Zakłady Rowerowe Romet
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
85-766 Bydgoszcz |
| Data założenia |
1948 |
| Data likwidacji |
2005 |
| Forma prawna | |
| Nr KRS | |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°07′57,2″N 18°07′01,7″E/53,132556 18,117139
| |
| Strona internetowa | |
Romet – nazwa powstałego w 1971 roku przedsiębiorstwa „Zjednoczone Zakłady Rowerowe” w Bydgoszczy, które powstały w 1948[1] z połączenia mniejszych bydgoskich zakładów rowerowych o przedwojennym rodowodzie oraz zakładów Poznaniu i Czechowicach-Dziedzicach, a później także w Jastrowiu, Kowalewie i Wałczu, a także marka produkowanych przez te zakłady w latach 1948–1998 rowerów i motorowerów.
Od 2006 roku jest to również marka rowerów produkowanych przez przedsiębiorstwo Arkus & Romet Group, a także motorowerów i skuterów składanych z chińskich części i sprzedawanych przez dział „Romet Motors” należący do tej firmy.
Nazwy
- 1948-1971 Zjednoczone Zakłady Rowerowe
- 1971-1974 Zakłady Rowerowe „Romet”
- 1974-1991 Zakłady Rowerowe „Predom-Romet”
- 1991-2005 Zakłady Rowerowe „Romet” S.A.
Historia
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Polski przemysł rowerowy do 1945 roku
Najstarszymi wytwórniami rowerów w Polsce były zakłady: „Wicher” w Łodzi (1891) i B. Wohrena w Warszawie (1893). W 1904 powstał zakład rowerowy Wilhelma Tornowa w Bydgoszczy, w 1913 zakład „Ormande” K. Lipińskiego w Warszawie, a w 1917 fabryka rowerów i części rowerowych F. Zawadzkiego[2]. W 1924 zakład w Bydgoszczy przekształcono w Fabrykę Rowerów „Tornedo”, w której montowano rowery z części sprowadzanych z Niemiec. Następnie podjęto produkcję niektórych podzespołów (m.in. ram rowerowych) zatrudniając około 50 pracowników[3]. Na wystawach światowych we Florencji (1929) i Brukseli (1930) rowery „Tornedo” zdobyły złote medale i tytuły „Grand Prix”[4]. Drugim producentem rowerów i części rowerowych w Bydgoszczy była Pomorska Fabryka Rowerów Willy Jahr (zał. 1926) przy ul. Obrońców Bydgoszczy[3]. Oba zakłady w 90% należały do kapitału niemieckiego. Po okresie wielkiego kryzysu (1930-1935) ta gałąź produkcji została w Bydgoszczy znacznie rozbudowana i unowocześniona[3]. W Fabryce Rowerów „Tornedo” liczba zatrudnionych wzrosła do 500 w 1939, a Fabryka Rowerów Willy Jahr przeniosła się do nowych hal produkcyjnych przy ul. Nakielskiej i zatrudniała 100 osób[3]. Fabryka „Tornedo” uruchomiła drugi oddział przy ul. Świętej Trójcy, gdzie produkowano rowery: „Gromada”, „Wisła”, „Tornedo-Specjal”, „Tornedo-Orginal” i części do nich oraz lekkie motocykle „Tornedo”. Ponadto w 1937 wytwarzanie części rowerowych rozpoczęła Fabryka Wyrobów Metalowo-Masowych Wacława Millnera (ul. Mazowiecka, 600 zatrudnionych), Fabryka Wyrobów Metalowych „Fema” (ul. Warmińskiego, 400 zatrudnionych)[3], działało ponadto 6 rowerowych warsztatów rzemieślniczych. W mieście istniały galwanizernie, lakiernie, szlifiernie, zakłady tokarskie, polerskie i inne służące produkcji części zamiennych. Niektóre podzespoły sprowadzano z Warszawy (piasty samohamowne), Poznania („Centra” – szprychy, łańcuchy) i Czechowic („Apollo” – obręcze, błotniki)[2]. Tuż przed wybuchem II wojny światowej w Bydgoszczy produkowano 130 tys. rowerów rocznie, co stanowiło 60% produkcji krajowej[2]. Poza tym produkowano rowery m.in. w Grodnie (Kresowa Fabryka Rowerów i Motocykli „Niemen”)[5], Poznaniu („Inwentia”), Stęszewie („Patria”), Katowicach („Ebeco”), Częstochowie („Motros”), Radomiu (Państwowa Fabryka Broni) i w Warszawie (Państwowe Zakłady Lotnicze + 4 wytwórnie prywatne)[2].
