pomiędzy lokalnymi obszarami^[10]; badania J.J. McGrath z 2004 dowodzą znacznych różnic w występowaniu schizofrenii w zależności od badanej populacji (różnice nawet 5-krotne), a mężczyźni chorują 1,4 razy częściej niż kobiety^[11].

Inne badanie prowadzone w Irlandii (Cavan-Monaghan Study, 2002) dało jeszcze bardziej zaskakujący wynik, gdzie okazało się, że kobiety mogą chorować nawet 7,5 razy rzadziej niż mężczyźni^[12]. Wynik ten dotyczy przypadków, w których nie było żadnych wątpliwości diagnostycznych. Zachorowania na schizofrenię występują nieco częściej u osób urodzonych w zimie i na wiosnę (przynajmniej na półkuli północnej)^[13].

Schizofrenia występuje ze zwiększoną częstością rodzinnie: u krewnego pierwszego stopnia chorego na schizofrenię występuje zwiększone w przebiegu życia ryzyko zachorowania na schizofrenię (3-7%). Zaobserwowano zwiększoną zachorowalność u osób u których występowały obciążenia okołoporodowe, lecz nie udało się wyjaśnić podłoża tego zjawiska^{[potrzebny przypis]}.

Chorzy na schizofrenię stanowią około jednej czwartej pacjentów szpitali psychiatrycznych. Jednak znaczna większość chorych jest nieświadoma swoich objawów i nigdy nie trafia do psychiatry. Schizofrenię uznaje się za jedną z większych przyczyn niepełnosprawności. W badaniu przeprowadzonym w 1999 w 14 państwach psychoza została uznana za 3. najbardziej upośledzający stan, po tetraplegii i otępieniu, a przed paraplegią i ślepotą^[14].

Genetyka

W wyniku badań europejskich prowadzonych w latach 1920-1978^[15] wykazano następujące wartości średniego ryzyka zachorowania w ciągu życia (wyrażone w %) dla członków rodziny chorego.

Stopień pokrewieństwa	Przykład	Ryzyko (%)
krewni I stopnia	bliźnięta monozygotyczne	48
	chorzy oboje rodzice	46
	bliźnięta dizygotyczne	17
	rodzeństwo, chory rodzic	17
	dzieci	13
	rodzeństwo	9
	rodzic	6
krewni II stopnia	rodzeństwo przyrodnie	6
	wnuki	5
	siostrzeńcy/bratankowie	4
	wujkowie/ciotki	2
krewni III stopnia	bliżsi kuzynowie	2
populacja ogólna		1

Wiek

Schizofrenia uważana jest za chorobę ludzi młodych (późna adolescencja i wczesna dorosłość), chociaż jej wystąpienie możliwe jest w każdym wieku. Pierwsze objawy ujawniają się zwykle w okresie dojrzewania, a więc wtedy gdy zaczyna się właściwa strukturalizacja osobowości. Najpóźniej ujawnia się postać paranoidalna. Początek choroby występuje typowo wcześniej u mężczyzn niż u kobiet, ze szczytem zachorowań u mężczyzn przypadającym na 20–28 rok życia, a u kobiet na 26–32^[1]. Bardzo rzadko dochodzi do zachorowań w wieku dziecięcym^[16] lub po 45 roku życia (15% przypadków)^[17]. Prawdopodobieństwo zachorowania na schizofrenię dziecięcą wynosi mniej niż 1:10 000^[18].

W dzieciństwie jednak spotyka się zwykle mniej typowy obraz schizofrenii, z dziwacznością zachowania lub mowy, atakami lęku z omamami itd. Należy jednak pamiętać, że autyzm dziecięcy, przez lata utożsamiany ze schizofrenią, dziś stanowi odrębną jednostkę kliniczną.
Schizofrenia, która pojawia się po raz pierwszy w okresie pełnej dojrzałości lub starości, okazuje się nierzadko nawrotem; przebyty w młodości epizod chorobowy mógł minąć niepostrzeżenie. Może też wiązać się z okresem przejściowym, zwłaszcza u kobiet, czy też z organicznymi uszkodzeniami mózgu.

Etiologia

Przyczyny schizofrenii wciąż pozostają nieznane. Wiedza o potencjalnych przyczynach oraz łańcuchach zależności patogenetycznych jest dziś bogatsza niż przedtem, jednak tworzy na razie tylko mozaikę nie zawsze spójnych wyników badań, tymczasowych hipotez i spekulacji.

Osobny artykuł: Etiologia schizofrenii.

Początek choroby

Schizofrenia może rozpocząć się nagle, a jej obraz nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Może również rozwijać się skrycie, miesiącami, nie budząc podejrzeń najbliższego otoczenia, do czasu gdy nagłe zaostrzenie czy postępująca degradacja sygnalizuje psychozę.

Początek choroby nagły

W tym przypadku uderza nagła zmiana w sposobie zachowywania się. Zaburzone są procesy myślenia, jest niewłaściwa interpretacja faktów i zdarzeń, co rodzi zazwyczaj urojenia odnośnie sądów (najczęściej są to urojenia prześladowcze) oraz halucynacje odnośnie wrażeń (najczęściej są to halucynacje słuchowe). Może być to zachowanie gwałtowne – silne podniecenie z dominującym uczuciem lęku, osłupienie, dziwaczność zachowania czy wypowiedzi, rozkojarzenie, omamy, ucieczka, próby samobójstwa czy samookaleczenia. Może występować nieumiejętność wytłumaczenia przez chorego własnych odmiennych od zwykle mu właściwych zachowań. W przypadku ostrego początku, z silnym wyrażeniem objawów wytwórczych zazwyczaj występuje dobra odpowiedź na leczenie neuroleptykami.

Początek choroby powolny

W tym przypadku chory pozornie się nie zmienił, zachowuje formy towarzyskie, pracuje. Zmianę raczej się wyczuwa niż zauważa. Chory czuje, jakby był z innego świata. Zmiany mogą być bardzo nieznaczne jak częstsze wybuchy "pustego" śmiechu, szukanie samotności, zaniedbywania podstawowych czynności jak higiena, nadmierna pobożność, porzucenie dawnych zainteresowań, obniżenie krytycyzmu itd. W wielu sytuacjach forma i ilość (zaburzenia ilościowo-jakościowe) zmian zachowania chorego jest na tyle wyraźna, że sprawia to wrażenie dziwaczności zaś sam chory nie potrafi podać racjonalnych czynników, które odpowiadałby za te zmiany. W toczącym się procesie chorobowym można zaobserwować u wielu chorych zaburzenia pamięci i nieadekwatność afektu. Występują też zaburzenia w wyrażaniu emocji, wyraźne jest ich spłycenie i zubożenie. Zmiana bywa czasem tak dyskretna, iż epizod schizofreniczny mija niepostrzeżony i dopiero nawrót choroby w zaostrzonej formie po kilku miesiącach, czy nawet latach przypomina otoczeniu, że osoba nie potrafi wyjaśnić swojego dziwnego zachowania w trakcie choroby.

Początek choroby nerwicowy

Istnieją "pseudonerwicowe" formy schizofrenii, w których na pierwszy plan wysuwają się objawy hipochondryczne, neurasteniczne, anankastyczne czy histeryczne. W takim wypadku ciężko odróżnić schizofrenię od nerwicy. Jedynym objawem różniącym te choroby może być poczucie inności i obcości oraz mniej lub bardziej zaznaczona dziwaczność skarg zgłaszanych przez chorego. Oprócz dziwaczności zdarza się, że chory odczuwa wewnętrzną pustkę z zaznaczeniem przewagi objawów negatywnych nad objawami wytwórczymi.

Paragnomen

Zdarza się, że wybuch choroby jest na kilka tygodni lub miesięcy poprzedzony krótkim epizodem niezwykłego zachowania się, niezgodnego z charakterem i dotychczasową linią życiową chorego. Może być to czyn niespodziewany, pozbawiony motywu, określany przez Bleulera jako „zachowanie wbrew oczekiwaniu”, którego chory nie potrafi wyjaśnić.

Objawy i rozpoznanie

Z wielu względów (m. innymi historycznych) kryteria rozpoznawania schizofrenii są różne. W praktyce stosowane są cztery podejścia klasyfikacyjne – dwa historyczne (objawy opisane przez Bleulera oraz klasyfikacja Schneidera) oraz dwa skodyfikowane – DSM i ICD. Zastosowanie tych klasyfikacji wykazuje pewne zróżnicowanie – klasyfikacja ICD jest oficjalną i wymagana w Polsce. DSM jest używana raczej w badaniach naukowych. Podejścia historyczne nie mają statusu "oficjalnego" – są jedynie pomocnym narzędziem dla diagnosty.

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie zebranym od pacjenta, a także nieprawidłowościach w zachowaniu dostrzeżonych przez członków rodziny, przyjaciół lub współpracowników oraz objawach spostrzeżonych przez psychiatrę, pracownika socjalnego, psychologa klinicznego lub innego klinicystę. Do rozpoznania schizofrenii muszą być spełnione określone kryteria, w których uwzględnia się obecność i długości trwania konkretnych objawów. Psychozy przypominające schizofrenię, lecz trwające krócej noszą nazwę zaburzeń schizofreniformicznych^[4].

Wstępne postępowanie obejmuje zebranie wszechstronnego wywiadu oraz badanie fizykalne. Chociaż nie istnieją żadne badania laboratoryjne, które mogłyby potwierdzić rozpoznanie schizofrenii, to przeprowadza się różne badania celem wykluczenia innych stanów chorobowych, które mogą dać objawy psychotyczne podobne do tych w schizofrenii.

Schizofrenia wiąże się z upośledzeniem percepcji, myślenia i emocji oraz zaburzeń poznawczych. Obecne są również zaburzenia pamięci, spłycenie afektu, zdolności do wyrażania i przeżywania uczuć.

Według ICD-10: "Zaburzenia schizofreniczne cechują się w ogólności podstawowymi i charakterystycznymi zakłóceniami myślenia i spostrzegania oraz niedostosowanym i spłyconym afektem. Jasna świadomość i sprawność intelektu są zwykle zachowane, choć z czasem mogą powstawać pewne deficyty poznawcze. Najważniejsze objawy psychopatologiczne obejmują: echo myśli, nasyłanie oraz zabieranie myśli, rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli, spostrzeżenia urojeniowe oraz urojenia oddziaływania wpływu i owładnięcia, głosy omamowe komentujące lub dyskutujące o pacjencie w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia i objawy negatywne. Przebieg schizofrenii może być albo ciągły, albo epizodyczny, z postępującym lub stabilnym deficytem, lub też może być to jeden lub więcej epizodów z pełną lub częściową remisją..."

Kryteria jakościowe diagnozowania schizofrenii dotyczą objawów:

pozytywnych (inaczej "wytwórczych"), czyli dodatkowych w stosunku do normalnego funkcjonowania):
- halucynacji
- urojeń
- dziwacznych zachowań

negatywnych (zmniejszających zdolności normalnego zachowania):
- ubóstwa mowy (mutyzm)
- anhedonii – niezdolność do spontanicznego przeżywania pozytywnych uczuć (np. radości, zadowolenia i optymizmu w ogóle)
- apatii
- nieuwagi
- zobojętnienia
- zubożenie mimiki
- trudności prowadzenia aktywności społecznej (rodzinnej, małżeńskiej, zawodowej, czynności samoobsługowych)
- trudności w komunikacji interpersonalnej.

Rodzaje schizofrenii według DSM-IV

Dla rozpoznania schizofrenii niezbędne jest spełnienie wszystkich wymienionych kryteriów:

A. obecność co najmniej jednego z poniższych objawów czynnej fazy zaburzeń przez co najmniej jeden miesiąc lub krócej przy prawidłowym leczeniu (poprzednio w DSM-III R co najmniej tydzień)

1. dwa z następujących:

a) urojenia

b) nasilone omamy

c) niespójność lub znaczne rozluźnienie skojarzeń

d) zachowanie katatoniczne

e) płytki lub wyraźnie niedostosowany afekt

2. dziwaczne urojenia

3. nasilone omamy w postaci głosów komentujących lub dyskutujących

B. obniżenie poziomu funkcjonowania społecznego poniżej poziomu wyjściowego

C. ciągłe oznaki zaburzeń przez co najmniej pół roku. Okres ten musi zawierać fazę czynną (minimum jeden miesiąc lub krócej przy prawidłowym leczeniu), poza tym mogą go wypełnić objawy fazy zwiastunowej lub rezydualnej

D. nieobecność zespołu depresyjnego lub maniakalnego (zob. choroba afektywna dwubiegunowa)

E. brak uchwytnych czynników organicznych inicjujących lub podtrzymujących zaburzenia

F. jeśli w wywiadzie są zaburzenia autystyczne to rozpoznanie wymaga stwierdzenia nasilonych urojeń lub omamów (zob. autyzm dziecięcy, zespół Aspergera)

Podtypy

W klasyfikacji DSM-IV wyróżniono pięć rodzajów schizofrenii:

rezydualna – obraz kliniczny powstający w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. Objawy pozytywne są nieobecne lub występują w niewielkim natężeniu. Dominują objawy negatywne oraz dziwaczność, ekscentryczność zachowania i wypowiedzi.
paranoidalna – obecne są urojenia i omamy, ale brak wyraźnych cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji.
zdezorganizowana, dawniej hebefreniczna – dominują cechy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych. Występuje spłycenie afektu, zaburzenia myślenia i emocjonalności wyższej.
katatoniczna – w obrazie dominują zaburzenia psychomotoryczne; może wystąpić stupor katatoniczny i giętkość woskowa
niezróżnicowana – występują mieszane objawy z wyżej wymienionych grup nie dające podstaw do zakwalifikowania schizofrenii jako wyłącznie rezydualnej, paranoidalnej, zdezorganizowanej i katatonicznej.

oraz kilka rodzajów jej przebiegu:

subchroniczny
chroniczny
subchroniczny z zaostrzeniem
chroniczny z zaostrzeniem
choroba w remisji
przebieg nieokreślony

W ICD-10 wyróżnia się 2 dodatkowe podtypy:

depresja poschizofreniczna – epizod depresyjny rozwijający się w następstwie schizofrenii. Niektóre niewielkie objawy schizofrenii mogą być obecne.
schizofrenia prosta – pozornie niegroźne, lecz postępujące rozwijanie się znaczących objawów negatywnych przy braku epizodów psychotycznych.

Klasyfikacja Schneidera

Psychiatra Kurt Schneider (1887–1967) stworzył listę objawów psychotycznych ("objawy Schneiderowskie"), które jego zdaniem odróżniają schizofrenię od innych zaburzeń psychotycznych. Nazywa się je „objawami pierwszorzędowymi” i zalicza do nich urojenia kontrolowania przez siły zewnętrzne; odciąganie i nasyłanie myśli, ugłośnienia myśli, głosy (omamy) komentujące myśli lub działania chorego albo głosy dyskutujące z myślami chorego lub innymi głosami^[19]. Wiarygodność objawów pierwszorzędowych została zakwestionowana^[20], chociaż zostały one uwzględnione w obecnych kryteriach rozpoznawczych.

Objawy podstawowe i dodatkowe według Eugena Bleulera^[21]

Objawy podstawowe
- Zaburzenia asocjacji – rozluźnienie kojarzeń i pochodne, formalne zaburzenia myślenia
- Zaburzenia afektu – zubożenie, stępienie, sztywność, spłycenie, niedostosowanie afektywne
- Ambiwalencja – afektywna, wolicjonalna, intelektualna niejednorodność przeżywania
- Autyzm – wycofanie się z rzeczywistości i przewaga życia wewnętrznego

Objawy dodatkowe
- Złudzenia i omamy
- Urojenia
- Objawy katatoniczne
- Niektóre zaburzenia pamięci, zmiany mowy i pisma oraz cech osobowości (zwłaszcza poczucia własnego ja)
- Różne (np. depresyjne, maniakalne, katatoniczne, urojeniowe, zaburzenia przytomności, fugi, dipsomaniczne), ostre zespoły psychotyczne przejściowo dołączone do obrazu choroby jako rzuty, zaostrzenia lub przejawy uboczne samego procesu chorobowego, stany reaktywne albo domieszki innych procesów chorobowych.

Rodzaje schizofrenii według Timothy'ego Crowa

Timothy Crow przedstawił koncepcję typologiczną schizofrenii, uważaną za jedną z ważniejszych i potwierdzoną przez innych badaczy:

Schizofrenia typu I: przeważają w niej objawy wytwórcze, w ośrodkowym układzie nerwowym nie obserwuje się zmian anatomicznych – prawdopodobnie podłożem tych objawów jest nieprawidłowe przekaźnictwo synaptyczne neuronów.

Schizofrenia typu II: przeważają w niej objawy negatywne, obserwuje się zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym np. poszerzenie komór bocznych mózgu.

Rokowanie jest zdecydowanie lepsze w przypadku schizofrenii typu I – pacjenci reagują dobrze na leczenie farmakologiczne itd. W przypadku typu II występują znaczne upośledzenia w funkcjonowaniu jednostki i prognozy lecznicze są gorsze.

Leczenie

Formy leczenia schizofrenii bardzo zmieniły się na przestrzeni lat. Pierwsza metoda leczenia o udowodnionej skuteczności, stosowana od połowy lat 30., polegała na zastosowaniu śpiączki insulinowej. Zazwyczaj nie doprowadzano pacjenta do głębszego wyłączenia świadomości niż sopor (lub pogranicze soporu i śpiączki), stan ten przerywano poprzez podanie przez zgłębnik do żołądka roztworu cukru trzcinowego, później też dożylnego podania glukozy. Do momentu zastosowania w lecznictwie [leków przeciwpsychotycznych metoda ta uchodziła za skuteczną metodę w przypadkach, gdzie dominowały objawy osiowe choroby. Najistotniejszym powikłaniem tej formy terapii jest śpiączka przedłużona, która grozi defektem organicznym. Z tego powodu obecnie nie jest stosowana, ma znaczenie historyczne^[22].

W końcu lat 30. zastosowanie elektrowstrząsów dało wyraźną poprawę u chorych, u których dominowały objawy obniżonego nastroju. Metoda ta była (i jest nadal) skuteczna^[23] w przypadkach katatonii, w ostrej katatonii często ratowała życie. Próby stosowania barbituranów okazały się mało skuteczne, pozwalały jedynie silnie uspokoić chorego, jednak ze wszystkimi negatywnymi następstwami, jakie barbiturany niosą. Przełomem okazało się zsyntetyzowanie chloropromazyny, pierwszego skutecznego leku przeciwpsychotycznego.

Na przełomie lat 70. i 80. pojawiła się klozapina – pierwszy atypowy neuroleptyk. Ta gałąź farmakoterapii odnosi obecnie największe sukcesy (np. olanzapina, risperidon i inne) i w niej upatrywane są nadzieje dla wielu chorych.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie schizofrenii opiera się głównie na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych^[24]. W początkowej fazie leczenia jest ono w stanie zmniejszyć (wyciszyć) objawy pozytywne psychozy, w dalszym ciągu trwania terapii stopniowo zaznaczając wpływ na objawy osiowe. Większość neuroleptyków zaczyna działać po 7-14 dniach, niemniej do oceny skuteczności danego leku u konkretnego pacjenta potrzebny jest okres 4 tygodni (w przypadku klozapiny – nawet 3 miesięcy). Stosowanie klasycznych leków przeciwpsychotycznych wiąże się z występowaniem licznych działań ubocznych. Działania uboczne można podzielić umownie na takie, które związane są z samym wdrożeniem leczenia (lub zwiększeniem dawki), i na takie, które są konsekwencją długotrwałej (wieloletniej) terapii. Do pierwszych zalicza się: senność, sztywność mięśni, zawroty głowy, drżenie kończyn, akatyzję, akinezę. Do drugich późne dyskinezy.

Nowsze atypowe leki przeciwpsychotyczne są wprawdzie drogie, ale preferuje się je w leczeniu pierwszego rzutu choroby. Są lepiej tolerowane od neuroleptyków klasycznych i jest to szczególnie wyrażone w niższym ryzyku dyskinez późnych, chociaż częściej wywołują zespół metaboliczny, przyrost masy ciała i choroby związane z otyłością^[25]. Doniesiono o podniesieniu poziomu prolaktyny u ludzi przyjmujących neuroleptyki atypowe^[26], chociaż pochodne fenotiazyny również wykazują takie działanie. Nie wykazują działania depresjonotwórczego, jak np. haloperidolu. Nie wiadomo, czy nowsze neuroleptyki zmniejszają ryzyko wystąpienia złośliwego zespołu neuroleptycznego (rzadkiego, ale groźnego i potencjalnie śmiertelnego powikłania neurologicznego najczęściej związanego z działaniem ubocznym neuroleptyków)^[27].

Uważa się, że obie klasy leków w równym stopniu działają na objawy pozytywne. Niektórzy badacze sugerują, że leki atypowe dostarczają dodatkowe korzyści ze strony objawów negatywnych i deficytów poznawczych związanych ze schizofrenią, chociaż do tej pory nie wykazano kliniczne takiej skuteczności. Poprawiają funkcjonowanie społeczne w związku z mniej zaznaczonymi działaniami sedatywnymi. Stąd są korzystne wśród pacjentów aktywnych zawodowo. Niedawne przeglądy prac naukowych obaliły twierdzenia o mniejszych pozapiramidowych działaniach atypowych neuroleptyków względem typowych, zwłaszcza gdy te drugie stosuje się w mniejszych dawkach lub wybiera się leki o mniejszym potencjale przeciwpsychotycznym^[28].

Odpowiedź na leczenie jest różnorodna. "Lekooporna schizofrenia" jest określeniem stosowanym na określenie sytuacji, w której dochodzi do niepowodzenia w osiąganiu zadowalających wyników leczenia przy zastosowaniu co najmniej dwóch różnych neuroleptyków^[29]. Lekiem z wyboru w leczeniu schizofrenii lekoopornej jest klozapina^[30]. Jest to leczenie o wysokiej skuteczności, ale wiąże się z kilkoma potencjalnie śmiertelnymi działaniami niepożądanymi, jak agranulocytoza i zapalenie mięśnia sercowego^[31]. Klozapina może przynosić dodatkowe korzyści w postaci zmniejszenia skłonności do nadużywania różnych substancji przez pacjentów ze schizofrenią^[32]. U pacjentów niechętnych lub niezdolnych do regularnego przyjmowania leków można zastosować iniekcje z form depot neuroleptyków, które podaje się co 2-4 tygodnie. Pozwala to osiągnąć właściwą kontrolę leczenia.

Suplementy diety

Pomimo obiecujących wczesnych wyników badań pilotażowych, okazało się, że kwasy tłuszczowe omega-3 nie poprawiają objawów schizofrenii^[33].

Psychologiczne i społeczne interwencje

Psychoterapia jest także szeroko zalecana i stosowana jako forma leczenia schizofrenii, chociaż w praktyce działania są często ograniczone do farmakoterapii z powodu problemów związanych ze zwrotem kosztów leczenia lub brakiem odpowiedniego wyszkolenia^[34].

Terapia poznawczo-behawioralna jest stosowana do zmniejszenia objawów oraz poprawienia powiązanych kwestii, takich jak samoocena, funkcjonowanie społeczne oraz wgląd. Wyniki pierwszych badań były nierozstrzygające^[35], ale niedawne przeglądy badań wskazują na to, że terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczna w leczeniu psychotycznych objawów schizofrenii^[36]. Innym podejściem jest poznawcza terapia naprawcza, technika nakierowana na naprawienie deficytów neuropoznawczych czasami obecnych w schizofrenii. Oparto ją na technikach neuropsychologicznej rehabilitacji, a wczesne wyniki wykazały jej skuteczność w aspekcie poznawczym oraz poprawy mierzalne zmianami aktywności mózgu w fMRI^[37]. Podobnym podejściem, którego skuteczność została wykazana, jest poznawcza terapia ulepszająca, która skupia się na społecznym poznaniu, a także neurokognitywistyce^[38].

Terapia rodzin, która jest skierowana na cały system rodzinny osoby chorej na schizofrenię, ma konsekwentnie wykazane korzyści, przynajmniej jeśli czas trwania interwencji jest długi^[39]^[40]^[41]. Wpływ schizofrenii na rodziny oraz obciążenie dla opiekunów jakie powoduje, przyczyniło się obok zastosowania terapii do wzrostu dostępności książek mających pomóc w tym temacie^[42]^[43]. Istnieją również pewne dowody na korzyści, jakie przynosi uczenie się umiejętności społecznych, chociaż wyniki innych badań wskazują na efekty negatywne^[44]^[45]. W kilku pracach naukowych zbadano możliwe korzyści ze stosowania muzykoterapii oraz innych kreatywnych terapii, ale ich wyniki są niepewne^[46]^[47]^[48].

Inne

Terapia elektrowstrząsowa nie jest uważana obecnie za leczenie pierwszego rzutu w żadnej postaci schizofrenii , lecz jest zalecana jako metoda drugiego rzutu w schizofrenii katatonicznej, schizofrenii opornej na inne metody leczenia, w złośliwym zespole neuroleptycznym oraz u kobiet w ciąży z rozpoznaniem zaburzeń schizofrenicznych i schizoafektywncyh^[49]. Przynosi większe korzyści, gdy obecne są objawy katatoniczne^[50] i jest zalecana zgodnie z wytycznymi NICE w Wielkiej Brytanii do stosowania w katatonii, jeśli wcześniej była skuteczna, inaczej nie ma zaleceń do użycia w schizofrenii^[51]. Psychochirurgia w schizofrenii jest rzadką procedurą i nie jest zalecana do leczenia schizofrenii^[52].