W czasie okupacji niemieckiej wielkość produkcji rowerów i ram w Bydgoszczy zmniejszyła się z do 12 tys. w 1942, a zatrudnienie do 350 osób. Zakłady podjęły produkcję części do łodzi podwodnych i innego sprzętu dla niemieckiej machiny wojennej[6].
W kwietniu 1945 radzieckie władze wojskowe wpisały zakłady rowerowe „Tornedo” na listę 30 obiektów gospodarczych w Bydgoszczy planowanych do objęcia akcją wywozu urządzeń do ZSRR[7]. Wywózek udało się uniknąć po interwencji polskich władz u przedstawiciel Misji Ekonomicznej ZSRR w Warszawie w maju 1945[7].
Powstanie 1945-1955
Tuż po zakończeniu II wojny światowej rowery montowano głównie w Bydgoszczy (20 tys.), a przez pewien czas także w Łodzi i w Wirku na Śląsku. Wprowadzono kooperację zakładów, co umożliwiło osiągnięcie w 1947 produkcji 60 tys. rowerów[8]. Asortyment pierwszych lat powojennych ograniczał się do czterech wersji czarno lakierowanych rowerów turystycznych (męskich i damskich)[8].
15 września 1948 zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu powstało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zjednoczone Zakłady Rowerowe (ZZR) z siedzibą w Bydgoszczy przy ul. Fordońskiej 2. ZZR skupiały na początku kilka (4 w Bydgoszczy[a] i po 1 w Poznaniu i Czechowicach-Dziedzicach), a następnie kilkanaście zakładów produkcyjnych. Nowe przedsiębiorstwo skupiało cały przemysł rowerowy w Polsce[8]. W 1949 wyprodukowano 91 tys. rowerów, a w 1950 100 tys. w 6 asortymentach[8]. W 1950 został zapoczątkowany eksport rowerów, a w 1955 produkcja przekroczyła już 200 tys. sztuk[8].
W 1953 ZZR miały następującą strukturę organizacyjną: 9 wydziałów w Bydgoszczy (1936 zatrudnionych) i po 1 wydziale w Poznaniu (210), Czechowicach-Dziedzicach (377) i Luboniu[2]. W wydziale nr 6 przy ul. Nakielskiej w Bydgoszczy powołano komórkę produkcji rowerów wyścigowych „Bałtyk”. Początkowo z rowerów tych korzystała kadra narodowa, która odnosiła na nich sukcesy w „Wyścigu Pokoju”, „Wyścigu Dookoła Polski”. Od 1954 produkowano rowery wyścigowe „Jaguar” w liczbie 250 miesięcznie[2]. Zakładany dla „Rometu” plan gospodarczy zakładał w latach 1949–1955 czterokrotny wzrost produkcji przemysłowej bez jakichkolwiek modernizacji parku maszynowego. Realizacja takiej strategii napotkała na opór i w konsekwencji w 1953 zapadła decyzja o budowie nowego zakładu produkcji rowerów w Bydgoszczy[9].