Jedną z kluczowych metod terapeutycznych, mających na celu utrzymanie remisji choroby oraz powrót do społeczeństwa osoby po epizodach schizofrenii jest terapia społeczna. Ruchy prowadzone przez społeczności, wykształconych terapeutów, lekarzy, stały się integralną częścią procesu wyjścia z choroby w Europie i Stanach Zjednoczonych. Grupy takie jak Hearing Voices Network i Paranoia Network rozwinęły własne podejście samopomocy, które jest skierowane na zapewnienie wsparcia i dodawania sił poza głównym, tradycyjnym modelem medycznym w psychiatrii. Poprzez unikanie ujęcia osobistych doświadczeń w kryterium choroby psychicznej czy zdrowia psychicznego, ich celem jest destygmatyzacja osób chorych, uzyskanie pozytywnej samooceny oraz zachęcenie innych do przyjęcia odpowiedzialności. Współpraca pomiędzy tymi grupami a szpitalami staje się coraz bardziej powszechna. Ruch pracuje w kierunku naprawienia wycofanego nastawienia się społeczeństwa, zbudowania umiejętności społecznych oraz zmniejszenia długości i ilości hospitalizacji^[53]. W Polsce jednym z najdłużej działających ośrodków jest ośrodek krakowski założony w 1979 roku.

Trwają pracę nad tworzeniem hodowli komórek nerwowych in vitro w celu lepszego poznania mechanizmów choroby i jej leczenia. W 2011 roku opublikowano badania w których udało się uzyskać neurony z komórek skóry (bezpośrednio lub cofając komórki do poziomu komórek macierzystych) od osób chorych na schizofrenię^[54].

Rokowanie

Rokowanie w przebiegu schizofrenii jest ostrożne, choć znacznie lepsze niż kilkanaście lat temu. Zależy ono od podatności chorego na określone działania terapeutyczne, leczeniu regularnym i stałym, często do końca życia chorego. Zazwyczaj dobre wyniki leczenia obserwuje się, gdy^[55]^[56]:

początek choroby jest nagły (ostry),
wiek zachorowania jest późny (po 30. roku życia),
nie występowały wcześniej problemy ze zdrowiem psychicznym chorego (ogólnie dobre funkcjonowanie społeczne przed chorobą),
dominują objawy wytwórcze nad objawami osiowymi,
obecność objawów afektywnych,
chory chce się leczyć i dobrze współpracuje z lekarzem leczącym,
w proces leczenia włącza się otoczenie chorego, szczególnie najbliższa rodzina,
są dostępne różne formy oddziaływania terapeutycznego (leczenie biologiczne, psychoterapia),
pacjent jest kobietą.

Niekorzystnie rokują takie przypadki, gdy:

na plan pierwszy wysuwają się objawy osiowe (negatywne; dominuje uczucie pustki i brak objawów wytwórczych oraz lękowych),
jest wczesny wiek zachorowania,
leczenie nie przebiega optymalnie (niesystematycznie, niezbyt odpowiednie leki i ich dawki, brak oddziaływania psychoterapeutycznego i socjoterapeutycznego),
są nieuzgodnione z lekarzem przerwy w leczeniu (szczególnie nieprzyjmowanie leków lub samowolne zmniejszanie ich dawek przez chorego),
nakładają się inne problemy chorego (toksykomania, niewłaściwe relacje z najbliższą rodziną).

Liczne badania międzynarodowe wskazują na korzystne długoterminowe rokowanie dla około połowy osób ze zdiagnozowaną schizofrenią, przy czym bywają znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi osobami i regionami^[57]. W jednym z badań retrospektywnych stwierdzono, że około jedna trzecia osób w pełni wyzdrowiała, tyle samo doznało pewnej poprawy, a reszta pozostała chora^[58]. Badania kliniczne z użyciem ścisłych kryteriów wyleczenia (aktualna remisja objawów pozytywnych i negatywnych oraz adekwatne funkcjonowanie społeczne i zawodowe przez 2 lata) wykazały występowanie pełnego wyleczenia u 14% osób w ciągu 5 pierwszych lat^[59] 5-letnie badania społeczności wykazały ogólną poprawę złożonych wskaźników objawowych, klinicznych oraz funkcjonalnych u 62% osób^[60]. Nie zawsze można porównać wskaźniki pomiędzy różnymi badaniami, ponieważ precyzyjna definicja wyzdrowienia nie została szeroko zaakceptowana, ale zasugerowano już pewne wystandaryzowane kryteria.

Światowa Organizacja Zdrowia przeprowadziła dwa długoterminowe badania na grupie ponad 2000 ludzi chorych na schizofrenię z różnych krajów. Okazało się, że rokowanie jest znacznie lepsze dla pacjentów w krajach rozwijających (Indie, Kolumbia, Nigeria) niż w krajach rozwiniętych (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Czechy, Słowacja, Japonia i Rosja)^[61], pomimo tego, że leki przeciwpsychotyczne są zazwyczaj słabo dostępne w biedniejszych krajach, co podnosi kwestię skuteczności leczenia opartego na takich lekach. W oparciu o te powiązania wykazane w badaniach trudno jednak ustalić, co jest przyczyną, a co efektem. Odsetek zachorowalności na schizofrenię wśród ludów pierwotnych jest znacznie niższy niż w społeczeństwach cywilizowanych. Obraz psychoz jest nieco odmienny, przeważają formy ostre – zbliżone do katatonii, a rokowanie jest u nich lepsze. Wyniki badań są spójne, jeśli chodzi o znaczący niekorzystny wpływ w chorobie negatywnego nastawienia do osób ze schizofrenią. W szczególności znaczenie mają krytyczne uwagi, wrogość, autorytarność, nastawienie władcze (nazywane przez badaczy wysokim poziomem „ujawnianych emocji”) ze strony członków rodziny, co wiąże się z większym ryzykiem nawrotów choroby wśród różnych kultur^[62].

Postawa chorych wobec choroby

Istotnym zagadnieniem na przebieg choroby, wyników jej leczenia oraz na rokowanie w dłuższym przedziale czasu jest samowolne (bez zgody lekarza leczącego) zmniejszanie dawek leków. Neuroleptyki, które z jednej strony wyciszają psychotyczne przeżycia chorego z drugiej strony – hamując objawy pozytywne sprawiają, że chory podczas leczenia staje na rozdrożu gasnących objawów chorobowych świata psychotycznego i (często szarego, „nieprzychylnego”) świata rzeczywistego. W wielu przypadkach nasilają się objawy ambisentencji chorego i jego ambiwalecji wobec choroby – który z jednej strony chce powrotu do zdrowia, zaś z drugiej wraca na tory myślenia psychotycznego.

Rolą terapeutów, rodziny i bliskich chorego jest wsparcie chorego, aby porzucił chęć powrotu do świata psychotycznego i zainteresował się światem rzeczywistym, warunkującym powrót do zdrowia poprzez normalne funkcjonowanie społeczne. Bez tego wsparcia chory często samowolnie ogranicza dawki leków, utrzymując długotrwale śladowe objawy psychozy. Z tego też względu niektórzy terapeuci chętnie stosują w okresie remisji neuroleptyki w postaci iniekcji domięśniowych o powolnym uwalnianiu składnika leczniczego. W innych przypadkach na rodzinie lub bliskich chorego spoczywa czuwanie nad prawidłowością leczenia choroby w okresie remisji jej ostrych objawów. W dużym stopniu zapobiega to konieczności ponownej hospitalizacji chorego (lub intensyfikacji farmakologicznego leczenia ambulatoryjnego), gdy ostre objawy chorobowe powrócą.

Umieralność

W badaniu przeprowadzonym na ponad 168000 obywateli Szwecji poddawanych leczeniu psychiatrycznemu okazało się, że średnia oczekiwana długość życia osób chorujących na schizofrenię stanowi w przybliżeniu 80-85% średniej populacyjnej. Kobiety ze schizofrenią mają nieco lepszą oczekiwaną długość życia niż mężczyźni. Choroba ma także lepsze rokowanie co do oczekiwanej długości życia niż w przypadku nadużywania substancji, zaburzenia osobowości, zawału serca oraz udaru mózgu^[63]. Ze schizofrenią wiąże się wysokie ryzyko popełnienia samobójstwa; w jednym z badań wykazano, że 30% pacjentów z rozpoznaną schizofrenią dokonuje próby samobójczej przynajmniej raz w życiu^[64]^[65]. Inne badanie wykazało, że 10% osób chorych dokonuje skutecznej próby samobójczej^[66]. Inne czynniki ryzyka to palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, mała aktywność fizyczna oraz skutki uboczne leków psychiatrycznych^[7].

Popularne poglądy i nieporozumienia

Leczenie

Niektórzy psychiatrzy uważają, że pacjenci mogą być odwodzeni od zażywania przepisanych leków przez przyjaciół lub członków rodziny z powodu ich niebiologicznych poglądów na zaburzenia psychiczne^[67]. Poglądy wśród społeczeństwa na temat leczenia i wyjścia z choroby mogą się różnić od wiedzy przedstawianej przez specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Przemoc

Związek schizofrenii z przemocą jest spornym tematem. W jednej z ankiet 61% Amerykanów podało, że istnieje większe ryzyko przemocy ze strony osób ze schizofrenią, podczas gdy 33% uważało, że przemoc jest częściej dokonywana przez osoby z depresją, 71% – przez osoby z problemem alkoholowym i 87% – narkotykowym^[68].

Badania na temat przemocy wykazały, że procent ludzi ze schizofrenią, którzy dokonują przemocy jest kilka razy większy niż procent wśród ludzi bez jakiegokolwiek zaburzenia, lecz niższy niż spotyka się w przypadku alkoholizmu. Różnice ulegają zmniejszeniu lub znikają przy porównaniu osób z tego samego środowiska, gdy bierze się pod uwagę czynniki ryzyka, a zwłaszcza zmienne socjodemograficzne oraz nadużywanie substancji^[69]^[70]^[71]^[72]^[73]. Badania w krajach zachodnich wykazały, że 5 do 10% skazanych za morderstwo ma zaburzenia ze spektrum schizofrenii^[74]^[75]^[76].

Występowanie psychozy w schizofrenii wiązano czasem z większym ryzykiem aktów przemocy. Wyniki badań na temat swoistej roli urojeń są niespójne.

Osoby ze schizofrenią są przynajmniej 14 razy częściej ofiarami przestępstw z użyciem przemocy niż ich sprawcami^[77]^[78]. Znaleziono również powiązanie z nadużywaniem substancji, w szczególności alkoholu^[79] wśród mniejszości która dokonuje różnych aktów przemocy. Przemoc dokonywana na osobach ze schizofrenią lub przez nie same występuje najczęściej w obrębie otoczenia rodzinnego^[80], a także stanowi problem wśród służb medycznych^[81] oraz w szerszym społeczeństwie^[82].

Badania przesiewowe i zapobieganie

Nie istnieją żadne wiarygodne wskaźniki rozwinięcia się schizofrenii, chociaż prowadzi się badania mające ustalić jakie znaczenie rokownicze ma połączenie czynników genetycznych z nieupośledzającymi epizodami przypominającymi psychozę^[83]. Osoby spełniające kryteria "stanu psychicznego bardzo wysokiego ryzyka": wywiad rodzinnego występowania schizofrenii oraz samoograniczającej się psychozy mają 20-40% ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu roku^[84]. Zastosowanie terapii psychologicznych oraz leków okazało się przynosić korzyści w redukcji ryzyka u ludzi, którzy spełniają kryteria "wysokiego ryzyka" wystąpienia pełnoobjawowej schizofrenii^[85]. Z drugiej strony, leczenie osób, które mogą nigdy nie zachorować jest kontrowersyjne biorąc pod uwagę efekty uboczne leczenia antypsychotycznego; w szczególności dyskinez późnych oraz rzadkiego, ale potencjalnie śmiertelnego złośliwego zespołu neuroleptycznego^[86]. Najpowszechniej stosowaną formą prewencji schizofrenii są kampanie edukacji społeczeństwa, które dostarczają informacje o czynnikach ryzyka, wczesnym rozpoznaniu oraz opcjach leczenia^[87].

Historia

Pierwsze wzmianki o objawach przypominających schizofrenię znajdują się już w piśmiennictwie starożytnym, między innymi w Piśmie Świętym, a także w "Księdze serc" – części papirusu Ebersa sprzed 1550 p.n.e. O ile depresja czy padaczka już w starożytności zostały wyodrębnione jako choroby, schizofrenia najdłużej utrzymała znamię opętania przez moce tajemne. Studia nad starogrecką i rzymską literaturą wykazują, że chociaż w społeczeństwie była świadomość zaburzeń psychotycznych, to nie odnaleziono zapisów, które odpowiadałyby współczesnym kryteriom rozpoznania schizofrenii^[88]. Opisywano jednak w arabskiej medycynie i literaturze psychologicznej średniowiecza objawy przypominające schizofrenię. Awicenna, na przykład, w Kanonie nauki medycznej opisuje stan nieco przypominający schizofrenię, który nazwał Junun Mufrit (poważne szaleństwo), odróżniając go od innych postaci szaleństwa (Junun), takich jak mania, wścieklizna i psychoza w chorobie afektywnej dwubiegunowej^[89].

Emil Kraepelin w 1883 zaklasyfikował schizofrenię jako osobną jednostkę chorobową, a w 1896 połączył znane zespoły chorobowe (urojenia, katatonia, hebefrenia, otępienie proste) w jedną diagnozę którą nazwał dementia praecox (wczesna demencja – termin po raz pierwszy użyty przez psychiatrę Bénédicta Morela 1809-1873) oraz chorobę afektywną dwubiegunową. W jego opinii narastające otępienie w schizofrenii to zejście choroby mózgu^[90], a w szczególności postać otępienia wyróżniającej się od innych postaci otepienia, takich jak choroba Alzheimera, które zazwyczaj występują w późniejszym wieku^[91]. Jednak dzisiaj uważa się że jest to raczej objaw uboczny związany ze społeczną izolacją chorego, i że nie jest to skutkiem samej choroby. Przy czym należy zaznaczyć, że chodzi tu raczej o otępienie emocjonalne niż intelektualne.

W 1908 roku Eugen Bleuler stworzył pojęcie schizofrenii oznaczające "rozszczepienie umysłu". Wywodziło się ono od greckich słów schizein (σχίζειν, "rozszczepiać") i phrēn, phren- (φρήν, φρεν-, "umysł")^[92] i miało opisywać rozdzielenie funkcji pomiędzy osobowością, myśleniem, pamięcią i postrzeganiem. Bleuler w odróżnieniu od Kraepelina nie uważał aby schizofrenia musiała się kończyć otępieniem. Nie był też pewny czy ma do czynienia z jedną czy też z grupą chorób. Opisał cztery główne objawy choroby (4A): zmniejszony afekt, autyzm, upośledzone asocjacji (rozszczepienie umysłu) oraz ambiwalencję^[93].

Pojęcie schizofrenii jest powszechnie mylnie rozumiane jako "rozszczepienie osobowości". Wprawdzie niektórzy chorzy słyszą głosy i mogą je odbierać jako pochodzące od innych osób, ale w schizofrenii nie dochodzi do przyjmowania przez chorego odmiennych osobowości. Pierwsze znane niewłaściwe użycie pojęcia oznaczającego "rozszczepioną osobowość" pojawiło się w artykule Thomasa Stearnsa Eliota w 1933^[94].

W pierwszej połowie XX wieku schizofrenia była uważana za dziedziczny defekt, a osoby chore były obiektem działań na rzecz eugeniki w wielu krajach. Dokonano setki tysięcy sterylizacji ze zgodą lub bez, w większości przypadków w nazistowskich Niemczech, Stanach Zjednoczonych i krajach skandynawskich^[95]^[96]. Wiele osób zdiagnozowanych ze schizofrenią oraz innych "umysłowo niedostosowanych" zostało zamordowanych w ramach akcji T4^[97].

Diagnostyczny opis schizofrenii zmieniał się z czasem. W wyniku amerykańsko-brytyjskich badań diagnostycznych przeprowadzonych w 1971 okazało się, że schizofrenia była rozpoznawana w większym zakresie w Stanach Zjednoczonych niż Europie^[98]. Było to częściowo spowodowane tym, że amerykańskie kryteria diagnostyczne z DSM-II były szersze od europejskich opartych na ICD-9. Stało się to jednym z powodów dla rewizji nie tylko samego rozpoznawania schizofrenii, ale rewizji całego podręcznika DSM, w wyniku czego doszło do publikacji DSM-III^[99].

Odniesienia kulturowe

Książka i film Piękny umysł przedstawiają życie matematyka i ekonomisty Johna Nasha, laureata nagrody Nobla, u którego rozpoznano schizofrenię. Marathiański film Devrai z Atulem Kulkarni jest przedstawieniem pacjenta ze schizofrenią. Akcja filmu rozgrywa się w regionie Konkan Maharashtry w zachodnich Indiach. Ukazano w nim zachowanie, mentalność i zmagania w chorobie pacjenta oraz osób, które kocha. Film przedstawia również leczenie choroby psychicznej przy użyciu środków farmakologicznych, poświęcenia oraz dużej cierpliwości okazywanej przez bliskich pacjenta. Australijska dziennikarka Anne Deveson opowiada historię batalii swojego syna ze schizofrenią w książce Tell me I'm Here^[100], na podstawie której stworzono później film.

W Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa poeta Iwan Bezdomny zostaje umieszczony w szpitalu po tym jak zostaje świadkiem przepowiedzenia śmierci Berlioza przez Wolanda. Książka The Eden Express Marka Vonneguta opisuje jego zmagania ze schizofrenią oraz powrót do zdrowia psychicznego.

Film Ogród Luizy (2007) w reżyserii Macieja Wojtyszki, opowiada historię osiemnastoletniej dziewczyny cierpiącej na schizofrenię. Umieszczona z woli ojca w szpitalu psychiatrycznym znajduje wsparcie w skruszonym gangsterze.

Zobacz też

↑ ^a ^b Castle D., Wessely S., Der G., Murray RM. The incidence of operationally defined schizophrenia in Camberwell, 1965-84. „The British Journal of Psychiatry”. 159, s. 790–4, grudzień 1991. PMID: 1790446.
↑ Bhugra D. The global prevalence of schizophrenia. „PLoS Medicine”. 5 (2), s. e151; quiz e175, maj 2005. DOI: 10.1371/journal.pmed.0020151. PMID: 15916460.
↑ ^a ^b Goldner EM., Hsu L., Waraich P., Somers JM. Prevalence and incidence studies of schizophrenic disorders: a systematic review of the literature. „Canadian Journal of Psychiatry”. 47 (9), s. 833–43, listopad 2002. PMID: 12500753.
↑ ^a ^b Schizophrenia. W: American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. American Psychiatric Publishing, Inc., 2000. ISBN 0-89042-024-6.
↑ Wirus schizofrenii?
↑ Georg Schomerus, Denis Kenzin, Julia Borsche, Herbert Matschinger, Matthias C. Angermeyer. The association of schizophrenia with split personality is not an ubiquitous phenomenon. „Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology”. 42 (10), s. 780-786, 2007. DOI: 10.1007/s00127-007-0235-7.
↑ ^a ^b Brown S., Inskip H., Barraclough B. Causes of the excess mortality of schizophrenia. „The British Journal of Psychiatry”. 177, s. 212–7, wrzesień 2000. PMID: 11040880.
↑ Jablensky A., Sartorius N., Ernberg G., Anker M., Korten A., Cooper JE., Day R., Bertelsen A. Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization ten-country study. „Psychological Medicine. Monograph Supplement”. 20, s. 1–97, 1992. PMID: 1565705.
↑ Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Tarrant J., Lloyd T., Holloway J., Hutchinson G., Leff JP., Mallett RM., Harrison GL., Murray RM., Jones PB. Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes: findings from the 3-center AeSOP study. „Archives of General Psychiatry”. 63 (3), s. 250–8, marzec 2006. DOI: 10.1001/archpsyc.63.3.250. PMID: 16520429.
↑ Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Murray RM., Jones PB. Neighbourhood variation in the incidence of psychotic disorders in Southeast London. „Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology”. 42 (6), s. 438–45, czerwiec 2007. DOI: 10.1007/s00127-007-0193-0. PMID: 17473901.
↑ McGrath J., Saha S., Welham J., El Saadi O., MacCauley C., Chant D. A systematic review of the incidence of schizophrenia: the distribution of rates and the influence of sex, urbanicity, migrant status and methodology. „BMC Medicine”. 2, s. 13, kwiecień 2004. DOI: 10.1186/1741-7015-2-13. PMID: 15115547.
↑ PJ. Scully, JF. Quinn, MG. Morgan, A. Kinsella i inni. First-episode schizophrenia, bipolar disorder and other psychoses in a rural Irish catchment area: incidence and gender in the Cavan-Monaghan study at 5 years.. „Br J Psychiatry Suppl”. 43, s. s3-9, Sep 2002. PMID: 12271797.
↑ Davies G., Welham J., Chant D., Torrey EF., McGrath J. A systematic review and meta-analysis of Northern Hemisphere season of birth studies in schizophrenia. „Schizophrenia Bulletin”. 29 (3), s. 587–593, 2003. PMID: 14609251.
↑ Ustün TB., Rehm J., Chatterji S., Saxena S., Trotter R., Room R., Bickenbach J. Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries. WHO/NIH Joint Project CAR Study Group. „Lancet”. 354 (9173), s. 111–5, 1999. PMID: 10408486.
↑ Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wrocław: Elsevier, 2011, s. 213. ISBN 978-83-7609-8.
↑ S. Kumra, M. Shaw, P. Merka, E. Nakayama i inni. Childhood-onset schizophrenia: research update. „Can J Psychiatry”. 46 (10), s. 923-30, 2001. PMID: 11816313.
↑ Hassett A., Ames D., Chiu E. (red.) (2005) Psychosis in the Elderly. Londyn: Taylor and Francis. ISBN 1-84184-394-6
↑ H. Remschmidt, FM. Theisen. Schizophrenia and related disorders in children and adolescents. „J Neural Transm Suppl”, s. 121-41, 2005. PMID: 16355606.
↑ Schneider, K. (1959) Clinical Psychopathology. New York: Grune and Stratton.
↑ Bertelsen A. Schizophrenia and related disorders: experience with current diagnostic systems. „Psychopathology”. 35 (2-3), s. 89–93, 2002. PMID: 12145490.
↑ Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria.. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003. ISBN 83-87944-72-6.
↑ Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego. PZWL 1978
↑ Zob. Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego PZWL 1978 r. "Kuracja elektrowstrząsowa" s.186
↑ The Royal College of Psychiatrists & The British Psychological Society (2003). Schizophrenia. Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care (PDF). London: Gaskell and the British Psychological Society. Retrieved on 2007-05-17.
↑ Lieberman JA., Stroup TS., McEvoy JP., Swartz MS., Rosenheck RA., Perkins DO., Keefe RS., Davis SM., Davis CE., Lebowitz BD., Severe J., Hsiao JK. Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia. „The New England Journal of Medicine”. 353 (12), s. 1209–23, wrzesień 2005. DOI: 10.1056/NEJMoa051688. PMID: 16172203.
↑ Dickson RA., Dalby JT., Williams R., Edwards AL. Risperidone-induced prolactin elevations in premenopausal women with schizophrenia. „American Journal of Psychiatry”. 152 (7), s. 1102–3, 1995. PMID: 7540803.
↑ Ananth J., Parameswaran S., Gunatilake S., Burgoyne K., Sidhom T. Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 65 (4), s. 464–70, 2004. PMID: 15119907.
↑ Leucht S., Wahlbeck K., Hamann J., Kissling W. New generation antipsychotics versus low-potency conventional antipsychotics: a systematic review and meta-analysis. „Lancet”. 361 (9369), s. 1581–9, 2003. DOI: 10.1016/S0140-6736(03)13306-5. PMID: 12747876.
↑ Meltzer HY. Treatment-resistant schizophrenia--the role of clozapine. „Current Medical Research and Opinion”. 14 (1), s. 1-20, 1997. PMID: 9524789.
↑ Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia. „The Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2007. John Wiley and Sons, Ltd.. DOI: 10.1002/14651858.CD000059. PMID: 10796289. ISSN 1464-780X.
↑ Haas SJ, Hill R, Krum H. Clozapine-associated myocarditis: a review of 116 cases of suspected myocarditis associated with the use of clozapine in Australia during 1993-2003. „Drug Safety”, 2007. PMID: 17194170.
↑ Lee M, Dickson RA, Campbell M, Oliphant J, Gretton H, Dalby JT.. Clozapine and substance abuse in patients with schizophrenia. „Canadian Journal of Psychiatry”, s. 855-856, 1998.
↑ Freeman MP, Hibbeln JR, Wisner KL, Davis JM, Mischoulon D, Peet M, Keck PE, Marangell LB, Richardson AJ, Lake J, Stoll AL. Omega-3 fatty acids: evidence basis for treatment and future research in psychiatry. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 67 (12), s. 1954-67, 2006. PMID: 17194275.
↑ Moran M. Psychosocial Treatment Often Missing From Schizophrenia Regimens. „Psychiatr News”. 40 (22), 2005.
↑ Cormac I., Jones C., Campbell C. Cognitive behaviour therapy for schizophrenia.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 1, s. CD000524, 2002. DOI: 10.1002/14651858.CD000524. PMID: 11869579.
↑ Zimmermann G., Favrod J., Trieu VH., Pomini V. The effect of cognitive behavioral treatment on the positive symptoms of schizophrenia spectrum disorders: a meta-analysis. „Schizophrenia Research”. 77 (1), s. 1–9, 2005. DOI: 10.1016/j.schres.2005.02.018. PMID: 16005380.
↑ Wykes T., Brammer M., Mellers J., Bray P., Reeder C., Williams C., Corner J. Effects on the brain of a psychological treatment: cognitive remediation therapy: functional magnetic resonance imaging in schizophrenia. „The British Journal of Psychiatry”. 181, s. 144–52, 2002. PMID: 12151286.
↑ Hogarty GE., Flesher S., Ulrich R., Carter M., Greenwald D., Pogue-Geile M., Kechavan M., Cooley S., DiBarry AL., Garrett A., Parepally H., Zoretich R. Cognitive enhancement therapy for schizophrenia: effects of a 2-year randomized trial on cognition and behavior. „Archives of General Psychiatry”. 61 (9), s. 866–76, 2004. DOI: 10.1001/archpsyc.61.9.866. PMID: 15351765.
↑ McFarlane WR., Dixon L., Lukens E., Lucksted A. Family psychoeducation and schizophrenia: a review of the literature. „Journal of Marital and Family Therapy”. 29 (2), s. 223–45, kwiecień 2003. PMID: 12728780.
↑ Glynn SM., Cohen AN., Niv N. New challenges in family interventions for schizophrenia. „Expert Review of Neurotherapeutics”. 7 (1), s. 33–43, styczeń 2007. DOI: 10.1586/14737175.7.1.33. PMID: 17187495.
↑ Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W. (2006) Family intervention for schizophrenia Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4
↑ Coping with Schizophrenia: A Guide for Patients, Families and Caregivers. Oxford, England: Oneworld Pub., 2004. ISBN 1-85168-344-5.
↑ EF Torrey: Surviving Schizophrenia: A Manual for Families, Consumers, and Providers (5th Edition). HarperCollins, 2006. ISBN 0-06-084259-8.
↑ Kopelowicz A., Liberman RP., Zarate R. Recent advances in social skills training for schizophrenia.. „Schizophrenia bulletin”, s. S12–23, październik 2006. DOI: 10.1093/schbul/sbl023. PMID: 16885207.
↑ American Psychiatric Association (2004) Practice Guideline for the Treatment of Patients With Schizophrenia. Second Edition
↑ Talwar N., Crawford MJ., Maratos A., Nur U., McDermott O., Procter S. Music therapy for in-patients with schizophrenia: exploratory randomised controlled trial. „The British Journal of Psychiatry”. 189, s. 405–9, listopad 2006. DOI: 10.1192/bjp.bp.105.015073. PMID: 17077429.
↑ Ruddy R, Milnes D. (2005) Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4
↑ Ruddy RA, Dent-Brown K. (2007) Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 1.
↑ Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 3. Wrocław: Urban & Parner, 2003, s. 190. ISBN 83-87944-24-6.
↑ J. Greenhalgh, C. Knight, D. Hind, C. Beverley i inni. Clinical and cost-effectiveness of electroconvulsive therapy for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania: systematic reviews and economic modelling studies.. „Health Technol Assess”. 9 (9), s. 1-156, iii-iv, Mar 2005. PMID: 15774232.
↑ National Institute for Health and Clinical Excellence: The clinical effectiveness and cost effectiveness of electroconvulsive Therapy (ECT) for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania.. 2003. [dostęp 2007-06-17].
↑ Mashour GA., Walker EE., Martuza RL. Psychosurgery: past, present, and future. „Brain Research”. 48 (3), s. 409–19, 2005. DOI: 10.1016/j.brainresrev.2004.09.002. PMID: 15914249.
↑ Goering P., Durbin J., Sheldon CT., Ochocka J., Nelson G., Krupa T. Who uses consumer-run self-help organizations?. „The American Journal of Orthopsychiatry”. 76 (3), s. 367–73, 2006. DOI: 10.1037/0002-9432.76.3.367. PMID: 16981815.
↑ Tim Requarth. Choroba psychiczna pod lupą. „Świat Nauki”. nr. 9 (241), s. 6, wrzesień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
↑ Davidson L., McGlashan TH. The varied outcomes of schizophrenia. „Canadian Journal of Psychiatry”. 42 (1), s. 34–43, luty 1997. PMID: 9040921.
↑ Lieberman JA., Koreen AR., Chakos M., Sheitman B., Woerner M., Alvir JM., Bilder R. Factors influencing treatment response and outcome of first-episode schizophrenia: implications for understanding the pathophysiology of schizophrenia. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 57 Suppl 9, s. 5–9, 1996. PMID: 8823344.
↑ G. Harrison, K. Hopper, T. Craig, E. Laska i inni. Recovery from psychotic illness: a 15- and 25-year international follow-up study. „Br J Psychiatry”. 178, s. 506-517, 2001. PMID: 11388966.
↑ CM. Harding, GW. Brooks, T. Ashikaga, JS. Strauss i inni. The Vermont longitudinal study of persons with severe mental illness, II: Long-term outcome of subjects who retrospectively met DSM-III criteria for schizophrenia. „Am J Psychiatry”. 144 (6), s. 727-35, Jun 1987. PMID: 3591992.
↑ DG. Robinson, MG. Woerner, M. McMeniman, A. Mendelowitz i inni. Symptomatic and functional recovery from a first episode of schizophrenia or schizoaffective disorder.. „Am J Psychiatry”. 161 (3), s. 473-479, 2004. PMID: 14992973.
↑ CA. Harvey, SE. Jeffreys, AS. McNaught, RA. Blizard i inni. The Camden Schizophrenia Surveys. III: Five-year outcome of a sample of individuals from a prevalence survey and the importance of social relationships.. „Int J Soc Psychiatry”. 53 (4), s. 340-356, 2007. PMID: 17703650.
↑ Hopper K., Wanderling J. Revisiting the developed versus developing country distinction in course and outcome in schizophrenia: results from ISoS, the WHO collaborative followup project. International Study of Schizophrenia. „Schizophrenia Bulletin”. 26 (4), s. 835–46, 2000. PMID: 11087016.
↑ P. Bebbington, L. Kuipers. The predictive utility of expressed emotion in schizophrenia: an aggregate analysis. „Psychol Med”. 24 (3), s. 707-18, 1994. PMID: 7991753.
↑ Hannerz H., Borgå P., Borritz M. Life expectancies for individuals with psychiatric diagnoses. „Public Health”. 115 (5), s. 328–37, wrzesień 2001. DOI: 10.1038/sj.ph.1900785. PMID: 11593442.
↑ Radomsky ED., Haas GL., Mann JJ., Sweeney JA. Suicidal behavior in patients with schizophrenia and other psychotic disorders. „The American Journal of Psychiatry”. 156 (10), s. 1590–5, październik 1999. PMID: 10518171.
↑ Williams R, Dalby JT. Eds. (1989). Depression in Schizophrenics. New York: Plenum Publishing.
↑ Caldwell CB., Gottesman II. Schizophrenics kill themselves too: a review of risk factors for suicide. „Schizophrenia bulletin”. 4 (16), s. 571–89, 1990. PMID: 2077636.
↑ American Psychiatric Association. Americans Still Cling to Myths About Mental Illness, Survey Finds. Psychiatric News. December 7, 2001 Volume 36 Number 23 Full text
↑ Pescosolido BA., Monahan J., Link BG., Stueve A., Kikuzawa S. The public's view of the competence, dangerousness, and need for legal coercion of persons with mental health problems. „American Journal of Public Health”. 89 (9), s. 1339–45, wrzesień 1999. PMID: 10474550.
↑ Walsh E., Buchanan A., Fahy T. Violence and schizophrenia: examining the evidence. „The British Journal of Psychiatry”. 180, s. 490–5, czerwiec 2002. PMID: 12042226.
↑ Stuart H. Violence and mental illness: an overview.. „World Psychiatry”. 2 (2), s. 121–124, czerwiec 2003. PMID: 16946914.
↑ Steadman HJ., Mulvey EP., Monahan J., Robbins PC., Appelbaum PS., Grisso T., Roth LH., Silver E. Violence by people discharged from acute psychiatric inpatient facilities and by others in the same neighborhoods. „Archives of General Psychiatry”. 55 (5), s. 393–401, maj 1998. PMID: 9596041.
↑ Swanson JW., Swartz MS., Van Dorn RA., Elbogen EB., Wagner HR., Rosenheck RA., Stroup TS., McEvoy JP., Lieberman JA. A national study of violent behavior in persons with schizophrenia. „Archives of General Psychiatry”. 63 (5), s. 490–9, maj 2006. DOI: 10.1001/archpsyc.63.5.490. PMID: 16651506.
↑ Swanson JW., Holzer CE., Ganju VK., Jono RT. Violence and psychiatric disorder in the community: evidence from the Epidemiologic Catchment Area surveys. „Hospital & Community Psychiatry”. 41 (7), s. 761–70, lipiec 1990. PMID: 2142118.
↑ Mullen PE (2006). Schizophrenia and violence: from correlations to preventive strategies. Advances in Psychiatric Treatment 12: 239-248. Full text available, Retrieved on 2007-05-17
↑ Simpson AI., McKenna B., Moskowitz A., Skipworth J., Barry-Walsh J. Homicide and mental illness in New Zealand, 1970-2000. „The British Journal of Psychiatry”. 185, s. 394–8, listopad 2004. DOI: 10.1192/bjp.185.5.394. PMID: 15516547.
↑ Fazel S., Grann M. Psychiatric morbidity among homicide offenders: a Swedish population study. „The American Journal of Psychiatry”. 161 (11), s. 2129–31, listopad 2004. DOI: 10.1176/appi.ajp.161.11.2129. PMID: 15514419.
↑ Brekke JS., Prindle C., Bae SW., Long JD. Risks for individuals with schizophrenia who are living in the community. „Psychiatric Services”. 52 (10), s. 1358–66, październik 2001. PMID: 11585953.
↑ Fitzgerald PB., de Castella AR., Filia KM., Filia SL., Benitez J., Kulkarni J. Victimization of patients with schizophrenia and related disorders. „The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry”. 39 (3), s. 169–74, marzec 2005. DOI: 10.1111/j.1440-1614.2005.01539.x. PMID: 15701066.
↑ Walsh E., Gilvarry C., Samele C., Harvey K., Manley C., Tattan T., Tyrer P., Creed F., Murray R., Fahy T. Predicting violence in schizophrenia: a prospective study. „Schizophrenia Research”. 67 (2-3), s. 247–52, kwiecień 2004. DOI: 10.1016/S0920-9964(03)00091-4. PMID: 14984884.
↑ Solomon PL., Cavanaugh MM., Gelles RJ. Family violence among adults with severe mental illness: a neglected area of research. „Trauma, Violence & Abuse”. 6 (1), s. 40–54, styczeń 2005. DOI: 10.1177/1524838004272464. PMID: 15574672.
↑ Chou KR., Lu RB., Chang M. Assaultive behavior by psychiatric in-patients and its related factors. „The Journal of Nursing Research”. 9 (5), s. 139–51, grudzień 2001. PMID: 11779087.
↑ Lögdberg B., Nilsson LL., Levander MT., Levander S. Schizophrenia, neighbourhood, and crime. „Acta Psychiatrica Scandinavica”. 110 (2), s. 92–7, sierpień 2004. DOI: 10.1111/j.1600-0047.2004.00322.x. PMID: 15233709.
↑ Cannon TD., Cornblatt B., McGorry P. The empirical status of the ultra high-risk (prodromal) research paradigm. „Schizophrenia Bulletin”. 33 (3), s. 661–4, maj 2007. DOI: 10.1093/schbul/sbm031. PMID: 17470445.
↑ Drake RJ., Lewis SW. Early detection of schizophrenia. „Current Opinion in Psychiatry”. 18 (2), s. 147–50, marzec 2005. PMID: 16639167.
↑ Van Os J, Delespaul P. (2005) Toward a world consensus on prevention of schizophrenia. Dialogues in Clinical Neuroscience, 7 (1), 53-67.
↑ Haroun N., Dunn L., Haroun A., Cadenhead KS. Risk and protection in prodromal schizophrenia: ethical implications for clinical practice and future research. „Schizophrenia Bulletin”. 32 (1), s. 166–78, styczeń 2006. DOI: 10.1093/schbul/sbj007. PMID: 16207892.
↑ Häfner H., Maurer K., Ruhrmann S., Bechdolf A., Klosterkötter J., Wagner M., Maier W., Bottlender R., Möller HJ., Gaebel W., Wölwer W. Early detection and secondary prevention of psychosis: facts and visions. „European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience”. 254 (2), s. 117–28, kwiecień 2004. DOI: 10.1007/s00406-004-0508-z. PMID: 15146341.
↑ Evans K., McGrath J., Milns R. Searching for schizophrenia in ancient Greek and Roman literature: a systematic review. „Acta Psychiatrica Scandinavica”. 107 (5), s. 323–30, maj 2003. PMID: 12752027.
↑ HA. Youssef, FA. Youssef. Evidence for the existence of schizophrenia in medieval Islamic society. „Hist Psychiatry”. 7 (25), s. 55-62, Mar 1996. PMID: 11609215.
↑ Kraepelin E. (1907) Text book of psychiatry (7th ed) (trans. A.R. Diefendorf)London: Macmillan.
↑ Ben Atchison, Ruth A. Hansen: Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance. Baltimore: Lippincott Williams Wilkins, 2000, s. 54–74. ISBN 0-683-30417-8.
↑ Eugen Bleuler's concepts of psychopathology. „Hist Psychiatry”. 15 (59 Pt 3), s. 361-6, 2004. DOI: 10.1177/0957154X04044603. PMID: 15386868.
↑ Stotz-Ingenlath G., Bleuler E. Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911. „Medicine, Health Care, and Philosophy”. 3 (2), s. 153–159, 2000. PMID: 11079343.
↑ G. E. Berrios, Roy Porter: A history of clinical psychiatry: the origin and history of psychiatric disorders. London: Athlone Press, 1995. ISBN 0-485-24211-7.
↑ Allen GE. The social and economic origins of genetic determinism: a case history of the American Eugenics Movement, 1900-1940 and its lessons for today.. „Genetica”. 2-3 (99), s. 77–88, 1997. PMID: 9463076.
↑ John E Read, Loren R. Mosher, Richard P. Bentall: Models of Madness: Psychological, Social and Biological Approaches to Schizophrenia. Brunner-Routledge. ISBN 1-58391-906-6.
↑ Lifton RJ. (2000) The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide. Basic Books. ISBN 0-465-04905-2
↑ Wing JK. International comparisons in the study of the functional psychoses. „British Medical Bulletin”. 27 (1), s. 77–81, styczeń 1971. PMID: 4926366.
↑ Wilson M. DSM-III and the transformation of American psychiatry: a history. „The American Journal of Psychiatry”. 150 (3), s. 399–410, marzec 1993. PMID: 8434655.
↑ Anne Deveson: Tell Me I'm Here. Penguin, 1991. ISBN 0-14-017339-0.

Bibliografia

Antoni Kępiński: Schizofrenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003. ISBN 83-08-03459-4.
Psychiatria : podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2001. ISBN 83-200-2605-9.
Richard P. Bentall: Madness explained: psychosis and human nature. London: Allen Lane, 2003. ISBN 0-7139-9249-2.
James H. Fallon. The Neuroanatomy of Schizophrenia: Circuitry and Neurotransmitter Systems. „Clinical Neuroscience Research”. 3, s. 77-107, 2003. DOI: 10.1016/S1566-2772(03)00022-7.
Michael Green: Schizophrenia revealed: from neurons to social interactions. New York: Norton, 2001. ISBN 0-393-70334-7.
Keen TM. Schizophrenia: orthodoxy and heresies. A review of alternative possibilities.. „Journal of psychiatric and mental health nursing”. 6 (6), s. 415–24, grudzień 1999. PMID: 10818864.
Theodore Lidz, Stephen Fleck: Schizophrenia and the family. New York: International Universities Press, 1985. ISBN 978-0-8236-6001-8.
Richard Noll: The encyclopedia of schizophrenia and other psychotic disorders. New York: Facts on File, 2007. ISBN 0-8160-6405-9.
Open The Doors – information on global programme to fight stigma and discrimination because of Schizophrenia. The World Psychiatric Association (WPA)
John E Read, Loren R. Mosher, Richard P. Bentall: Models of Madness: Psychological, Social and Biological Approaches to Schizophrenia. Brunner-Routledge. ISBN 1-58391-906-6.
Scientific American Magazine (January 2004 Issue) Decoding Schizophrenia
Shaner A., Miller G., Mintz J. Schizophrenia as one extreme of a sexually selected fitness indicator.. „Schizophrenia research”. 1 (70), s. 101–9, wrzesień 2004. DOI: 10.1016/j.schres.2003.09.014. PMID: 15246469.
Thomas Stephen Szasz: Schizophrenia: the sacred symbol of psychiatry. New York : Basic Books, [c1976]. ISBN 0-465-07222-4.
Victor Tausk, Paul Roazen: Sexuality, war, and schizophrenia: collected psychoanalytic papers. New Brunswick, U.S.A.: Transaction Publishers, 1991. ISBN 0-88738-365-3.
Wiencke, Markus (2006) Schizophrenie als Ergebnis von Wechselwirkungen: Georg Simmels Individualitätskonzept in der Klinischen Psychologie. In David Kim (ed.), Georg Simmel in Translation: Interdisciplinary Border-Crossings in Culture and Modernity (pp. 123–155). Cambridge Scholars Press, Cambridge, ISBN 978-1-84718-060-5
Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. Psychiatria, t. II Psychiatria kliniczna, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002, str. 230-231. ISBN 83-87944-72-6
ICD 10.Zaburzenia psychiczne u osób dorosłych. Opisy przypadków klinicznych.. Gdańsk: American Psychiatric Press – Medical Press, 1999, s. 67. ISBN 83-87909-55-6.

Linki zewnętrzne

Bleuler, Eugen: Dementia praecox oder Gruppe der Schizophrenien. Leipzig und Wien: F. Deuticke 1911
Polskie Towarzystwo Psychiatryczne – koordynator programu "Schizofrenia – otwórzcie drzwi"
Schizofrenia.pl – serwis dla pacjentów i ich rodzin poświęcony schizofrenii
schizofrenia.evot.org – forum dyskusyjne dla osób zainteresowanych schizofrenią
Edukacja i Dialog 01/2004 Dom wobec dziecka chorego na schizofrenię
SCHIZOPHRENIA; SCZD w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link GA Szablon:Link GA Szablon:Link GA Szablon:Link GA Szablon:Link GA

[castle1991-1] Castle D., Wessely S., Der G., Murray RM. The incidence of operationally defined schizophrenia in Camberwell, 1965-84. „The British Journal of Psychiatry”. 159, s. 790–4, grudzień 1991. PMID: 1790446.

[2] Bhugra D. The global prevalence of schizophrenia. „PLoS Medicine”. 5 (2), s. e151; quiz e175, maj 2005. DOI: 10.1371/journal.pmed.0020151. PMID: 15916460.

[fn_34-3] Goldner EM., Hsu L., Waraich P., Somers JM. Prevalence and incidence studies of schizophrenic disorders: a systematic review of the literature. „Canadian Journal of Psychiatry”. 47 (9), s. 833–43, listopad 2002. PMID: 12500753.

[DSM-IV-TR-4] Schizophrenia. W: American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. American Psychiatric Publishing, Inc., 2000. ISBN 0-89042-024-6.

[5] Wirus schizofrenii?

[6] Georg Schomerus, Denis Kenzin, Julia Borsche, Herbert Matschinger, Matthias C. Angermeyer. The association of schizophrenia with split personality is not an ubiquitous phenomenon. „Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology”. 42 (10), s. 780-786, 2007. DOI: 10.1007/s00127-007-0235-7.

[Brown_Barraclough_2000-7] Brown S., Inskip H., Barraclough B. Causes of the excess mortality of schizophrenia. „The British Journal of Psychiatry”. 177, s. 212–7, wrzesień 2000. PMID: 11040880.

[Jablensky_et_al_1992-8] Jablensky A., Sartorius N., Ernberg G., Anker M., Korten A., Cooper JE., Day R., Bertelsen A. Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization ten-country study. „Psychological Medicine. Monograph Supplement”. 20, s. 1–97, 1992. PMID: 1565705.

[Kirkbride_et_al_2006-9] Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Tarrant J., Lloyd T., Holloway J., Hutchinson G., Leff JP., Mallett RM., Harrison GL., Murray RM., Jones PB. Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes: findings from the 3-center AeSOP study. „Archives of General Psychiatry”. 63 (3), s. 250–8, marzec 2006. DOI: 10.1001/archpsyc.63.3.250. PMID: 16520429.

[Kirkbride_et_al_2007-10] Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Murray RM., Jones PB. Neighbourhood variation in the incidence of psychotic disorders in Southeast London. „Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology”. 42 (6), s. 438–45, czerwiec 2007. DOI: 10.1007/s00127-007-0193-0. PMID: 17473901.

[11] McGrath J., Saha S., Welham J., El Saadi O., MacCauley C., Chant D. A systematic review of the incidence of schizophrenia: the distribution of rates and the influence of sex, urbanicity, migrant status and methodology. „BMC Medicine”. 2, s. 13, kwiecień 2004. DOI: 10.1186/1741-7015-2-13. PMID: 15115547.

[12] PJ. Scully, JF. Quinn, MG. Morgan, A. Kinsella i inni. First-episode schizophrenia, bipolar disorder and other psychoses in a rural Irish catchment area: incidence and gender in the Cavan-Monaghan study at 5 years.. „Br J Psychiatry Suppl”. 43, s. s3-9, Sep 2002. PMID: 12271797.

[fn_21-13] Davies G., Welham J., Chant D., Torrey EF., McGrath J. A systematic review and meta-analysis of Northern Hemisphere season of birth studies in schizophrenia. „Schizophrenia Bulletin”. 29 (3), s. 587–593, 2003. PMID: 14609251.

[fn_35-14] Ustün TB., Rehm J., Chatterji S., Saxena S., Trotter R., Room R., Bickenbach J. Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries. WHO/NIH Joint Project CAR Study Group. „Lancet”. 354 (9173), s. 111–5, 1999. PMID: 10408486.

[15] Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wrocław: Elsevier, 2011, s. 213. ISBN 978-83-7609-8.

[Kumra_et_al_2001-16] S. Kumra, M. Shaw, P. Merka, E. Nakayama i inni. Childhood-onset schizophrenia: research update. „Can J Psychiatry”. 46 (10), s. 923-30, 2001. PMID: 11816313.

[Howard_2005-17] Hassett A., Ames D., Chiu E. (red.) (2005) Psychosis in the Elderly. Londyn: Taylor and Francis. ISBN 1-84184-394-6

[18] H. Remschmidt, FM. Theisen. Schizophrenia and related disorders in children and adolescents. „J Neural Transm Suppl”, s. 121-41, 2005. PMID: 16355606.

[SchneiderClinicalPsychopathology-19] Schneider, K. (1959) Clinical Psychopathology. New York: Grune and Stratton.

[fn_4-20] Bertelsen A. Schizophrenia and related disorders: experience with current diagnostic systems. „Psychopathology”. 35 (2-3), s. 89–93, 2002. PMID: 12145490.

[autonazwa1-21] Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria.. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003. ISBN 83-87944-72-6.

[22] Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego. PZWL 1978

[23] Zob. Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego PZWL 1978 r. "Kuracja elektrowstrząsowa" s.186

[fn_72-24] The Royal College of Psychiatrists & The British Psychological Society (2003). Schizophrenia. Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care (PDF). London: Gaskell and the British Psychological Society. Retrieved on 2007-05-17.

[fn_62-25] Lieberman JA., Stroup TS., McEvoy JP., Swartz MS., Rosenheck RA., Perkins DO., Keefe RS., Davis SM., Davis CE., Lebowitz BD., Severe J., Hsiao JK. Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia. „The New England Journal of Medicine”. 353 (12), s. 1209–23, wrzesień 2005. DOI: 10.1056/NEJMoa051688. PMID: 16172203.

[Dickson_et_al_1995-26] Dickson RA., Dalby JT., Williams R., Edwards AL. Risperidone-induced prolactin elevations in premenopausal women with schizophrenia. „American Journal of Psychiatry”. 152 (7), s. 1102–3, 1995. PMID: 7540803.

[Ananth_et_al_2004-27] Ananth J., Parameswaran S., Gunatilake S., Burgoyne K., Sidhom T. Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 65 (4), s. 464–70, 2004. PMID: 15119907.

[fn_36-28] Leucht S., Wahlbeck K., Hamann J., Kissling W. New generation antipsychotics versus low-potency conventional antipsychotics: a systematic review and meta-analysis. „Lancet”. 361 (9369), s. 1581–9, 2003. DOI: 10.1016/S0140-6736(03)13306-5. PMID: 12747876.

[29] Meltzer HY. Treatment-resistant schizophrenia--the role of clozapine. „Current Medical Research and Opinion”. 14 (1), s. 1-20, 1997. PMID: 9524789.

[30] Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia. „The Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2007. John Wiley and Sons, Ltd.. DOI: 10.1002/14651858.CD000059. PMID: 10796289. ISSN 1464-780X.

[31] Haas SJ, Hill R, Krum H. Clozapine-associated myocarditis: a review of 116 cases of suspected myocarditis associated with the use of clozapine in Australia during 1993-2003. „Drug Safety”, 2007. PMID: 17194170.

[32] Lee M, Dickson RA, Campbell M, Oliphant J, Gretton H, Dalby JT.. Clozapine and substance abuse in patients with schizophrenia. „Canadian Journal of Psychiatry”, s. 855-856, 1998.

[pmid17194275-33] Freeman MP, Hibbeln JR, Wisner KL, Davis JM, Mischoulon D, Peet M, Keck PE, Marangell LB, Richardson AJ, Lake J, Stoll AL. Omega-3 fatty acids: evidence basis for treatment and future research in psychiatry. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 67 (12), s. 1954-67, 2006. PMID: 17194275.

[34] Moran M. Psychosocial Treatment Often Missing From Schizophrenia Regimens. „Psychiatr News”. 40 (22), 2005.

[fn_38-35] Cormac I., Jones C., Campbell C. Cognitive behaviour therapy for schizophrenia.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 1, s. CD000524, 2002. DOI: 10.1002/14651858.CD000524. PMID: 11869579.

[fn_39-36] Zimmermann G., Favrod J., Trieu VH., Pomini V. The effect of cognitive behavioral treatment on the positive symptoms of schizophrenia spectrum disorders: a meta-analysis. „Schizophrenia Research”. 77 (1), s. 1–9, 2005. DOI: 10.1016/j.schres.2005.02.018. PMID: 16005380.

[fn_40-37] Wykes T., Brammer M., Mellers J., Bray P., Reeder C., Williams C., Corner J. Effects on the brain of a psychological treatment: cognitive remediation therapy: functional magnetic resonance imaging in schizophrenia. „The British Journal of Psychiatry”. 181, s. 144–52, 2002. PMID: 12151286.

[38] Hogarty GE., Flesher S., Ulrich R., Carter M., Greenwald D., Pogue-Geile M., Kechavan M., Cooley S., DiBarry AL., Garrett A., Parepally H., Zoretich R. Cognitive enhancement therapy for schizophrenia: effects of a 2-year randomized trial on cognition and behavior. „Archives of General Psychiatry”. 61 (9), s. 866–76, 2004. DOI: 10.1001/archpsyc.61.9.866. PMID: 15351765.