Rozwój 1955-1990
20 grudnia 1956 zatwierdzono projekt budowy nowego kompleksu produkcyjnego przy ul. Fordońskiej 246 na ówczesnych wschodnich rubieżach Bydgoszczy, wykonany przez Biuro Projektów Budownictwa w Warszawie. Zakładał on budowę 3 hal oraz obiektów pomocniczych. Prace budowlane wykonało w latach 1957–1963 Bydgoskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego[2]. Wyposażenie sprowadzono częściowo z zagranicy (NRD, Anglia, Francja, RFN). Z powodu braku dewiz niektóre maszyny zagraniczne zastąpiono konstrukcjami rodzimymi, stworzonymi bezpośrednio w bydgoskim przedsiębiorstwie[10]. Pracę w nowym wydziale nr 10 podjęto już w 1959, a w 1961 wyszła z tego zakładu pierwsza partia rowerów zmontowanych na nowo uruchomionej taśmie[8]. W latach 1955–1960 nastąpił dwukrotny wzrost produkcji (z 210 do 438 tys. rowerów), dzięki zastosowaniu zautomatyzowanej produkcji wielkoseryjnej[2]. W 1959 uruchomiono produkcję motorowerów „Komar”, pod koniec lat 60. w licbie 100 tys. rocznie, również na eksport do Szwecji, na Węgry i do RFN[8]. W 1961 wysłano na rynek amerykański pierwszą partię 100 tys. rowerów, która zapoczątkowała stałą ekspansję na rynki Kanady, USA i kilku państw Ameryki Łacińskiej[8]. W tym czasie wybrano logo „Rometu” w postaci pegaza zrywającego się do lotu[11]. Przy ul. Fordońskiej 2 funkcjonował Ośrodek Badawczo-Rozwojowy zakładu, który pracował nad unowocześnieniem produkcji i budową nowych typów pojazdów[12].
Poszukiwanie nowych, atrakcyjnych rozwiązań technicznych, które podniosłyby jakość rowerów było przyczyną nawiązania w 1960 współpracy z zakładami „Torpedo” w Czechosłowacji. W jej ramach zakupiono dokumentację techniczną na produkcję piasty i osi mechanizmu korbowego. Licencyjne mechanizmy były montowane głównie do rowerów młodzieżowych i sportowych[13]. W latach 60. pracochłonność wykonania roweru turystycznego skrócono z 6 do 5 godzin, a motoroweru „Komar” z 32 do 17 godzin. Mimo postępu automatyzacji produkcji, około 25–35% czasu pochłaniały prace wykonywane ręcznie[10].
Od lat 60. prowadzono eksport do ponad 50 państw świata, głównie bloku państw socjalistycznych, ale również do Europy Zachodniej (Francja, Wielka Brytania, Holandia, RFN, Szwecja, Finlandia, Grecja, Turcja), Azji, Ameryki Północnej i Środkowej. Pewne partie rowerów wysłano też do Afryki Środkowej i na Bliski Wschód, a motorowery najwięcej nabywców znajdowały na Węgrzech[14]. W Afganistanie bydgoscy inżynierowie uruchomili pierwszą w tym kraju montownię rowerów, zbudowaną na podstawie dokumentacji opracowanej w Polsce[8]. Od 1959 w nowym zakładzie produkowano również rowery wyścigowe „Jaguar Special” z osprzętem importowanym (Campagnolo, Cineli, Regina, Clement). Od 1961 funkcjonował Zespół Szkół Zawodowych przy ZR „Romet” (szkoła zawodowa, technikum, studium zawodowe), umieszczony przy ul. Kaplicznej w Bydgoszczy[2].
W 1970 wyprodukowano 940 tys. rowerów i 85 tys. motorowerów[8], z czego 25% wysłano na eksport. W strukturze produkcji rowery stanowiły 54%, motorowery 23%, a części zamienne – również 23%[15]. Asortyment produkcyjny uzupełniały: sanki dziecięce (do początku lat 70.), nartosanki oraz części samochodowe, podzespoły do rowerów wodnych i motocyklowe części zamienne[16]. Eksport do państw zachodnich stanowiący w 1970 tylko 30% całości eksportu Rometu, powiększono w II połowie lat 70. do 90%[17]. W 1971 Zjednoczone Zakłady Rowerowe zostały przemianowane na Zakłady Rowerowe „Romet”, od 1974 należały do Zjednoczenia Przemysłu Zmechanizowanego Sprzętu Domowego Predom, a pod względem administracyjnym i decyzyjnym podlegały Ministerstwu Przemysłu Maszynowego[15].
Produkcja i zatrudnienie w Zakładach Rowerowych Romet (lata 1950–1980)[15][9]:
| Rok | Rowery [tys. szt.] |
Motorowery [tys. szt.] |
Eksport | Zatrudnienie |
| 1950 | 100 | – | – | 2498 |
| 1956 | 200 | – | 2% | 3506 |
| 1959 | 348 | – | 5% | |
| 1965 | 662 | 61 | 35% | |
| 1968 | 758 | 78 | 30% | 7862 |
| 1970 | 940 | 85 | 25% | |
| 1975 | 1009 | 182 | 20% | 8026 |
| 1980 | 1139 | 126 | 20% |
W latach 70. produkcja osiągnęła 1 mln szt. rocznie (100 typów rowerów oraz 5 typów motorowerów). Polska była wówczas największym producentem rowerów w Europie[2]. W szczytowym okresie do państw zachodnich eksportowano 30% produkcji (440 tys. sztuk)[12]. W 1975 Zakłady Rowerowe zatrudniały w całym kraju 8 tys. pracowników, z tego ok. 5,5 tys. w Bydgoszczy, 1,3 tys. w Poznaniu i 700 w Kowalewie[18][2]. W zakładzie R-4 w Kowalewie produkowano ok. 360 tys. rowerów składanych (tzw. składaków)[2], a w 1978 w Zakładzie R-1 w Bydgoszczy rozpoczęto produkcję motorynek Romet Pony, adresowanych głównie do młodzieży.
W tym czasie przechodzono do częściowej automatyzacji procesu wytwarzania, starając się maksymalnie wykorzystać krajowe zasoby technologiczne. Do produkcji siodełek wykorzystano m.in. komponenty wytwarzane w Zakładach Chemicznych Zachem w Bydgoszczy. Przymus stosowania krajowych komponentów i surowców, często w formie produktów zastępczych, był przyczyną niskiej jakości produkowanego sprzętu, który nie był zbyt atrakcyjny dla nabywców w państwach zachodnich, natomiast bez trudu sprzedawany był w kraju, gdzie panowała tzw. gospodarka niedoboru. W 1975 wadliwość kontrolowanych części i podzespołów określono na poziomie 16–100%[16]. Rodzime konstrukcje ustępowały zagranicznym głównie nowoczesnością linii, wyposażeniem, starannością wykonania i sposobem wykończenia detali, które w głównej mierze decydowały o estetyce produktu[16]. W latach 1971–1975, liczba nowych uruchomień produkcji w Romecie kształtowała się na poziomie 41 gatunków rowerów, z tego 14 nowych modeli. Do wyrobów technicznie przestarzałych zaliczano wówczas 19 produktów, a w latach 1976–1980 – 25 modeli[16].
W 1976 średni wiek parku maszynowego wynosił 13 lat, a przedsiębiorstwo nie nadążało za trendami światowymi w zakresie postępu technologicznego. Sytuację poprawiono doraźnie w latach 1976–1980 kiedy zainstalowano nowe linie potokowe automatyczne i półautomatyczne, linie montażowe, obrabiarki zespołowe i maszyny wieloczynnościowe, nowoczesne piece do obróbki cieplnej oraz stanowiska do malowania metodami elektrostatycznymi i hydrostatycznymi. Inwestycje te miały na celu automatyzację produkcji i poprawę jego wydajności przez ograniczenie do minimum prac wykonywanych ręcznie[15]. W latach 70. prowadzono również produkcję według importowanych wzorców konstrukcyjnych. Kupowano głównie podzespoły do montowania młodzieżowych rowerów wyścigowych, rowerów turystycznych, z piastą trzybiegową oraz przeznaczonych na eksport[13].