[39] McFarlane WR., Dixon L., Lukens E., Lucksted A. Family psychoeducation and schizophrenia: a review of the literature. „Journal of Marital and Family Therapy”. 29 (2), s. 223–45, kwiecień 2003. PMID: 12728780.

[40] Glynn SM., Cohen AN., Niv N. New challenges in family interventions for schizophrenia. „Expert Review of Neurotherapeutics”. 7 (1), s. 33–43, styczeń 2007. DOI: 10.1586/14737175.7.1.33. PMID: 17187495.

[41] Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W. (2006) Family intervention for schizophrenia Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4

[42] Coping with Schizophrenia: A Guide for Patients, Families and Caregivers. Oxford, England: Oneworld Pub., 2004. ISBN 1-85168-344-5.

[43] EF Torrey: Surviving Schizophrenia: A Manual for Families, Consumers, and Providers (5th Edition). HarperCollins, 2006. ISBN 0-06-084259-8.

[44] Kopelowicz A., Liberman RP., Zarate R. Recent advances in social skills training for schizophrenia.. „Schizophrenia bulletin”, s. S12–23, październik 2006. DOI: 10.1093/schbul/sbl023. PMID: 16885207.

[45] American Psychiatric Association (2004) Practice Guideline for the Treatment of Patients With Schizophrenia. Second Edition

[46] Talwar N., Crawford MJ., Maratos A., Nur U., McDermott O., Procter S. Music therapy for in-patients with schizophrenia: exploratory randomised controlled trial. „The British Journal of Psychiatry”. 189, s. 405–9, listopad 2006. DOI: 10.1192/bjp.bp.105.015073. PMID: 17077429.

[47] Ruddy R, Milnes D. (2005) Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4

[48] Ruddy RA, Dent-Brown K. (2007) Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 1.

[49] Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 3. Wrocław: Urban & Parner, 2003, s. 190. ISBN 83-87944-24-6.

[50] J. Greenhalgh, C. Knight, D. Hind, C. Beverley i inni. Clinical and cost-effectiveness of electroconvulsive therapy for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania: systematic reviews and economic modelling studies.. „Health Technol Assess”. 9 (9), s. 1-156, iii-iv, Mar 2005. PMID: 15774232.

[51] National Institute for Health and Clinical Excellence: The clinical effectiveness and cost effectiveness of electroconvulsive Therapy (ECT) for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania.. 2003. [dostęp 2007-06-17].

[Mashour_et_al_2005-52] Mashour GA., Walker EE., Martuza RL. Psychosurgery: past, present, and future. „Brain Research”. 48 (3), s. 409–19, 2005. DOI: 10.1016/j.brainresrev.2004.09.002. PMID: 15914249.

[Goering_et_al_2006-53] Goering P., Durbin J., Sheldon CT., Ochocka J., Nelson G., Krupa T. Who uses consumer-run self-help organizations?. „The American Journal of Orthopsychiatry”. 76 (3), s. 367–73, 2006. DOI: 10.1037/0002-9432.76.3.367. PMID: 16981815.

[54] Tim Requarth. Choroba psychiczna pod lupą. „Świat Nauki”. nr. 9 (241), s. 6, wrzesień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.

[Davidson_Glashan_1997-55] Davidson L., McGlashan TH. The varied outcomes of schizophrenia. „Canadian Journal of Psychiatry”. 42 (1), s. 34–43, luty 1997. PMID: 9040921.

[Lieberman_et_al_1996-56] Lieberman JA., Koreen AR., Chakos M., Sheitman B., Woerner M., Alvir JM., Bilder R. Factors influencing treatment response and outcome of first-episode schizophrenia: implications for understanding the pathophysiology of schizophrenia. „The Journal of Clinical Psychiatry”. 57 Suppl 9, s. 5–9, 1996. PMID: 8823344.

[57] G. Harrison, K. Hopper, T. Craig, E. Laska i inni. Recovery from psychotic illness: a 15- and 25-year international follow-up study. „Br J Psychiatry”. 178, s. 506-517, 2001. PMID: 11388966.

[fn_42-58] CM. Harding, GW. Brooks, T. Ashikaga, JS. Strauss i inni. The Vermont longitudinal study of persons with severe mental illness, II: Long-term outcome of subjects who retrospectively met DSM-III criteria for schizophrenia. „Am J Psychiatry”. 144 (6), s. 727-35, Jun 1987. PMID: 3591992.

[fn_43-59] DG. Robinson, MG. Woerner, M. McMeniman, A. Mendelowitz i inni. Symptomatic and functional recovery from a first episode of schizophrenia or schizoaffective disorder.. „Am J Psychiatry”. 161 (3), s. 473-479, 2004. PMID: 14992973.

[60] CA. Harvey, SE. Jeffreys, AS. McNaught, RA. Blizard i inni. The Camden Schizophrenia Surveys. III: Five-year outcome of a sample of individuals from a prevalence survey and the importance of social relationships.. „Int J Soc Psychiatry”. 53 (4), s. 340-356, 2007. PMID: 17703650.

[fn_44-61] Hopper K., Wanderling J. Revisiting the developed versus developing country distinction in course and outcome in schizophrenia: results from ISoS, the WHO collaborative followup project. International Study of Schizophrenia. „Schizophrenia Bulletin”. 26 (4), s. 835–46, 2000. PMID: 11087016.

[fn_70-62] P. Bebbington, L. Kuipers. The predictive utility of expressed emotion in schizophrenia: an aggregate analysis. „Psychol Med”. 24 (3), s. 707-18, 1994. PMID: 7991753.

[fn_45-63] Hannerz H., Borgå P., Borritz M. Life expectancies for individuals with psychiatric diagnoses. „Public Health”. 115 (5), s. 328–37, wrzesień 2001. DOI: 10.1038/sj.ph.1900785. PMID: 11593442.

[fn_46-64] Radomsky ED., Haas GL., Mann JJ., Sweeney JA. Suicidal behavior in patients with schizophrenia and other psychotic disorders. „The American Journal of Psychiatry”. 156 (10), s. 1590–5, październik 1999. PMID: 10518171.

[fn_128-65] Williams R, Dalby JT. Eds. (1989). Depression in Schizophrenics. New York: Plenum Publishing.

[fn_47-66] Caldwell CB., Gottesman II. Schizophrenics kill themselves too: a review of risk factors for suicide. „Schizophrenia bulletin”. 4 (16), s. 571–89, 1990. PMID: 2077636.

[PsychNews00-67] American Psychiatric Association. Americans Still Cling to Myths About Mental Illness, Survey Finds. Psychiatric News. December 7, 2001 Volume 36 Number 23 Full text

[68] Pescosolido BA., Monahan J., Link BG., Stueve A., Kikuzawa S. The public's view of the competence, dangerousness, and need for legal coercion of persons with mental health problems. „American Journal of Public Health”. 89 (9), s. 1339–45, wrzesień 1999. PMID: 10474550.

[Walsh02-69] Walsh E., Buchanan A., Fahy T. Violence and schizophrenia: examining the evidence. „The British Journal of Psychiatry”. 180, s. 490–5, czerwiec 2002. PMID: 12042226.

[Stuart_03-70] Stuart H. Violence and mental illness: an overview.. „World Psychiatry”. 2 (2), s. 121–124, czerwiec 2003. PMID: 16946914.

[71] Steadman HJ., Mulvey EP., Monahan J., Robbins PC., Appelbaum PS., Grisso T., Roth LH., Silver E. Violence by people discharged from acute psychiatric inpatient facilities and by others in the same neighborhoods. „Archives of General Psychiatry”. 55 (5), s. 393–401, maj 1998. PMID: 9596041.

[72] Swanson JW., Swartz MS., Van Dorn RA., Elbogen EB., Wagner HR., Rosenheck RA., Stroup TS., McEvoy JP., Lieberman JA. A national study of violent behavior in persons with schizophrenia. „Archives of General Psychiatry”. 63 (5), s. 490–9, maj 2006. DOI: 10.1001/archpsyc.63.5.490. PMID: 16651506.

[73] Swanson JW., Holzer CE., Ganju VK., Jono RT. Violence and psychiatric disorder in the community: evidence from the Epidemiologic Catchment Area surveys. „Hospital & Community Psychiatry”. 41 (7), s. 761–70, lipiec 1990. PMID: 2142118.

[Mullen_06-74] Mullen PE (2006). Schizophrenia and violence: from correlations to preventive strategies. Advances in Psychiatric Treatment 12: 239-248. Full text available, Retrieved on 2007-05-17

[fn_52-75] Simpson AI., McKenna B., Moskowitz A., Skipworth J., Barry-Walsh J. Homicide and mental illness in New Zealand, 1970-2000. „The British Journal of Psychiatry”. 185, s. 394–8, listopad 2004. DOI: 10.1192/bjp.185.5.394. PMID: 15516547.

[fn_53-76] Fazel S., Grann M. Psychiatric morbidity among homicide offenders: a Swedish population study. „The American Journal of Psychiatry”. 161 (11), s. 2129–31, listopad 2004. DOI: 10.1176/appi.ajp.161.11.2129. PMID: 15514419.

[77] Brekke JS., Prindle C., Bae SW., Long JD. Risks for individuals with schizophrenia who are living in the community. „Psychiatric Services”. 52 (10), s. 1358–66, październik 2001. PMID: 11585953.

[fn_55-78] Fitzgerald PB., de Castella AR., Filia KM., Filia SL., Benitez J., Kulkarni J. Victimization of patients with schizophrenia and related disorders. „The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry”. 39 (3), s. 169–74, marzec 2005. DOI: 10.1111/j.1440-1614.2005.01539.x. PMID: 15701066.

[fn_51-79] Walsh E., Gilvarry C., Samele C., Harvey K., Manley C., Tattan T., Tyrer P., Creed F., Murray R., Fahy T. Predicting violence in schizophrenia: a prospective study. „Schizophrenia Research”. 67 (2-3), s. 247–52, kwiecień 2004. DOI: 10.1016/S0920-9964(03)00091-4. PMID: 14984884.

[80] Solomon PL., Cavanaugh MM., Gelles RJ. Family violence among adults with severe mental illness: a neglected area of research. „Trauma, Violence & Abuse”. 6 (1), s. 40–54, styczeń 2005. DOI: 10.1177/1524838004272464. PMID: 15574672.

[81] Chou KR., Lu RB., Chang M. Assaultive behavior by psychiatric in-patients and its related factors. „The Journal of Nursing Research”. 9 (5), s. 139–51, grudzień 2001. PMID: 11779087.

[82] Lögdberg B., Nilsson LL., Levander MT., Levander S. Schizophrenia, neighbourhood, and crime. „Acta Psychiatrica Scandinavica”. 110 (2), s. 92–7, sierpień 2004. DOI: 10.1111/j.1600-0047.2004.00322.x. PMID: 15233709.

[Cannon_et_al_2007-83] Cannon TD., Cornblatt B., McGorry P. The empirical status of the ultra high-risk (prodromal) research paradigm. „Schizophrenia Bulletin”. 33 (3), s. 661–4, maj 2007. DOI: 10.1093/schbul/sbm031. PMID: 17470445.

[Drake_Lewis_2005-84] Drake RJ., Lewis SW. Early detection of schizophrenia. „Current Opinion in Psychiatry”. 18 (2), s. 147–50, marzec 2005. PMID: 16639167.

[vanOs_Delespaul_2005-85] Van Os J, Delespaul P. (2005) Toward a world consensus on prevention of schizophrenia. Dialogues in Clinical Neuroscience, 7 (1), 53-67.

[Haroun_et_al_2006-86] Haroun N., Dunn L., Haroun A., Cadenhead KS. Risk and protection in prodromal schizophrenia: ethical implications for clinical practice and future research. „Schizophrenia Bulletin”. 32 (1), s. 166–78, styczeń 2006. DOI: 10.1093/schbul/sbj007. PMID: 16207892.

[Hafner_et_al_2004-87] Häfner H., Maurer K., Ruhrmann S., Bechdolf A., Klosterkötter J., Wagner M., Maier W., Bottlender R., Möller HJ., Gaebel W., Wölwer W. Early detection and secondary prevention of psychosis: facts and visions. „European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience”. 254 (2), s. 117–28, kwiecień 2004. DOI: 10.1007/s00406-004-0508-z. PMID: 15146341.

[fn_1-88] Evans K., McGrath J., Milns R. Searching for schizophrenia in ancient Greek and Roman literature: a systematic review. „Acta Psychiatrica Scandinavica”. 107 (5), s. 323–30, maj 2003. PMID: 12752027.

[Youssef-1996-89] HA. Youssef, FA. Youssef. Evidence for the existence of schizophrenia in medieval Islamic society. „Hist Psychiatry”. 7 (25), s. 55-62, Mar 1996. PMID: 11609215.

[fn_2-90] Kraepelin E. (1907) Text book of psychiatry (7th ed) (trans. A.R. Diefendorf)London: Macmillan.

[conditions_in_occupational_therapy-91] Ben Atchison, Ruth A. Hansen: Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance. Baltimore: Lippincott Williams Wilkins, 2000, s. 54–74. ISBN 0-683-30417-8.

[92] Eugen Bleuler's concepts of psychopathology. „Hist Psychiatry”. 15 (59 Pt 3), s. 361-6, 2004. DOI: 10.1177/0957154X04044603. PMID: 15386868.

[fn_78-93] Stotz-Ingenlath G., Bleuler E. Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911. „Medicine, Health Care, and Philosophy”. 3 (2), s. 153–159, 2000. PMID: 11079343.

[a_history_of_clinical_psychiatry-94] G. E. Berrios, Roy Porter: A history of clinical psychiatry: the origin and history of psychiatric disorders. London: Athlone Press, 1995. ISBN 0-485-24211-7.

[fn_76-95] Allen GE. The social and economic origins of genetic determinism: a case history of the American Eugenics Movement, 1900-1940 and its lessons for today.. „Genetica”. 2-3 (99), s. 77–88, 1997. PMID: 9463076.

[fn_77-96] John E Read, Loren R. Mosher, Richard P. Bentall: Models of Madness: Psychological, Social and Biological Approaches to Schizophrenia. Brunner-Routledge. ISBN 1-58391-906-6.

[Lifton_2000-97] Lifton RJ. (2000) The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide. Basic Books. ISBN 0-465-04905-2

[Wing1971-98] Wing JK. International comparisons in the study of the functional psychoses. „British Medical Bulletin”. 27 (1), s. 77–81, styczeń 1971. PMID: 4926366.

[Wilson1993-99] Wilson M. DSM-III and the transformation of American psychiatry: a history. „The American Journal of Psychiatry”. 150 (3), s. 399–410, marzec 1993. PMID: 8434655.

[100] Anne Deveson: Tell Me I'm Here. Penguin, 1991. ISBN 0-14-017339-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