W latach 70. rozbudowano zakładowe ośrodki wypoczynkowe: w Wilkasach nad jez. Niegocin, w Borsku nad jez. Wdzydze, Jastrowiu nad jez. Cichym, w Pieczyskach nad Zalewem Koronowskim, Wójtowicach (Kotlina Kłodzka), Niechorzu, Ustce, Dąbkach, Zakopanem, Głuchołazach. Co roku wraz z Dziennikiem Wieczornym organizowano w Bydgoszczy wyścig kolarski dla dzieci „Czar dwóch kółek”[2].
Na początku lat 80. uruchomiono produkcję motorowerów Ogar z silnikami Jawa 223. W 1983 wyprodukowano 922 tys. rowerów i 107 tys. motorowerów, przy czym 13% produkcji sprzedanej przekazano na eksport. W tym roku powstało również 4 tys. rowerów wyścigowych „Romet”, 150 szt. typu „Special” i 170 szt. typu „Super” o zmniejszonej wadze[2]. Ofertę produkcyjną wzbogacono w latach 1988–1990 o motocykl Romet Mińsk 125 montowany z radzieckich części.
Schyłek 1990-2005
W 1991 nastąpiła komercjalizacja przedsiębiorstwa i przekształcenie w spółką akcyjną Skarbu Państwa (Zakłady Rowerowe „Romet” S.A.). Po otwarciu polskiego rynku rowerów dla przedsiębiorstw zagranicznych oraz powstaniu dużej liczby polskich przedsiębiorstw konkurencyjnych, Zakłady Romet obciążone rozległą infrastrukturą pozaprodukcyjną i liczną załogą znalazły się w trudnej sytuacji ekonomicznej. W wyniku nieudanej prywatyzacji w 1994 zwolniono większość pracowników i ograniczono produkcję. Do upadku przedsiębiorstwa przyczyniła się spóźniona decyzja ministra gospodarki Wiesława Kaczmarka z 6 października 1997 w sprawie zakończenia postępowania w celu ochrony rynku krajowego przed importem rowerów z Chin i Tajwanu, zagrażającym interesom krajowych producentów[19]. Import rowerów z Dalekiego Wschodu był realizowany po cenach znacznie niższych niż ceny polskich producentów. W 1996 Romet S.A. obniżył wykorzystanie mocy produkcyjnych do 69% i rozpoczął proces wyprzedaży majątku[19]. W 1998 zakłady R-1 w Bydgoszczy ostatecznie splajtowały, natomiast istniały nadal zakłady R-5 w Wałczu. Zakłady: R-3 w Jastrowiu i R-4 w Kowalewie zostały nabyte przez Arkus & Romet Group (zał. 1991). W 2005 roku spółka Romet w Bydgoszczy została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego[20].
W 2006 przedsiębiorstwo Arkus & Romet Group przejęło prawa do znaków towarowych „Romet” i wznowiło produkcję rowerów (montowanych m.in. z części zagranicznych) oraz motorowerów, poszerzając swój asortyment o skutery[21].
Struktura Zakładów Rowerowych Predom-Romet
- R-1 – Bydgoszcz (7 odrębnych obiektów położonych w mieście, oddalonych od siebie niekiedy o ponad 20 km[15]); produkcja rowerów sportowych, turystycznych, młodzieżowych, dziecięcych, wyścigowych, treningowych, motorowerów i motorynek, ram i większości typów podzespołów do rowerów i motorowerów[2]
- R-2 – Poznań i Luboń (od 1949 Poznań, od 1954 Luboń[15]); produkcja rowerów dziecięcych „Agatka” i „Smyk”, piast „Torpedo”, łańcuchów, prądnic, oświetlenia[2]
- R-3 – Jastrowie (od 1973, obejmował trzy obiekty i fabrykę w Mirosławcu[15]); produkcja rowerów dziecięcych „Pinio”, „Slalom”, „Domino” i podzespołów (pompki, cięgła, przerzutki)[2]
- R-4 – Kowalewo (od 1976, w halach przekazanych przez Państwowy Ośrodek Maszynowy[15]); produkcja rowerów składanych i podzespołów (szprychy, nakrętki)[2]
- R-5 – Wałcz (od 1981); produkcja piast, mechanizmów korbowych i innych podzespołów[2]
- R-6 – Bydgoszcz; zakłady transportu[2]
- Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Pojazdów Jednośladowych – Bydgoszcz[15]
Od 1948 Romet dysponował również zakładem w Czechowicach-Dziedzicach, który 1 stycznia 1972 roku został przekazany Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku Białej. Produkowano w nim m.in. elementy kooperacyjne do samochodów Syrena[15].
Produkty
Motorowery
- Komar 230, 231, 231b, 232, 2320, 2330, 2328, 2338, 2350, 2351, 2352, 2352W, 2360, 2361
- Pegaz: 700, 705, 710,
- Romet 750
- Romet 760 – tzw. Romet Polo
- Romet 50 T-1, 50 TS-1, 50 T-3
- Romet Pony (tzw. Motorynka) 50-M-1, 50-M-2, 50-M-3, M301
- Romet Ogar 200, 201, 205
- Romet Kadet M-780, 110 Automatic
- Romet „Chart” 210, 211
- Romet 2375
Motocykle
Rowery
- Agat – nieskładana wersja Jubilata
- Albatros
- Alka – turystyczny, cztery biegi na tylnej osi
- Amator – miejski/szosowy, trzy biegi z tyłu, koła 28", lata 60-tę
- Ambasador – męski
- Arrow – składak na kołach 20"
- Atlas
- Atos – składak na kołach 24"
- Bajka
- Beskid
- BMX
- Black Jack – pierwszy rower do downhillu, rama ze zmienną osią obrotu
- Bobo – dziecięcy
- Bolek – dziecięcy
- Bratek – dziecięcy, na kołach 20”, damska rama z przykręcaną górną „rurą”
- Butterfly
- Canyon
- CTB ECO
- Czajka – składak
- Domino – składak
- Duet – składak dwuosobowy
- Flaming – składak
- Florida Sport – rower szosowy, produkowany na eksport
- Gazela – damska wersja Pasata
- Giewont
- Gil
- Goplana – damka
- Huragan – wyścigowy, niższy model od Jaguara
- Jaguar – wyścigowy, wprowadzony nieco później od Huragana
- Jolene 1
- Jolene 2
- Jubilat – rower składany oparty na kołach 24” (zamiast 20”)
- Jubilat 2
- Karat – pierwszy polski składak
- Karlik
- Kobuz – szosowo–turystyczny
- Kometa
- Konsul
- Kormoran
- Kos – nieskładana wersja Karata
- Krysia – młodzieżowa damka na kołach 24"
- Laura – damka, górna rura ramy inna niż w „Gazeli”
- Lider – młodzieżowa kolarzówka
- Malwa – damka
- Maraton – szosowo–turystyczny
- Mars – kopia Urala
- Meteor Sport
- Mistral – szosowo–turystyczny
- Mosquito 1
- Mosquito 2
- MTB ECO
- Mustang – pierwszy polski rower górski
- Narcyz – męski, na kołach 26"
- Ola- rower dziecięcy na kołach 20"
- Orion – męska wersja modelu Turing 2