@@ Linia 26: / Linia 26: @@
  |MeshYear           =
 }}
-'''Schizofrenia''' ({{greka|σχίζειν}}, ''schizein'', "rozszczepić" i {{greka|φρήν, φρεν-}}, ''phrēn'', ''phren-'', "[[umysł]]", rzadziej stosowana nazwa – ''choroba [[Eugen Bleuler|Bleulera]]'', [[łacina|łac.]] ''Morbus Bleuleri'', w skrócie ''MB'', synonimy: zaburzenia schizofreniczne, psychoza schizofreniczna<ref name=autonazwa1>{{cytuj książkę |nazwisko =  Bilikiewicz | imię = Adam | nazwisko2 = Pużyński | imię2 = Stanisław | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | nazwisko4 = Rybakowski | imię4 = Janusz | tytuł = Psychiatria. | tom= 2 | wydawca =  Urban & Parner | miejsce = Wrocław | rok = 2003 | isbn = 83-87944-72-6}}</ref>) – [[Zaburzenia psychiczne|zaburzenie psychiczne]] (lub raczej grupa zaburzeń) zaliczane do grupy [[psychoza|psychoz]] endogennych.
+'''Schizofrenia''' ({{greka|σχίζειν}}, ''schizein'', „rozszczepić” i {{greka|φρήν, φρεν-}}, ''phrēn'', ''phren-'', „[[umysł]]”) – [[Zaburzenia psychiczne|zaburzenie psychiczne]] zaliczane do grupy [[psychoza|psychoz]] endogennych.
 == Wstęp ==
-Początek zaburzenia występuje najczęściej we wczesnej dorosłości<ref name="castle1991">{{Cytuj pismo | autor=Castle D., Wessely S., Der G., Murray RM | tytuł=The incidence of operationally defined schizophrenia in Camberwell, 1965-84 | rok=1991 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin= 159 | miesiąc=grudzień | pmid= 1790446 | strony=790–4}}</ref>,najczęsciej między 18-35 rż., dotykając 0,4-0,6%<ref>{{Cytuj pismo | autor=Bhugra D | tytuł=The global prevalence of schizophrenia | rok=2005 | czasopismo=[[PLoS Medicine]] | doi=10.1371/journal.pmed.0020151 | wydanie=2 | wolumin=5 | miesiąc=maj | pmid= 15916460 | strony=e151; quiz e175}}</ref><ref name="fn_34">{{Cytuj pismo | autor=Goldner EM., Hsu L., Waraich P., Somers JM | tytuł=Prevalence and incidence studies of schizophrenic disorders: a systematic review of the literature | rok=2002 | czasopismo=Canadian Journal of Psychiatry | doi= | wydanie=9 | wolumin=47 | miesiąc=listopad | pmid= 12500753 | strony=833–43}}</ref> populacji. Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem, a także na podstawie zaobserwowanego zachowania. Wykrycie schizofrenii nie jest możliwe za pomocą współcześnie dostępnych badań laboratoryjnych<ref name="DSM-IV-TR"/>. Z uwagi jednak na możliwe rozwinięcie na podłożu organicznych schorzeń mózgu zaburzeń o obrazie podobnym do schizofrenii należy je wykluczyć. Kryteria diagnostyczne ICD-10 nie pozwalają także rozpoznać schizofrenii u osób z upośledzeniem umysłowym oraz przebytymi poważnymi urazami mózgu.
+Początek zaburzenia występuje najczęściej we wczesnej dorosłości<ref name="castle1991">{{Cytuj pismo | autor=Castle D., Wessely S., Der G., Murray RM | tytuł=The incidence of operationally defined schizophrenia in Camberwell, 1965-84 | rok=1991 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin= 159 | miesiąc=grudzień | pmid= 1790446 | strony=790–4}}</ref>, najczęściej między 18 a 35rokiem życia, dotykając 0,4-0,6% populacji<ref>{{Cytuj pismo | autor=Bhugra D | tytuł=The global prevalence of schizophrenia | rok=2005 | czasopismo=[[PLoS Medicine]] | doi=10.1371/journal.pmed.0020151 | wydanie=2 | wolumin=5 | miesiąc=maj | pmid= 15916460 | strony=e151; quiz e175}}</ref><ref name="fn_34">{{Cytuj pismo | autor=Goldner EM., Hsu L., Waraich P., Somers JM | tytuł=Prevalence and incidence studies of schizophrenic disorders: a systematic review of the literature | rok=2002 | czasopismo=Canadian Journal of Psychiatry | doi= | wydanie=9 | wolumin=47 | miesiąc=listopad | pmid= 12500753 | strony=833–43}}</ref>. Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem, a także na podstawie zaobserwowanego zachowania. Wykrycie schizofrenii nie jest możliwe za pomocą współcześnie dostępnych badań laboratoryjnych<ref name="DSM-IV-TR"/>. Z uwagi jednak na możliwe rozwinięcie na podłożu organicznych schorzeń mózgu zaburzeń o obrazie podobnym do schizofrenii należy je wykluczyć. Kryteria diagnostyczne ICD-10 nie pozwalają także rozpoznać schizofrenii u osób z [[upośledzenie umysłowe|upośledzeniem umysłowym]].
-Wyniki badań wskazują na to, że w patogenezie tego zaburzenia mają znaczenie [[genetyka|czynniki genetyczne]], wczesne warunki środowiskowe, procesy socjologiczne i neurobiologiczne. Aktualne badania psychiatryczne są skoncentrowane na [[Neurobiologia|neurobiologii]], lecz nie udało się odnaleźć konkretnej przyczyny organicznej. Fuller Torrey wystąpił z hipotezą że schizofrenia jest powiązana z infekcją wirusową przebytą przez pacjenta w pierwszych miesiącach życia<ref>[http://odkrywcy.pl/drukuj.html?wid=12845645&smg4sticaid=6b519 Wirus schizofrenii?]</ref>.
+Wyniki badań wskazują na to, że w patogenezie tego zaburzenia mają znaczenie [[genetyka|czynniki genetyczne]], wczesne warunki środowiskowe, procesy socjologiczne i neurobiologiczne. Aktualne badania psychiatryczne są skoncentrowane na [[Neurobiologia|neurobiologii]], lecz nie udało się odnaleźć konkretnej przyczyny organicznej. [[Fuller Torrey]] wystąpił z hipotezą że schizofrenia jest powiązana z infekcją wirusową przebytą przez pacjenta w pierwszych miesiącach życia<ref>[http://odkrywcy.pl/drukuj.html?wid=12845645&smg4sticaid=6b519 Wirus schizofrenii?]</ref>.
-Ze względu na często niejednorodny obraz kliniczny powstała hipoteza, że schizofrenia to nie jedno zaburzenie, lecz grupa chorób, dla których stosuje się określenie zbiorcze ''psychozy schizofreniczne''. Z tego powodu [[Eugen Bleuler]] określił to zaburzenie mianem ''schizofrenie'' (liczba mnoga). Słowo "schizofrenia" dosłownie oznacza "rozszczepienie umysłu", ale pomimo swojej [[etymologia|etymologii]], nazwa ta nie oznacza posiadania więcej niż jednej osobowości (tzw. [[Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości|osobowość mnoga]], "rozdwojenie jaźni")<ref>{{Cytuj pismo |autor= Georg Schomerus, Denis Kenzin, Julia Borsche, Herbert Matschinger, Matthias C. Angermeyer |tytuł=The association of schizophrenia with split personality is not an ubiquitous phenomenon |czasopismo= Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology|wolumin=42 |wydanie=10 |strony=780-786 |data= 2007 |doi=10.1007/s00127-007-0235-7}}</ref>; według obowiązujących w psychiatrii kryteriów diagnostycznych podstawowym objawem schizofrenii jest rozszczepienie (gr. ''schisis'') pomiędzy [[myślenie]]m, zachowaniem, [[emocja]]mi, sferą motywacyjną, ekspresją emocji, przejawiające się m.in. niedostosowaniu zachowania, emocji pacjenta do sytuacji i treści jego wypowiedzi.
+Ze względu na często niejednorodny obraz kliniczny powstała hipoteza, że schizofrenia to nie jedno zaburzenie, lecz grupa chorób, dla których stosuje się określenie zbiorcze ''psychozy schizofreniczne''. Z tego powodu [[Eugen Bleuler]] określił to zaburzenie mianem ''schizofrenie'' (liczba mnoga). Słowo „schizofrenia” dosłownie oznacza „rozszczepienie umysłu”, ale pomimo swojej etymologii, nazwa ta nie oznacza posiadania więcej niż jednej osobowości (tzw. [[Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości|osobowość mnoga]], „rozdwojenie jaźni”)<ref>{{Cytuj pismo |autor= Georg Schomerus, Denis Kenzin, Julia Borsche, Herbert Matschinger, Matthias C. Angermeyer |tytuł=The association of schizophrenia with split personality is not an ubiquitous phenomenon |czasopismo= Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology|wolumin=42 |wydanie=10 |strony=780-786 |data= 2007 |doi=10.1007/s00127-007-0235-7}}</ref>; według obowiązujących w psychiatrii kryteriów diagnostycznych podstawowym objawem schizofrenii jest rozszczepienie (gr. ''schisis'') pomiędzy [[myślenie]]m, zachowaniem, [[emocja]]mi, sferą motywacyjną, ekspresją emocji, przejawiające się m.in. niedostosowaniu zachowania, emocji pacjenta do sytuacji i treści jego wypowiedzi.
-W zaburzeniu tym zwiększona jest [[dopamina|aktywność dopaminergiczna]] w [[Szlaki dopaminergiczne|szlaku mezolimbicznym]] mózgu, co konsekwentnie wykazują różne badania. Szczególną rolę odgrywa tu [[receptor]] ''D<sub>2</sub>'' ([[układ dopaminergiczny]]). Podejrzewa się, że jego niewłaściwe funkcjonowanie jest odpowiedzialne za część objawów. Podstawą leczenia jest farmakoterapia z użyciem środków [[Leki przeciwpsychotyczne|przeciwpsychotycznych]], które działają głównie poprzez hamowanie aktywności dopaminergicznej. Stosowane dawki są zazwyczaj niższe, niż w początkowych dekadach ich używania. Ważną rolę pełnią atypowe [[Leki przeciwpsychotyczne|neuroleptyki]] (początkowo [[klozapina]] wprowadzona na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, obecnie też [[risperidon]], [[olanzapina]] i inne). Z jednej strony nie powodują one tak wyraźnych objawów [[Układ pozapiramidowy|pozapiramidowych]] oraz późnych [[Dyskinezy|dyskinez]] poneuroleptycznych na tle wtórnej nadwrażliwości receptora D<sub>2</sub>, z drugiej strony część z nich ma niekorzystny profil metaboliczny, może w związku z tym zwiększać ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób serca. [[Psychoterapia]], zawodowa i społeczna [[rehabilitacja]] są także ważne. W poważniejszych przypadkach, gdy pacjent zagraża własnemu życiu albo zdrowiu lub życiu innych osób, może być stosowana przymusowa hospitalizacja, chociaż obecnie pobyty w szpitalu są krótsze i rzadsze niż w dawniejszych czasach.
+W zaburzeniu tym zwiększona jest [[dopamina|aktywność dopaminergiczna]] w [[Szlak mezolimbiczny|szlaku mezolimbicznym]] mózgu, co konsekwentnie wykazują różne badania. Szczególną rolę odgrywa tu [[receptor dopaminergiczny D<sub>2</sub>]]. Podejrzewa się, że jego niewłaściwe funkcjonowanie jest odpowiedzialne za część objawów. Podstawą leczenia jest farmakoterapia z użyciem [[Leki przeciwpsychotyczne|leków przeciwpsychotycznych]], które działają głównie poprzez hamowanie aktywności dopaminergicznej. Stosowane dawki są zazwyczaj niższe, niż w początkowych dekadach ich używania. Ważną rolę pełnią atypowe [[Leki przeciwpsychotyczne|neuroleptyki]] (początkowo [[klozapina]] wprowadzona na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, obecnie też [[risperidon]], [[olanzapina]] i inne). Z jednej strony nie powodują one tak wyraźnych [[objawy pozapiramidowe|objawów pozapiramidowych]] oraz [[późne dyskinezy|późnych dyskinez]] na tle wtórnej nadwrażliwości receptora D<sub>2</sub>, z drugiej strony część z nich ma niekorzystny profil metaboliczny, może w związku z tym zwiększać ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób serca. [[Psychoterapia]], zawodowa i społeczna [[rehabilitacja]] są także ważne. W poważniejszych przypadkach, gdy pacjent zagraża własnemu życiu albo zdrowiu lub życiu innych osób, może być stosowana przymusowa hospitalizacja, chociaż obecnie pobyty w szpitalu są krótsze i rzadsze niż w dawniejszych czasach.
 Uważa się, że zaburzenie to dotyka pierwotnie zdolności poznawcze, ale znaczenie mają także przewlekłe problemy z [[zachowanie]]m i [[emocja]]mi. U osób ze zdiagnozowaną schizofrenią zwiększone jest prawdopodobieństwo wykrycia zaburzeń współtowarzyszących, takich jak [[Zaburzenia depresyjne|depresja]], [[zaburzenia lękowe]], a występowanie nadużywania różnych substancji psychoaktywnych w ciągu całego życia wynosi 40%. Jednakże, w odróżnieniu od depresji jako choroby [[Zaburzenia afektywne dwubiegunowe|afektywnej]] niejako podłożem obniżonego nastroju nie jest smutek, a ogarniająca chorego pustka.
-U osób ze schizofrenią powszechne są problemy społeczne, takie jak długotrwałe [[bezrobocie]], [[bieda|ubóstwo]] i [[bezdomność]], a ich [[oczekiwana dalsza długość trwania życia|oczekiwana długość życia]] jest mniejsza o około 10-12 lat z powodu problemów ze zdrowiem fizycznym oraz sięgającego 10% wskaźnika [[Samobójstwo|samobójstw]]<ref name="Brown_Barraclough_2000">{{Cytuj pismo | autor=Brown S., Inskip H., Barraclough B | tytuł=Causes of the excess mortality of schizophrenia | rok=2000 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin= 177 | miesiąc=wrzesień | pmid= 11040880 | strony=212–7}}</ref>. W schizofrenii spotyka się też najwięcej przypadków ciężkiego [[Samookaleczenie|samookaleczenia]].
+U osób ze schizofrenią powszechne są problemy społeczne, takie jak długotrwałe [[bezrobocie]], [[bieda|ubóstwo]] i [[bezdomność]], a ich [[oczekiwana dalsza długość trwania życia|oczekiwana długość życia]] jest mniejsza o około 10–12 lat z powodu problemów ze zdrowiem fizycznym oraz sięgającego 10% wskaźnika [[Samobójstwo|samobójstw]]<ref name="Brown_Barraclough_2000">{{Cytuj pismo | autor=Brown S., Inskip H., Barraclough B | tytuł=Causes of the excess mortality of schizophrenia | rok=2000 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin= 177 | miesiąc=wrzesień | pmid= 11040880 | strony=212–7}}</ref>. W schizofrenii spotyka się też najwięcej przypadków ciężkiego [[Samookaleczenie|samookaleczenia]].
 == Pozycja nozologiczna ==
@@ Linia 61: / Linia 62: @@
 W wielu podręcznikach podaje się że na schizofrenię zapada 1% (0,55<ref name="fn_34" /> -1,6% w zależności od miejsca prowadzonych badań) ogólnej populacji w społeczeństwach cywilizowanych, w równym stopniu kobiety i mężczyźni; a obraz chorobowy nie przedstawia istotnych różnic u obu płci<ref name="Jablensky_et_al_1992">{{Cytuj pismo | autor=Jablensky A., Sartorius N., Ernberg G., Anker M., Korten A., Cooper JE., Day R., Bertelsen A | tytuł=Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization ten-country study | rok=1992 | czasopismo=Psychological Medicine. Monograph Supplement | doi= | wolumin= 20 | miesiąc= | pmid= 1565705 | strony=1–97}}</ref>. Wskaźnik [[chorobowość|chorobowości]] w oparciu o częściej cytowane źródła wynosi 1,4-4,6 na 1000 mieszkańców, a wskaźnik rocznej [[zapadalność|zapadalności]] około 0,2/1000. Pomimo tego, że uznaje się, iż schizofrenia występuje z podobną częstością w różnych częściach świata, to chorobowość różni się pomiędzy państwami<ref name="Kirkbride_et_al_2006">{{Cytuj pismo | autor=Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Tarrant J., Lloyd T., Holloway J., Hutchinson G., Leff JP., Mallett RM., Harrison GL., Murray RM., Jones PB | tytuł=Heterogeneity in incidence rates of schizophrenia and other psychotic syndromes: findings from the 3-center AeSOP study | rok=2006 | czasopismo=[[Archives of General Psychiatry]] | doi=10.1001/archpsyc.63.3.250 | wydanie=3 | wolumin=63 | miesiąc=marzec | pmid= 16520429 | strony=250–8}}</ref>, a nawet pomiędzy lokalnymi obszarami<ref name="Kirkbride_et_al_2007">{{Cytuj pismo | autor=Kirkbride JB., Fearon P., Morgan C., Dazzan P., Morgan K., Murray RM., Jones PB | tytuł=Neighbourhood variation in the incidence of psychotic disorders in Southeast London | rok=2007 | czasopismo=Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology | doi=10.1007/s00127-007-0193-0 | wydanie=6 | wolumin=42 | miesiąc=czerwiec | pmid= 17473901 | strony=438–45}}</ref>; badania J.J. McGrath z 2004 dowodzą znacznych różnic w występowaniu schizofrenii w zależności od badanej populacji (różnice nawet 5-krotne), a mężczyźni chorują 1,4 razy częściej niż kobiety<ref>{{Cytuj pismo | autor=McGrath J., Saha S., Welham J., El Saadi O., MacCauley C., Chant D | tytuł=A systematic review of the incidence of schizophrenia: the distribution of rates and the influence of sex, urbanicity, migrant status and methodology | rok=2004 | czasopismo=BMC Medicine | doi=10.1186/1741-7015-2-13 | wolumin=2 | miesiąc=kwiecień | pmid= 15115547 | strony=13|url=http://www.biomedcentral.com/1741-7015/2/13/}}</ref>.
-Inne badanie prowadzone w Irlandii (Cavan-Monaghan Study, 2002) dało jeszcze bardziej zaskakujący wynik, gdzie okazało się, że kobiety mogą chorować nawet 7,5 razy rzadziej niż mężczyźni<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=12271797&dopt=Abstract First-episode schizophrenia, bipolar disorder and other psychoses in a rural Irish catchment area: incidence and gender in the Cavan-Monaghan study at 5 years.]</ref>. Wynik ten dotyczy przypadków, w których nie było żadnych wątpliwości diagnostycznych. Zachorowania na schizofrenię występują nieco częściej u osób urodzonych w zimie i na wiosnę (przynajmniej na półkuli północnej)<ref name="fn_21">{{Cytuj pismo | autor=Davies G., Welham J., Chant D., Torrey EF., McGrath J | tytuł=A systematic review and meta-analysis of Northern Hemisphere season of birth studies in schizophrenia | rok=2003 | czasopismo=Schizophrenia Bulletin | doi= | wydanie=3 | wolumin=29 | miesiąc= | pmid= 14609251 | strony=587–93}}</ref>.
+Inne badanie prowadzone w Irlandii (Cavan-Monaghan Study, 2002) dało jeszcze bardziej zaskakujący wynik, gdzie okazało się, że kobiety mogą chorować nawet 7,5 razy rzadziej niż mężczyźni<ref>{{Cytuj pismo  | nazwisko = Scully | imię = PJ. | nazwisko2 = Quinn | imię2 = JF. | nazwisko3 = Morgan | imię3 = MG. | nazwisko4 = Kinsella | imię4 = A. | nazwisko5 = O'Callaghan | imię5 = E. | tytuł = First-episode schizophrenia, bipolar disorder and other psychoses in a rural Irish catchment area: incidence and gender in the Cavan-Monaghan study at 5 years. | czasopismo = Br J Psychiatry Suppl | wolumin = 43 | numer =  | strony = s3-9 | miesiąc = Sep | rok = 2002 | doi =  | pmid = 12271797 }}</ref>. Wynik ten dotyczy przypadków, w których nie było żadnych wątpliwości diagnostycznych. Zachorowania na schizofrenię występują nieco częściej u osób urodzonych w zimie i na wiosnę (przynajmniej na półkuli północnej)<ref name="fn_21">{{Cytuj pismo | autor=Davies G., Welham J., Chant D., Torrey EF., McGrath J | tytuł=A systematic review and meta-analysis of Northern Hemisphere season of birth studies in schizophrenia | rok=2003 | czasopismo=Schizophrenia Bulletin | doi= | wydanie=3 | wolumin=29 | miesiąc= | pmid= 14609251 | strony=587–593}}</ref>.
-Schizofrenia występuje ze zwiększoną częstością rodzinnie: u krewnego pierwszego stopnia chorego na schizofrenię występuje zwiększone w przebiegu życia ryzyko zachorowania na schizofrenię (3-7% w por. z 0,5-1% w populacji ogólnej). Zaobserwowano zwiększoną zachorowalność u osób u których występowały zaburzenia okołoporodowe, lecz nie udało się wyjaśnić podłoża tego zjawiska{{fakt|data=2008-11}}.
+Schizofrenia występuje ze zwiększoną częstością rodzinnie: u krewnego pierwszego stopnia chorego na schizofrenię występuje zwiększone w przebiegu życia ryzyko zachorowania na schizofrenię (3-7%). Zaobserwowano zwiększoną zachorowalność u osób u których występowały obciążenia okołoporodowe, lecz nie udało się wyjaśnić podłoża tego zjawiska{{fakt|data=2008-11}}.
-Chorzy na schizofrenię stanowią około jednej czwartej pacjentów szpitali psychiatrycznych. Jednak znaczna większość chorych jest nieświadoma swoich objawów i nigdy nie trafia do psychiatry. Schizofrenię uznaje się za jedną z większych przyczyn [[Niepełnosprawność|niepełnosprawności]]. W badaniu przeprowadzonym w 1999 w 14 państwach psychoza została uznana za 3. najbardziej upośledzający stan, po [[tetraplegia|tetraplegii]] i [[Otępienie|otępieniu]], a przed [[paraplegia|paraplegią]] i [[ślepota|ślepotą]]<ref name="fn_35">{{Cytuj pismo | autor=Ustün TB., Rehm J., Chatterji S., Saxena S., Trotter R., Room R., Bickenbach J | tytuł=Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries. WHO/NIH Joint Project CAR Study Group | rok=1999 | czasopismo=[[Lancet]] | doi= | wydanie=9173 | wolumin=354 | miesiąc=lipiec | pmid= 10408486 | strony=111–5}}</ref>.
+Chorzy na schizofrenię stanowią około jednej czwartej pacjentów szpitali psychiatrycznych. Jednak znaczna większość chorych jest nieświadoma swoich objawów i nigdy nie trafia do psychiatry. Schizofrenię uznaje się za jedną z większych przyczyn [[Niepełnosprawność|niepełnosprawności]]. W badaniu przeprowadzonym w 1999 w 14 państwach psychoza została uznana za 3. najbardziej upośledzający stan, po [[tetraplegia|tetraplegii]] i [[Otępienie|otępieniu]], a przed [[paraplegia|paraplegią]] i [[ślepota|ślepotą]]<ref name="fn_35">{{Cytuj pismo | autor=Ustün TB., Rehm J., Chatterji S., Saxena S., Trotter R., Room R., Bickenbach J | tytuł=Multiple-informant ranking of the disabling effects of different health conditions in 14 countries. WHO/NIH Joint Project CAR Study Group | rok=1999 | czasopismo=Lancet | doi= | wydanie=9173 | wolumin=354 | pmid= 10408486 | strony=111–5}}</ref>.
 == Genetyka ==
-W wyniku badań europejskich prowadzonych w latach 1920-1978 <ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pużyński| imię = Stanisław | naziwsko2=Rybakowski | imię2 = Janusz | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | tytuł = Psychiatria | wydawca = Elsevier | miejsce =Wrocław | rok = 2011 | strony = 213 | isbn = 978-83-7609-8 }}</ref> wykazano następujące wartości średniego ryzyka zachorowania w ciągu życia (wyrażone w %) dla członków rodziny chorego.
+W wyniku badań europejskich prowadzonych w latach 1920-1978<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pużyński| imię = Stanisław | naziwsko2=Rybakowski | imię2 = Janusz | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | tytuł = Psychiatria | wydawca = Elsevier | miejsce =Wrocław | rok = 2011 | strony = 213 | isbn = 978-83-7609-8 }}</ref> wykazano następujące wartości średniego ryzyka zachorowania w ciągu życia (wyrażone w %) dla członków rodziny chorego.
 {| class="wikitable"
@@ Linia 129: / Linia 130: @@
 == Wiek ==
-Schizofrenia uważana jest za chorobę ludzi młodych (późna [[dojrzewanie|adolescencja]] i wczesna dorosłość), chociaż jej wystąpienie możliwe jest w każdym wieku. Pierwsze objawy ujawniają się zwykle w okresie dojrzewania, a więc wtedy gdy zaczyna się właściwa strukturalizacja osobowości. Najpóźniej ujawnia się postać paranoidalna. Początek choroby występuje typowo wcześniej u mężczyzn niż u kobiet, ze szczytem zachorowań u mężczyzn przypadającym na 20–28 rok życia, a u kobiet na 26–32<ref name="castle1991" />. Bardzo rzadko dochodzi do zachorowań w wieku dziecięcym<ref name="Kumra_et_al_2001">Kumra S., Shaw M., Merka P., Nakayama E., Augustin R. (2001) Childhood-onset schizophrenia: research updata. ''Canadian Journal of Psychiatry'', 46 (10), 923-30.</ref> lub po 45 roku życia (15% przypadków)<ref name="Howard_2005">Hassett A., Ames D., Chiu E. (red.) (2005) Psychosis in the Elderly. Londyn: Taylor and Francis. ISBN 1-84184-394-6 </ref>. Prawdopodobieństwo zachorowania na schizofrenię dziecięcą wynosi mniej niż 1:10&nbsp;000<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16355606?dopt=Abstract Schizophrenia and related disorders in children and adolescents.]</ref>.
+Schizofrenia uważana jest za chorobę ludzi młodych (późna [[dojrzewanie|adolescencja]] i wczesna dorosłość), chociaż jej wystąpienie możliwe jest w każdym wieku. Pierwsze objawy ujawniają się zwykle w okresie dojrzewania, a więc wtedy gdy zaczyna się właściwa strukturalizacja osobowości. Najpóźniej ujawnia się postać paranoidalna. Początek choroby występuje typowo wcześniej u mężczyzn niż u kobiet, ze szczytem zachorowań u mężczyzn przypadającym na 20–28 rok życia, a u kobiet na 26–32<ref name="castle1991" />. Bardzo rzadko dochodzi do zachorowań w wieku dziecięcym<ref name="Kumra_et_al_2001">{{Cytuj pismo  | nazwisko = Kumra | imię = S. | nazwisko2 = Shaw | imię2 = M. | nazwisko3 = Merka | imię3 = P. | nazwisko4 = Nakayama | imię4 = E. | nazwisko5 = Augustin | imię5 = R. | tytuł = Childhood-onset schizophrenia: research update| czasopismo = Can J Psychiatry | wolumin = 46 | numer = 10 | strony = 923-30 | rok = 2001 | doi =  | pmid = 11816313 }}</ref> lub po 45 roku życia (15% przypadków)<ref name="Howard_2005">Hassett A., Ames D., Chiu E. (red.) (2005) Psychosis in the Elderly. Londyn: Taylor and Francis. ISBN 1-84184-394-6 </ref>. Prawdopodobieństwo zachorowania na schizofrenię dziecięcą wynosi mniej niż 1:10&nbsp;000<ref>{{Cytuj pismo  | nazwisko = Remschmidt | imię = H. | nazwisko2 = Theisen | imię2 = FM. | tytuł = Schizophrenia and related disorders in children and adolescents| czasopismo = J Neural Transm Suppl | wolumin =  | numer = 69 | strony = 121-41 | miesiąc =  | rok = 2005 | doi =  | pmid = 16355606 }}</ref>.
 * W dzieciństwie jednak spotyka się zwykle mniej typowy obraz schizofrenii, z dziwacznością zachowania lub mowy, atakami [[lęk]]u z omamami itd. Należy jednak pamiętać, że [[autyzm dziecięcy]], przez lata utożsamiany ze schizofrenią, dziś stanowi odrębną jednostkę kliniczną.
@@ Linia 143: / Linia 144: @@
 === Początek choroby nagły ===
-W tym przypadku uderza nagła zmiana w sposobie zachowywania się. Zaburzone są procesy [[Myślenie|myślenia]], jest niewłaściwa interpretacja faktów i zdarzeń, co rodzi zazwyczaj [[urojenia]] odnośnie sądów (najczęściej są to urojenia prześladowcze) oraz [[halucynacje]] odnośnie wrażeń (najczęściej są to halucynacje słuchowe). Może być to zachowanie gwałtowne – silne podniecenie z dominującym uczuciem [[lęk]]u, [[osłupienie]], dziwaczność zachowania czy wypowiedzi, [[rozkojarzenie]], [[Halucynacje|omamy]], ucieczka, próby [[samobójstwo|samobójstwa]] czy [[Samookaleczenie|samookaleczenia]] najczęściej zadawane ostrymi narzędziami, tj. [[żyletka|żyletki]], [[nóż|noże]], etc. Może występować nieumiejętność wytłumaczenia przez chorego własnych odmiennych od zwykle mu właściwych zachowań. W przypadku ostrego początku, z silnym wyrażeniem [[Objawy pozytywne|objawów wytwórczych]] zazwyczaj występuje dobra odpowiedź na leczenie [[leki przeciwpsychotyczne|neuroleptykami]].
+W tym przypadku uderza nagła zmiana w sposobie zachowywania się. Zaburzone są procesy [[Myślenie|myślenia]], jest niewłaściwa interpretacja faktów i zdarzeń, co rodzi zazwyczaj [[urojenia]] odnośnie sądów (najczęściej są to urojenia prześladowcze) oraz [[halucynacje]] odnośnie wrażeń (najczęściej są to halucynacje słuchowe). Może być to zachowanie gwałtowne – silne podniecenie z dominującym uczuciem [[lęk]]u, [[osłupienie]], dziwaczność zachowania czy wypowiedzi, [[rozkojarzenie]], [[Halucynacje|omamy]], ucieczka, próby [[samobójstwo|samobójstwa]] czy [[Samookaleczenie|samookaleczenia]]. Może występować nieumiejętność wytłumaczenia przez chorego własnych odmiennych od zwykle mu właściwych zachowań. W przypadku ostrego początku, z silnym wyrażeniem [[Objawy pozytywne|objawów wytwórczych]] zazwyczaj występuje dobra odpowiedź na leczenie neuroleptykami.
 === Początek choroby powolny ===
-W tym przypadku fasada jest zachowana, chory pozornie się nie zmienił, zachowuje formy towarzyskie, pracuje. Zmianę raczej się wyczuwa niż zauważa. Chory czuje, jakby był z innego świata. Zmiany mogą być bardzo nieznaczne jak częstsze wybuchy "pustego" śmiechu, szukanie samotności, zaniedbywania podstawowych czynności jak higiena, nadmierna pobożność, porzucenie dawnych zainteresowań, obniżenie krytycyzmu itd. W wielu sytuacjach forma i ilość (zaburzenia ilościowo-jakościowe) zmian zachowania chorego jest na tyle wyraźna, że sprawia to wrażenie dziwaczności zaś sam chory nie potrafi podać racjonalnych czynników, które odpowiadałby za te zmiany. W toczącym się procesie chorobowym można zaobserwować u wielu chorych zaburzenia pamięci i nieadekwatność [[afekt]]u. Występują też zaburzenia w wyrażaniu [[emocja|emocji]], wyraźne jest ich spłycenie i zubożenie.
+W tym przypadku chory pozornie się nie zmienił, zachowuje formy towarzyskie, pracuje. Zmianę raczej się wyczuwa niż zauważa. Chory czuje, jakby był z innego świata. Zmiany mogą być bardzo nieznaczne jak częstsze wybuchy "pustego" śmiechu, szukanie samotności, zaniedbywania podstawowych czynności jak higiena, nadmierna pobożność, porzucenie dawnych zainteresowań, obniżenie krytycyzmu itd. W wielu sytuacjach forma i ilość (zaburzenia ilościowo-jakościowe) zmian zachowania chorego jest na tyle wyraźna, że sprawia to wrażenie dziwaczności zaś sam chory nie potrafi podać racjonalnych czynników, które odpowiadałby za te zmiany. W toczącym się procesie chorobowym można zaobserwować u wielu chorych zaburzenia pamięci i nieadekwatność [[afekt]]u. Występują też zaburzenia w wyrażaniu [[emocja|emocji]], wyraźne jest ich spłycenie i zubożenie.
 Zmiana bywa czasem tak dyskretna, iż epizod schizofreniczny mija niepostrzeżony i dopiero nawrót choroby w zaostrzonej formie po kilku miesiącach, czy nawet latach przypomina otoczeniu, że osoba nie potrafi wyjaśnić swojego dziwnego zachowania w trakcie choroby.
@@ Linia 153: / Linia 154: @@
 ==== [[Paragnomen]] ====
-Zdarza się, że wybuch choroby jest na kilka tygodni lub miesięcy poprzedzony krótkim epizodem niezwykłego zachowania się, niezgodnego z charakterem i dotychczasową linią życiową chorego. Może być to czyn niespodziewany, pozbawiony motywu, określany przez Bleulera jako "zachowanie wbrew oczekiwaniu", którego chory nie potrafi wyjaśnić.
+Zdarza się, że wybuch choroby jest na kilka tygodni lub miesięcy poprzedzony krótkim epizodem niezwykłego zachowania się, niezgodnego z charakterem i dotychczasową linią życiową chorego. Może być to czyn niespodziewany, pozbawiony motywu, określany przez Bleulera jako „zachowanie wbrew oczekiwaniu”, którego chory nie potrafi wyjaśnić.
 == Objawy i rozpoznanie ==
-Z wielu względów (m. innymi historycznych) kryteria rozpoznawania schizofrenii są różne. W praktyce stosowane są 4 podejścia klasyfikacyjne – dwa historyczne (objawy opisane przez Bleulera oraz klasyfikacja Schneidera) oraz 2 skodyfikowane – DSM i ICD. Zastosowanie tych klasyfikacji wykazuje pewne zróżnicowanie – klasyfikacja ICD jest oficjalną i wymagana w Polsce. DSM jest używana raczej w badaniach naukowych. Podejścia historyczne nie mają statusu "oficjalnego" – są jedynie  pomocnym narzędziem dla diagnosty.
+Z wielu względów (m. innymi historycznych) kryteria rozpoznawania schizofrenii są różne. W praktyce stosowane są cztery podejścia klasyfikacyjne – dwa historyczne (objawy opisane przez Bleulera oraz klasyfikacja Schneidera) oraz dwa skodyfikowane – DSM i ICD. Zastosowanie tych klasyfikacji wykazuje pewne zróżnicowanie – klasyfikacja ICD jest oficjalną i wymagana w Polsce. DSM jest używana raczej w badaniach naukowych. Podejścia historyczne nie mają statusu "oficjalnego" – są jedynie  pomocnym narzędziem dla diagnosty.
 Rozpoznanie opiera się na wywiadzie zebranym od pacjenta, a także nieprawidłowościach w zachowaniu dostrzeżonych przez członków rodziny, przyjaciół lub współpracowników oraz objawach spostrzeżonych przez [[Psychiatria|psychiatrę]], [[Pracownik socjalny|pracownika socjalnego]], psychologa klinicznego lub innego klinicystę. Do rozpoznania schizofrenii muszą być spełnione określone kryteria, w których uwzględnia się obecność i długości trwania konkretnych objawów. Psychozy przypominające schizofrenię, lecz trwające krócej noszą nazwę [[zaburzenie schizofreniformiczne|zaburzeń schizofreniformicznych]]<ref name="DSM-IV-TR">{{Cytuj książkę |tytuł=Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV |autor=American Psychiatric Association |wydawca=American Psychiatric Publishing, Inc. |location=Washington, DC |rok=2000 |rozdział=Schizophrenia |rurl=http://www.behavenet.com/capsules/disorders/schiz.htm |isbn=0-89042-024-6 |data dostępu=2008-07-04}}</ref>.
@@ Linia 164: / Linia 165: @@
 Schizofrenia wiąże się z upośledzeniem [[percepcja|percepcji]], [[myślenie|myślenia]] i [[Emocja|emocji]] oraz [[Procesy poznawcze|zaburzeń poznawczych]]. Obecne są również zaburzenia [[pamięć|pamięci]], spłycenie [[afekt]]u, zdolności do wyrażania i przeżywania uczuć.
-Według ICD-10: ''"Zaburzenia schizofreniczne cechują się w ogólności podstawowymi i charakterystycznymi zakłóceniami myślenia i spostrzegania oraz niedostosowanym i spłyconym afektem. Jasna świadomość i sprawność intelektu są zwykle zachowane, choć z czasem mogą powstawać pewne deficyty poznawcze. Najważniejsze objawy psychopatologiczne obejmują: echo myśli, nasyłanie oraz zabieranie myśli, rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli, spostrzeżenia urojeniowe oraz urojenia oddziaływania wpływu i owładnięcia, głosy omamowe komentujące lub dyskutujące o pacjencie w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia i objawy negatywne.
+Według ICD-10: "Zaburzenia schizofreniczne cechują się w ogólności podstawowymi i charakterystycznymi zakłóceniami myślenia i spostrzegania oraz niedostosowanym i spłyconym afektem. Jasna świadomość i sprawność intelektu są zwykle zachowane, choć z czasem mogą powstawać pewne deficyty poznawcze. Najważniejsze objawy psychopatologiczne obejmują: echo myśli, nasyłanie oraz zabieranie myśli, rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli, spostrzeżenia urojeniowe oraz urojenia oddziaływania wpływu i owładnięcia, głosy omamowe komentujące lub dyskutujące o pacjencie w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia i objawy negatywne. Przebieg schizofrenii może być albo ciągły, albo epizodyczny, z postępującym lub stabilnym deficytem, lub też może być to jeden lub więcej epizodów z pełną lub częściową remisją..."
-''Przebieg schizofrenii może być albo ciągły, albo epizodyczny, z postępującym lub stabilnym deficytem, lub też może być to jeden lub więcej epizodów z pełną lub częściową remisją..."''
 Kryteria jakościowe diagnozowania schizofrenii dotyczą objawów:
-* '''pozytywnych (inaczej "wytwórczych"), czyli dodatkowych w stosunku do normalnego funkcjonowania)''':
+* pozytywnych (inaczej "wytwórczych"), czyli dodatkowych w stosunku do normalnego funkcjonowania):
 ** [[Halucynacje|halucynacji]]
 ** [[Urojenia|urojeń]]
 ** dziwacznych [[zachowanie|zachowań]]
-* '''negatywnych (zmniejszających zdolności normalnego zachowania)''':
+* negatywnych (zmniejszających zdolności normalnego zachowania):
 ** ubóstwa mowy ([[mutyzm]])
 ** [[anhedonia|anhedonii]] – niezdolność do spontanicznego przeżywania pozytywnych uczuć (np. radości, zadowolenia i optymizmu w ogóle)
@@ Linia 203: / Linia 202: @@
 ==== Podtypy ====
-Na [[Cywilizacja zachodnia|Zachodzie]] wyróżniano historycznie 4 typy schizofrenii: prosty, hebefreniczny, katatoniczny i paranoidalny. Obecnie w klasyfikacji DSM-IV wyróżniono 5 rodzajów schizofrenii:
+W klasyfikacji DSM-IV wyróżniono pięć rodzajów schizofrenii:
 * '''[[Schizofrenia rezydualna|rezydualna]]''' – obraz kliniczny powstający w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. Objawy pozytywne są nieobecne lub występują w niewielkim natężeniu. Dominują objawy negatywne oraz dziwaczność, ekscentryczność zachowania i wypowiedzi.
 * '''[[Schizofrenia paranoidalna|paranoidalna]]''' – obecne są urojenia i omamy, ale brak wyraźnych cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji.
 * '''[[Schizofrenia hebefreniczna|zdezorganizowana]]''', dawniej ''hebefreniczna'' – dominują cechy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych. Występuje spłycenie afektu, zaburzenia myślenia i emocjonalności wyższej.
-* '''[[Katatonia|katatoniczna]]''' – w obrazie dominują zaburzenia psychomotoryczne; może wystąpić [[Osłupienie|stupor]] katatoniczny i [[giętkość woskowa]]
+* '''[[schizofrenia katatoniczna|katatoniczna]]''' – w obrazie dominują zaburzenia psychomotoryczne; może wystąpić [[Osłupienie|stupor]] katatoniczny i [[giętkość woskowa]]
 * '''[[Schizofrenia niezróżnicowana|niezróżnicowana]]''' – występują mieszane objawy z wyżej wymienionych grup nie dające podstaw do zakwalifikowania schizofrenii jako wyłącznie rezydualnej, paranoidalnej, zdezorganizowanej i katatonicznej.
@@ Linia 219: / Linia 218: @@
 W ICD-10 wyróżnia się 2 dodatkowe podtypy:
-* '''depresja poschizofreniczna''' – epizod depresyjny rozwijający się w następstwie schizofrenii. Niektóre niewielkie objawy schizofrenii mogą być obecne.
+* '''[[depresja poschizofreniczna]]''' – epizod depresyjny rozwijający się w następstwie schizofrenii. Niektóre niewielkie objawy schizofrenii mogą być obecne.
-* '''schizofrenia prosta''' – pozornie niegroźne, lecz postępujące rozwijanie się znaczących objawów negatywnych przy braku epizodów psychotycznych.
+* '''[[schizofrenia prosta]]''' – pozornie niegroźne, lecz postępujące rozwijanie się znaczących objawów negatywnych przy braku epizodów psychotycznych.
 === Klasyfikacja Schneidera ===
-Psychiatra [[Kurt Schneider (psychiatra)|Kurt Schneider]] (1887–1967) stworzył listę objawów psychotycznych ("objawy Schneiderowskie"), które jego zdaniem odróżniają schizofrenię od innych zaburzeń psychotycznych. Nazywa się je "objawami pierwszorzędowymi" i zalicza do nich urojenia kontrolowania przez siły zewnętrzne; odciąganie i nasyłanie myśli, ugłośnienia myśli, głosy (omamy) komentujące myśli lub działania chorego albo głosy dyskutujące z myślami chorego lub innymi głosami<ref name="SchneiderClinicalPsychopathology">Schneider, K. (1959) ''Clinical Psychopathology''. New York: Grune and Stratton.</ref>. Wiarygodność objawów pierwszorzędowych została zakwestionowana<ref name="fn_4">{{Cytuj pismo | autor=Bertelsen A | tytuł=Schizophrenia and related disorders: experience with current diagnostic systems | rok=2002 | czasopismo=Psychopathology | doi= | wydanie=2-3 | wolumin=35 | miesiąc= | pmid= 12145490 | strony=89–93}}</ref>, chociaż zostały one uwzględnione w obecnych kryteriach rozpoznawczych.
+Psychiatra [[Kurt Schneider (psychiatra)|Kurt Schneider]] (1887–1967) stworzył listę objawów psychotycznych ("objawy Schneiderowskie"), które jego zdaniem odróżniają schizofrenię od innych zaburzeń psychotycznych. Nazywa się je „objawami pierwszorzędowymi” i zalicza do nich urojenia kontrolowania przez siły zewnętrzne; odciąganie i nasyłanie myśli, ugłośnienia myśli, głosy (omamy) komentujące myśli lub działania chorego albo głosy dyskutujące z myślami chorego lub innymi głosami<ref name="SchneiderClinicalPsychopathology">Schneider, K. (1959) ''Clinical Psychopathology''. New York: Grune and Stratton.</ref>. Wiarygodność objawów pierwszorzędowych została zakwestionowana<ref name="fn_4">{{Cytuj pismo | autor=Bertelsen A | tytuł=Schizophrenia and related disorders: experience with current diagnostic systems | rok=2002 | czasopismo=Psychopathology | doi= | wydanie=2-3 | wolumin=35 | miesiąc= | pmid= 12145490 | strony=89–93}}</ref>, chociaż zostały one uwzględnione w obecnych kryteriach rozpoznawczych.
-=== Objawy podstawowe i dodatkowe według Eugena Bleulera<ref name=autonazwa1 /> ===
+=== Objawy podstawowe i dodatkowe według Eugena Bleulera<ref name=autonazwa1>{{cytuj książkę |nazwisko =  Bilikiewicz | imię = Adam | nazwisko2 = Pużyński | imię2 = Stanisław | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | nazwisko4 = Rybakowski | imię4 = Janusz | tytuł = Psychiatria. | tom= 2 | wydawca =  Urban & Parner | miejsce = Wrocław | rok = 2003 | isbn = 83-87944-72-6}}</ref> ===
 * Objawy podstawowe
-** '''Asocjacja zaburzenia''' – rozluźnienie kojarzeń i pochodne, formalne zaburzenia myślenia
+** '''Zaburzenia asocjacji''' – rozluźnienie kojarzeń i pochodne, formalne zaburzenia myślenia
-** '''Afekt zaburzenia''' – zubożenie, stępienie, sztywność, spłycenie, niedostosowanie afektywne
+** '''Zaburzenia afektu''' – zubożenie, stępienie, sztywność, spłycenie, niedostosowanie afektywne
 ** '''Ambiwalencja''' – afektywna, wolicjonalna, intelektualna niejednorodność przeżywania
 ** '''Autyzm''' – wycofanie się z rzeczywistości i przewaga życia wewnętrznego
-(pogrubiona czcionką zaznaczone składniki popularnego skrótu mnemotechnicznego 4A)
 * Objawy dodatkowe
@@ Linia 242: / Linia 239: @@
 === Rodzaje schizofrenii według Timothy'ego Crowa ===
-Timothy Crow przedstawił koncepcję typologiczną schizofrenii, uważaną za jedną z ważniejszych i potwierdzoną przez innych badaczy:
+[[Timothy Crow]] przedstawił koncepcję typologiczną schizofrenii, uważaną za jedną z ważniejszych i potwierdzoną przez innych badaczy:
-'''Schizofrenia typu I''': przeważają w niej [[Objawy pozytywne|objawy wytwórcze]], tzw. pozytywne (urojenia, omamy, zaburzenia w treści myślenia np. [[myślenie magiczne]]) w ośrodkowym układzie nerwowym nie obserwuje się zmian anatomicznych – prawdopodobnie podłożem tych objawów jest nieprawidłowe przekaźnictwo synaptyczne neuronów.
+'''Schizofrenia typu I''': przeważają w niej objawy wytwórcze, w ośrodkowym układzie nerwowym nie obserwuje się zmian anatomicznych – prawdopodobnie podłożem tych objawów jest nieprawidłowe przekaźnictwo synaptyczne neuronów.
-'''Schizofrenia typu II''': przeważają w niej [[objawy negatywne]] (np. zaburzenia ruchowe, [[mutyzm]], alogia – niezdolność mówienia itp.) obserwuje się zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym np. poszerzenie komór bocznych mózgu.
+'''Schizofrenia typu II''': przeważają w niej [[objawy negatywne]], obserwuje się zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym np. poszerzenie komór bocznych mózgu.
 Rokowanie jest zdecydowanie lepsze w przypadku schizofrenii typu I – pacjenci reagują dobrze na leczenie farmakologiczne itd. W przypadku typu II występują znaczne upośledzenia w funkcjonowaniu jednostki i prognozy lecznicze są gorsze.
@@ Linia 252: / Linia 249: @@
 == Leczenie ==
 [[Plik:Chlorpromazine-3D-vdW.png|thumb|Cząsteczka chlorpromazyny, która zrewolucjonizowała leczenie schizofrenii w latach 1950]]
-Formy leczenia schizofrenii bardzo zmieniły się na przestrzeni lat. Pierwsza metoda leczenia o udowodnionej skuteczności<ref>Zob. Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego PZWL 1978 r. "Kuracja insulinowa" s.187</ref> (stosowana na początku [[lata 30. XX wieku|lat 30.]] [[XX wiek|XX]] wieku) polegała na zastosowaniu [[leczenie wstrząsami insulinowymi|celowej śpiączki insulinowej]]. Zazwyczaj nie doprowadzano pacjenta do głębszego wyłączenia świadomości niż [[sopor]] (lub pogranicze soporu i śpiączki), stan ten przerywano poprzez podanie przez [[zgłębnik]] do [[żołądek|żołądka]] roztworu [[cukier trzcinowy|cukru trzcinowego]], później też dożylnego podania [[glukoza|glukozy]]. Do momentu zastosowania w lecznictwie [[leki przeciwpsychotyczne|leków przeciwpsychotycznych]] metoda ta uchodziła za skuteczną metodę w przypadkach, gdzie dominowały [[objaw osiowy|objawy osiowe]] choroby. Najistotniejszym powikłaniem tej formy terapii jest [[śpiączka przedłużona]], która grozi defektem organicznym. Z tego powodu obecnie nie jest stosowana, ma znaczenie historyczne<ref>Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego. PZWL 1978</ref>.
+Formy leczenia schizofrenii bardzo zmieniły się na przestrzeni lat. Pierwsza metoda leczenia o udowodnionej skuteczności, stosowana od połowy lat 30., polegała na zastosowaniu [[leczenie wstrząsami insulinowymi|śpiączki insulinowej]]. Zazwyczaj nie doprowadzano pacjenta do głębszego wyłączenia świadomości niż [[sopor]] (lub pogranicze soporu i śpiączki), stan ten przerywano poprzez podanie przez [[zgłębnik]] do [[żołądek|żołądka]] roztworu [[cukier trzcinowy|cukru trzcinowego]], później też dożylnego podania [[glukoza|glukozy]]. Do momentu zastosowania w lecznictwie [leków przeciwpsychotycznych metoda ta uchodziła za skuteczną metodę w przypadkach, gdzie dominowały objawy osiowe choroby. Najistotniejszym powikłaniem tej formy terapii jest [[śpiączka przedłużona]], która grozi defektem organicznym. Z tego powodu obecnie nie jest stosowana, ma znaczenie historyczne<ref>Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego. PZWL 1978</ref>.
 W końcu lat 30. zastosowanie [[Terapia elektrowstrząsowa|elektrowstrząsów]] dało wyraźną poprawę u chorych, u których dominowały objawy obniżonego nastroju. Metoda ta była (i jest nadal) skuteczna<ref>Zob. Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii pod red. L. Korzeniowskiego i S. Pużyńskiego PZWL 1978 r. "Kuracja elektrowstrząsowa" s.186</ref> w przypadkach [[katatonia|katatonii]], w ostrej katatonii często ratowała życie. Próby stosowania [[barbiturany|barbituranów]] okazały się mało skuteczne, pozwalały jedynie silnie uspokoić chorego, jednak ze wszystkimi negatywnymi następstwami, jakie barbiturany niosą. Przełomem okazało się zsyntetyzowanie [[Chlorpromazyna|chloropromazyny]], pierwszego skutecznego [[leki przeciwpsychotyczne|leku przeciwpsychotycznego]].
-Na przełomie [[lata 70. XX wieku|lat 70.]] i [[lata 80. XX wieku|80.]] pojawiła się [[klozapina]] – pierwszy atypowy [[leki przeciwpsychotyczne|neuroleptyk]]. Ta gałąź [[farmakoterapia|farmakoterapii]] odnosi obecnie największe sukcesy (np. [[olanzapina]], [[risperidon]] i inne) i w niej upatrywane są nadzieje dla wielu chorych.
+Na przełomie lat 70. i 80. pojawiła się [[klozapina]] – pierwszy atypowy [[leki przeciwpsychotyczne|neuroleptyk]]. Ta gałąź [[farmakoterapia|farmakoterapii]] odnosi obecnie największe sukcesy (np. [[olanzapina]], [[risperidon]] i inne) i w niej upatrywane są nadzieje dla wielu chorych.
 === Leczenie farmakologiczne ===
-Leczenie schizofrenii opiera się głównie na stosowaniu [[Leki przeciwpsychotyczne|leków przeciwpsychotycznych]]<ref name="fn_72">The Royal College of Psychiatrists & The British Psychological Society (2003). [http://www.nice.org.uk/download.aspx?o=289559 ''Schizophrenia. Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care''] (PDF). London: Gaskell and the British Psychological Society. Retrieved on [[2007-05-17]].</ref>. W początkowej fazie leczenia jest ono w stanie zmniejszyć (wyciszyć) objawy pozytywne psychozy, w dalszym ciągu trwania terapii stopniowo zaznaczając wpływ na [[objaw osiowy|objawy osiowe]]. Większość neuroleptyków zaczyna działać po 7-14 dniach, niemniej do oceny skuteczności danego leku u konkretnego pacjenta potrzebny jest okres 4 tygodni (w przypadku [[klozapina|klozapiny]] – nawet 3 miesięcy).
+Leczenie schizofrenii opiera się głównie na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych<ref name="fn_72">The Royal College of Psychiatrists & The British Psychological Society (2003). [http://www.nice.org.uk/download.aspx?o=289559 ''Schizophrenia. Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care''] (PDF). London: Gaskell and the British Psychological Society. Retrieved on [[2007-05-17]].</ref>. W początkowej fazie leczenia jest ono w stanie zmniejszyć (wyciszyć) objawy pozytywne psychozy, w dalszym ciągu trwania terapii stopniowo zaznaczając wpływ na objawy osiowe. Większość neuroleptyków zaczyna działać po 7-14 dniach, niemniej do oceny skuteczności danego leku u konkretnego pacjenta potrzebny jest okres 4 tygodni (w przypadku klozapiny – nawet 3 miesięcy).
-Stosowanie klasycznych leków przeciwpsychotycznych wiąże się z występowaniem licznych działań ubocznych. Działania uboczne można podzielić umownie na takie, które związane są z samym wdrożeniem leczenia (lub zwiększeniem dawki), i na takie, które są konsekwencją długotrwałej (wieloletniej) terapii. Do pierwszych zalicza się: senność, sztywność mięśni, zawroty głowy, drżenie kończyn, [[akatyzja|akatyzję]], akinezę. Do drugich [[Dyskineza późna|późne dyskinezy]]. '''Akatyzja''' to niemożność siedzenia, poczucie wewnętrznego niepokoju, wyrażające się stereotypowymi nerwowymi ruchami. '''Akineza''' polega na redukcji zachowań spontanicznych pacjenta (gestów, mimiki twarzy), a '''późne dyskinezy''' – na wykonywaniu ruchów mimowolnych<ref>[http://www.forumzdrowia.pl/index.php?id=375&art=1906 Leczenie schizofrenii]</ref>.
+Stosowanie klasycznych leków przeciwpsychotycznych wiąże się z występowaniem licznych działań ubocznych. Działania uboczne można podzielić umownie na takie, które związane są z samym wdrożeniem leczenia (lub zwiększeniem dawki), i na takie, które są konsekwencją długotrwałej (wieloletniej) terapii. Do pierwszych zalicza się: senność, sztywność mięśni, zawroty głowy, drżenie kończyn, [[akatyzja|akatyzję]], akinezę. Do drugich [[Dyskineza późna|późne dyskinezy]].
 Nowsze atypowe leki przeciwpsychotyczne są wprawdzie drogie, ale preferuje się je w leczeniu pierwszego rzutu choroby. Są lepiej tolerowane od neuroleptyków klasycznych i jest to szczególnie wyrażone w niższym ryzyku dyskinez późnych, chociaż częściej wywołują [[zespół metaboliczny]], przyrost masy ciała i choroby związane z [[otyłość|otyłością]]<ref name="fn_62">{{Cytuj pismo | autor=Lieberman JA., Stroup TS., McEvoy JP., Swartz MS., Rosenheck RA., Perkins DO., Keefe RS., Davis SM., Davis CE., Lebowitz BD., Severe J., Hsiao JK | tytuł=Effectiveness of antipsychotic drugs in patients with chronic schizophrenia | rok=2005 | czasopismo=The New England Journal of Medicine | doi=10.1056/NEJMoa051688 | wydanie=12 | wolumin=353 | miesiąc=wrzesień | pmid= 16172203 | strony=1209–23}}
-</ref>. Doniesiono o podniesieniu poziomu prolaktyny u ludzi przyjmujących neuroleptyki atypowe<ref name="Dickson_et_al_1995">{{Cytuj pismo | autor=Dickson RA., Dalby JT., Williams R., Edwards AL | tytuł=Risperidone-induced prolactin elevations in premenopausal women with schizophrenia | rok=1995 | czasopismo=[[The American Journal of Psychiatry]] | doi= | wydanie=7 | wolumin=152 | miesiąc=lipiec | pmid= 7540803 | strony=1102–3}}</ref>, chociaż pochodne [[Fenotiazyna|fenotiazyny]] również wykazują takie działanie. Nie wykazują działania depresjonotwórczego, co się obserwuje na przykładzie np. [[haloperidol]]u i niektórych [[piperazyna]]ch. Nie wiadomo, czy nowsze neuroleptyki zmniejszają ryzyko wystąpienia [[Złośliwy zespół neuroleptyczny|złośliwego zespołu neuroleptycznego]] (rzadkiego, ale groźnego i potencjalnie śmiertelnego powikłania neurologicznego najczęściej związanego z działaniem ubocznym neuroleptyków)<ref name="Ananth_et_al_2004">{{Cytuj pismo | autor=Ananth J., Parameswaran S., Gunatilake S., Burgoyne K., Sidhom T | tytuł=Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs | rok=2004 | czasopismo=The Journal of Clinical Psychiatry | doi= | wydanie=4 | wolumin=65 | miesiąc=kwiecień | pmid= 15119907 | strony=464–70}}</ref>.
+</ref>. Doniesiono o podniesieniu poziomu prolaktyny u ludzi przyjmujących neuroleptyki atypowe<ref name="Dickson_et_al_1995">{{Cytuj pismo | autor=Dickson RA., Dalby JT., Williams R., Edwards AL | tytuł=Risperidone-induced prolactin elevations in premenopausal women with schizophrenia | rok=1995 | czasopismo=American Journal of Psychiatry | doi= | wydanie=7 | wolumin=152 | pmid= 7540803 | strony=1102–3}}</ref>, chociaż pochodne [[Fenotiazyna|fenotiazyny]] również wykazują takie działanie. Nie wykazują działania depresjonotwórczego, jak np. [[haloperidol]]u. Nie wiadomo, czy nowsze neuroleptyki zmniejszają ryzyko wystąpienia [[Złośliwy zespół neuroleptyczny|złośliwego zespołu neuroleptycznego]] (rzadkiego, ale groźnego i potencjalnie śmiertelnego powikłania neurologicznego najczęściej związanego z działaniem ubocznym neuroleptyków)<ref name="Ananth_et_al_2004">{{Cytuj pismo | autor=Ananth J., Parameswaran S., Gunatilake S., Burgoyne K., Sidhom T | tytuł=Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs | rok=2004 | czasopismo=The Journal of Clinical Psychiatry | doi= | wydanie=4 | wolumin=65 |  pmid= 15119907 | strony=464–70}}</ref>.
-Uważa się, że obie klasy leków w równym stopniu działają na objawy pozytywne. Niektórzy badacze sugerują, że leki atypowe dostarczają dodatkowe korzyści ze strony objawów negatywnych i deficytów poznawczych związanych ze schizofrenią, chociaż do tej pory nie wykazano kliniczne takiej skuteczności. Poprawiają funkcjonowanie społeczne w związku z mniej zaznaczonymi działaniami sedatywnymi. Stąd są korzystne wśród pacjentów aktywnych zawodowo. Niedawne przeglądy prac naukowych obaliły twierdzenia o mniejszych pozapiramidowych działaniach atypowych neuroleptyków względem typowych, zwłaszcza gdy te drugie stosuje się w mniejszych dawkach lub wybiera się leki o mniejszym potencjale przeciwpsychotycznym<ref name="fn_36">{{Cytuj pismo | autor=Leucht S., Wahlbeck K., Hamann J., Kissling W | tytuł=New generation antipsychotics versus low-potency conventional antipsychotics: a systematic review and meta-analysis | rok=2003 | czasopismo=[[Lancet]] | doi=10.1016/S0140-6736(03)13306-5 | wydanie=9369 | wolumin=361 | miesiąc=maj | pmid= 12747876 | strony=1581–9}}
+Uważa się, że obie klasy leków w równym stopniu działają na objawy pozytywne. Niektórzy badacze sugerują, że leki atypowe dostarczają dodatkowe korzyści ze strony objawów negatywnych i deficytów poznawczych związanych ze schizofrenią, chociaż do tej pory nie wykazano kliniczne takiej skuteczności. Poprawiają funkcjonowanie społeczne w związku z mniej zaznaczonymi działaniami sedatywnymi. Stąd są korzystne wśród pacjentów aktywnych zawodowo. Niedawne przeglądy prac naukowych obaliły twierdzenia o mniejszych pozapiramidowych działaniach atypowych neuroleptyków względem typowych, zwłaszcza gdy te drugie stosuje się w mniejszych dawkach lub wybiera się leki o mniejszym potencjale przeciwpsychotycznym<ref name="fn_36">{{Cytuj pismo | autor=Leucht S., Wahlbeck K., Hamann J., Kissling W | tytuł=New generation antipsychotics versus low-potency conventional antipsychotics: a systematic review and meta-analysis | rok=2003 | czasopismo=[[Lancet]] | doi=10.1016/S0140-6736(03)13306-5 | wydanie=9369 | wolumin=361 | pmid= 12747876 | strony=1581–9}}
 </ref>.
-Odpowiedź na leczenie jest różnorodna. "Lekooporna schizofrenia" jest określeniem stosowanym na określenie sytuacji, w której dochodzi do niepowodzenia w osiąganiu zadowalających wyników leczenia przy zastosowaniu co najmniej dwóch różnych neuroleptyków<ref>{{Cytuj pismo | autor = Meltzer HY | tytuł = Treatment-resistant schizophrenia--the role of clozapine | czasopismo = Current Medical Research and Opinion | wolumin = 14 | wydanie = 1 | strony = 1-20  | data  = 1997 | pmid=9524789}}</ref>. Pacjentom z tej kategorii można zapisać klozapinę<ref>{{Cytuj pismo | author = Wahlbeck K, Cheine MV, Essali A | tytuł = Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia | czasopismo = The Cochrane Database of Systematic Reviews | rocznik = | wydanie = 2 | pages = | wydawca = John Wiley and Sons, Ltd. | data  = 2007 | pmid=10796289 | doi = 10.1002/14651858.CD000059 | id = ISSN 1464-780X}}</ref>. Jest to leczenie o wysokiej skuteczności, ale wiąże się z kilkoma potencjalnie śmiertelnymi działaniami niepożądanymi, jak [[agranulocytoza]] i [[zapalenie mięśnia sercowego]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = Haas SJ, Hill R, Krum H  | tytuł = Clozapine-associated myocarditis: a review of 116 cases of suspected myocarditis associated with the use of clozapine in Australia during 1993-2003 | czasopismo = Drug Safety | rocznik = 30 | strona = 47-57 | data  = 2007 | pmid=17194170}}</ref>. Klozapina może przynosić dodatkowe korzyści w postaci zmniejszenia skłonności do nadużywania różnych substancji przez pacjentów ze schizofrenią<ref>{{Cytuj pismo |autor = Lee M, Dickson RA, Campbell M, Oliphant J, Gretton H, Dalby JT. |tytuł = Clozapine and substance abuse in patients with schizophrenia |czasopismo = Canadian Journal of Psychiatry |rocznik = 43 |strony = 855-856 |data  = 1998}}</ref>. U pacjentów niechętnych lub niezdolnych do regularnego przyjmowania leków można zastosować iniekcje z form depot neuroleptyków, które podaje się co 2-4 tygodnie. Pozwala to osiągnąć właściwą kontrolę leczenia.
+Odpowiedź na leczenie jest różnorodna. "Lekooporna schizofrenia" jest określeniem stosowanym na określenie sytuacji, w której dochodzi do niepowodzenia w osiąganiu zadowalających wyników leczenia przy zastosowaniu co najmniej dwóch różnych neuroleptyków<ref>{{Cytuj pismo | autor = Meltzer HY | tytuł = Treatment-resistant schizophrenia--the role of clozapine | czasopismo = Current Medical Research and Opinion | wolumin = 14 | wydanie = 1 | strony = 1-20  | data  = 1997 | pmid=9524789}}</ref>. Lekiem z wyboru w leczeniu schizofrenii lekoopornej jest klozapina<ref>{{Cytuj pismo | author = Wahlbeck K, Cheine MV, Essali A | tytuł = Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia | czasopismo = The Cochrane Database of Systematic Reviews | rocznik = | wydanie = 2 | pages = | wydawca = John Wiley and Sons, Ltd. | data  = 2007 | pmid=10796289 | doi = 10.1002/14651858.CD000059 | id = ISSN 1464-780X}}</ref>. Jest to leczenie o wysokiej skuteczności, ale wiąże się z kilkoma potencjalnie śmiertelnymi działaniami niepożądanymi, jak [[agranulocytoza]] i [[zapalenie mięśnia sercowego]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = Haas SJ, Hill R, Krum H  | tytuł = Clozapine-associated myocarditis: a review of 116 cases of suspected myocarditis associated with the use of clozapine in Australia during 1993-2003 | czasopismo = Drug Safety | rocznik = 30 | strona = 47-57 | data  = 2007 | pmid=17194170}}</ref>. Klozapina może przynosić dodatkowe korzyści w postaci zmniejszenia skłonności do nadużywania różnych substancji przez pacjentów ze schizofrenią<ref>{{Cytuj pismo |autor = Lee M, Dickson RA, Campbell M, Oliphant J, Gretton H, Dalby JT. |tytuł = Clozapine and substance abuse in patients with schizophrenia |czasopismo = Canadian Journal of Psychiatry |rocznik = 43 |strony = 855-856 |data  = 1998}}</ref>. U pacjentów niechętnych lub niezdolnych do regularnego przyjmowania leków można zastosować iniekcje z form depot neuroleptyków, które podaje się co 2-4 tygodnie. Pozwala to osiągnąć właściwą kontrolę leczenia.
 === Suplementy diety ===
-Pomimo obiecujących wczesnych wyników badań pilotażowych, okazało się, że [[kwasy tłuszczowe omega-3]] nie poprawiają objawów schizofrenii (stwierdzono to w [[Metaanaliza|metaanalizie]] z 2006 roku)<ref name="pmid17194275">{{Cytuj pismo |autor=Freeman MP, Hibbeln JR, Wisner KL, Davis JM, Mischoulon D, Peet M, Keck PE, Marangell LB, Richardson AJ, Lake J, Stoll AL |tytuł=Omega-3 fatty acids: evidence basis for treatment and future research in psychiatry |czasopismo=The Journal of Clinical Psychiatry | wolumin=67 |wydanie=12 |strony=1954-67 |rok=2006 |pmid=17194275 |doi=}}</ref>.
+Pomimo obiecujących wczesnych wyników badań pilotażowych, okazało się, że [[kwasy tłuszczowe omega-3]] nie poprawiają objawów schizofrenii<ref name="pmid17194275">{{Cytuj pismo |autor=Freeman MP, Hibbeln JR, Wisner KL, Davis JM, Mischoulon D, Peet M, Keck PE, Marangell LB, Richardson AJ, Lake J, Stoll AL |tytuł=Omega-3 fatty acids: evidence basis for treatment and future research in psychiatry |czasopismo=The Journal of Clinical Psychiatry | wolumin=67 |wydanie=12 |strony=1954-67 |rok=2006 |pmid=17194275 |doi=}}</ref>.
 === Psychologiczne i społeczne interwencje ===
-[[Psychoterapia]] jest także szeroko zalecana i stosowana jako forma leczenia schizofrenii, chociaż w praktyce działania są często ograniczone do farmakoterapii z powodu problemów związanych ze zwrotem kosztów leczenia lub brakiem odpowiedniego wyszkolenia<ref>{{ cytuj pismo
+[[Psychoterapia]] jest także szeroko zalecana i stosowana jako forma leczenia schizofrenii, chociaż w praktyce działania są często ograniczone do farmakoterapii z powodu problemów związanych ze zwrotem kosztów leczenia lub brakiem odpowiedniego wyszkolenia<ref>{{ cytuj pismo| autor = Moran M| url =http://pn.psychiatryonline.org/cgi/content/full/40/22/24-b| tytuł = Psychosocial Treatment Often Missing From Schizophrenia Regimens| czasopismo = Psychiatr News| rok = 2005| wolumin= 40 | wydanie= 22| strona = 24}}</ref>.
-| autor = Moran, M
-| url =http://pn.psychiatryonline.org/cgi/content/full/40/22/24-b
-| tytuł = Psychosocial Treatment Often Missing From Schizophrenia Regimens
-| czasopismo = Psychiatr News
-| rok = 2005
-| wolumin= 40 | wydanie= 22
-| strona = 24}}</ref>.
-[[Terapia poznawczo-behawioralna]] jest stosowana do zmniejszenia objawów oraz poprawienia powiązanych kwestii, takich jak [[Poczucie własnej wartości|samoocena]], funkcjonowanie społeczne oraz wgląd. Wyniki pierwszych badań były nierozstrzygające<ref name="fn_38">{{Cytuj pismo | autor=Cormac I., Jones C., Campbell C | tytuł=Cognitive behaviour therapy for schizophrenia. | rok=2002 | czasopismo=Cochrane database of systematic reviews (Online) | doi=10.1002/14651858.CD000524 | wydanie= | wolumin=1 | miesiąc= | pmid= 11869579 | strony=CD000524}}</ref>, ale niedawne przeglądy badań wskazują na to, że terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczna w leczeniu psychotycznych objawów schizofrenii<ref name="fn_39">{{Cytuj pismo | autor=Zimmermann G., Favrod J., Trieu VH., Pomini V | tytuł=The effect of cognitive behavioral treatment on the positive symptoms of schizophrenia spectrum disorders: a meta-analysis | rok=2005 | czasopismo=Schizophrenia Research | doi=10.1016/j.schres.2005.02.018 | wydanie=1 | wolumin=77 | miesiąc=wrzesień | pmid= 16005380 | strony=1–9}}
+[[Terapia poznawczo-behawioralna]] jest stosowana do zmniejszenia objawów oraz poprawienia powiązanych kwestii, takich jak [[Poczucie własnej wartości|samoocena]], funkcjonowanie społeczne oraz wgląd. Wyniki pierwszych badań były nierozstrzygające<ref name="fn_38">{{Cytuj pismo | autor=Cormac I., Jones C., Campbell C | tytuł=Cognitive behaviour therapy for schizophrenia. | rok=2002 | czasopismo=Cochrane database of systematic reviews (Online) | doi=10.1002/14651858.CD000524 | wydanie= | wolumin=1 | miesiąc= | pmid= 11869579 | strony=CD000524}}</ref>, ale niedawne przeglądy badań wskazują na to, że terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczna w leczeniu psychotycznych objawów schizofrenii<ref name="fn_39">{{Cytuj pismo | autor=Zimmermann G., Favrod J., Trieu VH., Pomini V | tytuł=The effect of cognitive behavioral treatment on the positive symptoms of schizophrenia spectrum disorders: a meta-analysis | rok=2005 | czasopismo=Schizophrenia Research | doi=10.1016/j.schres.2005.02.018 | wydanie=1 | wolumin=77  | pmid= 16005380 | strony=1–9}}
-</ref>. Innym podejściem jest poznawcza terapia naprawcza, technika nakierowana na naprawienie deficytów neuropoznawczych czasami obecnych w schizofrenii. Oparto ją na technikach [[neuropsychologiczna rehabilitacja|neuropsychologicznej rehabilitacji]], a wczesne wyniki wykazały jej skuteczność w aspekcie poznawczym oraz poprawy mierzalne zmianami aktywności mózgu w [[Funkcjonalne obrazowanie rezonansu magnetycznego|fMRI]]<ref name="fn_40">{{Cytuj pismo | autor=Wykes T., Brammer M., Mellers J., Bray P., Reeder C., Williams C., Corner J | tytuł=Effects on the brain of a psychological treatment: cognitive remediation therapy: functional magnetic resonance imaging in schizophrenia | rok=2002 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin=181 | miesiąc=sierpień | pmid= 12151286 | strony=144–52}}</ref>. Podobnym podejściem, którego skuteczność została wykazana, jest poznawcza terapia ulepszająca, która skupia się na społecznym poznaniu, a także neurokognitywistyce<ref>{{Cytuj pismo | autor=Hogarty GE., Flesher S., Ulrich R., Carter M., Greenwald D., Pogue-Geile M., Kechavan M., Cooley S., DiBarry AL., Garrett A., Parepally H., Zoretich R | tytuł=Cognitive enhancement therapy for schizophrenia: effects of a 2-year randomized trial on cognition and behavior | rok=2004 | czasopismo=[[Archives of General Psychiatry]] | doi=10.1001/archpsyc.61.9.866 | wydanie=9 | wolumin=61 | miesiąc=wrzesień | pmid= 15351765 | strony=866–76}}
+</ref>. Innym podejściem jest poznawcza terapia naprawcza, technika nakierowana na naprawienie deficytów neuropoznawczych czasami obecnych w schizofrenii. Oparto ją na technikach [[neuropsychologiczna rehabilitacja|neuropsychologicznej rehabilitacji]], a wczesne wyniki wykazały jej skuteczność w aspekcie poznawczym oraz poprawy mierzalne zmianami aktywności mózgu w [[Funkcjonalne obrazowanie rezonansu magnetycznego|fMRI]]<ref name="fn_40">{{Cytuj pismo | autor=Wykes T., Brammer M., Mellers J., Bray P., Reeder C., Williams C., Corner J | tytuł=Effects on the brain of a psychological treatment: cognitive remediation therapy: functional magnetic resonance imaging in schizophrenia | rok=2002 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin=181 | pmid= 12151286 | strony=144–52}}</ref>. Podobnym podejściem, którego skuteczność została wykazana, jest poznawcza terapia ulepszająca, która skupia się na społecznym poznaniu, a także neurokognitywistyce<ref>{{Cytuj pismo | autor=Hogarty GE., Flesher S., Ulrich R., Carter M., Greenwald D., Pogue-Geile M., Kechavan M., Cooley S., DiBarry AL., Garrett A., Parepally H., Zoretich R | tytuł=Cognitive enhancement therapy for schizophrenia: effects of a 2-year randomized trial on cognition and behavior | rok=2004 | czasopismo=[[Archives of General Psychiatry]] | doi=10.1001/archpsyc.61.9.866 | wydanie=9 | wolumin=61 | pmid= 15351765 | strony=866–76}}
 </ref>.