- Orkan
- Orlik – mała młodzieżówka na kołach 20"
- Pasat – ulepszona wersja Waganta
- Pawik – dziecięcy
- Pelikan – składak na kołach 16"
- Polo – pierwszy polski „chopper” na kołach 20"
- Polo Lux – „chopper” z przednim kołem 16x2” i tylnym 20x2,125”
- Popularny – męski
- Pelicancan
- Pionier – męski rower zbudowany na niewystępującym obecnie standardzie kół 22 cale
- Rambler
- Rekord 10 – męski, szosowo-turystyczny, na kołach 27"
- Romet Reksio – dziecięcy
- Salto – mały, dziecięcy rower
- Sierra Nevada
- Slalom
- Sokół – najbardziej popularny składak w latach 70.,łudząco podobny do Wigry, tzw. „rower komunijny”
- Smyk – rower dziecięcy na kołach 11”, charakterystyczny przód(kierownica zintegrowana z widłami)
- Sport – szosowy
- Sprint – młodzieżowy uproszczony rower szosowy (koła 24”) z tylną przerzutką
- Sprint 2 – młodzieżowy uproszczony rower szosowy (koła 24”) z tylną przerzutką
- Start – wersja Sprinta bez przerzutek, kierownica „baran” i koła 24"
- Super – wyścigowy, na importowanych podzespołach
- Syrena – damski (koła 28''), rower popularny w latach 60 – tych
- Szarotka – damski rower zbudowany na niewystępującym obecnie standardzie kół 22 cale
- Traper – podobna do Jubilata jego tańsza, uboższa wersja z nieskładaną, prostą ramą.
- Turing 2 – damka, koła 26
- Tyler – pierwszy polski rower z przerzutką planetarną w tylnej piaście
- Universal – wersje eksportowe większości rowerów Romet
- Wagant – popularny rower męski z tylną przerzutką
- Wezuwiusz – rower górski
- Wicher – wyścigowy rower torowy z tzw. ostrym kołem
- Wigry (także Wigry 2, Wigry 3) – najpopularniejsza wersja składaka na kołach 20"
- Zenit – składak, pięciobiegowa odmiana roweru Jubilat 2
Ciekawostki
- W okresie największej świetności w Romecie produkowano rocznie ok. 1 200 000 rowerów i 200 000 motorowerów, a zatrudnienie przekraczało 8 tys. pracowników.
- Rowery marki Romet były często wręczane młodzieży, przez rodziców chrzestnych, jako prezent podczas pierwszej komunii.
- Rowery marki Romet produkowane też były na eksport (wewnętrzny i zewnętrzny), który odbywał się za pośrednictwem Centrali Handlu Zagranicznego Universal. Stąd wszystkie rowery przeznaczone na eksport nosiły nazwę Universal. Do dziś spotkać więc można zarówno składaki, jak i rowery miejskie i wyścigowe marki Universal. Egzemplarze eksportowane najczęściej malowane były lakierem typu metallic, częściej występowały chromowane osłony przedniego widelca (zamiast białych, plastikowych) oraz posiadały pełne wyposażenie dostępne dla danego modelu.
- W sierpniu 1980 przewodniczącym Związku Zawodowego Metalowców w Zakładach Rowerowych „Predom-Romet” był Jan Rulewski, który później był przewodniczącym Regionu Bydgoskiego NSZZ „Solidarność”[22], pobity przez ZOMO podczas prowokacji bydgoskiej (19 marca 1981)[23], kandydował we wrześniu 1981 obok Lecha Wałęsy na przewodniczącego NSZZ „Solidarność”[24], po 1990 jest długoletnim posłem i senatorem RP.
- Obecnie w halach dawnego Rometu w Bydgoszczy przy ul. Fordońskiej swoją siedzibę ma m.in. spółka Jabil Global Services Sp. z o.o. zatrudniająca około 1000 osób, a na pozostałym terenie w 2015 otwarto hipermarket meblowy IKEA.