-Terapia rodzin, która jest skierowana na cały system rodzinny osoby chorej na schizofrenię, ma konsekwentnie wykazane korzyści, przynajmniej jeśli czas trwania interwencji jest długi<ref>{{Cytuj pismo | autor=McFarlane WR., Dixon L., Lukens E., Lucksted A | tytuł=Family psychoeducation and schizophrenia: a review of the literature | rok=2003 | czasopismo=Journal of Marital and Family Therapy | doi= | wydanie=2 | wolumin=29 | miesiąc=kwiecień | pmid= 12728780 | strony=223–45}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Glynn SM., Cohen AN., Niv N | tytuł=New challenges in family interventions for schizophrenia | rok=2007 | czasopismo=Expert Review of Neurotherapeutics | doi=10.1586/14737175.7.1.33 | wydanie=1 | wolumin=7 | miesiąc=styczeń | pmid= 17187495 | strony=33–43}}</ref><ref>Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W. (2006) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab000088.html Family intervention for schizophrenia] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4</ref>. Wpływ schizofrenii na rodziny oraz obciążenie dla opiekunów jakie powoduje, przyczyniło się obok zastosowania terapii do wzrostu dostępności książek mających pomóc w tym temacie<ref>{{cytuj książkę | author = Jones, S., Hayward, P. | tytuł = Coping with Schizophrenia: A Guide for Patients, Families and Caregivers | wydawca = Oneworld Pub. | data  = 2004 | miejsce = Oxford, England | isbn = 1-85168-344-5}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Torrey | imię = EF | authorlink = E. Fuller Torrey | tytuł = Surviving Schizophrenia: A Manual for Families, Consumers, and Providers (5th Edition) | wydawca = HarperCollins | data  = 2006 | isbn = 0-06-084259-8}}</ref>. Istnieją również pewne dowody na korzyści, jakie przynosi uczenie się umiejętności społecznych, chociaż wyniki innych badań wskazują na efekty negatywne<ref>{{Cytuj pismo | autor=Kopelowicz A., Liberman RP., Zarate R | tytuł=Recent advances in social skills training for schizophrenia. | rok=2006 | czasopismo=Schizophrenia bulletin | doi=10.1093/schbul/sbl023 | wydanie=32 Suppl 1 | wolumin= | miesiąc=październik | pmid= 16885207 | strony=S12–23}}</ref><ref>American Psychiatric Association (2004) Practice Guideline for the Treatment of Patients With Schizophrenia. Second Edition</ref>. W kilku pracach naukowych zbadano możliwe korzyści ze stosowania [[muzykoterapia|muzykoterapii]] oraz innych kreatywnych terapii, ale ich wyniki są niepewne<ref>{{Cytuj pismo | autor=Talwar N., Crawford MJ., Maratos A., Nur U., McDermott O., Procter S | tytuł=Music therapy for in-patients with schizophrenia: exploratory randomised controlled trial | rok=2006 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi=10.1192/bjp.bp.105.015073 | wolumin=189 | miesiąc=listopad | pmid= 17077429 | strony=405–9|url=http://bjp.rcpsych.org/cgi/content/abstract/189/5/405}}</ref><ref>Ruddy R, Milnes D. (2005) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab000088.html Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4</ref><ref>Ruddy RA, Dent-Brown K. (2007) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab005378.html Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 1.</ref>.
+[[Terapia rodzin]], która jest skierowana na cały system rodzinny osoby chorej na schizofrenię, ma konsekwentnie wykazane korzyści, przynajmniej jeśli czas trwania interwencji jest długi<ref>{{Cytuj pismo | autor=McFarlane WR., Dixon L., Lukens E., Lucksted A | tytuł=Family psychoeducation and schizophrenia: a review of the literature | rok=2003 | czasopismo=Journal of Marital and Family Therapy | doi= | wydanie=2 | wolumin=29 | miesiąc=kwiecień | pmid= 12728780 | strony=223–45}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Glynn SM., Cohen AN., Niv N | tytuł=New challenges in family interventions for schizophrenia | rok=2007 | czasopismo=Expert Review of Neurotherapeutics | doi=10.1586/14737175.7.1.33 | wydanie=1 | wolumin=7 | miesiąc=styczeń | pmid= 17187495 | strony=33–43}}</ref><ref>Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W. (2006) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab000088.html Family intervention for schizophrenia] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4</ref>. Wpływ schizofrenii na rodziny oraz obciążenie dla opiekunów jakie powoduje, przyczyniło się obok zastosowania terapii do wzrostu dostępności książek mających pomóc w tym temacie<ref>{{cytuj książkę | author = Jones, S., Hayward, P. | tytuł = Coping with Schizophrenia: A Guide for Patients, Families and Caregivers | wydawca = Oneworld Pub. | data  = 2004 | miejsce = Oxford, England | isbn = 1-85168-344-5}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Torrey | imię = EF | authorlink = E. Fuller Torrey | tytuł = Surviving Schizophrenia: A Manual for Families, Consumers, and Providers (5th Edition) | wydawca = HarperCollins | data  = 2006 | isbn = 0-06-084259-8}}</ref>. Istnieją również pewne dowody na korzyści, jakie przynosi uczenie się umiejętności społecznych, chociaż wyniki innych badań wskazują na efekty negatywne<ref>{{Cytuj pismo | autor=Kopelowicz A., Liberman RP., Zarate R | tytuł=Recent advances in social skills training for schizophrenia. | rok=2006 | czasopismo=Schizophrenia bulletin | doi=10.1093/schbul/sbl023 | wydanie=32 Suppl 1 | wolumin= | miesiąc=październik | pmid= 16885207 | strony=S12–23}}</ref><ref>American Psychiatric Association (2004) Practice Guideline for the Treatment of Patients With Schizophrenia. Second Edition</ref>. W kilku pracach naukowych zbadano możliwe korzyści ze stosowania [[muzykoterapia|muzykoterapii]] oraz innych kreatywnych terapii, ale ich wyniki są niepewne<ref>{{Cytuj pismo | autor=Talwar N., Crawford MJ., Maratos A., Nur U., McDermott O., Procter S | tytuł=Music therapy for in-patients with schizophrenia: exploratory randomised controlled trial | rok=2006 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi=10.1192/bjp.bp.105.015073 | wolumin=189 | miesiąc=listopad | pmid= 17077429 | strony=405–9|url=http://bjp.rcpsych.org/cgi/content/abstract/189/5/405}}</ref><ref>Ruddy R, Milnes D. (2005) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab000088.html Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 4</ref><ref>Ruddy RA, Dent-Brown K. (2007) [http://www.cochrane.org/reviews/en/ab005378.html Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses.] Cochrane Database of Systematic Reviews, Wydanie 1.</ref>.
 === Inne ===
-[[Terapia elektrowstrząsowa]] nie jest uważana obecnie za [[leczenie pierwszego rzutu]] w żadnej postaci schizofrenii , lecz jest zalecana jako metoda drugiego rzutu w schizofrenii katatonicznej, schizofrenii opornej na inne metody leczenia, w złośliwym zespole neuroleptycznym oraz u kobiet w ciąży z rozpoznaniem zaburzeń schizofrenicznych i schizoafektywncyh<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =  Bilikiewicz | imię = Adam | nazwisko2 = Pużyński | imię2 = Stanisław | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | nazwisko4 = Rybakowski | imię4 = Janusz | tytuł = Psychiatria | tom= 3 |strony=190| wydawca =  Urban & Parner | miejsce = Wrocław | rok = 2003 | isbn = 83-87944-24-6}}</ref>. Przynosi większe korzyści, gdy obecne są objawy [[Katatonia|katatoniczne]]<ref>{{Cytuj pismo |author=Greenhalgh J, Knight C, Hind D, Beverley C, Walters S |rok=2005 |miesiąc=marzec |tytuł= Clinical and cost-effectiveness of electroconvulsive therapy for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania: systematic reviews and economic modelling studies|czasopismo= Health Technol Assess|wolumin= 9|wydanie=9 |strony=1-156 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=15774232 (abstract) |data dostępu= 2007-06-17}}</ref> i jest zalecana zgodnie z wytycznymi [[NICE]] w Wielkiej Brytanii do stosowania w katatonii, jeśli wcześniej była skuteczna, inaczej nie ma zaleceń do użycia w schizofrenii<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.nice.org.uk/page.aspx?o=TA059 |tytuł= The clinical effectiveness and cost effectiveness of electroconvulsive Therapy (ECT) for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania.|data dostępu=2007-06-17 |autor= National Institute for Health and Clinical Excellence|rok= 2003|miesiąc=April |wydawca= National Institute for Health and Clinical Excellence|language= English}}</ref>. [[Psychochirurgia]] w schizofrenii jest rzadką procedurą i nie jest zalecana do leczenia schizofrenii<ref name="Mashour_et_al_2005">{{Cytuj pismo | autor=Mashour GA., Walker EE., Martuza RL | tytuł=Psychosurgery: past, present, and future | rok=2005 | czasopismo=Brain Research | doi=10.1016/j.brainresrev.2004.09.002 | wydanie=3 | wolumin=48 | miesiąc=czerwiec | pmid= 15914249 | strony=409–19}}</ref>.
+[[Terapia elektrowstrząsowa]] nie jest uważana obecnie za [[leczenie pierwszego rzutu]] w żadnej postaci schizofrenii , lecz jest zalecana jako metoda drugiego rzutu w schizofrenii katatonicznej, schizofrenii opornej na inne metody leczenia, w złośliwym zespole neuroleptycznym oraz u kobiet w ciąży z rozpoznaniem zaburzeń schizofrenicznych i schizoafektywncyh<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =  Bilikiewicz | imię = Adam | nazwisko2 = Pużyński | imię2 = Stanisław | nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | nazwisko4 = Rybakowski | imię4 = Janusz | tytuł = Psychiatria | tom= 3 |strony=190| wydawca =  Urban & Parner | miejsce = Wrocław | rok = 2003 | isbn = 83-87944-24-6}}</ref>. Przynosi większe korzyści, gdy obecne są objawy [[Katatonia|katatoniczne]]<ref>{{Cytuj pismo  | nazwisko = Greenhalgh | imię = J. | nazwisko2 = Knight | imię2 = C. | nazwisko3 = Hind | imię3 = D. | nazwisko4 = Beverley | imię4 = C. | nazwisko5 = Walters | imię5 = S. | tytuł = Clinical and cost-effectiveness of electroconvulsive therapy for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania: systematic reviews and economic modelling studies. | czasopismo = Health Technol Assess | wolumin = 9 | numer = 9 | strony = 1-156, iii-iv | miesiąc = Mar | rok = 2005 | doi =  | pmid = 15774232 }}</ref> i jest zalecana zgodnie z wytycznymi [[NICE]] w Wielkiej Brytanii do stosowania w katatonii, jeśli wcześniej była skuteczna, inaczej nie ma zaleceń do użycia w schizofrenii<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.nice.org.uk/page.aspx?o=TA059 |tytuł= The clinical effectiveness and cost effectiveness of electroconvulsive Therapy (ECT) for depressive illness, schizophrenia, catatonia and mania.|data dostępu=2007-06-17 |autor= National Institute for Health and Clinical Excellence|rok= 2003|wydawca= National Institute for Health and Clinical Excellence}}</ref>. [[Psychochirurgia]] w schizofrenii jest rzadką procedurą i nie jest zalecana do leczenia schizofrenii<ref name="Mashour_et_al_2005">{{Cytuj pismo | autor=Mashour GA., Walker EE., Martuza RL | tytuł=Psychosurgery: past, present, and future | rok=2005 | czasopismo=Brain Research | doi=10.1016/j.brainresrev.2004.09.002 | wydanie=3 | wolumin=48  | pmid= 15914249 | strony=409–19}}</ref>.
-Jedną z kluczowych metod terapeutycznych, mających na celu utrzymanie remisji choroby oraz powrót do społeczeństwa osoby po epizodach schizofrenii jest terapia społeczna. Ruchy prowadzone przez społeczności, wykształconych terapeutów, lekarzy, stały się integralną częścią procesu wyjścia z choroby w [[Europa|Europie]] i Stanach Zjednoczonych. Grupy takie jak: ''Hearing Voices Network'' i ''Paranoia Network'' rozwinęły własne podejście samopomocy, które jest skierowane na zapewnienie wsparcia i dodawania sił poza głównym, tradycyjnym modelem medycznym w psychiatrii. Poprzez unikanie ujęcia osobistych doświadczeń w kryterium [[Zaburzenia psychiczne|choroby psychicznej]] czy [[zdrowie psychiczne|zdrowia psychicznego]], ich celem jest destygmatyzacja osób chorych, uzyskanie pozytywnej samooceny oraz zachęcenie innych do przyjęcia odpowiedzialności. Współpraca pomiędzy tymi grupami a szpitalami staje się coraz bardziej powszechna. Ruch pracuje w kierunku naprawienia wycofanego nastawienia się społeczeństwa, zbudowania umiejętności społecznych oraz zmniejszenia długości i ilości hospitalizacji<ref name="Goering_et_al_2006">{{Cytuj pismo | autor=Goering P., Durbin J., Sheldon CT., Ochocka J., Nelson G., Krupa T | tytuł=Who uses consumer-run self-help organizations? | rok=2006 | czasopismo=The American Journal of Orthopsychiatry | doi=10.1037/0002-9432.76.3.367 | wydanie=3 | wolumin=76 | miesiąc=lipiec | pmid= 16981815 | strony=367–73}}</ref>. W Polsce jednym z najdłużej działających ośrodków jest ośrodek Krakowski założony w 1979 roku.
+Jedną z kluczowych metod terapeutycznych, mających na celu utrzymanie remisji choroby oraz powrót do społeczeństwa osoby po epizodach schizofrenii jest terapia społeczna. Ruchy prowadzone przez społeczności, wykształconych terapeutów, lekarzy, stały się integralną częścią procesu wyjścia z choroby w [[Europa|Europie]] i Stanach Zjednoczonych. Grupy takie jak [[Hearing Voices Network]] i [[Paranoia Network]] rozwinęły własne podejście samopomocy, które jest skierowane na zapewnienie wsparcia i dodawania sił poza głównym, tradycyjnym modelem medycznym w psychiatrii. Poprzez unikanie ujęcia osobistych doświadczeń w kryterium [[Zaburzenia psychiczne|choroby psychicznej]] czy [[zdrowie psychiczne|zdrowia psychicznego]], ich celem jest destygmatyzacja osób chorych, uzyskanie pozytywnej samooceny oraz zachęcenie innych do przyjęcia odpowiedzialności. Współpraca pomiędzy tymi grupami a szpitalami staje się coraz bardziej powszechna. Ruch pracuje w kierunku naprawienia wycofanego nastawienia się społeczeństwa, zbudowania umiejętności społecznych oraz zmniejszenia długości i ilości hospitalizacji<ref name="Goering_et_al_2006">{{Cytuj pismo | autor=Goering P., Durbin J., Sheldon CT., Ochocka J., Nelson G., Krupa T | tytuł=Who uses consumer-run self-help organizations? | rok=2006 | czasopismo=The American Journal of Orthopsychiatry | doi=10.1037/0002-9432.76.3.367 | wydanie=3 | wolumin=76 | pmid= 16981815 | strony=367–73}}</ref>. W Polsce jednym z najdłużej działających ośrodków jest ośrodek krakowski założony w 1979 roku.
 Trwają pracę nad tworzeniem hodowli komórek nerwowych in vitro w celu lepszego poznania mechanizmów choroby i jej leczenia. W 2011 roku opublikowano badania w których udało się uzyskać neurony z komórek skóry (bezpośrednio lub cofając komórki do poziomu [[komórki macierzyste|komórek macierzystych]]) od osób chorych na schizofrenię<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Requarth|imię=Tim|tytuł=Choroba psychiczna pod lupą|czasopismo=Świat Nauki|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 9 (241)|issn=0867-6380|data=wrzesień 2011|strony=6}}</ref>.
@@ Linia 310: / Linia 300: @@
 Niekorzystnie rokują takie przypadki, gdy:
-* na plan pierwszy wysuwają się [[objawy osiowe]] (negatywne; dominuje uczucie pustki i brak [[Objawy pozytywne|objawów wytwórczych]] oraz lękowych),
+* na plan pierwszy wysuwają się objawy osiowe (negatywne; dominuje uczucie pustki i brak [[Objawy pozytywne|objawów wytwórczych]] oraz lękowych),
 * jest wczesny wiek zachorowania,
 * leczenie nie przebiega optymalnie (niesystematycznie, niezbyt odpowiednie leki i ich dawki, brak oddziaływania psychoterapeutycznego i socjoterapeutycznego),
@@ Linia 316: / Linia 306: @@
 * nakładają się inne problemy chorego ([[narkomania|toksykomania]], niewłaściwe relacje z najbliższą rodziną).
-Liczne badania międzynarodowe wskazują na korzystne długoterminowe rokowanie dla około połowy osób ze zdiagnozowaną schizofrenią, przy czym bywają znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi osobami i regionami<ref>{{Cytuj pismo | autor=Harrison G., Hopper K., Craig T., Laska E., Siegel C., Wanderling J., Dube KC., Ganev K., Giel R., an der Heiden W., Holmberg SK., Janca A., Lee PW., León CA., Malhotra S., Marsella AJ., Nakane Y., Sartorius N., Shen Y., Skoda C., Thara R., Tsirkin SJ., Varma VK., Walsh D., Wiersma D | tytuł=Recovery from psychotic illness: a 15- and 25-year international follow-up study | rok=2001 | czasopismo=The British Journal of Psychiatry | doi= | wolumin=178 | miesiąc=czerwiec | pmid= 11388966 | strony=506–17}}</ref>. W jednym z badań retrospektywnych stwierdzono, że około jedna trzecia osób w pełni wyzdrowiała, tyle samo doznało pewnej poprawy, a reszta pozostała chora<ref name="fn_42">{{Cytuj pismo | autor=Harding CM., Brooks GW., Ashikaga T., Strauss JS., Breier A | tytuł=The Vermont longitudinal study of persons with severe mental illness, II: Long-term outcome of subjects who retrospectively met DSM-III criteria for schizophrenia | rok=1987 | czasopismo=[[The American Journal of Psychiatry]] | doi= | wydanie=6 | wolumin=144 | miesiąc=czerwiec | pmid= 3591992 | strony=727–35}}</ref>. Badania kliniczne z użyciem ścisłych kryteriów wyleczenia (aktualna [[remisja]] objawów pozytywnych i negatywnych oraz adekwatne funkcjonowanie społeczne i zawodowe przez 2 lata) wykazały występowanie pełnego wyleczenia u 14% osób w ciągu 5 pierwszych lat<ref name="fn_43">{{Cytuj pismo | autor=Robinson DG., Woerner MG., McMeniman M., Mendelowitz A., Bilder RM | tytuł=Symptomatic and functional recovery from a first episode of schizophrenia or schizoaffective disorder | rok=2004 | czasopismo=[[The American Journal of Psychiatry]] | doi= | wydanie=3 | wolumin=161 | miesiąc=marzec | pmid= 14992973 | strony=473–9}}</ref> 5-letnie badania społeczności wykazały ogólną poprawę złożonych wskaźników objawowych, klinicznych oraz funkcjonalnych u 62% osób<ref>Harvey, C.A., Jeffreys, S.E., McNaught, A.S., Blizard, R.A., King, M.B.(2007) [http://isp.sagepub.com/cgi/content/abstract/53/4/340 The Camden Schizophrenia Surveys III: Five-Rok Outcome of a Sample of Individuals From a Prevalence Survey and the Importance of Social Relationships.] ''International Journal of Social Psychiatry,'' Vol. 53, No. 4, 340-356</ref>. Nie zawsze można porównać wskaźniki pomiędzy różnymi badaniami, ponieważ precyzyjna definicja wyzdrowienia nie została szeroko zaakceptowana, ale zasugerowano już pewne wystandaryzowane kryteria.
+Liczne badania międzynarodowe wskazują na korzystne długoterminowe rokowanie dla około połowy osób ze zdiagnozowaną schizofrenią, przy czym bywają znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi osobami i regionami<ref>{{Cytuj pismo  | nazwisko = Harrison | imię = G. | nazwisko2 = Hopper | imię2 = K. | nazwisko3 = Craig | imię3 = T. | nazwisko4 = Laska | imię4 = E. | nazwisko5 = Siegel | imię5 = C. | tytuł = Recovery from psychotic illness: a 15- and 25-year international follow-up study | czasopismo = Br J Psychiatry | wolumin = 178 | numer =  | strony = 506-517 | rok = 2001 | doi =  | pmid = 11388966 }}</ref>. W jednym z badań retrospektywnych stwierdzono, że około jedna trzecia osób w pełni wyzdrowiała, tyle samo doznało pewnej poprawy, a reszta pozostała chora<ref name="fn_42">{{Cytuj pismo  | nazwisko = Harding | imię = CM. | nazwisko2 = Brooks | imię2 = GW. | nazwisko3 = Ashikaga | imię3 = T. | nazwisko4 = Strauss | imię4 = JS. | nazwisko5 = Breier | imię5 = A. | tytuł = The Vermont longitudinal study of persons with severe mental illness, II: Long-term outcome of subjects who retrospectively met DSM-III criteria for schizophrenia | czasopismo = Am J Psychiatry | wolumin = 144 | numer = 6 | strony = 727-35 | miesiąc = Jun | rok = 1987 | doi =  | pmid = 3591992 }}</ref>. Badania kliniczne z użyciem ścisłych kryteriów wyleczenia (aktualna [[remisja]] objawów pozytywnych i negatywnych oraz adekwatne funkcjonowanie społeczne i zawodowe przez 2 lata) wykazały występowanie pełnego wyleczenia u 14% osób w ciągu 5 pierwszych lat<ref name="fn_43">{{Cytuj pismo  | nazwisko = Robinson | imię = DG. | nazwisko2 = Woerner | imię2 = MG. | nazwisko3 = McMeniman | imię3 = M. | nazwisko4 = Mendelowitz | imię4 = A. | nazwisko5 = Bilder | imię5 = RM. | tytuł = Symptomatic and functional recovery from a first episode of schizophrenia or schizoaffective disorder. | czasopismo = Am J Psychiatry | wolumin = 161 | numer = 3 | strony = 473-479  | rok = 2004 | doi =  | pmid = 14992973 }}
+</ref> 5-letnie badania społeczności wykazały ogólną poprawę złożonych wskaźników objawowych, klinicznych oraz funkcjonalnych u 62% osób<ref>{{Cytuj pismo  | nazwisko = Harvey | imię = CA. | nazwisko2 = Jeffreys | imię2 = SE. | nazwisko3 = McNaught | imię3 = AS. | nazwisko4 = Blizard | imię4 = RA. | nazwisko5 = King | imię5 = MB. | tytuł = The Camden Schizophrenia Surveys. III: Five-year outcome of a sample of individuals from a prevalence survey and the importance of social relationships. | czasopismo = Int J Soc Psychiatry | wolumin = 53 | numer = 4 | strony = 340-356  | rok = 2007 | doi =  | pmid = 17703650 }}</ref>. Nie zawsze można porównać wskaźniki pomiędzy różnymi badaniami, ponieważ precyzyjna definicja wyzdrowienia nie została szeroko zaakceptowana, ale zasugerowano już pewne wystandaryzowane kryteria.
-[[Światowa Organizacja Zdrowia]] przeprowadziła dwa długoterminowe badania na grupie ponad 2000 ludzi chorych na schizofrenię z różnych krajów. Okazało się, że rokowanie jest znacznie lepsze dla pacjentów w krajach rozwijających ([[Indie]], [[Kolumbia]], [[Nigeria]]) niż w krajach rozwiniętych ([[Stany Zjednoczone]], [[Wielka Brytania]], [[Irlandia]], [[Dania]], [[Czechy]], [[Słowacja]], [[Japonia]] i [[Rosja]])<ref name="fn_44">{{Cytuj pismo | autor=Hopper K., Wanderling J | tytuł=Revisiting the developed versus developing country distinction in course and outcome in schizophrenia: results from ISoS, the WHO collaborative followup project. International Study of Schizophrenia | rok=2000 | czasopismo=Schizophrenia Bulletin | doi= | wydanie=4| wolumin=26 | miesiąc= | pmid= 11087016 | strony=835–46}}</ref>, pomimo tego, że leki antypsychotyczne są zazwyczaj słabo dostępne w biedniejszych krajach, co podnosi kwestię skuteczności leczenia opartego na takich lekach. W oparciu o te powiązania wykazane w badaniach trudno jednak ustalić, co jest przyczyną, a co efektem. Odsetek zachorowalności na schizofrenię wśród [[społeczeństwo pierwotne|ludów pierwotnych]] jest znacznie niższy niż w [[społeczeństwo nowoczesne|społeczeństwach cywilizowanych]]. Obraz psychoz jest nieco odmienny, przeważają formy ostre – zbliżone do [[Katatonia|katatonii]], a rokowanie jest u nich lepsze. Wyniki badań są spójne, jeśli chodzi o znaczący niekorzystny wpływ w chorobie negatywnego nastawienia do osób ze schizofrenią. W szczególności znaczenie mają krytyczne uwagi, wrogość, autorytarność, nastawienie władcze (nazywane przez badaczy wysokim poziomem "ujawnianych emocji", w skrócie "EE", od Expressed Emotion) ze strony członków rodziny, co wiąże się z większym ryzykiem nawrotów choroby wśród różnych kultur<ref name="fn_70">{{Cytuj pismo | autor=Bebbington P., Kuipers L | tytuł=The predictive utility of expressed emotion in schizophrenia: an aggregate analysis | rok=1994 | czasopismo=Psychological Medicine | doi= | wydanie=3 | wolumin=24 | miesiąc=sierpień | pmid= 7991753 | strony=707–18}}</ref>.
+[[Światowa Organizacja Zdrowia]] przeprowadziła dwa długoterminowe badania na grupie ponad 2000 ludzi chorych na schizofrenię z różnych krajów. Okazało się, że rokowanie jest znacznie lepsze dla pacjentów w krajach rozwijających ([[Indie]], [[Kolumbia]], [[Nigeria]]) niż w krajach rozwiniętych ([[Stany Zjednoczone]], [[Wielka Brytania]], [[Irlandia]], [[Dania]], [[Czechy]], [[Słowacja]], [[Japonia]] i [[Rosja]])<ref name="fn_44">{{Cytuj pismo | autor=Hopper K., Wanderling J | tytuł=Revisiting the developed versus developing country distinction in course and outcome in schizophrenia: results from ISoS, the WHO collaborative followup project. International Study of Schizophrenia | rok=2000 | czasopismo=Schizophrenia Bulletin | doi= | wydanie=4| wolumin=26 | miesiąc= | pmid= 11087016 | strony=835–46}}</ref>, pomimo tego, że leki przeciwpsychotyczne są zazwyczaj słabo dostępne w biedniejszych krajach, co podnosi kwestię skuteczności leczenia opartego na takich lekach. W oparciu o te powiązania wykazane w badaniach trudno jednak ustalić, co jest przyczyną, a co efektem. Odsetek zachorowalności na schizofrenię wśród [[społeczeństwo pierwotne|ludów pierwotnych]] jest znacznie niższy niż w [[społeczeństwo nowoczesne|społeczeństwach cywilizowanych]]. Obraz psychoz jest nieco odmienny, przeważają formy ostre – zbliżone do [[Katatonia|katatonii]], a rokowanie jest u nich lepsze. Wyniki badań są spójne, jeśli chodzi o znaczący niekorzystny wpływ w chorobie negatywnego nastawienia do osób ze schizofrenią. W szczególności znaczenie mają krytyczne uwagi, wrogość, autorytarność, nastawienie władcze (nazywane przez badaczy wysokim poziomem „ujawnianych emocji”) ze strony członków rodziny, co wiąże się z większym ryzykiem nawrotów choroby wśród różnych kultur<ref name="fn_70">{{Cytuj pismo  | nazwisko = Bebbington | imię = P. | nazwisko2 = Kuipers | imię2 = L. | tytuł = The predictive utility of expressed emotion in schizophrenia: an aggregate analysis | czasopismo = Psychol Med | wolumin = 24 | numer = 3 | strony = 707-18  | rok = 1994 | doi =  | pmid = 7991753 }}</ref>.
 === Postawa chorych wobec choroby ===
@@ Linia 349: / Linia 340: @@
 Pierwsze wzmianki o objawach przypominających schizofrenię znajdują się już w piśmiennictwie starożytnym, między innymi w [[Biblia|Piśmie Świętym]], a także w "Księdze serc" – części [[Papirus Ebersa|papirusu Ebersa]] sprzed 1550 p.n.e. O ile [[Zaburzenia depresyjne|depresja]] czy [[padaczka]] już w starożytności zostały wyodrębnione jako choroby, schizofrenia najdłużej utrzymała znamię [[opętanie|opętania]] przez moce tajemne. Studia nad starogrecką i rzymską literaturą wykazują, że chociaż w społeczeństwie była świadomość zaburzeń psychotycznych, to nie odnaleziono zapisów, które odpowiadałyby współczesnym kryteriom rozpoznania schizofrenii<ref name="fn_1">{{Cytuj pismo | autor=Evans K., McGrath J., Milns R | tytuł=Searching for schizophrenia in ancient Greek and Roman literature: a systematic review | rok=2003 | czasopismo=Acta Psychiatrica Scandinavica | doi= | wydanie=5 | wolumin=107 | miesiąc=maj | pmid= 12752027 | strony=323–30}}</ref>. Opisywano jednak w arabskiej medycynie i literaturze psychologicznej średniowiecza objawy przypominające schizofrenię. [[Awicenna]], na przykład, w [[Kanon nauki medycznej|Kanonie nauki medycznej]] opisuje stan nieco przypominający schizofrenię, który nazwał ''Junun Mufrit'' (poważne szaleństwo), odróżniając go od innych postaci szaleństwa (''Junun''), takich jak [[mania]], [[wścieklizna]] i psychoza w chorobie afektywnej dwubiegunowej<ref name="Youssef-1996">{{Cytuj pismo  | nazwisko = Youssef | imię = HA. | nazwisko2 = Youssef | imię2 = FA. | tytuł = Evidence for the existence of schizophrenia in medieval Islamic society | czasopismo = Hist Psychiatry | wolumin = 7 | numer = 25 | strony = 55-62 | miesiąc = Mar | rok = 1996 | doi =  | pmid = 11609215}}</ref>.
+[[Emil Kraepelin]] w 1883 zaklasyfikował schizofrenię jako osobną jednostkę chorobową, a w 1896 połączył znane zespoły chorobowe (urojenia, katatonia, hebefrenia, otępienie proste) w jedną diagnozę którą nazwał ''[[dementia praecox]]'' (wczesna demencja – termin po raz pierwszy użyty przez psychiatrę [[Bénédict Morel|Bénédicta Morela]] 1809-1873) oraz chorobę afektywną dwubiegunową. W jego opinii narastające otępienie w schizofrenii to zejście choroby mózgu<ref name="fn_2">Kraepelin E. (1907) ''Text book of psychiatry'' (''7th ed'') (trans. A.R. Diefendorf)London: Macmillan.</ref>, a w szczególności postać [[Otępienie|otępienia]] wyróżniającej się od innych postaci otepienia, takich jak [[choroba Alzheimera]], które zazwyczaj występują w późniejszym wieku<ref name="conditions_in_occupational_therapy">{{Cytuj książkę  | nazwisko = Atchison | imię = Ben | nazwisko2 = Hansen | imię2 = Ruth A. | tytuł = Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance | data = 2000 | wydawca = Lippincott Williams  Wilkins | miejsce = Baltimore  | isbn = 0-683-30417-8 | strony = 54–74}}</ref>. Jednak dzisiaj uważa się że jest to raczej objaw uboczny związany ze społeczną izolacją chorego, i że nie jest to skutkiem samej choroby. Przy czym należy zaznaczyć, że chodzi tu raczej o otępienie emocjonalne niż intelektualne.
-Pierwsze próby klasyfikacyjne schizofrenii zostały podjęte dopiero w drugiej połowie [[XIX wiek|XIX]] wieku. W [[1860]] roku Morel dokonał podziału form schizofrenii na paranoidalną, katatoniczną, hebefreniczną i prostą.
-[[Emil Kraepelin]] w 1883 zaklasyfikował schizofrenię jako osobną jednostkę chorobową, a w 1896 połączył znane zespoły chorobowe (urojenia, katatonia, hebefrenia, otępienie proste) w jedną diagnozę którą nazwał ''[[dementia praecox]]'' (wczesna demencja – termin po raz pierwszy użyty przez psychiatrę [[Bénédict Morel|Bénédicta Morela]] 1809-1873) oraz chorobę afektywną dwubiegunową. W jego opinii narastające otępienie w schizofrenii to zejście choroby mózgu<ref name="fn_2">Kraepelin E. (1907) ''Text book of psychiatry'' (''7th ed'') (trans. A.R. Diefendorf)London: Macmillan.</ref>, a w szczególności postać [[Otępienie|demencji]] wyróżniającej się od innych postaci demencji, takich jak [[choroba Alzheimera]], które zazwyczaj występują w późniejszym wieku<ref name="conditions_in_occupational_therapy">{{Cytuj książkę  | nazwisko = Atchison | imię = Ben | nazwisko2 = Hansen | imię2 = Ruth A. | tytuł = Conditions in occupational therapy: effect on occupational performance | data = 2000 | wydawca = Lippincott Williams  Wilkins | miejsce = Baltimore  | isbn = 0-683-30417-8 | strony = 54–74}}</ref>. Jednak dzisiaj uważa się że jest to raczej objaw uboczny związany ze społeczną izolacją chorego, i że nie jest to skutkiem samej choroby. Przy czym należy zaznaczyć, że chodzi tu raczej o otępienie emocjonalne niż intelektualne.
-W [[1908]] roku [[Eugen Bleuler]] stworzył pojęcie schizofrenii oznaczające "[[rozszczepienie umysłu]]". Wywodziło się ono od [[język grecki klasyczny|greckich]] słów ''schizein'' ({{grc|σχίζειν}}, "rozszczepiać") i ''phrēn'', ''phren-'' ({{grc|φρήν}}, {{grc|φρεν-}}, "[[umysł]]")<ref>{{Cytuj pismo |author=Kuhn R; tr. Cahn CH |tytuł=Eugen Bleuler's concepts of psychopathology |czasopismo=Hist Psychiatry |wolumin=15 |wydanie=59 Pt 3 |data=2004 |strony=361-6 |doi=10.1177/0957154X04044603 |pmid=15386868}}</ref> i miało opisywać rozdzielenie funkcji pomiędzy osobowością, myśleniem, pamięcią i postrzeganiem. Bleuler w odróżnieniu od Kraepelina nie uważał aby schizofrenia musiała się kończyć otępieniem. Nie był też pewny czy ma do czynienia z jedną czy też z grupą chorób. Opisał 4 główne objawy choroby (''4A''): zmniejszony ''afekt'', ''autyzm'', upośledzone ''asocjacji'' (rozszczepienie umysłu) oraz ''ambiwalencję''<ref name="fn_78">{{Cytuj pismo | autor=Stotz-Ingenlath G., Bleuler E | tytuł=Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911 | rok=2000 | czasopismo=Medicine, Health Care, and Philosophy | doi= | wydanie=2 | wolumin=3 | miesiąc= | pmid= 11079343 | strony=153–9}}</ref>. [[Eugen Bleuler|Bleuler]] zdawał sobie sprawę, że choroba nie była postacią demencji, jako że u niektórych jego pacjentów dochodziło do poprawy, a nie do pogorszenia i dlatego zaproponował schizofrenię jako nowe pojęcie. Tenże lekarz i naukowiec był terapeutą [[Wacław Niżyński|Wacława Niżyńskiego]] i choroba tego najwybitniejszego w tym okresie tancerza była źródłem do naukowych badań tego wybitnego psychiatry.
+W 1908 roku [[Eugen Bleuler]] stworzył pojęcie schizofrenii oznaczające "[[rozszczepienie umysłu]]". Wywodziło się ono od [[język grecki klasyczny|greckich]] słów ''schizein'' ({{grc|σχίζειν}}, "rozszczepiać") i ''phrēn'', ''phren-'' ({{grc|φρήν}}, {{grc|φρεν-}}, "[[umysł]]")<ref>{{Cytuj pismo |author=Kuhn R; tr. Cahn CH |tytuł=Eugen Bleuler's concepts of psychopathology |czasopismo=Hist Psychiatry |wolumin=15 |wydanie=59 Pt 3 |data=2004 |strony=361-6 |doi=10.1177/0957154X04044603 |pmid=15386868}}</ref> i miało opisywać rozdzielenie funkcji pomiędzy osobowością, myśleniem, pamięcią i postrzeganiem. Bleuler w odróżnieniu od Kraepelina nie uważał aby schizofrenia musiała się kończyć otępieniem. Nie był też pewny czy ma do czynienia z jedną czy też z grupą chorób. Opisał cztery główne objawy choroby (''4A''): zmniejszony ''afekt'', ''autyzm'', upośledzone ''asocjacji'' (rozszczepienie umysłu) oraz ''ambiwalencję''<ref name="fn_78">{{Cytuj pismo | autor=Stotz-Ingenlath G., Bleuler E | tytuł=Epistemological aspects of Eugen Bleuler's conception of schizophrenia in 1911 | rok=2000 | czasopismo=Medicine, Health Care, and Philosophy | doi= | wydanie=2 | wolumin=3 | miesiąc= | pmid= 11079343 | strony=153–159}}</ref>.
 Pojęcie schizofrenii jest powszechnie mylnie rozumiane jako "rozszczepienie osobowości". Wprawdzie niektórzy chorzy słyszą głosy i mogą je odbierać jako pochodzące od innych osób, ale w schizofrenii nie dochodzi do przyjmowania przez chorego odmiennych osobowości. Pierwsze znane niewłaściwe użycie pojęcia oznaczającego "rozszczepioną osobowość" pojawiło się w artykule [[Thomas Stearns Eliot|Thomasa Stearnsa Eliota]] w 1933<ref name="a_history_of_clinical_psychiatry">{{Cytuj książkę  | nazwisko = Berrios | imię = G. E. | nazwisko2 = Porter | imię2 = Roy | tytuł = A history of clinical psychiatry: the origin and history of psychiatric disorders | data = 1995 | wydawca = Athlone Press | miejsce = London | isbn = 0-485-24211-7 | strony =}}</ref>.

Schizofrenia	paranoidalna hebefreniczna katatoniczna niezróżnicowana rezydualna prosta
Uporczywe zaburzenia urojeniowe	dysmorfofobia urojeniowa erotomania halucynoza pasożytnicza megalomania monomania parafrenia paranoja indukowana zaburzenia urojeniowe zespół Capgrasa zespół Cotarda zespół Fregoliego zespół Kandinskiego-Clérambaulta zespół Otella
Psychozy afektywne	epizod depresji ciężki z objawami psychotycznymi epizod manii z objawami psychotycznymi
Inne	psychoza amfetaminowa psychozy krótkotrwałe psychozy organiczne zaburzenia schizoafektywne zaburzenia schizotypowe

Objawy pozytywne	halucynacje urojenia (urojenia ksobne)
Objawy negatywne	abulia alogia anhedonia apatia awolicja
Zaburzenia myślenia	echolalia gonitwa myśli mówienie obok otamowanie perseweracje rozkojarzenie urojenia uskokowość myślenia

Wersja z 21:36, 31 sty 2014

Wstęp

Pozycja nozologiczna

Epidemiologia

Genetyka

Wiek

Etiologia

Początek choroby

Początek choroby nagły

Początek choroby powolny

Początek choroby nerwicowy

Paragnomen

Objawy i rozpoznanie

Rodzaje schizofrenii według DSM-IV

Podtypy

Klasyfikacja Schneidera

Objawy podstawowe i dodatkowe według Eugena Bleulera[21]

Rodzaje schizofrenii według Timothy'ego Crowa

Leczenie

Leczenie farmakologiczne

Suplementy diety

Psychologiczne i społeczne interwencje

Inne

Rokowanie

Postawa chorych wobec choroby

Umieralność

Popularne poglądy i nieporozumienia

Leczenie

Przemoc

Badania przesiewowe i zapobieganie

Historia

Odniesienia kulturowe

Zobacz też

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Objawy podstawowe i dodatkowe według Eugena Bleulera^[21]