Uwagi
- ↑ W 1948 pod zarząd „Rometu” włączono bydgoskie przedsiębiorstwa: Fabrykę Rowerów „Tornedo”, Fabrykę Wyrobów Metalowo-Masowych „Wacław Millner”, Fabrykę Wyrobów Metalowych „Fema”, Pomorską Fabrykę Rowerów, w 1951 także Państwową Fabrykę Wózków Dziecięcych w Bydgoszczy oraz Bydgoską Fabrykę Szczotek i Pędzli.
Przypisy
- ↑ Historia rowerów – www.romet.pl.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t 60 lat zakładów rowerowych „ROMET” 1924-1984. Bydgoszcz 1984.
- ↑ a b c d e Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część pierwsza 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 1999. ISBN 83-901329-0-7.
- ↑ Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom VI. Bydgoszcz 2000. ISBN 83-85327-58-4, s. 110–111.
- ↑ Harodnia.com: Motocykle z Grodna. harodnia.com. [dostęp 2017-12-07].
- ↑ Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część druga 1939-1945. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921454-0-2.
- ↑ a b Polityka władz radzieckich wobec przemysłu bydgoskiego w latach 1945–1946, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 103–126.
- ↑ a b c d e f g h i j Gryczka Alfons: Najbardziej bydgoski, [w:] Kalendarz Bydgoski 1971.
- ↑ a b Życie gospodarcze miasta 1945-1955, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 199–243.
- ↑ a b Kamosiński Sławomir: Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, s. 104–108.
- ↑ http://mslonik.pl/rowery/rowery-romet/823-historia-logo-rometu.
- ↑ a b Szymańska Bożenna: Ludzie i fabryka, [w:] Kalendarz Bydgoski 1984.
- ↑ a b Kamosiński Sławomir: Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, s. 173–174.
- ↑ Długosz Jerzy: Bydgoskie wyroby znane i cenione za granicą, [w:] Kalendarz Bydgoski 1995.
- ↑ a b c d e f g h i j Kamosiński Sławomir: Przemiany w strukturze gałęziowej i branżowej przemysłu województwa bydgoskiego, [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, s. 43–44.
- ↑ a b c d Kamosiński Sławomir: Jakość produkcji, [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, s. 197–234.
- ↑ Kamosiński Sławomir: Kierunki i asortyment eksportu, [w:] Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwo Poznańskie. Poznań 2007. ISBN 978-83-7177-420-1, s. 246–247.
- ↑ Kamosiński Sławomir: Jakość produkcji w Polsce w okresie PRL (lata 1950–1980) na przykładzie wybranych przedsiębiorstw województwa bydgoskiego, [w:] Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. T. XVIII Demokracja i samorządność na Kujawach i Pomorzu w dobie nowożytnej. Zbiór studiów pod red. Zdzisława Biegańskiego i Włodzimierza Jastrzębskiego. Bydgoszcz 2004.
- ↑ a b Kamosiński Sławomir: Miasta przemysłowe dolnej Wisły, [w:] Historia polskich okręgów i rejonów przemysłowych. Tom I. Praca pod redakcją Łukasza Dwilewicza i Wojciecha Morawskiego. Polskie Towarzystwo Historii Gospodarczej. Warszawa 2015. ISBN 978-83-942170-1-3, s. 149–201.
- ↑ http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,35590,11370847,romet,,1.html.
- ↑ Romet – fabryki rowerów i motorowerów | Fabryki w PRL-u
- ↑ Chinciński Tomasz: Od strajków sierpniowych do wydarzeń marcowych. Pierwsze miesiące NSZZ Solidarność w Bydgoszczy, [w:] Kronika Bydgoska XXVI.
- ↑ Niemczyk Jerzy: Rekonstrukcja wydarzeń w gmachu urzędu wojewódzkiego w Bydgoszczy z 19 marca 1981.
- ↑ Jagiełlo Jacek: Powstanie i działalność organizacyjna NSZZ Solidarność w regionie bydgoskim., [w:] Kronika Bydgoska XVII.
